73. Heft. (IV. 23. f.)
(Dazu z. Zt. 50 o/o Verleger- u. 20<V
Sortimenter- Teuerungszuschlag)
Das
Pflanzenreich
Regni vegetabilis conspectus
Im Auftrage der Preuss. Akademie der Wissenschaften
herausgegeben von
A. Engler
IV. 23 F
Araceae- Aroideae
und
Araceae-Pistioideae
mit 660 Einzelbildern in 64 Figuren
von
A. Engler
Ausgegeben am 6. Juli 1920
Leipzig
Verlag von Wilhelm Engelmann
1920
G
r-rr «^rr
Das
Pflanzenreich
Regni vegetabilis conspectus
Im Auftrage der Preuss. Akademie der "Wissenschaften
herausgegeben von
A. Engler
IV. 23 F
Araceae- Aroideae
und
Araceae-Pistioideae
mit 660 Einzelbildern in 64 Figuren
von
A. Engler
Ausgegeben am 6. Juli 1920
£
*y*
0-
Leipzig
Verlag von Wilhelm Engelmann
1920
QK
77-
Alle Rechte, insbesondere das der Übersetzung, vorbehalten.
Copyright 1920 by Wilhelm Engelmann, Leipzig.
Ar aceae- Aroide ae
von
A. Engler.
(Abgeschlossen Februar 1918, abgesetzt im August bis Dezember 1919.)
Wichtigste Literatur findet sich in dem (später erscheinenden) allgemeinen Teil
der Araceae und bei den einzelnen Gattungen.
Character. Cellulae laticiferae (»vasa laticifera«) non anastomosantes, ad utrumque
leptomatis latus rectilineo-ordinatae. Collenchyma periphericum deficiens, in Astero-
stigmateis tunicam quasi continuam periphericam efformans, in reliquis tribubus plerum-
que (in speciebus cultis a me investigatis) ad latus exterum leptomatis appositum.
Ilerbae tuberosae vel rhizomate ramoso instructae, nullae scandentes, aquaticae inter-
nodiis turionum longioribus. Turiones plerumque post cataphylla pauca folia pauca et
inflorescentiam, rarius inter folia et inflorescentiam cataphylla proferentes. Folia spira-
liter ordinata linearia usque pedati- vel pinnatipartita, plerumque sagittata, nervatura
foliis aquaticis linearibus exceptis reticulata. Spadix rarius ad apicem usque floribus
laxe dispositis obsitus (Asterostigmateae), aut ad apicem usque florifer, et inter inflores-
centiam femineam et masculam nudus (Stylochitoneae), saepius superiore parte floribus
fertilibus destitutus atque in appendicem interdum valde elongatam mutatus. Flores ra-
rissime perigoniati (Stylochitoneae). Florum masculorum stamina dicyclica vel mono-
cyclica, in Asterostigmateis saepe synandrium efformantia, interdum solitaria. Flores
feminei rarius staminodiis instructi (Asterostigmateae) saepius illis destituti, 4 — 1-car-
pidiati. Ovula rarius anatropa, saepius orthotropa. Semina albuminosa. Embryo axilis.
De reliquis vide systema Aroidearum et capita sequentia.
Vegetationsorgane und anatomisches Verhalten derselben. Die Keimung ist von
einer größeren Anzahl Gattungen bekannt. Bei der Keimung nehmen die schleimhaltigen
Zellen der äußeren Zellreihe der Testa sowie die verschleimenden Zellwände des Tegmen,
desgleichen die quellbaren Zellwände der Aleuronschichten des Endosperms Wasser auf
und bewirken ein starkes Aufquellen des Samens. Der in einzelnen Zellen der inneren
Schicht des Tegmen enthaltene Gerbstoff geht in den Schleim über und schützt das Endo-
sperm. Die vom Epithel des Embryos ausgeschiedene Diastase bewirkt Auflösung der Stärke
und der Kristalloide. Die Keimung von Arwm maculatum, wurde am eingehendsten ver-
folgt von Rimbach (Ber. Deutsch, bot. Ges. XV. [1897] 178—182), Rina Scott und
Ethel Sargent (Ann. of bot. XII. [1898] 399 — 413, t. 25). Sie tritt bald nach der
Samenreife ein, geht aber sehr langsam vor sich, so daß erst im dritten Jahr ein Laub-
blatt über die Erde tritt (Fig. 1 M). Schon ein halbes Jahr nach der Keimung im Januar
entsteht am Hypokotyl die Anschwellung zur Knolle. Bis zum Mai werden vier kleine
Blattanlagen entwickelt. Im Juni schrumpft und verschwindet die primäre Wurzel. Im
Sommer entstehen die Adventivwurzeln am oberen Ende der Knolle, von denen einige,
wenigstens zwei kontraktil sind und die Knolle, welche sich im Mai nur 2 cm unter
der Oberfläche befand, im Oktober bis 7 cm hinabgezogen haben. Im Frühjahr
des dritten Jahres treten zwei Niederblätter und das erste Laubblatt mit eiförmiger
Spreite über die Erde und die Knolle schwillt bis Juni an. Neue Adventivwurzeln ziehen
A. En gl er, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogamaj. 23 F. <
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Fig. 1. A Sauromatum guttatum (Wall.) Schott. Diagramma gemmae principalis. — B La-
genandra ovata (L.) Engl. Diagramma plantae floriferae. — C — E Cryptocoryne ciliata (Roxb.)
Fisch. G Diagramma gemmae principalis plantae floriferae, Jfl Inflorescentia primaria, J f II In-
florescentia secundaria, sq squamulae intravaginales. D Seminis pars inferior, cum embryone
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 3
die Knolle tiefer in den Boden. Erst im vierten Jahr erscheint das erste pfeilförmige
Blatt und meistens kommt die Pflanze erst im siebenten Jahr zur Blüte. So nach
Scott und Sargent; nach Bimbach beginnt die Keimung gewöhnlich erst im Früh-
jahr nach der Samenreife und das erste Laubblatt erscheint im zweiten Frühjahr.
Auch die Keimung von Arisaema triphyllum und A. dracontium wurde Gegen-
stand spezieller Studien (Bosina J. Bennert, Seeds and seedlings of Arisaema triphyl-
lum and A. dracontium, Bull. Torrey Bot. Club XXIX. [1902] 37—54, t. 3). Hier ist
das Hypokotyl kürzer als bei Arum maculatum, namentlich bei A. triphyllum. Auch
hier werden nach der Primärwurzel \ — 3 kontraktile Adventivwurzeln entwickelt. Dem
ersten Laubblatt, welches im zweiten Jahr hervortritt und eine eiförmige Spreite besitzt,
gehen vier Niederblätter voran. Im folgenden Jahr treten dreiteilige Blätter auf. Zwischen
den beiden genannten Arten besteht der Unterschied, daß bei A. triphyllum Entstehung
der Wurzeln und der Plumula vor der Verdickung des Hypokotyls beginnt, bei A. dra-
contium erst nach derselben eintritt. Mac Dougal (in Torreya I. [l 90 1 J 2 — 4) be-
obachtete übrigens, daß bei Arisaema dracontium von siebzig Sämlingen neun schon,
bevor die Verdickung des Hypokolyts auf das Doppelte vor sich geht und vor der
Wurzelentwicklung ein Laubblatt mit 3 — 4 cm langem Blattstiel und breiter Lamina
entwickelten. Bei Dracunculus, Arisaema, Pinellia erscheint gleich nach dem nieder-
blattartigen Kotyledon ein Laubblatt mit herzförmiger Spreite; bei Spathicarpa, Zomi-
carpa werden zwei Niederblätter, bei Biarum mehrere vor dem ersten Laubblatt an-
gegliedert, bei Gryptocoryne entstehen schon im Samen am Embryo zahlreiche lineal-
lanzettliche und zugespitzte Niederblätter, so daß der aus den Samen entlassene Keim-
ling, welcher bereits einen großen Teil des Nährgewebes aufgezehrt hat, erst im Wasser
schwimmend und dann Wurzeln treibend, auf den Boden niederrückend bald festwurzeln
und sich weiter entwickeln kann. Bei den anderen Gattungen wird anfangs eine Haupt-
wurzel entwickelt, oberhalb deren dann Adventivwurzeln folgen, wie bei den übrigen
Araceen.
Primäre Achse. Bei allen Aroideae entwickelt die primäre Achse wenige meist
um 2 / 5 divergierende homodrome Laubblätter, seltener mit ihnen abwechselnde Nieder-
blätter vor der Infloreszenz; danach tritt wie bei den knolligen Golocasioideae und
Lasioideae sympodiale Entwicklung ein mit geringerer Zahl von Laubblättern (2-^3)
an den einzelnen Sproßgliedern. Überhaupt herrscht ein ganz ähnliches Verhalten, wie
bei denjenigen Colocasioideae-Colocasieae, deren Laubblätter nur eine Vegetationsperiode
ausdauern und bei denen die Assimilationstätigkeit jedes Jahr von anderen Blättern aus-
geübt wird. Das häufigste Verhalten entspricht der Formel :
I. N, L, L, L . . . L(n— <), Ln, S
oder oder oder
N, N, N
N . . . Ln— 1, Ln, S.
So bei Arum (jeder Fortsetzungssproß meist mit zwei, seltener vier Laubblättern),
Dracunculus und Helicodiceros (jeder Fortsetzungssproß meist mit drei Laubblättern),
Eminium und Theriophonum (jeder Fortsetzungssproß meist mit vier Laubblättern),
Ambrosinia (der Fortsetzungssproß meist mit ein bis zwei Niederblättern und drei Laub-
blättern), Arisarum (jeder Sproß mit einigen Niederblättern und meist zwei Laubblättern,
mit nur einem bei A. proboseideum), Arisaema (Fortsetzungssprosse vielfach nur mit zwei
integumentum interius (int. i) prorumpente iß integumenti exterioris [int. e) partem spongiosam
intrante, r radicula, end endospermium. E Sectio longitudinalis seminis immaturi et embryonis,
c cotyledon, r radicula. — F—O Arum maculatum L. F — N Plantulae germinantes ; immense
Januario, Q, H mense Aprili, J mense Majo, K mense Junio, L mense Octobri anni seeundi.
M Plantula anni tertii. N Plantula anni quarti, radieibus contractilibus. Tuber ramosum. —
A, B Icon. origin. — G — E seeundum Göbel. — F — seeundum Scott et Sargent.
1*
4 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Laubblättern oder gar nur mit einem), Pinellia (an der primären Achse oft einige Jahre
hindurch fortdauernd Laubblätter, an den Fortsetzungssprossen, von denen oft einige
in einem Jahr auftreten, nur zwei Laubblätter), Spathicarpa (in der Regel dieser Formel
entsprechend und an den Fortsetzungssprossen mit zwei Laubblättern; aber auch nach
der Formel H), Stylochiton natalensis (Fortsetzungssproß meist mit drei Laubblättern
und Infloreszenz). Auch Gryptocoryne und Lagmandra schließen sich hier an, aber
beide Gattungen verhalten sich verschieden in der Zahl der Laubblätter an den Fort-
setzungssprossen.
II. N, L, L, L, L . . . N, N, N (n— \ ), Nn, S
N, L, L, L, L . . . N, N(n— 1, Nn, S.
So ausnahmsweise bei Spathicarpa und normal bei Biarum tenuifolium. Auch
Stylochiton lancifolius entspricht dieser Formel.
m. N, (N, N . . . L, L,) L, N, N . . . N(n— 4), Nn, S
N, (N, N . . . L, L,) L, N . . . Nfa— l), N, S.
Mangonia, Taccarum, Asterostigma (jeder Fortsetaungssproß meist mit nur einem
Laubblatt). Auch Sauromatum gehört hierher, doch treten nacheinander zwei bis drei
Laubblätter auf, auf welche Niederblätter und Infloreszenz folgen (Fig. \A).
In allen diesen Fällen ist die Ausbildung der Blätter zu Niederblättern oder Laub-
blättern von der Größe der Blattspreiten und der Dauer der Vegetationsperioden ab-
hängig. In den langen Vegetationsperioden der tropischen oder subtropischen Regen-
und Nebelwälder ist die Zahl der Niederblätter äußerst beschränkt, meist nur auf den
Kotyledon oder das erste Blatt der primären Achse und auf das erste Blatt der Fort-
setzungssprosse. Wo aber das Blühen nach einem trocknen Sommer oder am Anfang
des Frühjahrs nach der Winterruhe erfolgt, gehen den Blütenständen Niederblätter voran.
Die Verkettung der Sprosse folgt der bei den Araceen herrschenden Regel,
daß der Fortsetzungssproß in der Achsel des Blattes n — i entsteht und ein Sympodium
gebildet wird. In einem Fall erfolgt Mehrung der Infloreszenz aus der Achsel des Blattes Ln,
so bei Stylochiton natalensis. Hingegen gehen bei Lagenandra ovata die Fortsetzungs-
sprosse wie gewöhnlich aus der Achsel des Blattes n — i hervor, tragen aber nur ein
Laubblatt (Fig. \B), wie dies bei Philodendron und Pistia der Fall ist, wir haben also:
L, L . . . L(n — \), Ln, S
I
N, L, S
I
N, L, S
I
N, L, S.
Wurzeln. Die Wurzeln der Aroideae bieten nichts Auffallendes, sie besitzen eine
einfache Oberhaut, in der Rinde Rhaphiden und im axilen Strang spärlich Sekret-
schläuche. Bei allen entwickeln sich nach dem Absterben der primären Keimwurzel am
Grunde des Sprosses Adventivwurzeln, von denen einzelne kräftigere sich verkürzend die
Knolle in die Erde hinabziehen (s. oben unter Keimung S. i). Auch wenn die Knollen
oder Rhizome älter werden, entstehen alljährlich, sowohl am Hauptsproß, wie an den
etwa vorhandenen Seitensprossen oberhalb der Wurzeln des Vorjahres neue Adventiv-
wurzeln, von denen ein Teil dünner Wurzeln seitlich ausstrahlt, während einige dickere
senkrecht hinabwachsen und infolge ihres Kontraktionsvermögens die Knolle oder das
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 5
Rhizom tiefer in den Boden ziehen. Rimbach konnte am basalen Teil der Wurzeln
eine Kontraktion bis zu 50% feststellen.
Stellung der Blätter. Die Blätter sind spiralig angeordnet; aber wie bei an-
deren Araceen steht das erste Blatt eines Achselsprosses dem Tragblatt gegenüber, ist
aber auch demselben homodrom. Ebenso sind die Blätter der aufeinander folgenden
Sprosse unter sich homodrom.
Ausbildung der Sprosse. Dünne zylindrische Sprosse mit längeren Internodien
finden wir bei den aquatischen Gattungen Lagenandra und Cryptocoryne, zylindrische
Sprosse mit kürzeren Internodien bei Arisarum, einzelnen Arisaema, Spathiearpa, den
Seitensprossen von Staurostigma, Arum maculatum und A. italicum, bei letzteren aber
Anschwellung eines oder einiger Internodien zu einer Knolle. Bei mehreren Stylochiton
sind die Internodien der dicken mehr oder weniger senkrecht in den Boden eindringenden
Sproßachse scheibenförmig und von gleichem Durchmesser, so daß das dicke Rhizom
deutlich gegliedert ist. Bei den meisten Arum entwickelt sich das Rhizom, wie auch
bei Dracunculus, Helicodiceros , Sauromatum , Eminium, Biarum zu einer oben
etwas abgeplatteten oder scheibenförmigen Knolle, bei Arum maculatum und italicum
aber in der Regel zu einer zylindrischen oder eiförmigen. Doch hat Hruby (Le genre
Arum, in Bulf. Soc. bot. de Geneve IV. 4. [1912] 121) festgestellt, daß auch bei
letzteren Arten, wenn die Sproßachse auf steinigem Boden eingezwängt ist, scheiben-
förmige Knollen zustande kommen, während auf demselben Gelände auf humusreichem
Boden die mehr horizontal wachsenden Sprosse zu eiförmigen oder fast zylindrischen
Knollen erstarken.
Gestalt der Blätter. Die Aroideae weisen große Verschiedenheit in der Blatt-
gestaltung auf, auch bei Gattungen, welche in der Lebensweise größere Überein-
stimmung zeigen. Bei den in Sümpfen lebenden Cryptocoryne und Lagenandra kommen
häufig lineale lanzettliche Blätter vor, an deren Basis zahlreiche spitze Intravaginal-
schüppchen auftreten; aber auch auf trockenem Boden lebende Arten von Biarum ent-
wickeln lange schmal- linealische Blätter, allerdings hier erst, nachdem kürzere Blätter
mit Stiel und eiförmiger Spreite vorangegangen sind. Es gibt aber auch Cryptocoryne-
und Lagenandra- Arten, bei welchen das Blatt in Scheide, Stiel und eiförmige oder läng-
liche Spreite gegliedert ist und zwar kann in diesem Fall das Blatt oberirdisch sein,
wie bei Lagenandra ovata oder subaquatisch, wie bei Cryptocoryne Oriffithii, die sich
ähnlich verhält wie einige Aponogeton. Bei allen Aroideae mit Ausnahme von ein-
zelnen Cryptocoryne und Lagenandra besitzt das erste Laubblatt eine gestielte eiförmige
oder längliche Spreite, wie auch bei den anderen Unterfamilien. Bei Ambrosinia und
Callopsis bleibt es bei eiförmigen Blattspreiten. In mehreren Gattungen aber herrscht
das pfeilförmige Blatt, welches auch mehrfach zum spießförmigen vorschreitet (Arum,
Typhonium). In der formenreichen Gattung Typhonium schließen sich an die pfeil-
und spießblätlrigen Arten solche mit drei- und fünflappigen oder dreiteilige bis fuß-
förmig geteilte an, welche bei Protarum, Zomicarpa, Sauromatum und Dracunculus
ausschließlich vorkommen. Auch die Blattspreiten) von Eminium intortum und an-
deren Arten, sowie von Helicodiceros sind fußförmig; aber hier kommt hinzu, daß
die beiden hinteren cymös verzweigten Abschnitte des Blattes spiralig gedreht sind. In
der Gattung Arisaema haben wir ebenfalls sehr mannigfache Blattgestaltung. Eiförmige
und dreilappige Spreiten finden wir nur noch bei A. Franchetianum. Zahlreich sind
die Arten mit dreiteiliger Spreite, an welche sich solche mit fünf, sieben und mehreren
Segmenten anschließen; dann erfolgt ein weiterer Fortschritt dadurch, daß die Blatt-
segmente am Grunde zusammengedrängt werden, so daß das Blatt radiär geteilt ist.
Dieser Vorgang der Stufenfolge muß innerhalb der Gattung Arisaema mehrfach statt-
gefunden haben und die Einteilung derselben in Trisecta, Pedatisecta und Badiatisecta
muß aufgegeben werden. Weiter geht die Teilung des Blattes bei Asterostigma, Spath-
antheum und Taccarum, indem der vordere Abschnitt des Blattes allein oder auch die
hinteren fiederteilig werden, bis endlich bei Taccarum die Fiedern wiederum fiederteilig
werden und so ein Blatt entsteht, welches an die vielfach geteilten Blätter der Lasioideen
6 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Dracontium und Amorphophallus erinnert. Wie bei den Lasioideen gilt auch hier die
Regel, daß mit fortschreitender Größe und Teilung der Blattspreiten die Zahl der in
einem Jahr über die Erde tretenden Blätter geringer wird, so daß bei Taccarum in
der Regel nur ein einziges Laubblatt erscheint.
Blütenverhältnisse. Blütenstand. In keiner Unterfamilie der Araceae sind die
Gestalt der Spatha und die Stellung der Blüten so mannigfach, wie bei den Aroideae.
Spatha. a) Am wenigsten modifiziert ist die Spatha bei Staurostigma, Tacca-
rum und den verwandten Gattungen, auch bei Callopsis. Die Spatha ist hier mit dem
Stiel der Infloreszenz bis zur Basis desselben vereint oder wird schon unterhalb der In-
floreszenz frei; sie ist meist grün oder zeigt nur innen rötliche oder gelbliche Färbung
(bei Synandrospadix und Staurostigma), gelblichgrüne bei Taccarum, ist rein weiß bei
Callopsis. Bei Callopsis ist sie am Grunde mit dem unteren Teil der weiblichen Inflores-
zenz verwachsen und ähnlich verhält sich auch die schmale, lineal-lanzettliche, grünliche
Spatha von Ulearum. Die grüne Spatha ist mit der ganzen Rückseite der Infloreszenz ver-
einigt und am Ende der Blütenentwicklung ausgebreitet bei SpatJiantheum und Spathicarpa.
Zu einer Einschnürung und zur Ausbildung einer geschlossen bleibenden Röhre oder
eines Kessels kommt es hier nirgends. — b) Eine weiter vorgeschrittene Stufe zeigt die
Spatha bei den Gattungen Arisarum und Ambrosinia. Die von Anfang an bestehende
Zusammenrollung der Spatha mit Deckung des einen Randes durch den anderen und
zwar entsprechend der Randdeckung bei den Jugendstadien der vorangegangenen Laub-
blätter bleibt bis zur Fruchtbildung ohne Einschnürung bestehen; bei Arisarum ist das
obere Ende breit, in Form eines Daches übergebogen, bei Ambrosinia dagegen in einen
röhrigen, langen, spitzen Schnabel ausgezogen. Auch bei Pinellia zeigt die hier stark
abgestutzte Spatha keine Einschnürung, doch geht von ihrer Innenwandung eine ring-
förmige Leiste aus, welche bis an die Kolbenachse hinanreicht und eine Scheidewand
zwischen männlicher und weiblicher Infloreszenz bildet (Fig. 54 C — E. — c) Einen be-
sonderen, aber an b) sich anschließenden Typus weist Stylochiton auf; hier ist an der
Spatha keine deutliche Einschnürung vorhanden, aber es kommt zur Bildung eines röh-
rigen, ringsum vollständig geschlossenen Kessels, der meistens länger ist als der obere
Teil der Spreite, bei welchem die Ränder derselben anfangs übereinander greifen. Der
Blütenstand ragt gewöhnlich mit seinem obersten Ende ein wenig aus dem Kessel her-
aus, in dem er ganz frei ist. — d) Bei der großen Mehrzahl der Aroideae kommt es
wie bei vielen Philodendroideae und Colocasioideae in der Entwicklung der anfangs
dem Kolben dicht anliegenden Scheide zur Sonderung eines röhrigen oder länglichen
oder eiförmigen Kessels, den die übereinander greifenden Ränder des basalen Teiles der
Spatha bilden und einer stets dünneren, mehr oder weniger korollinisch beschaffenen,
eiförmigen, länglichen oder lanzettlichen Spreite oder Lamina, welche nach der Bestäu-
bung dahinwelkt, häufig auch abfällt, während der den Kessel bildende Teil der Spatha
länger erhalten bleibt. Die Einschnürung zwischen Kessel und Spreite ist meistens
schwach; sie befindet sich bei einem Teil der Gattungen an der oberen Grenze der In-
floreszenz und wird nur von dem Kolbenanhang überragt: so bei Arum, Biarum,
Theriophonum, Eminium, Helicodiceros, Dracunculus, Zomicarpa und Arisaema,
auch bei Lagenandra und Cryptocoryne; dagegen tritt bei einem anderen Teil der
Gattungen die Einschnürung unterhalb der fertilen männlichen Infloreszenz auf, wie bei
den Colocasioideae-Colocasieae. So namentlich bei Typhonium, aber auch bei Arum
pictum und Sauro?natum, doch ist bei letztgenannten Gattungen die Einschnürung nur
schwach, während bei manchen Typhonium die Einschnürung so stark ist, daß von
der männlichen Infloreszenz abfallender Pollen sich am Grunde der konkaven Lamina
ansammeln kann. Hierzu ist noch zu bemerken, daß ähnlich wie bei Stylochiton auch
bei Sauromatum, mehr oder weniger auch bei Biarwn, in hohem Grade bei Lagenandra
und Cryptocoryne der Kessel oder die Röhre der Spatha ringsum geschlossen ist, also
nicht zwei sich deckende Blattränder aufweist. Es ist beachtenswert, daß die geschlossene
Kesselbildung nie bei Infloreszenzen beobachtet wird, welche hoch über den Boden er-
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 7
hoben werden, sondern nur bei solchen, welche ganz oder größtenteils unter der Erde oder
unter Wasser bleiben oder nur wenig über den Boden emporgehoben werden. Es ist
die geschlossene Kesselbildung jedenfalls ein ökologisches Merkmal. Bei einem Teil der
Arten von Cryptocoryne finden wir nur eine Einschnürung über der männlichen In-
floreszenz, dann allseitigen Übergang der Röhre in die Lamina, während bei den an-
deren die Röhre oberhalb des Kessels erst gerade aufsteigend denselben engen Durch-
messer besitzt und dann ziemlich plötzlich in die breitere Lamina übergeht. Es ist
hierbei auch zu beachten, daß bei den Cryptocoryne- Arten , bei welchen nur der
Spreitenteil über Wasser tritt, die Länge der oberen Röhre bei steigendem Wasser-
stande, so lange sie noch in der Entwicklung begriffen ist, zunimmt. Doch kann die
Erhebung der Spreite über die Wasseroberfläche hinaus auch durch Verlängerung des
Pedunculus erfolgen. Bei Cryptocoryne und Lagenandra tritt noch eine besonders auf-
fallende Entwicklung im unteren Teil der Spatha dadurch ein, daß an der oberen Grenze
des Kessels, der durch kongenitale Verwachsung der unteren Ränder der Spatha ent-
standen ist, ein Lappen nach innen Vorspringt, welcher herunterhängend die männliche
Infloreszenz schützend umhüllt (Fig. 59 — 62). Bei Cryptocoryne spiralis und Lagen-
andra ovata*) kommt in derselben Höhe, in welcher der Lappen vorspringt, noch eine
vorspringende Leiste hinzu, welche bis an den Lappen heranreichend einen nur engen
nach oben sich erweiternden Spalt läßt. (Vergl. die Fig. 58 nach Svedelius und
Goebel.) Wie besonders die Fig. 58 zeigt, ist auch der leistenartige Vorsprung ein
Lappen der Spatha. Die Spreite der Spatha ist in der Unterfamilie der Aroideae von
einer erstaunlichen Mannigfaltigkeit, die fast an die des Blütensaumes von Aristolochia
und des Labellums der Orchideen erinnert. Lineal-lanzettliche Spreiten finden sich bei
Biarum, Sauromatum und mehreren Cryptocoryne. Bei Sauromatum und auch Bi-
arum Pyrami erfolgt zur Zeit der Antherenreife ein spiraliges Zusammenrollen der
sich zurückschlagenden Spreite, während bei Cryptocoryne die schmale Spreite in eine
aufrechte, spiralig zusammengedrehte Spitze ausgeht (z. B. C. Huegelii, C. unilocularis,
C. spiralis, G. retrospiralis, C. crispatulä). Bei anderen Arten (z. B. G. Thwaitesii,
G. ferruginea, C. egregia, G. longicauda, G. candata) ist die sehr lang ausgezogene
schmale Spitze der Spreite nur sehr schwach oder auch gar nicht gewunden und bildet
ein unten offenes, oben jedoch geschlossenes pfriemartiges Gebilde, ebenso bei Lagen-
andra (Fig. 58^4).
Bei den anderen Gattungen finden wir im Umriß eiförmige bis länglich-eiförmige
mehr oder weniger konkave nachenförmige Spreiten, wie sie auch bei den Colocasioi-
deae-Golocasieae vorkommen, mit besonders mannigfachen Modifikationen bei Arisaema.
Bei mehreren entwickelt die Spreite der Spatha am Grunde öhrchenförmige Lappen
(z. B. A. Harmandii, A. auriculatum, A. Scortecchinii), bei andejen wird .die Spreite
heim- oder laubenförmig (z. B. A. ringens (Fig. 50) und A. galeatum), bei anderen ist
sie an der vorgebogenen Spitze geschwänzt (z. B. A. Franchetianum, A. caudatum,
A. speciosum, A. nepenthoides), mit sehr langem fadenförmigen Schwanz versehen bei
A. Lackneri (Fig. 31), A. speciosum (Fig. 44) und A. filiforme. Endlich finden wir
alle drei genannten Modifikationen entwickelt bei A. Griffithii. Auf die mannigfachen
Färbungen, welche die Lamina der Spatha zeigt, grün, weiß, gelb, rot bis tief violett,
soll hier nicht weiter eingegangen werden, doch sei daran erinnert, daß die Innenseite
meist lebhaftere Färbung zeigt, als die Außenseite und daß in vielen Fällen die Spreite
dunkler gefärbt ist, als der Kessel, daß aber auch das Umgekehrte vorkommt. Be-
haarung der Spreite ist selten; sie findet sich sehr stark entwickelt bei Helicodiceros
muscivorus, wo 2 — 3 mm lange spitze nach unten gerichtete Haare die Spreite und
*) In der schönen Arbeit von Svedelius, Om den florala Organisationen hos Arace-
släktet Lagenandra, Svensk Botanisk Tidskrift IV. 4. (1910) 225—252, wird die besprochene
Pflanze L. lancifolia Thwaites genannt; es handelt sich aber, wie aus den Abbildungen hervor-
geht, und wie mir Herr Prof. Svedelius brieflich berichtigte, um L. ovata (L.) Thwait. L. lanci-
folia hat 3 — 4 mal kleinere Blütenstände.
8 A. Engler - — Araceae-Aroideae.
den oberen Teil des Schlundes bedecken, ferner ist die Spreite der Spatha ziemlich dicht
mit kürzeren weißen spindelförmigen, auch nach unten gerichteten Haaren bekleidet. Bei
Cryptocoryne spiralis und bei Lagenandra Koenigii ist der untere Teil der Lamina mit
zahlreichen unregelmäßigen leistenförmigen Wucherungen versehen (Fig. 57 K, 58 ÜQ, in
denen auch reichlich längliche von Raphiden erfüllte Zellen vorkommen. Hingegen besitzt
G. ciliata sowohl auf der Fläche der Lamina, wie am Rande derselben bis 5 mm lange
fransenförmige Emergenzen. Endlich ist hier noch Lagenandra zu erwähnen, bei deren
Arten die Lamina der Spatha außen stark warzig ist, während innen um den engen aus
der oberen Höhle in die untere führenden Kanal alle Oberhautzellen in spitze stachelförmige
Fortsätze ausgehen; das ist auch auf der Innenseite des eingebogenen die männliche
Infloreszenz bedeckenden Haubenzipfels der Fall. Es entsprechen also diese Haare den
bei Helicodiceros und Mninium (Helicophyllum) vorkommenden, wie auch den Borsten
in den Schlauchblättern von Sarracenia und es ist wohl anzunehmen, daß sie das Herab-
gleiten der Insekten in den Kessel begünstigen.
Spadix (Kolben). Wie die Spatha so zeigl auch der Kolben und die Anordnung
der Blüten bei den Aroideae weitergehende Modifikationen als in irgend einer anderen
Unterfamilie. Gleichmäßig von unten bis oben mit Zwitterblüten besetzte Kolben gibt
es nicht; aber bei den Gattungen Taccarum, Asterostigma, Synandrospadix, Andro-
mycia und Oorgonidium schließt sich die männliche Infloreszenz lückenlos an die
weibliche an und bisweilen sind an der Grenze zwischen beiden Zwitterblüten vor-
handen. Bei der in den Verwandtschaftskreis voriger Gattungen gehörigen Mangonia
ist die an die weibliche Infloreszenz anschließende fruchtbare männliche locker, geht
aber nach oben in eine steril gewordene männliche über. Wenn aber, wie bei Spa-
thantheum und Spathicarpa der dünne Kolben mit der Spatha verwächst, entsteht eine
andere Anordnung der Blüten. Wie bei Asterostigma ist auch bei Spathicarpa die
Anordnung der Blüten quirlig und an jungen Kolben sehen wir ganz deutlich drei-
gliedrige und zweigliedrige Halbqub/le miteinander abwechseln, entsprechend dem
Schema A,
Schema A Schema ß
9%^% 9 g tf g tf ■ «
Q cT ^cT 9 cf Q
nur ganz am Grunde sehen wir die dreigliedrigen Halbquirle durch zweigliedrige er-
setzt. Bei Spathantheum sind, wie es das Schema B zum Ausdruck bringt, in dem
mittleren Stockwerk des Kolbens männliche und weibliche Blüten gemischt, im oberen
Stockwerk nur männliche, im unteren nur weibliche. Wie bei Staurostigma schließt
sich an die weibliche Infloreszenz die männliche unmittelbar an bei den Gattungen
Zomicarpa, Draeunculus, Arisaema (bei den monözischen Arten), Arisarum. Bei
allen anderen Aroideae ist die untere weibliche Infloreszenz von der oberen männlichen
entweder durch einen völlig nackten Zwischenraum getrennt oder durch sterile Rudi-
mente von Blütenanlagen. Das letztere ist der Fall bei Biarum sect. Eubiarum und
Cyllenium, den meisten Arum, Typhonium, Eminium (Helicophyllum), Helicodiceros.
Nur wenige sterile Blütenrudimente stehen in dem Zwischenraum zwischen männ-
licher und weiblicher Infloreszenz bei Ulearum, Biarum sect. Leptopetion und Ischa-
rum, Sauromatum } Theriophonum. Ein völlig nackter Zwischenraum zwischen beiden
Infloreszenzen ist vorhanden bei Protarum, Pinellia, Ambrosinia, Lagenandra und
Cryptocoryne. Bei Ambrosinia tritt eine ganz eigenartige Entwicklung des Kolbens
dadurch ein, daß er nach beiden Seiten zu. einer bis an die Wand der Spatba reichen-
den Lamelle auswächst, welche als Scheidewand die männliche Kammer mit der ein-
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 9
seitig ausgebildeten männlichen Infloreszenz von der auf eine einzige weibliche Blüte
reduzierten weiblichen trennt. Wir sehen, daß diese einzige weibliche Blüte einen
großen Teil des Baumes im Grunde der vorderen Kammer erfüllt. Da bei keiner
einzigen anderen Aracee sich eine derartige Verteilung der Blüten findet, wie hier, so
ist es sehr wahrscheinlich, daß die Verbreiterung der Kolbenachse und deren Ver-
wachsung mit der Wandung der Spatha die erste Ursache der Verteilung ist, bei welcher
auch dann der Umstand mitgewirkt hat, daß zur Zeit des Ausstäubens die Infloreszenz
infolge des Zurückbiegens der Spatha eine horizontale Lage hat; die Blüten, welche
früher wahrscheinlich auf der nach oben gewendeten Seite entwickelt waren, waren
jedenfalls weniger geschützt, als die nach unten gekehrten Staubblätter, deren Pollen
in der unteren oder hinteren Kammer so lange aufbewahrt werden kann, bis die In-
fekten ihn wegholen.
Der Kolbenanhang (Appendix). Wie bei vielen Lasioideae und einem Teil der
Golocasioideae spielt auch bei den Aroideae systematisch und physiologisch eine wich-
tige Bolle der Kolbenanhang. Wie bei den erstgenannten Unterfamilien ist auch hier
leicht ersichtlich, daß derselbe (vielleicht mit Ausnahme von Arisaema) nicht eine ein-
fache nackte Blütenstandsachse darstellt, sondern daß er von einer Gewebeschicht über-
kleidet ist, welche aus miteinander verschmolzenen Blülenanlagen besteht. Bei wenigen
Gattungen, wie Stylochiton, Asterostigma, Synandrospadix reichen die fertilen männ-
lichen Blüten bis an die Kolbenspitzc. Schon bei Mangonia ist ein großer Teil der-
selben steril geworden, zeigt aber noch deutlich die Zusammensetzung der Blüten aus
mehreren Staminodien. Bei vielen Gattungen finden wir oberhalb der fruchtbaren
männlichen Blüten bis zum Ende der Appendix noch sterile Blütenrudimente in Form
von scharf gesonderten Höckern (Zomiearpa), von langen Schwänzchen (Ilelicödiceros,
Arisaema § Fimbriata), von undeutlichen ineinander übergehenden Bunzeln und Wärz-
chen bei Helicophyllum. Viel häufiger ist die Oberfläche der Appendix mit Ausnahme
des untersten Teiles, an welchem noch Spuren einzelner Blütenhöcker auftreten, glatt.
Nicht selten kommt es zur mehr oder weniger ausgeprägten Sonderung eines dünnen
stielartigen Teiles, den man als Stipes bezeichnet, und eines dickeren spindelförmigen
oder keulenförmigen Teiles, der dann als der Kolbenanhang (Appendix) im engeren
Sinne bezeichnet wird, so bei mehreren Arum, Dracontium, vielen Arisaema, Ty-
phonium. Anfangs reicht der Kolbenanhang nur bis zur Spitze der Spatha; aber in
mehreren Fällen zeigt er bei der Öffnung derselben ein viel stärkeres Wachstum als
diese , so namentlich bei Dracuneulus vulgaris, wo die Appendix bisweilen ganz ge-
waltige Dimensionen (3' — 4 dm lang und unten 3 — 4 cm dick) erreichen kann; bei
Sauromatum guttatum, wo er sich zu einer bis 3 dm langen, \ cm dicken wenig zu-
gespitzten Leitstange entwickelt; bei Arisaema speciosum und A. Grifßthii, wo er sich
in eine bis 30 und mehr cm lange fadenförmige Spitze entwickelt. In allen diesen
Fällen werden durch den während der Entfaltung der Spatha sich entwickelnden starken
oft aasartigen Geruch angelockte Insekten die vorgestreckten Appendices als Leitstangen
ebenso wie bei anderen Arten die herunterhängenden Spitzen der Spathen benützen,
um in das Innere der Kessel zu gelangen.
Bau der einzelnen Blüten. In der Unterfamilie der Aroideae herrschen stark
reduzierte Blüten vor. Um so wichtiger ist es, daß wir auch noch unter den jetzt
lebenden Formen einzelne antreffen, welche älteren morphologischen Stufen entsprechen.
Die im tropischen Afrika durch zahlreiche Arten vertretene Gattung Stylochiton ist die
einzige, bei der wir ein Perigon antreffen; es ist in den weiblichen Blüten länger als
das Ovarium (Fig. 3). Daß diese Hülle in der Tat ein Perigon und nicht etwa ein
Staminodialtubus ist, wie er bei Asterostigma vorkommt, ergibt sich daraus, daß wir
in den männlichen Blüten ebenfalls ein Perigon antreffen, das hier jedoch viel kürzer
und mehr oder wehiger schüsseiförmig ist. In den weiblichen Blüten ist keine Spur
von verkümmerten männlichen Organen sichtbar. Entfernt man die Staubblätter, so
sieht man, daß die männlichen Blüten keineswegs sehr dicht gedrängt stehen und daß
10 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
die Parastichen der weiblichen Blüten sich direkt in diejenigen der männlichen Blüten
fortsetzen. Daß die eingeschlechtlichen Blüten aber durch Abort aus ehemaligen Zwitter-
blüten hervorgegangen sind, wird auch hier dadurch erwiesen, daß an der Grenze beider
Infloreszenzen Blüten mit fertilen Staubblättern und einem rudimentären Gynaeceum vor-
kommen, welches entweder eine kegelförmige oder kurz zylindrische Gestalt hat, aber
keine Spur von Ovularanlagen aufweist (Fig. 3). Auffallend ist, daß die Staubfäden
dünn und fadenförmig sind, eine in der Familie der Araceen sehr vereinzelte Erschei-
nung. Übrigens zerfällt die Gattung in zwei recht gut geschiedene Untergattungen, von
denen die eine zahlreiche weibliche Blüten mit 2 — 4-fächerigem Fruchtknoten, die andere
wenige, in \ — 2 Quirlen stehende weibliche Blüten mit einfächerigem Fruchtknoten
besitzt.
Größer ist die Zahl der Gattungen, bei welchen sich sowohl in den männlichen Blüten,
wie in den weiblichen oder wenigstens in den letzteren Blattgebilde finden, die als
abortierte Sexualblätter des nicht zur Ausbildung gelangten Geschlechts anzusehen sind.
Auf der östlichen Hemisphäre zeigt dieses Verhalten eine Gattung, welche ebenso ohne
nähere Verwandte ist, wie die vorige, dazu aber noch monotypisch. Es ist dies die
auf der Seschellen-Insel Mähe vertretene Gattung Protamin; hier stehen in den weib-
lichen Blüten 4 — 6 dicke Staminodien um das länglich-eiförmige Pistill (Fig. 2 A — E) ;
in den männlichen Blüten, deren Staubblätter zu einem Synandrium verwachsen, ist
keine Spur eines Gynaeceums vorhanden. So ist es auch bei den Asterostigma und
anderen damit verwandten Gattungen Südamerikas. Betrachtet man eine weibliche
Blüte dieser Gattung für sich, dann könnte man geneigt sein, bei ihr auch ein Perigon
anzunehmen. Untersucht man aber mehrere Blüten an der Grenze der weiblichen und
männlichen Infloreszenz (Fig. 2 «/), dann findet man teils Blüten von dem Charakter
der weiblichen, teils männliche, welche durch Verwachsung von 2 — 4 sehr breiten mit
dickem Konnektiv versehenen Staubblättern entstanden sind. Die links zuerst stehende
Blüte der dritten Reihe zeigt am Gynaeceum eine entwickelte und eine verkümmerte
Narbe; an der oberen Seite der Hülle jedoch, also gerade da, wo die Narben (und
auch das Ovarium) nicht mehr normal entwickelt sind, stehen 3 Thecae, bei der zweiten
Blüte derselben Reibe finden wir 3 Narben, die Hülle ohne Thecae, an der nach unten
gekehrten Seite mit roten Punkten und Strichelchen versehen, wie die Hüllen der
unteren Blüten. Die dritte Blüte unterscheidet sich von der zweiten dadurch, daß sie
nur 2 Narben entwickelt hat, dafür aber an der nach oben gerichteten Seite eine
Theca. Bei der vierten und fünften Blüte sehen wir keinen Griffel und keine Narbe
(das Ovarium ist auch schon größtenteils verkümmert und ohne Samenanlagen); die
Hülle schließt oben noch mehr zusammen als bei den Blüten \ und 3 und läßt nur
eine kleine runde Öffnung; bei beiden Blüten finden wir an der der Kolbenspitze zu-
gewendeten Hälfte 4 Thecae; bei der sechsten Blüte derselben Querreihe können wir
nur insofern einen Unterschied von den oberen männlichen Blüten wahrnehmen, als
wir auch hier noch in der Mitte die kleine runde Öffnung antreffen, welche wir bei
den Blüten *4 und 5 derselben Reihe vorfanden, in den höher stehenden männlichen
Blüten aber vermissen. Es ergibt sich also: i. daß die Blüten der dritten Reihe unserer
Projektion mehr oder weniger den Charakter der Zwitterblütigkeit beibehalten haben;
2. daß die Hülle der weiblichen Blüten ein staminodiales Gebilde ist, und 3. daß so-
wohl die männlichen wie die weiblichen Blüten durch Reduktion aus Zwitterblüten
entstanden sind. An denselben Infloreszenzen, welche für diese Untersuchungen vor-
lagen, sieht man am oberen Ende des Kolbens Synandrien (Fig. 2 J', J"), bei welchen
die Entwicklung von Thecis größtenteils unterblieben ist; unmittelbar an der Spitze
endlich unterbleibt die Ausgliederung, es bildet sich aus den gewissermaßen zusammen-
fließenden Synandrodien ein kleiner Appendix. Auch bei Synandrospadix vermitoxicus
fand ich an der Grenze der männlichen und weiblichen Infloreszenz Zwitterblüten und
zwar zweierlei fruchtbare, \. mit normalem Gynaeceum und freien Staubblättern
(Fig. 2iT), 2. fruchtbare mit Gynaeceum und triangulären Staminodien (Fig. 2 -L), ferner
unfruchtbare, bei welchen die Antheren der verwachsenen Staubblätter noch von einem
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 11
dünnen Griffel mit verkümmerter Narbe, dem Rudiment des hier nicht mehr vollständig
zur Entwicklung gekommenen Gynaeceums überragt werden (Fig. 2 M). Die die obere
Hälfte des Kolbens einnehmenden männlichen Blüten und Synandrien sind ohne jede Spur
eines Gynaeceums, die 3 — 5 Antheren bilden ein kugeliges Köpfchen (Fig. 2 N). Auch
bei Taecarum Warmingii schließen sich an die obersten weiblichen Blüten einige Zwitter-
blüten an, bei welchen jedoch die Staubbeutel schon Neigung zur Verkümmerung zeigen,
dann folgen männliche Blüten, deren 6 — 8 ziemlich dicke Staubblätter getrennt sind
und einen leeren Baum einschließen, der bei den Vorfahren dieser Pflanze von dem
Gynaeceum eingenommen sein mußte. In den meisten männlichen Blüten verwachsen
die Staubblätter vollständig miteinander zu einem dicken zylindrischen Körper, der etwas
über der Mitte einen kontinuierlichen Ring von Staubbeuteln trägt; bei den anderen
Arten ist das Synandrium teils länger, teils kürzer und auch die Stellung der Staub-
beutel etwas anders. Es ist nun kaum noch nötig, auf die männlichen und weiblichen
Blüten von Spathantheum und Spathicarpa, sowie von Gearum näher einzugehen; auch
da sind natürlich die das Gynaeceum umgebenden Phyllome Staminodien. Auch bei
der papuasischen Gattung Gorgonidium ist dies der Fall. In den männlichen Blüten
dieser Gattung sind die Staubblätter sehr dünn und lang und enden oben in 3 Schenkel,
von denen die beiden kürzeren seitlichen je eine kugelige zweifächerige, mit einer Pore
sich öffnende Theca tragen (Fig. 2 Cr, H). In der unteren Begion der männlichen In-
floreszenz finden wir meist 4 dieser eigentümlichen Staubblätter zu einer Blüte vereinigt,
aber mit freien Filamenten; in der mittleren Begion sind die Staubblätter einer Blüte
etwas mit den unteren Filamentteilen verwachsen; in der oberen Region endlich finden
wir mehrere der Filamente zu baumartig verzweigten Trägern in der Weise verbunden,
daß nicht mehr zu erkennen ist, was davon zu einer einzelnen Blüte gehört (Fig. 2 H).
Leider wissen wir nicht mehr von dieser Gattung, welche schon deshalb Beachtung
verdient, weil sie sich an keine altweltliche Gattung anschließt, vielmehr an die vorher
erwähnten südamerikanischen, welche wir als Asterostigmateae zusammenfassen.
Bei allen anderen Gattungen der Aroideae finden wir vollkommen eingeschlecht-
liche Blüten, die weiblichen ohne jede Spur einer Hülle oder von Staminodien. Es
hatten wohl Gasparrini und Polonio geglaubt, bei Arum italicum entwicklungs-
geschichtlich nachweisen zu können, daß vor dem Ovarium ein kleines vierlappiges
Perigon entwickelt werde, welches mit dem nachher auftretenden Ovarium innig ver-
wachse, so daß das Perigon im fertigen Zustande nicht mehr wahrgenommen wird.
Doch hat Caruel gezeigt, daß diese Beobachtung irrtümlich war. Wir haben somit
nur die Gynaeceen der weiblichen Blüten und die Androeceen der männlichen Blüten
zu besprechen.
Hinsichtlich des Gynaeceums zeigen die Gattungen, welche eine Blütenhülle oder
Spuren der ehemaligen Zwitterblütigkeit aufweisen, auch eine niedrigere Stufe, als die-
jenigen, bei denen vollkommene Eingeschlechtlichkeit eingetreten ist. Bei Styloehiton
finden wir noch mehrere Arten mit 2 — 4-fächerigen Ovarien und zentralwinkelständigen
Plazenten, dann aber auch solche mit einem monokarpiden Gynaeceum, das eine basale
bis parietale Plazenta besitzt. Die Samenanlagen sind anatrop. Bei Asterostigma und
einigen verwandten Gattungen sind die Ovarien 2- bis mehrfächerig und enthalten meist
nur I umgewendete oder geradläufige Samenanlage. Nur bei Spathicarpa ist das
Ovarium einfächerig; aber der die Mikropyle einschließende Teil des inneren Integuments
steht schief und man sieht, daß die schiefe Stellung durch einen von oben herab-
hängenden Lappen bewirkt ist, in welchen hinein sich der Griffelkanal fortsetzt. So
mündet der Griffelkanal weit unter der Mikropyle, während bei Abwesenheit des er-
wähnten Lappens die eindringenden Pollenschläuche Gelegenheit hätten, sofort nach der
Mikropyle zu gelangen. Dieser Lappen ist wahrscheinlich als ein Best der Scheide-
wände anzusehen, welche wir bei den aus mehreren Fruchtblättern gebildeten Gynae-
ceen von Spathantheum und Synandrospadix finden. Es scheint, daß in diesem Ver-
wandtschaftskreise die Anatropie der Samenanlage das ursprünglichere Verhalten war.
In Südamerika finden sich nun noch zwei Gattungen der Aroideae, Zomicarpa und
12 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Scaphispatha, welche in den weiblichen Blüten keine Staminodien aufweisen und ein-
fächerige Ovarien mit einigen umgewendeten Samenanlagen besitzen, deren Raphe dem
Zentrum des Fruchtknotens zugekehrt ist. Diese Stellung der Samenanlagen entspricht
derjenigen von Taccarum, wenn man sich die Scheidewände wegdenkt, und es ist nicht
unmöglich, daß auch hier das Gynaeceum aus so viel Karpellen gebildet ist, wie Samen-
anlagen vorhanden sind. Merkwürdigerweise finden wir dieselbe Stellung und Be-
schaffenheit der Samenanlagen bei der papuasischen Gattung Xenophya*).
Bei Arum Orientale wurde von Hofmeister, bei Spathicarpa sagittifolia von
Campbell eine auffallende Vergrößerung der Antipodenzellen beobachtet (desgleichen
auch bei Lysichiton von Campbell, hier noch verbunden mit einer Vermehrung der
Antipodenzellen durch Teilung bis 8, und wahrscheinlich bis i 2 und mehr). Bei
Spathicarpa sah Campbell bisweilen 4 Antipoden. Die Entwicklung des Endosperms
schreitet, soweit jetzt die Beobachtungen reichen, vom basalen Ende des Embryosacks
gegen die Mikropyle hin vor.
Bei den beiden südamerikanischen Gattungen Zomiearpella und Ulearum ist das
Gynaeceum auf ein monocarpides Ovarium mit einer grundständigen geradläufigen
Samenanlage reduziert; es verhalten sich diese Gattungen so zu Zomicarpa und Scaphi-
spatha, wie Spathicatpa zu Asterostigma. Ein monocarpides Gynaeceum finden wir
nun auch bei allen Aroideae der nördlichen Hemisphäre und zwar stets mit gerad-
läufigen Samenanlagen; aber die Zahl und Stellung der Samenanlagen ist ebenso wie
die Zahl der weiblichen Blüten selbst recht verschieden. So sehen wir bei den Gattungen,
welche sich mehr oder weniger an Arum anschließen, mehrere bis 2 Samenanlagen,
parietal bei Arum, am Scheitel des Faches bei Dracunculus, am Scheitel und am
Grunde bei Helicodiceros und Theriophonum, nur am Grunde bei Hclicophyllum,
Sauromatum, Typhonium, Arisaema, Arisarum, Ambrosinia, Cryptocoryne und Lagen-
andra; dagegen finden wir am Grunde des Fruchtknotens nur eine Samenanlage bei
Biarum und Pinellia.
Der anatomische Bau der Samenanlagen einiger Gattungen der Aroideae ist schon
von Hofmeister genauer untersucht worden, an Arum [maeulatum und Orientale^
Typhonium (divaricatum), Pinellia (ternata); hierzu kamen später Untersuchungen von
Göbel an Cryptocoryne, von Svedelius an Lagenandra, von Campbell an Spathi-
carpa. Übereinstimmend ergab sich, daß wie bei der Mehrzahl von Gattungen aus
anderen Unterfamilien der Araceae (ausgenommen Pistioideae), das innere Integument
allein die Mikropyle bildet, während das äußere Integument entweder kürzer bleibt, als
das innere oder mit einem oberen Rand einen weiteren Vorhof über der Mikropyle
umschließt. Der Nucellus zeigt um die Zellreibe herum, welcher die Embryosackmutter-
zelle angehört, zwei Zellschichten und über der Mutterzelle anfangs nur ein% Zellschicht,
welche aber bald durch tangentiale Teilungen zweischichtig, dann dreischichtig und auch
mehrschichtig (Arisaema triphyllum) wird. Mottier beobachtete auch zwei Embryo-
sackmutterzellen nebeneinander bei Arisaema triphyllum. Nach der Teilung der Embryo-
sackmutterzellen wird die untere Tochterzelle zum Embryosack, welcher sich vergrößernd
die ihn seitlich umgebenden Zellen des Nucellus verdrängt, so daß er schließlich an
das innere Integument unmittelbar zu grenzen scheint (Fig. 2 V — Y). Auch bei Aglaonema
commutatum wurden \ — 3 Embryosackmutterzellen von Campbell beobachtet.
Die Narben der Aroideae sind so wie die der übrigen Unterfamilien dicht mit
zahlreichen Papillen besetzt und ebenso finden sich meistens zahlreiche Papillen am
Eingang des Griffelkanals in das Ovarium. Ferner sind, wie auch bei den anderen
Unterfamilien am Grunde des Ovariums in der Umgebung des Funiculus zahlreiche
stumpfe Haare mit verschleimender Membran vorhanden; besonders lang und das ganze
Ovarium ausfüllend sind sie bei Lagenandra (Fig. 571?, N).
*) Es finden sich also in Neu-Guinea zwei Gattungen der Aroideae: Gorgonidium und
Xenophya, deren Verwandte nur in Südamerika anzutreffen sind; hierbei sei erinnert an das
Vorkommen von Spathiphyllum eommuiatum auf Celebes, welches ziemlich nahe verwandt ist
mit S. eannifolium in der Hylaea.
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 13
Die männlichen Blüten sind meist sehr leicht verständlich \. da, wo wie bei
Asterostigma, Taccarum, ■ Synandrospadix , Spathicarpa und Verwandten sämtliche
Staubblätter einer Blüte zu vollkommenen Synandrien vereinigt sind, 2. da, wo die-
selben in größerer Entfernung voneinander stehen. Schöne Beispiele für 2. finden sich
in der Gattung Arisaema, z. B. bei A. dracontium (Fig. 2 0). Man sieht sofort die
spiralige Anordnung der Blüten, welche nirgends unterbrochen ist, man sieht ferner
ohne weiteres, daß hier jede einzelne Blüte aus 2 — 3 mit ihren Filamenten verwachsenen
Staubblättern gebildet ist, daß in diesen Blüten aber weiter oben hier und da, so bei
n ein Staubblatt durch ein pfriemenförmiges Staminodium vertreten wird, daß auch
bisweilen, wie bei m und o, die Blüte nur aus einem Staubblatt besteht. In gleicher
Weise finden wir die männlichen Blüten bei allen anderen Arten von Arisaema, nur
mit dem Unterschied, daß bald meistens 2 (A. ringens, A. lobatum), bald 3 (A. atro-
rubens, A. filiforme, A. Sehimperi usw.), bald auch 4 (A. speciosum, A. japonieum)
Staubblätter eine Blüte bilden.
Weniger deutlich als bei Arisaema sind die Verhältnisse bei anderen Gattungen.
Bei Dracunculus vulgaris ist es noch leicht, die Zusammengehörigkeit von je 2 Staub-
blättern zu einer Blüte zu erkennen, weil hier auch die ziemlich langen Staubblätter
zum Teil miteinander verwachsen sind. In Fig. i 4 D sind einige Blüten aus dem oberen
Teil einer männlichen Infloreszenz abgebildet, welche zugleich auch Übergangsglieder
von fertilen Blüten zu rudimentären männlichen illustrieren. Jedem Staubblatt ent-
spricht ein zahnförmiges oder pfriemenförmiges Gebilde; es kann aber auch eine ganze
Blüte durch ein solches pfriemenförmiges Organ vertreten sein. Auch bei Helicodiceros
muscicorus vermag man noch ziemlich leicht zu erkennen, wie viel Staubblätter zu
einer Blüte gehören (Fig. 2C); die Sache wird aber schwieriger dadurch, daß die Fila-
mente fast gar nicht entwickelt und die Antheren im Querschnitt nahezu quadratisch sind.
Das Verhältnis der einzelnen Staubblätter zueinander wird deutlicher, wenn man einen
dünnen Tangentialschnitt von der Infloreszenz hinwegnimmt; dann sieht man leicht,
daß 3 — i Staubblätter gegeneinander orientiert sind und eine Blüte bilden, man sieht
dann auch, daß hier ebenso wie in den früher betrachteten Fällen die Blüten nicht
regellos stehen, sondern spiralig angeordnet sind. Schwierig sind die Verhältnisse bei
Arum maculatum und Verwandten. Die Staubblätter erscheinen hier ungeordnet; es
ist wenigstens nicht auf den ersten Blick zu erkennen, was zu einer Blüte gehört; auch
in ganz jungen Infloreszenzen, die im Sommer angelegt werden, sieht man auf den
ersten Blick nicht viel anderes. Man verfolge aber genau die Stellung der Staubblätter
von den unteren Blütenrudimenten aus, dann wird man bald erkennen, daß je 2 — 4,
meist 4 Staubblätter zusammen eine Blüte bilden, daß die der fertilen männlichen In-
floreszenz zunächst liegenden Blütenrudimente auch noch einzelne oder bisweilen auch
2 fertile Staubblätter tragen. Man vergleiche Fig. \ 4 C; hier sieht man zuerst ein Paar
Blütenrudimente, bei denen zwei Staubblätter durch zahnförmige Höcker angedeutet
sind, etwas höher stehen Blütenrudimente, von denen die beiden links stehenden ein
oder zwei Staubblätter tragen, während das eine rechts stehende in ein feines Schwänz-
chen endet; noch etwas höher stehen auch ein Paar etwas stark in die Länge ge-
zogene Blüten mit je zwei Staubblättern, noch weiter oben aber treten 3- und 4-zählige
Blüten auf. Ferner sieht man auch, daß die hier abgezeichneten Blüten 3 Parastichen
angehören, die mit a, b und c bezeichnet sind. Ähnlich wie Arum verhält sich noch
Eminium. Auch bei Sauromatum vermag man noch, wie aus meiner Abbildung
eines Teiles der Infloreszenz von S. guttatum var. venosum (Fig. 2 Q) ersichtlich ist,
recht wohl zu erkennen, daß wenigstens die unteren Blüten der männlichen Infloreszenz
aus je 3 Staubblättern gebildet sind und daß das zwischen männlicher und weiblicher
Infloreszenz befindliche Stück von verhältnismäßig wenigen, aber bedeutend in die Länge
gezogenen Blütenrudimenten bedeckt ist (Fig. 2 Q). Bei der mit Sauromatum nahe
verwandten Gattung Typlwnium ist eine regelmäßige Anordnung in der männlichen
Infloreszenz nur schwer zu erkennen, während die weiblichen Blüten hier ebenso, wie
bei allen anderen Aroideen vollkommen spiralig angeordnet sind; doch findet man häufig
14
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Fig. 2. A—E Protamin Seschellarum Engl. A Spadix. B Flores masculi. C Flos raasculus
a latere visus. D Synandrium transversaliter sectum. E Flores feminei. E' Staminodium. —
F — H Qorgonidium mirabile Schott. F Flos femineus. Stamen. R Flos masculus lept-
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 15
2 und 3 Staubblätter gegeneinander orientiert, bisweilen auch etwas miteinander ver-
wachsen; aber es ist mir wenigstens bei Typhonium divaricatum, das ich lebend
untersuchen konnte, nicht gelungen, die spiralige Anordnung so zu ermitteln, wie bei
den vorher besprochenen Gattungen; bei den Arten der Sektion Ileterostalis ist dies der
Fall; auch sieht man hier, daß ebenso wie bei Sauromatum die an die weibliche In-
floreszenz sich anschließenden Blütenrudimente eher männlichen, als weiblichen Blüten
entsprechen.
Die biologisch so hochinteressante Gattung Cryptocoryne mit ihrer unter Wasser
befindlichen Infloreszenz bietet ebenso wie die ihr nahestehende Gattung Lagenandra
wenig Schwierigkeiten; die diandrischen Blüten sind spiralig angeordnet. Sehr interessant
und leicht verständlich sind die männlichen Blüten von Arisarum. Wie bei Arisaema
stehen die männlichen Blüten ziemlich entfernt voneinander; aber jede besteht aus nur
einem Staubblatt mit nierenförmiger fast schildförmiger Anthere. Sehr schön erkennt
man auch die Einmännigkeit der Blüten bei Theriophonum minutum (Willd.) Engl, und
T. Wightii Schott. Ebenfalls nur aus einem Staubblatt bestehende männliche Blüten
treffen wir bei Pinellia an, wenn auch da hin und wieder eine aus 2 Staubblättern
gebildete Blüte mit unterläuft. An den entwickelten männlichen Infloreszenzen will es
nicht recht gelingen, die spiralige Anordnung herzustellen; aber bei jungen im Sommer
erzeugten Anlagen der Infloreszenz treten die von den einzelnen Staubblättern ge-
bildeten Parastichen ziemlich deutlich hervor.
Bei Biarum mit den Untergattungen Eubiarum, Cylleniwm und Ischarum (vergl.
Fig. 2 U) sieht man, daß bei den beiden ersten die in der weiblichen Infloreszenz
vorhandenen Parastichen sich durch die Begion der Blütenrudimente in die fertile männ-
liche Infloreszenz und darüber hinaus fortsetzen und daß jede männliche Blüte aus nur
einem Staubblatt besteht und daß auch jedes der sterilen Organe einer monandrischen
Blüte entspricht. In der Sektion Ischarum jedoch sind in der männlichen Infloreszenz
meist 2 — 3-männige Blüten, dazwischen auch einzelne einmännige (vergl. Fig. 2 S) vor-
handen. Bei den verschiedenen vikariierenden Varietäten des B. Bovei, das in Klein-
asien, Algier und Spanien vertreten ist, treten die einzelnen Blüten sehr deutlich her-
vor, zumal sie in der oberen Begion der männlichen Infloreszenz weiter voneinander
entfernt sind (Fig. 2 T). Bei Biarum Olivieri stehen an dem dünnen Kolben zwei-
männige und einmännige Blüten untermischt, die oberen auch voneinander durch größere
andrus e parte superiore inflorescentiae. — J' — J" Asterostigma Luschnathianum C. Koch. Pars
inflorescenüae ex regione spadicis, in qua flores masculi et feminei sibi contigui; in ordinibus
duobus inferioribus flores feminei, in ordine tertio flores subhcrmaphroditi, in ordine summo
flores masculi. J 7 , J" Spadicis apex e synandrodiis compositus. — K — N Synandrospadix
vermitoxieus Engl. K Flos hermaphroditus. L Flos femineus cum staminodiis. M Flos mas-
culus cum gynaeceo rudimentario. N Synandrium. — Arisaema dracontium (L.) Schott.
Spadix androgynus, cujus parasticha inter flores masculos et femineos continua; flores masculi
plerumque diandri, m et o monandri; n flos masculus e stamine uno et staminodio compo-
situs. — P, P' Helieodiceros muscivorus (L.) Engl. P Pars inflorescentiae. Florum femineorum
parasticha in floris sterilis rudimentum (r), deinde in flores masculos transeunt. P' Eadem
pars, transversaliter secta, flores masculos tetrandros et triandros monstrans. — Q, Q' Sauro-
matum guttatum (Wall.) Schott. Q Pars inflorescentiae femineae cum florum sterilium rudi-
mentis vicinis longitudinaliter valde extensis. Q' Inflorescentiae masculae pars cum florum
sterilium rudimentis vicinis; flores masculi 2 — 4-andri, infimi monandri atque in rudimentum
sterile elongatum transeuntes. — R Theriophonum minutum (Willd.) Engl. Pars inflorescentiae
masculae. — S Biarum Pyrami (Schott) Engl. Inflorescentia mascula; flores medii diandri,
infimi (c) monandri, basin versus in rudimentum transeuntes. — TB. Bovei Blume. Inflores-
centia mascula; flores i — 3-andri. — ÜB. tenuifolium (L.) Schott. Inflorescentia tota appen-
dice excepta, parasticha inter inflorescentias femineam, sterilem et masculam continua. — V — Y
Arisaema triphyllum (L.) Schott. Evolutio nucelli et sacci embryonalis. F Nucellus cum archi-
sporio. W Nucelli pars summa aucta. X Nucellus cum duabus macrosporis. Y Nucellus cum
sacco embryonali. — A — U Icones originariae. V—Y secundum Mottier.
16 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Zwischenräume getrennt. Diese Schwankungen deuten darauf hin, daß ursprünglich die
Zahl der Staubblätter in den männlichen Blüten 3 betrug und daß dann bei B. tenui-
folium die Zahl derselben auf \ zurückgegangen ist. In der Gattung Ambrosinia sind
die Staubblätter auf vollkommen sitzende Antheren reduziert; meistens sind 8 oder 4
vorhanden, welche in 2 Reihen stehen. Da immer je 2 Antheren einander gegenüber
liegen, so könnte es zweifelhaft sein, ob dieselben eine Blüte bilden oder ob jede Blüte
durch ein einziges Staubblatt repräsentiert ist. Da, wie es scheint, die Zahl der Staub-
blätter immer durch 2 teilbar ist, so ist es wahrscheinlich, daß wir es hier mit zwei-
männigen Blüten zu tun haben.
Die Ausbildung der Staubblätter zeigt mancherlei Verschiedenheiten, wie schon aus
den bei den einzelnen Gattungen gegebenen Abbildungen ersichtlich ist. Bei Stylochiton,
Synandrospadix und Taccarum haben wir noch lange Filamente, so wie bei den Syn-
andrien bildenden Gattungen Asterostigma, Spathicarpa, Gorgonidium usw. Auch bei
Arisarum und Arisaema sind die Filamente noch so lang wie die Anthere; bei den
übrigen Gattungen jedoch wird das Filament ganz kurz und die Anthere mehr oder
weniger sitzend. Dieselbe ist bei mehreren Gattungen vollkommen isolateral, so bei
Pinellia, Gallopsis, Theriophonum, Eminium, einzelnen Typhonium, Biarum Sub-
gen. Ischarum, Zomiearpa, Ulearum, Cryptocoryne, Lagenandra, Sauroniatum und
einzelnen Arum. In letzterer Gattung sowie auch bei TypJwnium begegnen wir schon
der Neigung zur Dorsiventralität, welche noch stärker wird bei Helicodiceros und Lra-
cunculus, und ausgesprochene Dorsiventralität finden wir bei Biarum Sect. Eubiarum
und Sect. Gyllenium, desgleichen bei Arisaema. Mit dieser Ausbildung der Antheren
hängt auch zum Teil die Öffnung derselben zusammen. Bei den isolateralen finden wir
in der Regel Öffnung mit scheitelständigen kreisförmigen Poren oder länglichen Spalten.
Es sei aber darauf hingewiesen, daß innerhalb der Gattungen Eminium, TypJw-
nium und Biarum auch Arten vorkommen, deren Theken sich durch einen seitlichen
Spalt öffnen. Eminium Lehmannii besitzt scheitelständige ovale Spalten, H. crassipes
dagegen seitenständige; Typhonium flagelliforme öffnet sich durch scheitelständige Poren,
T. divaricatum jedoch durch seitenständige, allerdings bis zum Scheitel reichende, wie
Sauromatum; bei Biarum Sect. IscJuirum finden wir scheitelständige getrennte Poren,
bei den Arten der Sektionen Eubiarum und Gyllenium hingegen schräg geneigte am
Scheitel sich vereinigende Spalten. Auch in der Gattung Arisaema haben die Antheren
einzelner Arten, wie A. anomalum, A. Wrayi, A. Leschenaultii, A. praecox scheitel-
ständige Poren, viele andere schräg nach unten verlaufende Spalten und die Arten der
§ Lunata (A. Griffitkii, A. galeatum u. a.) durch einen einzigen quer" über die Antheren
hinweglaufenden Spalt sich öffnende Antheren. Die isolateralen Antheren von Grypto-
coryne ciliata und Lagenandra lancifolia sind vor denen anderer Arten derselben Gat-
tungen dadurch ausgezeichnet, daß die Theken in kurze konische Röhrchen »ausmünden,
durch welche der Pollen austritt. — Völlig seitliche Öffnung der Theken finden wir bei
Stylochiton und Synandrospadix. Durch einen einzigen quer über den Scheitel der
Anthere verlaufenden Spalt wird der Pollen bei Arisarum entlassen, wie bei Biarum
Sect. Eubiarum und Arisaema § Lunulata.
Der Pollen ist im allgemeinen kugelig, glatt, selten kleinstachelig (Arisaema tri-
phyllum), sehr selten länglich (Arisarum vulgare).
Bezüglich der Blütenrudimente, von denen schon teils bei der Besprechung des
Kolbens (S. 8), teils bei der Besprechung der männlichen Blüten die Rede war, ist
noch folgendes zu bemerken: Zweifellos sind die Höcker und Schwänzchen, welche ober-
halb der männlichen Infloreszenz z. B. bei den Gattungen Arum, Helicodiceros, Biarum,
Theriophonum auftreten, Rudimente männlicher Blüten. Dagegen kann man zweifel-
haft sein, welche Deutung man den einzelnen Blütenrudimenten geben soll, die zwischen
weiblicher und männlicher Infloreszenz stehen. Wo gleichzeitig Blütenrudimente über
der männlichen Infloreszenz stehen, wird man gleichgestaltete unterhalb derselben auch
als Rudimente männlicher Blüten auffassen, so bei Biarum, Theriophonum, wo aber
beim Fehlen von deutlichen Blütenrudimenten über der fertilen männlichen Infloreszenz
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 17
keine Gelegenheit zum Vergleich gegeben ist, kann man über die Natur der oberhalb
der weiblichen Infloreszenz stehenden ßlütenrudimente zunächst zweifelhaft sein, so bei
Sauromatum und Typhonium. Da aber bei Typhonium flagelliforme zweierlei Blüten-
rudimente zwischen weiblicher und männlicher Infloreszenz vorkommen, untere keulen-
förmige und obere pfriemenförmige, so ist es wahrscheinlich, daß hier die unteren
Rudimente weiblichen Blütenanlagen, die oberen Rudimente männlichen Blütenanlagen
entsprechen. Da ferner die bei Sauromatum allein vorhandenen keuligen Rudimente'
den unteren von Typhonium ähnlich sind und zugleich dicht oberhalb der weiblichen
Blüten stehen, so wird man auch sie für Rudimente weiblicher Blütenanlagen oder für
Pistillodien ansprechen müssen.
Bestäubung. Bestäubung innerhalb des Blütenstandes derselben Pflanze ist zu-
nächst ausgeschlossen bei den zahlreichen diözisch gewordenen Arisaema, sodann bei
denjenigen Aroideae, deren Kolben entschieden proterogynisch sind. Bei allen mit
Staurostigma und Spathicarpa verwandten Gattungen, bei Zomicarpa, Arisarum und
den monözischen Arisaema, desgleichen bei Stylochiton, Dracunculus, Helicodiceros,
Helicophyllum, Sauromatum, Biarum, auch Arum, Lagenandra und Cryptocoryne
kann Bestäubung der weiblichen Blüten durch die männlichen desselben Blütenstandes
erfolgen, sofern die Narben noch empfängnisfähig sind, wenn die Ausstäubung erfolgt.
Mehr erschwert wird die Bestäubung durch den Pollen derselben Infloreszenz bei Ty-
phonium, wo die Spatha zwischen beiden Infloreszenzen eingeschnürt ist, und bei Pinellia,
wo von der Spatha aus zwischen den beiden Infloreszenzen eine Leiste vordringt, die
nur einen engen Spalt der Kommunikation zwischen den beiden Infloreszenzen freigibt.
Kleine Insekten wie Mücken können bei allen Aroideae von den männlichen Blüten zu
den weiblichen und umgekehrt vordringen und, Ambrosinia ausgenommen, kann auch
Pollen der männlichen Blüten auf die weiblichen desselben Blütenstandes fallen, doch
wird er bei Typhonium meist auf dem löffeiförmigen Teil der Spatha aufgefangen. Die
in den Kessel eindringenden Insekten kommen mit diesem Pollen in Berührung und
bringen ihn auf die Narben eben derselben, wie auch der auf dem Grunde des Kessels
angesammelte Pollen sehr leicht durch die in den Kessel gelangten Insekten auf die
dicht dabei befindlichen weiblichen Blüten gebracht werden kann. Es dürfte aber viel
häufiger Bestäubung durch den aus anderen Blütenständen mitgebrachten Pollen er-
folgen. Es entwickeln Typhonium und Sauromatum zur Zeit der beginnenden Empfängnis-
fähigkeit der Narben einen mehr oder weniger angenehmen Geruch, der sich bei Sauro-
matum später in einen sehr unangenehmen verwandelt, es ist also anzunehmen, daß
die Insekten alsbald in den Kessel eindringen werden, sobald sie durch den Geruch an-
gelockt werden; zu dieser Zeit aber haben die Antheren noch nicht ausgestäubt; dies
erfolgt später. Demnach werden die noch im Kessel befindlichen Insekten von dem
herunterfallenden Pollen zum Teil bedeckt werden; sie werden aber auch da, wo der
Pollen, wie bei Typhonium auf der Spatha angesammelt wurde, denselben dort ab-
streifen*); ferner werden sie dem als Leitstange dienenden Kolbenhang folgend die
männliche Infloreszenz ablaufen und von ihr den so oft in wurmförmigen Massen aus
den Antheren heraushängenden Pollen mitnehmen, um ihn bei dem Besuche des nächsten
seine Narben entwickelnden und Geruch ausströmenden Blütenstandes dort unwillkür-
lich auf die weiblichen Blüten zu bringen.
Alles, was oben gesagt wurde, kann aus der Verteilung der Blüten geschlossen
werden. Aber es liegen auch eine Anzahl Beobachtungen vor, welche an den natür-
lichen Standorten einiger Aroideen oder in botanischen Gärten der Heimat der unter-
suchten Arten gemacht wurden. Über diese sei hier das Wesentlichste angeführt:
*) Die Durchgangsstelle für die Insekten ist nicht immer in der Nähe der Sammelstelle, sie
befindet sich bei Typhonium divaricatum vorn, während auf der zurückgebogenen Spatha der
Pollen meist hinten abgesetzt wird, doch dürften wohl nicht selten die Insekten vor dem Ver-
lassen des Blütenstandes von dem Durchgang aus noch einen kleinen Rundgang machen, der sie
mit dem abgeladenen Pollen in Berührung bringt.
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama.) 23 F. 2
18 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Arum maculatum. Der Blütenstand strömt zur Blütezeit faulig urinösen Geruch aus,
welcher winzige Mücken aus der Gattung Psychoda anlockt. Dieselben finden ihren
Weg zwischen den oberen Blütenrudimenten hindurch in den Kessel, in welchem die
Antheren noch nicht geöffnet, die Narben aber empfängnisfähig sind. Da sie aus dem
Kessel fliegend zu entrinnen suchen, stoßen sie an die nach unten gekehrten Borsten
der sterilen Blütenrudimente und prallen wieder zurück. Waren sie mit Pollen be-
laden eingekehrt, so streifen sie denselben auf den Narben ab. Wenn diese vertrocknet
sind, wird ein von ihnen ausgeschiedenes Honigtröpfchen den Mücken dargeboten. Jetzt
erfolgt auch das Ausstäuben der Antheren und die Mücken beladen sich jetzt mit neuem
Pollen, den sie mitnehmen, wenn sie nach dem Schlaffwerden der oberen Blütenrudi-
mente bequem aus dem Kessel herausgelangen können. Knuth (Illustr. Zeitschr. f.
Entomol. 4 898, Bd. III. S. 201) hat in einem Kessel einer bereits männlich gewordenen
Infloreszenz bis 4000 Exemplare von Psychoda phalamoides gezählt, welche 6 ccm
einnehmen.
' Arum italicum verhält sich ähnlich und wird vorzugsweise von Psychoda nervosa
besucht. Außer dieser wurden beobachtet: Ceratopogon pictellum, Chironomus bys-
sinus, Drosophüa funebris, Limosina pygmaea.
Arum pictum. Entwickelt Geruch nach faulenden Früchten und Fäkalien. Arc-
angeli (Bicerche 1886) fand in einem Blütenstand im botanischen Garten zu Pisa
95 Insekten, darunter 8 6 Borborus equinus, 3 Aphodrus melanostictus. Die protero-
gynischen Blütenstände öffnen sich morgens.
Arum Dioscoridis. Öffnet frühmorgens unter Entwicklung von Geruch die Scheide
und wird von zahlreichen Fliegen besucht, welche, nachdem die Scheide sich geschlossen,
am zweiten Tage freigelassen werden.
Arum palaestinum [A. sanctum Hort.). Fliegen und Käfer treten als Besucher
auf, aber nach Knuth 's Beobachtung sind die Käfer die Pollenübertrager.
Arum nigrum. Entwickelt beim Öffnen der Spatha an der Appendix starken Ge-
ruch nach Fäkalien, durch welchen Fliegen und Käfer (Borbwus und Aphodrus) an-
gelockt werden. W T enn sie sich auf der dunklen Spatha niederlassen, gleiten sie hinab
in den Kessel. In diesem bleiben die Tiere gefangen, da die Beschaffenheit der Epi-
dermis in der oberen Hälfte des Kessels und der Beusen ein Ausgleiten der Insekten-
beine bewirkt. Wenn der Pollen ausgestreut wird und auch auf die im Kessel ge-
fangenen Insekten fällt, werden die Epidermiszellen der Beusen weich und die Epidermis
runzelig, so daß nun die Insekten an den Beusen emporklettern können. Sie fliegen
nun von der Appendix nach anderen sich öffnenden Blütenständen ab.
Dracimculus vulgaris. Die Anlockung von Insekten zum Besuch der protero-
gynischen Infloreszenzen erfolgt durch Wärmeentwicklung und Aasgeruch, der sowohl
Fliegen wie saprophage Käfer anlockt. Dieser Umstand hat zu wissenschaftlichem Streit
zwischen Delpino und Arcangeli geführt. Delpino hatte zuerst 1873 (Ulter.
osserv. sulle dicog. p. II. f. II.) auf diese Tatsache hingewiesen und schrieb den Fliegen
den Hauptanteil an der Kreuzbefruchtung zu. Dieser Auffassung trat Arcangeli 1879
(Nuovo Giorn. bot. ital. I.) entgegen und behauptete, daß die Käfer die Bestäubung
vermitteln, behauptete dies auch weiterhin im Nuovo Giorn. bot. ital. 1883 und 1890.
Daraufhin veröffentlichte Delpino eine mit Bologna 22. Genn. 1890 unterzeichnete, als
Sonderdruck auch mit Genua 1890 signierte, aber in Malpighia III. (18S9) 335 — 395
abgedruckte Abhandlung Sulla impollinazione dell'Arum dracunculus, in der er auf Grund
eigener Beobachtungen und solcher Mattei's (Notereile botaniche, Bologna [1886]
p. 13 und Bollettino del naturaliste [Aug. 1888]), namentlich auch auf Grund von Ver-
suchen mit ausgelegten stinkenden Kolben der Pflanze, entschieden dafür eintrat, daß
die Fliegen in erster Linie als Bestäuber wirken und die Käfer den Fliegen nachgehen,
um diese zu fressen. Weniger wahrscheinlich erscheint ihm, daß die Käfer in erster
Linie als Bestäuber eine Bolle spielen, für unrichtig hält er die Behauptung Arcangeli's,
daß sie allein als Bestäuber tätig sind. Als bestäubende Fliegen wurden von Delpino
und Mattei beobachtet: Calliphora vomitoria, Sarcophaga carnaria und Lucilia-Arten.
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 19
Walter stellte in Gibraltar die Aasfliegen Calliphora vomitoria, Scatophaga,
Greophitus maxillosus, Dermestes vulpinus, Saprinus 3 sp. fest. Es hat sich ergeben,
daß die von Fliegen besuchten Pflanzen fruchtbar sind. Weitere ausführlich beschriebene
Beobachtungen Arcangeli's (Malpighia IV. [l 890] 254) und von Vinassa (Atti Soc.
Toscana [4 891]) an Gartenpflanzen und Gartenflüchtlingen ergaben zweifellos, daß Aas-
käfer Pollen einige Tage lang auf ihrem Körper behalten und wirklich Bestäubung voll-
ziehen, so daß auch Fruchtreife eintritt.
Dracunculus canariensis. Entwickelt zur Blütezeit Geruch nach Ananas und Melone,
zeigt aber Selbstbestäubung (Arcangeli in Nuovo Giorn. bot. ital. XV. [1883] 81).
Helicodiceros muscivorus. Aasgeruch lockt vorzugsweise Fliegen aus den Gattungen
Somomyia und Calliphora an, auch einzelne Käfer (Arcangeli beobachtete in einem
Kessel neben 371 Fliegen 7 Käfer, in einem anderen Falle 385 Fliegen, von denen
107 zu Lucilia caesar gehörten). Wenn große Mengen von Fliegen eindringen, schä-
digen sie sich gegenseitig und sterben; nur eine geringe Anzahl gelangt ins Freie.
Sauromatum guttatum. Sehr starker Aasgeruch wird zur Zeit der Narbenreife
entwickelt. Dadurch, daß die Späth a an der Stelle der Einschnürung von vorn nach
hinten zusammengedrückt ist, entstehen zu beiden Seiten des Kolbens Öffnungen, durch
welche Aasfliegen eindringen können. Delpino zählte wenigstens 30, welche einzu-
dringen vermochten. Die Eindringlinge wurden aber durch die keulenförmigen Pistil-
lodien am Heraustreten verhindert, wenigstens größere Individuen. Am zweiten Tage
fällt nach Öffnung der Antheren der Pollen auf die noch gefangenen Fliegen und da
nun die Kompression der Spatha unterhalb der männlichen Infloreszenz schwindet, zu-
dem der Kolben sich nach vorn vorbeugt, ist das zeitweise Gefängnis der Fliegen ge-
öffnet. (Delpino in Malpighia IV. [1890] 30, 31.)
Arisarwm vulgare. Der proterogynische Blütenstand entwickelt einen sehr unan-
genehmen fauligen Geruch, der winzige Fliegen und Mücken anlockt, nach der Be-
stäubung verschwindet. Das über die Öffnung gewölbte Dach der Spatha beschattet
den Kessel, in welchem die Insekten hauptsächlich gegen die hellen Streifen der Röhre
fliegen (Knuth).
Arisarwm proboseideum. Pilzbewohnende Fliegen der Gattung Nemocera vollziehen
die Befruchtung.
Arisaema trvphyllwm. Die größeren Infloreszenzen sind weiblich, die kleineren
männlich; im Grunde der letzteren findet man stets zahlreiche Gecidomjiden tot oder
halbtot (Miß Schlegel in Asa Gray Bullet n. 4. [1896]).
Arisaema filiforme. Die teils monözische, teils rein männliche Pflanze entwickelt
zur Blütezeit im Blütenstand urinös-mäuseartigen Geruch, welcher winzige Fliegen an-
lockt. Die Narben wurden mit Pollen belegt gefunden, während die Antheren desselben
Blütenstandes noch geschlossen waren. (Knuth, Handbuch der Blütenbiologie III. 1.
[1904] 97).
Arisaema Thunbergii (fälschlich A. japonicum in Knuth, Handb. d. Blüten-
biologie III. [1904] 95). Intensiv fauliger Geruch der diözischen Blütenstände lockt
winzige Fliegen an, welche an dem herunterhängenden dünnen Kolbenende entlang
kriechend in das Innere des Kessels gelangen. Während vor der Bestäubung die Ränder
der Spatha geschlossen waren, öffnen sie sich nach derselben und lassen die Fliegen
heraus, welche aber bald in andere Blütenstände hineinkriechen.
Pinellia ternata. Der zwischen der männlichen und weiblichen Kammer der In-
floreszenz befindliche nur 1 Quadratmillimeter große Durchgang ist zur Zeit der Narben-
reife geöffnet, ebenso zur Zeit der Antherenreife. Da die Narben zur Zeit der Aus-
stäubung der Antheren nicht mehr empfängnisfähig sind, so hat der wenige durch die
Öffnung hindurchfallende Pollen keinen Erfolg. Daß die Mücken, welche auch ich, wie
Breitenbach (Bot. Zeitg. 1879 p. 688 ff.) reichlich als Besucher vorfand, nur durch
den bei der Reife der Pistille sich bildenden unteren Spalt der Spatha ins Freie ge-
langen können, muß ich bestreiten, sie kriechen auch oben aus der Kammer heraus
und nehmen, wenn nun die Ausstäubung begonnen, den Pollen hinweg, um ihn auf
2*
20 A - Engler. — Araceae-Aroideae.
anderen Blütenständen abzusetzen. Die Zahl der besuchenden Mücken ist sehr groß
und so erklärt sich auch die reichliche Fruchtbildung, trotzdem die Vermehrung der
Pflanze durch die auf den Blättern erzeugten Knöllchen gesichert ist.
Ambrosinia Bassii. Die Lage der Spatha, durch welche die weibliche Kammer
nach oben, die männliche nach unten gekehrt ist, bedingt, daß Insekten erst zu der
weiblichen Blüte und dann zu den männlichen gelangen (Delpino, Ulter. osserv.
230, 231).
Frucht und Samen. Alle Aroideae bringen Beerenfrüchte mit nährstoffhaltigen
Samen hervor. Die Samen 'besitzen mit Ausnahme derer von Lagenandra und Gryptocoryne
oberhalb des Funikulus einen breit kreiseiförmigen, entweder in den Funikulus all-
mählich übergehenden oder von demselben scharf abgesetzten schwach knorpeligen
Körper, ein sogenanntes Strophiolum, das bei der Keimung häufig von dem mit In-
tegumenten versehenen und den Embryo einschließenden Teil des Samens abgetrennt
wird. Es ist besonders stark entwickelt bei den aus orthotropen Samenanlagen her-
vorgehenden Samen von Ambrosinia, Arisarum, Arisaema, Biarum, Sauromatum,
Typhonium, Spaihicarpa, desgleichen an den aus anatropen Samenanlagen hervor-
gehenden Samen von Staurostigma, weniger kräftig, aber auch deutlich an den aus
anatropen Samenanlagen hervorgegangenen Samen von Zomicarpa.
Die Samenschale der Aroideae zeigt niemals innerhalb der Testae kantige Längs-
leisten, wie wir sie bei einigen Colocasioideae (Galadium, Xanthosoma, Golocasia)
finden, sondern eine glatte oder etwas längsrunzelige, bei Lagenandra längsfurchige
Testa, und ein glattes Tegmen. Die Testa besitzt eine äußere Schicht schleimbiidender
Zellen und eine innere Schicht, von der einzelne Zellen Gerbstoff enthalten, andere mit
Schleim und Raphiden erfüllt sind, andere roten Farbstoff führen. Durch diese Zellen
erscheint die Oberfläche der Samen bisweilen punktiert. Bei Lagenandra ovata ist das
äußere Integument (nach den Untersuchungen von Svedelius, Svensk Bot. Tidskr. IV.
[1910] \i) tief längsfurchig und in den vorspringenden Rippen finden sich große radial
gestreckte Kristallschläuche mit Raphiden. Das Tegmen besteht aus Schichten tafel-
förmiger Zellen mit verschleimenden Wänden, die gelblich oder rötlich gefüllt sind.
Das Nährgewebe der Samen zeigt außen Lagen von Aleuronzellen mit stark quellenden
Membranen und innen, namentlich rings um den Embryo, Stärke führende Zellen. Der
Embryo ist meist 3 / 4 so lang wie das Nährgewebe, bisweilen auch etwas länger, bei
Arum etwa halb so lang, bei Dracunculus und Helicodiceros kaum halb so lang.
Geographische Verbreitung. Schon bei der Besprechung der unterirdischen Vege-
tationsorgane wurde auf die Lebensweise der Aroideae hingewiesen. Lagenandra und
Gryptocoryne sind megatherme Hydrophyten. Spathicarpa, Zomicarpa, Ulearum und
viele Arisaema sind megatherme Hygrophyten, während in der Gattung Stylochiton
S. Zenkeri und einige andere auch dieser ökologischen Gruppe angehören, viel mehr
Arten aber subxerophytisch geworden sind, zwei S. hypogaeus und S. kerensis
ganz xerophy tisch sind, im Beginn der Regenzeit ihre Blätter, in der Trockenzeit ihre
kaum über die Erde tretenden Blütenstände entwickeln. Wohl die meisten anderen im
tropischen Amerika und tropischen Asien vorkommenden Aroideae sind megatherme
Subxerophyten, welche länger unter der Erde als über ihr vegetieren. Dies letztere
gilt auch für die große Zahl der subtropischen Aroideae, nur mit dem Unterschiede,
daß sie in der Vegetationsperiode weniger Wärme nötig haben. Mehrere subtro-
pische Arten von Arisaema, Pinellia und einzelne Arum, auch das am weitesten nach
Norden vordringende A. maculatum gedeihen vorzugsweise im Schatten und in feuchter
Waldluft.
Die geographische Verbreitung der Aroideae zeigt bei den meisten Gattungen Be-
schränkung auf einen Erdteil oder auf ein über benachbarte Erdteile sich ausdehnen-
des natürliches Gebiet. Am ärmsten an Gattungen ist das tropische Afrika. Im tro-
pischen Regenwald des Usambaragebirges findet sich die monotypische zierliche Callopsis.
A. Engler. — ■ Araceae-Aroideae. 21
Sonst kennen wir aus dem ganzen Kontinent als endemisch nur noch die Gattung
Stylochiton, bei der wir allmählich zur Unterscheidung von 2 Sektionen gelangt sind. Diese
durch das Vorhandensein eines Perigons von allen anderen Aroideae abweichende und
jedenfalls einen sehr alten Typus repräsentierende Gattung hat sich in zwei Unter-
gattungen geordnet, von denen die eine, Spirogyne, südlich vom Äquator von Angola
und Ostafrika bis Natal mit 9 Arten auftritt, die andere, Gyclogyne nördlich des Äqua-
tors von Senegambien bis Gabun und durch die sudanische Parksteppenprovinz bis zum
abyssinischen Hochland mit \ i Arten entwickelt ist. Im tropischen Afrika vertreten,
aber auch im tropischen Asien vorkommend und wohl mit ihren Vorfahren ursprüng-
lich von dort ausgegangen sind die später zu besprechenden Gattungen Arisaema und
Sauromatum.
Das tropische Südamerika mit Westindien besitzt \ 2 endemische Gattungen, die
zwei Verwandtschaftskreisen angehören, welche im allgemeinen auf Amerika beschränkt
zu sein scheinen, aber doch in Neu- Guinea je einen entfernten Verwandten besitzen;
8 Gattungen gruppieren sich um Asterostigma und sind von Cuba bis Uruguay anzu-
treffen. In diesem Land wächst die monotypische Mangonia weiter westlich, im argen-
tinischen andinen Tucuman die ebenfalls monotypische Gattung Synandrospadix. Hieran
schließen sich die 3 Gattungen Asterostigma, Taccarum und Spathicarpa, welche bis
an die Grenzen der Hylaea vordringen, aber sie selbst mit Ausnahme von Taccarum
Uleanum meiden. Oearum ist auf Matto Grosso beschränkt. Im Westen Südamerikas
treffen wir in der subäquatorialen andinen Provinz südlich vom Äquator noch die mit
Spathicarpa verwandte Gattung Spathantheum an, und nördlich vom Äquator nahe
an der Grenze des Tropengürtels, also vom Hauptareal der Asterostigmateae ziemlich
entfernt, die auf Cuba beschränkte Gattung Andromycia. Ferner gehört in die Ver-
wandtschaft der besprochenen Gruppe das nur einmal auf Neu-Guinea gefundene Gorgoni-
dium. Einen kleineren Verwandtschaftskreis bildet die hauptsächlich in Bahia vertretene
Gattung Zomicarpa mit den drei im Westen Südamerikas vorkommenden monotypischen
Gattungen Scaphispatha (Bolivia), Zomicarpella (Columbia) Und Ulearum (brasilianische
Hylaea). Zu diesen Gattungen steht auch in Beziehung Xenophya, welche nur einmal
in Neu-Guinea gesammelt wurde.
Das tropische Asien mit den angrenzenden Teilen des subtropischen Ost-Australiens
und Ostasiens sowie mit dem Mittelmeergebiet im weitesten Sinne und mit Makaronesien
bildet das Hauptareal für die \ 4 Gattungen, welche unter sich enger verwandt, von
den in Afrika und dem tropischen Amerika eigentümlichen Gruppen so verschieden sind,
daß man für sie eine selbständige Entwicklung annehmen muß, die neben der in Afrika
und Südamerika herging. Wir sehen aber auch Ausläufer der in Ostasien hochent-
wickelten Gattung Arisaema nach dem atlantischen Nordamerika und nach dem nord-
östlichen tropischen Afrika übergreifen, nach letzterem außerdem Vertreter der im
Himalaya ihr Hauptareal besitzenden Gattung Sauromatum. Die besonders im Mittel-
meergebiet reich entwickelte Subtribus der sich enger an Arum anschließenden Arinae
klingt mit Arum maculatum im westlichen Mitteleuropa aus.
Auf das Monsungebiet und Vorderindien beschränkt ist die Subtribus der Crypto-
corynmae mit Lagenandra und Cryptocoryne. Lagenandra mit 5 Arten gehört aus-
schließlich dem westlichen Vorderindien vom Bombay bis Ceylon an, und zwar sind
alle 5 Arten im westlichen Ceylon heimisch, von wo aus nur L. ovata sich weiter
nach Norden verbreitet hat. Cryptocoryne mit 3 8 Arten ist von dort bis nach dem
westlichen Neu-Guinea verbreitet, aber immer nur im Tiefland oder an Flußufern im
unteren Bergland (in Mysore bis 700 m ü. M.) anzutreffen. So finden wir 6 Arten
entlang der Westküste von Bombay bis Travancore, darunter G. retrospiralis, welche
sich auch über die östliche Gangesebene hinweg bis Pegu verfolgen läßt und auch
im Godavarie-Distrikt von Madras auftritt. 2 endemische Arten finden sieb in My-
sore. Entlang der Ostküste Vorderindiens sind G. spiralis und G. ciliata verbreitet,
von denen erstere auch in Ceylon vorkommt, letztere aber auch von Malakka aus
durch die Sunda-Inseln bis Amboina nachgewiesen ist. Auf Ceylon finden sich noch
22 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
4 endemische Arten. Im nördlichen Hinterindien sind bis jetzt nur 2 endemische Arten,
G Cruddasiana in Ober-Burma und C. crispatula in Laos und Cochinchina gefunden
worden. Sodann wird die Nordgrenze der Gattung durch das Vorkommen von G TJste-
riana auf der Philippinen-Insel Guimaras bezeichnet. Die Hauptmasse endemischer Arten
findet sich auf Malakka und Borneo zwischen dem Äquator und 5° n. B., auf Malakka 6,
auf Borneo \ 2.
Die Subtribus der Pinelliinae enthält nur Pinellia mit 6 Arten, welche Ostasien
vom Wendekreis bis zur Südspitze von Yesso bewohnen. Sämtliche Arten finden sich
zwischen 23 und 32° n. B., 3 von ihnen sind aber weiter nach Norden vorgedrungen,
so P. tripartita von Kiushiu nach dem nördlichen Nippon, P. pedatisecta von Sz-tschwan
bis zum Nanku-Paß, und P. ternata, deren Knöllchen leicht verschleppt werden können,
sogar bis nach Hakedate.
Ebenso isoliert wie Pinellia steht Ambrosinia da und repräsentiert die monoty-
pische Subtribus der Ambrosininae. Es ist dies ein alter Mediterranrelikt, der jetzt
auf das südliche Korsika, Sardinien, die Gegend von Algier, Sizilien und Calabrien be-
schränkt ist.
Auch Arisarum läßt sich an keine andere Gattung näher anschließen und macht mit
3 Arten die Subtribus der Arisarinae aus. Die Gattung gehört mit Ausnahme des in
den Vorgebirgen des Apennin vorkommenden A. proboscidewn der Litoralregion des
Mittelmeergebietes und der kanarischen Inseln an. Das Areal von Arisarum vulgare
deckt sich ziemlich mit dem der ganzen Gattung, doch treten im Westen, Süden und
Osten des Areals neben der gewöhnlichen Varietät auch Varietäten auf, welche sich
durch schwache Abänderungen des Kolbens unterscheiden. Das submediterrane Alpen-
vorland wird von A. vulgare nicht erreicht, dagegen findet es sich in der Poebene.
Das Binnenland der iberischen Halbinsel, der Balkanländer und Kleinasiens werden ge-
mieden. A. simorrhinum ist auf Marokko und Oran, A. proboscideum auf Mittel- und
Unteritalien beschränkt.
Die Subtribus der Arisaematinae mit der einzigen Gattung Arisaema umfaßt allein
96 Arten, zu denen sicher noch mehr hinzukommen werden, wenn die botanische Er-
forschung Ostasiens weiter fortschreitet. Die Gattung ist am reichsten vertreten in dem
subtropischen und temperierten Yünnan und Sz-tschwan mit 24 Arten, von denen 22
endemisch sind. Daran schließt sich der subtropische Himalaya mit \ 7 Arten, von
denen 1 3 endemisch sind, während 2 auch in Yünnan und Sz-tschwan vorkommen,
^ auch in Vorderindien, \ [A. flavum) auch in Yemen; die meisten Arten sind von
Sikkim und Nepal bekannt, nach NW. nimmt die Zahl der Arten ganz erheblich ab.
Aus Vorderindien kennen wir nur 7 Arten und zwar finden sich alle in den Gebirgs-
ländern des Westens, in den Ghats, auf den Nilgherries und auf Ceylon, \ nur auf
dieser Insel. Aber auch in südöstlicher Richtung nach Afrika ist die Gattung Arisaema
vorgedrungen; das im temperierten westlichen Himalaya in bedeutender Höhe (1600 —
3000 m) vorkommende A. flavum findet sich auch im Kurrum-Tal in Afghanistan und
in Yemen, während A. Bottae nur in Yemen, A. enneaphyllum und A. Schimperia-
num nur in Abyssinien, A. Mildhraedii auf den Gebirgen im N. des Kiwu-Sees und
A. ruwmxorieum auf dem Ruwenzori vorkommen. Besondere Beachtung verdient
hierbei der Umstand, daß alle diese Arten einer und derselben Gruppe der Clavata an-
gehören, von der \ 9 Arten bekannt sind und von der 3 auch in Vorderindien gefunden
wurden. Auf dem Himalaya sind von dieser Gruppe nur 4 Arten bekannt und die
übrigen sind von der nordwestmalayischen Provinz durch die hinterindisch-ostasiatische
Provinz sowie durch das subtropische chinesische Übergangsgebiet bis nach Celebes und
den Philippinen zerstreut; in der sonst an Arisaema- Arten nicht gerade armen süd-
westmalayischen Provinz des Monsungebietes fehlen sie. In der nordwestmalayischen
Provinz, welche sich einerseits an den Himalaya, anderseits an Yünnan anschließt, sind
bis jetzt \ \ Arten aufgefunden worden, von denen 5 endemisch sind, 3 auch im Hi-
malaya, \ auch in Hinterindien, \ auch in Yünnan, \ auch in der südwestmalayischen
Provinz vorkommen. Aus der südwestmalayischen Provinz kennen wir \ 3 Arten, von
A. EDgler. — Araceae-Aroideae. 23
denen 1 1 zum Teil recht eigenartige endemisch sind, während 1 auch auf Timor und
1 auch in der nordwestmalayischen Provinz gefunden wurde. In der hinterindisch-
ostasiatischen Provinz des Monsungebietes konnte ich 7 Arten, darunter 6 endemische
feststellen. Oben war bereits erwähnt, daß aus dem subtropischen und temperierten
Yünnan und Sz-tschwan schon 24 Arten bekannt sind; hieran reihen sich noch 6 Arten
des östlichen subtropischen Ostasiens aus Hupeh und den benachbarten Provinzen, von
denen A. consangaineum bis Peking, das eigenartige A. ringens von Formosa und
Schanghai bis in das südliche Nippon hineinreicht, A. koreanum in Kiang-si und Tsche-
kiang, besonders häufig aber auf Korea und den benachbarten Inseln vorkommt, A. sa-
zensoo von Hupeh über das südliche Japan bis in das mittlere Nippon verbreitet ist.
Von Korea nordwärts bis in das Amurland, also im temperierten Ostasien, findet sich
A. amurense und sehr verbreitet von Nippon bis Yesso ist A. serratwn (incl. A. ja-
ponicum), das auch noch in der Mandschurei vorkommt.
Höchst interessant und von pflanzengeschichtlicher Bedeutung ist nun das Vor-
kommen von 4 Arisaema-kvtQn im atlantischen Nord- und Zentral-Amerika, namentlich
wenn man ihre verwandtschaftlichen Verhältnisse berücksichtigt. A. dracontium ist von
der nordamerikanischen Seenprovinz und der Nordgrenze der Vereinigten Staaten nicht
nur bis Florida und Houston in Texas verbreitet, sondern hat auch Kansas in der
Provinz der Prärien erreicht und bei San Luis Potosi sich in einer Höhe von 1900 —
2 60 m festgesetzt. Ihm steht das noch weiter südlich am Orizaba vorkommende A.
macrospathum nahe, das man sich kaum anders als durch Mutation von A. dracon-
tium entstanden denken kann. Beide Arten gehören zur Gruppe der Tortuosa, welche
von Ceylon und den Nilgherries bis zum subtropischen Himalaja und von hier über
Yünnan und Hupeh bis Mittel-Japan und Korea entwickelt ist. Es ist hieraus zu
schließen, daß diese Gruppe in der Tertiärperiode sich bis zum nordöstlichsten Asien und
vom nordwestlichsten Nordamerika durch Kanada nach dem Gebiet der nordamerika-
nischen Seen erstreckte, von wo aus die Wanderung im atlantischen Nordamerika weiter
südwärts vor sich ging, als die Vergletscherung Nordamerikas die nördlichen Waldzonen
nach Süden drängte. Ganz ähnlich verhalten sich die beiden anderen nordamerika-
nischen Arten A. triphyllum und A. quinatum. Ersteres erreicht jetzt im Norden nicht
mehr die Südgrenze von Kanada und erstreckt sich südwärts nur bis zum Südende der
Alleghanies, westwärts bis Kansas. Das derselben Gruppe angehörige A. quinatum ist
auf die südlichen Alleghanies beschränkt. Beide Arten gehören der Gruppe der Pistil-
lata an, welche vom subtropischen Ostasien weiter als andere Gruppen nach Norden
bis in die Mandschurei und nach Nord-Japan vordringt. Es muß also auch hier eine
ehemalige Verbindung der jetzt weit gesonderten nordamerikanischen und ostasiatischen
Areale an der Beringstraße oder, falls nördlich derselben Land sich aus dem Meer
erhob, dort angenommen werden. — Ich habe die Gattung Arisaema, welche von
Schott nach Teilung der Blattspreiten in 3 Sektionen Triseda, Pedatisecta und Ra-
diatisecta gegliedert wurde, auf Grund der Ausbildung der Spatha und des Kolbens in
1 5 Gruppen zerlegt und die Gliederung des Blattes noch in letzter Linie berücksichtigt.
Diese Gruppen besitzen folgende Verbreitung:
§ I . Fimbriata — 7 Arten : Südwestmalayische, nordwestmalayische und hinter-
indisch-ostasiatische Provinz des Monsungebietes.
§ 2. Attenuata — 13 Arten: Wie vorige, aber 1 Art in Vorderindien und 4 im
subtropischen ostasiatischen Übergangsgebiet.
§ 3. Barbata — 2 Arten: Südwestmalayische und hinterindisch- ostasiatische
Provinz des Monsungebietes.
§ 4. Auriculata — 11 Arten: Wie § 1, aber 2 Arten noch im subtropischen
und temperierten Sz-tschwan.
§ 5. Glavata — 19 Arten: Von Zentralafrika über Nordoslafrika und Yemen
durch Afghanistan zum Himalaya und Vorderindien, sodann in der nord-
westmalayischen und hinterindisch-ostasiatischen Provinz des Monsungebietes,
24 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
sowie in der Provinz der Philippinen, endlich im tropischen ostasiatischen
Übergangsgebiet.
§ 6. Franchetiana — 9 Arten: Temperiertes Yünnan.
§ 7. Tortuosa — 9 Arten: Vorderindien. Subtropisches ostasiatisches Übergangs-
gebiet vom Himalaya bis Korea und Japan. Atlantisches Nordamerika und
Mexiko.
§ 8. Spedosa — 2 Arten: Subtropischer und temperierter Himalaya.
§ 9. Decipientia — 4 Art: Nordwestmalayische Provinz des Monsungebietes.
§ 10. Tmuipistillata — 5 Arten: Vorderindien. Temperierter Himalaya und Sz-
tschwan.
§ 4 4 . Pistillata — 8 Arten : Nordwestmalayische Provinz des Monsungebietes.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. Temperiertes Ostasien. Atlan-
tisches Nordamerika.
§ 4 2. Nepenthoidea — 4 Art: Nordwestmalayische Provinz und temperierter Hi-
malaya nebst Yünnan.
§ 4 3. Ringentia — 4 Art: Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
§ 4 4. Wallichiana — 7 Arten: Subtropischer und temperierter Himalaya. Sub-
tropisches Yünnan und Hupeh. Temperiertes Yünnan.
§ 4 5. Lu/nata — 8. Arten: Temperierter Himalaya, temperiertes Yünnan und Sz-
tschwan.
Die artenreiche Untergruppe der Arinae ist ausschließlich altweltlich. Ihre Ver-
breitung erstreckt sich vom Mittelmeergebiet im weitesten Sinne über Vorderindien und
durch das Monsungebiet bis Ostaustralien, auch geht ein Ausläufer nach dem tropischen
Afrika. Wir beginnen mit der Verbreitung der Gattung Arum, welche auch mit be-
sonderer Berücksichtigung der phylogenetischen Entwicklung von Hruby (Le genre
Arum, in Bull. Soc. bot. Geneve IV. [4 94 2] 4 4 3—160, 330 — 374) verfolgt wurde.
Wenn man die Areale der einzelnen Arten auf einer Karte einträgt, so sieht man, daß
zunächst im Gegensatz zu einigen weit verbreiteten Arten eine Anzahl anderer ein recht
beschränktes Areal besitzen, nämlich A. pictum auf Corsica, Sardinien und den Balearen,
A. nigrum vom Velebit durch Dalmatien bis in die Hercegowina, A. creticum auf Creta
und A. cyrenaicum in der Cyrenaika, A. hygrophilum in Syrien, Palästina und auf
Cypern. Diese Arten sind auch weniger formenreich als die weiter verbreiteten, von
denen wir eine östliche und eine mehr nach Westen vordringende Gruppe unter-
scheiden können. Unter den östlichen Arten ist der polymorphe Typus des A. Dios-
coridis im wesentlichen von Lycien durch Cilicien bis Malatia in Kurdistan und durch
Syrien bis Palästina verbreitet, soll aber auch in Mesopotamien vorkommen; sodann
findet sich diese schöne Art auch auf den Kleinasien vorgelagerten Inseln Chios, Bhodos
und Cypern. Das durch seinen besonders kräftig entwickelten Kolbenanhang aus-
gezeichnete A. conophalloides findet sich mehr im Innern Kleinasiens von Phrygien
durch Anatolien und Kurdistan bis nach Asterabad in Nord-Persien, bis West- und Süd-
Persien; es dringt aber auch bei Trapezunt bis in die südeuxinische Unterprovinz der
mittleren Mediterranprovinz und südlich nach Syrien vor, aber nicht mehr bis Palästina.
So auffallend letztgenannte Art ist, so steht sie doch sehr nahe dem polymorphen
Typus des A. Orientale, von welchem wir 5 Unterarten unterscheiden können. Die Ge-
samtart oder der polymorphe Typus reicht mit der Unterart elongatum nordwärts bis
in das Gouvernement Jekaterinoslaw, mit der Unterart euorientale bis Podolien, dann
verläuft die Grenze südwestwärts durch Moesien über Trnova und Adrianopel nach der
Insel Skyros, von hier über Phrygien nach Cypern, biegt dann nach Norden um und
verläuft an den pontischen Gebirgen entlang durch die südeuxinische Unterprovinz der
östlichen Mediterranprovinz nach Trapezunt. Von Jekaterinoslaw verläuft die Nordgrenze
den westlichen Kaukasus einschließend nach dem Südrand des Kaspischen Meeres und
von hier nach dem südlichen Turkmenien nach Aschabad und Suluklü. Die Südgrenze
geht durch das westliche Persien bis südlich von Suitanabad. Hier im Südosten ist die
A. Engler. — Axaceae-Aroideae. 25
auffallende Subspezies Engten entwickelt, in der Gegend von Amasia und Erzerum die
Subspezies incomptum, in der Gegend von Schachbulagh die Subspezies detruncatum;
die am weitesten verbreitete Subspezies ist elongatum, mit welchem Hruby auch A.
Jacquemontii vereinigt, das in Afghanistan und Kaschmir vorkommt und in letzterem
bei Gilgit (1900 — 2300 m) die Ostgrenze für die ganze Gattung Arum bestimmt. Die
Grenze für den polymorphen Typus des Arum italicum erreicht den östlichsten Punkt
bei Trapezunt und erstreckt sich westwärts durch die südeuxinische Unterprovinz Ana-
tolien umgrenzend und, wie es scheint, auch das westliche und östliche Festland Klein-
asiens meidend, aber die Inseln Chios und Cypern berührend über Creta, Malta, Algier
nach Tanger, wendet sich südwestlich nach den kanarischen Inseln und geht über Ma-
deira entlang der Westküste der iberischen Halbinsel und Frankreichs durch die Nor-
mandie bis nach der Insel Wight und Folkestone im südlichen England. Die Grenze
verläuft dann südwärts über Paris, wo A. italicum nur noch selten auftritt, nach dem
zentralfranzösischen Bergland von Saöne et Loire und Cöte d'Or durch das Departe-
ment Rhone und Ligurien, der Ölbaumgrenze am Südrande der Alpen entlang, ostwärts
über Locarno, Lugano, Riva, Cividale, Cormons, die Schlucht des Timavo, Triest, Fiume,
von hier südöstlich entlang der Mediterrangrenze Dalmatiens und der Hercegowina bis
zum Peristeri, von da nordöstlich aufsteigend bis nach Zaribrod und Sofia, von hier
nach Burgas und entlang der Südküste des Schwarzen Meeres nach Trapezunt. — A.
maculatum steht dem A. italicum ungemein nahe und man kann namentlich bei Ge-
birgsformen des letzteren im Mediterrangebiet bisweilen zweifelhaft sein, ob man die
Pflanze zu dieser oder jener Art rechnen soll. Hruby hat daher auch in seiner Studie
über Arum sehr dazu geneigt, A. maculatum als Unterart des A. italicum hinzustellen.
Man kann in der Tat sehr wohl annehmen, daß das erstere aus letzterem sich ent-
wickelt und unter dem mitteleuropäischen Klima, welches sich ja auch dem der über
der Kastanienregion der Mittelmeerländer gelegenen Waldregion sehr nähert 1 in West-
europa nördlich der Alpen eingebürgert hat. Die Südgrenze von A. maculatum verläuft
nördlich von Vigo im Süden Galiziens, wendet sich dann südöstlich nach der Sierra de
Guadarrama und von hier nach Catalonien, geht über Corsica nach dem nördlichen
Sizilien, über den Kyllene im südlichen Peloponnes nach Euboea, Chaliki in Thessalien
und von hier nach dem Eisernen Tor an der Donau. Nordwärts verläuft die Grenze
von der iberischen Halbinsel nach dem südlichen Irland und von da nach dem mitt-
leren Schottland ; England fällt ganz in das Areal der Art, aber auf dem Festland fehlt
A. maculatum in einem großen Teil des nordwestdeutschen Flachlandes und im west-
lichen Teil der jütischen Halbinsel, während es in den Wäldern der Ostküste bis Aalborg
nicht selten ist. Die Grenze schließt dann noch einen kleinen Teil des südwestlichen
Skandinaviens ein und geht über Bornholm nach Rügen. Durch Mecklenburg geht sie
nach der Elbe und am linken Ufer derselben entlang über Magdeburg nach Dresden
(die Fundorte im ostelbischen Tiefland beruhen wahrscheinlich auf Einschleppung) ; nun
verläuft die Grenze im allgemeinen dem Nordrand der Sudeten und Karpathen entlang
um dieselben herum bis zum Eisernen Tor. Wir sehen also, daß A. maculatum ein
viel kleineres Areal besitzt als A. italicum und daß dasselbe noch mehr als die Buche
da, wo der Einfluß des Kontinentalklimas sich stärker geltend macht, zurückweicht.
— Dracunculus ist ausgesprochen mediterran und makaronesisch. D. canariensis
(auf den Kanaren und Madeira) weicht ziemlich stark von dem verbreiteten D. vulgaris
ab; da letztere Art vielfach in den Mittelmeerländern kultiviert wurde, so ist die Fest-
stellung des ursprünglichen Areals etwas zweifelhaft. Sie verläuft im Norden an den
äußersten Grenzen des Mittelmeergebiets, so auch auf der Balkanhalbinsel bis Alba-
nien und Nordgriechenland; hier geht sie über Kalabaka in Thessalien nach Thasos,
verläuft dann nach Brussa, Magnesia, Smyrna und Creta und von hier über Malta,'
Nordafrika ausschließend, nach der pyrenäischen Halbinsel. Die Gattung fehlt also
den östlicheren Mittelmeerländern, in denen Arum selbst noch reich entwickelt ist. • —
Die eigenartige rii onotypische Gattung Helicodiceros ist auf Corsica und die Balearen,
sowie auf die zu Sardinien gerechneten, aber ebensogut sich an Corsica anschließenden
26 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Lavezzi-Inseln beschränkt. — Auch Biarum ist ausschließlich mediterran; aber seine
Nordgrenze schließt das nördliche Mittelmeergebiet aus, während die Südgrenze den
Nordrand von Afrika umschließt und die Ostgrenze weit nach Osten vorgeschoben im
südwestlichen Persien verläuft. Die Areale aller \ \ Arten konvergieren in Griechenland
und in Vorderasien westlich vom persischen Golf. In Vorderasien hat sich die Gattung
in die 3 Untergattungen Eubiarum , Oyllenium und Ischarum differenziert. B. te-
nuifolium und B. Bovei haben sich am weitesten nach Westen bis nach dem Süden
der iberischen Halbinsel verbreitet, wo B. Bovei in einer eigenen Varietät Haenseleri
erscheint. An das Areal von Biarum schließt sich das von Eminium mit i Arten
an, welche am meisten xerophytisch sind und von denen E. intortum sowie einzelne
Biarum und Sauromatum und wie auch einzelne Stylochiton mit der geschlossenen
Röhre der Spatlia mehr oder weniger in den Boden eingesenkt bleiben. Die Areale
der i Arten erstrecken sich von Ägypten bis Turkestan. E. crassipes findet sich im
mediterranen Unter-Ägypten, Palästina und Syrien; E. intortum kommt auch in Pa-
lästina und Syrien vor, ist aber auch noch bis Mesopotamien und Persien verbreitet;
E. crassifolium erstreckt sich vom Süden des Aral-Sees über Merw und Buchara nach
Afghanistan; E. Alberti ist auf Ost-Buchara beschränkt. — Sauromatum ist eine Gat-
tung mit stark hervortretender disjunkter Verbreitung. Die verschiedenen Varietäten
des S. guttatum zeigen nur geringe Unterschiede in den mehr untergeordneten Merk-
malen der Flecken der Blattstiele und der Teilung der Blattspreiten. Es . ist verbreitet
vom westlichen Himalaya durch den östlichen und Bengalen bis Ober-Burma, kommt
aber auch auf den westlichen Ghats südlich von Bombay vor, sowie im südlichen Su-
matra. S. brevipes, das sich in mancher Beziehung der Gattung Typhonium nähert,
ist auf Sikkim beschränkt. Besondere Beachtung verdient S. nubicum, das im tro-
pischen Afrika vorkommt, früher nur von Abyssinien und Angola (Ambaca und Pungo
Andongo) bekannt war, bei weiterer Erforschung Afrikas auch in Süd-Kamerun, im
Ubangi-Bezirk, in der zentralen sudanischen Parksteppenprovinz, im oberen Nilbecken
und am Kilimandscharo aufgefunden wurde. Es ist nicht unwahrscheinlich, daß die
Gattung auch noch in Yemen und im südlichen Persien nachgewiesen wird. Ausschließ-
lich vorderindisch ist Theriophonum, von dem wir 5 Arten kennen, 3 im Osten Vorder-
indiens und auf Ceylon, zur Sektion Eutheriophonum gehörig, 2 im Westen, welche
die Sektion Calyptroooryne ausmachen. — Im Monsungebiet weit verbreitet, bis an
die äußersten Grenzen desselben reichend ist Typhonium , von dem wir 22 Arten
unterscheiden, welche in der Blattgestalt fast alle Verschiedenheiten aufweisen, die
uns bei den Arinae überhaupt entgegentreten. Am weitesten nördlich, in der Gegend
von Peking kommt T. giganteum vor, dem das in Hupeh und Nord-Schensi aufge-
fundene T. Giraldii nahe steht. Am weitesten südlich finden wir T. Brownii in Nord-
Australien, Queensland und Neu-Süd-Wales, T. alismifolium (richtiger alismatifolium)
und T. angustilobum, beide in Queensland. Durch besonders weite Verbreitung sind
folgende Arten ausgezeichnet: T. flagelliferum auf Ceylon und Travancore, in Ben-
galen, Burma, Malakka, Java, auf den Philippinen und in Tongking. — T. divari-
catum auf Java, Celebes, Timor, in Tongking, bei Hongkong, auf den Liu-kiu-Inseln
und auf Kiushiu in Japan. — T. trilobatum in Bengalen, Chota-Nagpur, Ceylon, Assam,
Ober-Burma, Malakka, Borneo, Siam, Tongking. — T. Roxburghii auf Ceylon, bei
Singapore, auf Java und den Molukken. In Vorderindien geht T. gracile am weitesten
an den Himalaya im Pandschab und in Silhet sowie in Khasia heran; aber auf dem
Himalaya selbst findet sich keine Art. Bezüglich der übrigen sei auf den systema-
tischen Teil verwiesen.
Verwandtschaftliche Beziehungen und Einteilung. Die Aroideae zeigen in der
Knollenbildung, in der netzförmigen Nervatur, in der Teilung der Blattflächen, in der
Reduktion der Blüten und der Ausbildung des Kolbenanhanges sowohl Anklänge an die
Lasioideae wie an die Colocasioideae, stehen aber den letzteren durch die Entwicklung
eines reichen mehligen Endosperms näher. Sie stellen jedenfalls eine Unterfamilie dar,
A. Engler. — Araceae-Aroideae. 27
welche sich ganz selbständig neben den Coloeasioideae entwickelt hat. Ebenso ist es
nicht zulässig, die von mir unterschiedenen Tribus und desgleichen die Subtribus von-
einander abzuleiten. Im tropischen Amerika, in Afrika, in Südasien mit dem sich an-
schließenden alten Mittelmeergebiet sind aus den Urformen der Aroideae selbständige
Tribus hervorgegangen, die ebenso durch die in dem folgenden Systema subfamiliae
angegebenen Merkmale, unter denen die Samenanlagen besonders wichtig sind, wie durch
die oben geschilderte Verbreitung charakterisiert sind, die Asterostigmateae und Zomi-
earpeae im tropischen Amerika, die Stylochitoneae in Mittelafrika, die Areae in der
alten Welt. Bei letzteren könnte man vielleicht daran denken, die Cryptocoryninae
wegen ihrer eigenartigen Entwicklung der Infloreszenz und wegen ihrer Viviparie nicht
den Areae unterzuordnen, sondern als besondere Tribus Cryptocorynede hinzustellen ;
aber der Same ist ursprünglich mit einem den Embryo umgebenden Nährgewebe ver-
sehen und die Viviparie eine sekundäre durch die subaquatische Lebensweise hervor-
gerufene Erscheinung, welche keineswegs allen Arten der beiden Gattungen zukommt.
Innerhalb der Arinae, welche nach Ausscheidung der Arisarinae, Ambrosiinae, Ari-
saematinae und Cryptocoryninae 8 Gattungen umfassen, könnte man noch 3 enger
begrenzte Gruppen unterscheiden, nämlich: \. Arum 1 Dracimculus und Helicodiceros;
2. Theriophonum, Typhonium und Sauromatum; 3. Biarum und Eminium. Es ist
also die Gruppierung der Gattungen in dem Schlüssel, in welchem die Plazentation als
Haupteinteilungsprinzip durchgeführt ist, etwas künstlich.
Nutzen. Alle Aroideae sind mehr oder weniger giftig; das Kauen sowohl der
Blätter wie der Bhizome und Knollen hat Brennen im Schlünde und Anschwellen der
Lippen zur Folge. Da aber das flüchtige Gift durch Kochen und Dörren entfernt werden
kann, so können die stärkereichen Knollen und Bhizome der hierher gehörigen Pflanzen
ebenso wie die der Coloeasioideae als Nahrungsmittel nutzbar gemacht werden. So werden
von Arum maculatum und A. italicum in Europa, von A. Dioseoridis in Kleinasien,
Typhonium trilobatum in Ostindien und von Sauromatum nubicum in Abyssinien die
Knollen gekocht und geröstet genossen; auch wird aus den Knollen von A. macula-
tum und A. italicum Satzmehl gewonnen (Portland Arrow root); solches wird
auch in Nordamerika aus den Knollen von Arisaema triphyllum hergestellt. Doch
haben die Aroideae als Nahrungsmittel weniger Bedeutung, da sie sehr langsam wachsen
und daher für feldmäßigen Anbau nicht geeignet sind. Auch treten nur wenige Arten
an ihren Standorten in größeren Mengen auf, wie z. B. Arum maculatum in alten
Laubwäldern und in alten Parkanlagen, in welche die Pflanze wegen ihres für die
mitteleuropäische Flora auffallenden Aussehens verpflanzt wurde. Früher spielten die
Aroideae in der Volksmedizin eine nicht unbedeutende Bolle. Die Aronswurz galt
als Heilmittel bei Verdauungsstörungen, chronischen Bheumatismen, gegen Würmer, sowie
auch zur Beinigung von Geschwüren. In gleicher Weise wurden die Knollen von Ari-
sarum vulgare verwendet; in Indien dienen die Knollen von Typhonium trilobatum zu
Umschlägen auf Geschwüre und innerlich gegeben als Stimulans. Die Knollen von Arum
Dioseoridis werden in Kleinasien als Abortivmittel verwendet. Sehr geschätzt war früher
in der Volksmedizin der Hirten Dalmatiens und benachbarter Mittelmeerländer die Knolle
des Dracunculus vulgaris zur Bekämpfung der auf Bindern lebenden Parasiten durch
Bäucherungen; die Pflanze wurde daher in der Nähe von Stallungen und Viehtriften
kultiviert. Lagenandra ovata (L. toxicaria) ist so giftig, daß die Eingeborenen Ost-
indiens sich scheuen, die Pflanze abzupflücken.
Schließlich sei auch noch erwähnt, daß Blätter, Blüten und Fruchtstand des
Dracunculus in der griechischen Kunst vielfach als Vorlage für Ornamente dienten.
Vergl. E. Jacobsthal, Araceenformen in der Flora des Ornaments. Festschr. d. kgl.
Techn. Hochschule Berlin, 1884.
28 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Systema subfamiliae.
Conspectus tribuum et subtribuum.
Generum conspectus vide ad initium tribuum.
A. Flores perigoniati. Staminum filamenta filiformia . Tribus I. Stylochitoneae.
B. Flores haud perigoniati, nudi.
a. Flores unisexuales, attamen feminei vel etiam
masculi rudimentis alterius generis instructi.
a. Ovarium pluriloculare, raro uniloculare,
loculis 2 — 1-ovulatis. Spadix appendice
haud instructus Tribus II. Asterostigmateae.
ß. Ovarium uniloculare, ovula nonnulla basalia.
Spadix appendice, ex axi et florum ste-
rilium rudimentis confluentibus formata
instructus Tribus III. Protareae.
b. Flores unisexuales, rudimentis alterius generis
omnino deficientibus.
a. Spadix appendice haud instructus . . . Tribus IV. Callopsideae.
ß. Spadix appendice ex axi et florum ste-
rilium rudimentis confluentibus formata
instructus aut apice vel lateraliter cum
spatha connatus.
I. Ovarium uniloculare; ovula anatropa
basalia raphen versus centrum ver-
gentia aut Ovulum unicum raphe ven-
trali Tribus V. Zomicarpeae.
IL Ovarium uniloculare; ovula orthotropa. Tribus VI. Areae.
\ . Spadicis appendix ultra spatham
exserta vel intra spatham libera.
* Spadix inter inflorescentias mas-
culam atque femineam florum
sterilium rudimentis, raro inter-
stitio nudo (Ari sectio Oymno-
mesium) instructus, aut (raro) in-
florescentia mascula femineae
arcte contigua (Dracunculus) . . Subtribus \. Arinae.
** Florum sterilium rudimenta nulla,
inflorescentia mascula aut laxiflora
femineae haud arcte contigua aut
. densiflora a feminea spathae dis-
sepimento transversali annuliformi
separata.
f Ovarium pluriovulatum.
Q Flores semper monoici.
Flores masculi monandri.
Foliorum lamina ovata vel
sagittata Subtribus J. Arisarinae.
QO Flores plerumque monoici,
rarius dioici. Flores mas-
culi 2 — 5-andri. Foliorum
lamina rarissime sagittata,
plerumque trisecta vel pe-
dato- vel radiato-secta . Subtribus 3. Arisaematinae.
A. Engler. — Araccae-Aroideae. 29
ff Ovarium uniovulatum. Inftores-
centia mascula a feminea dis-
sepimento spathae annuliformi
separata Subtribus 4. Pinelliinae.
2. Spadicis axis lateraliter aliformi-
dilatatus spathae cameras duas con-
stituens, quarum antica inflores-
centiam femineam unifloram, postica
inflorescentiam masculam plurifloram
continet Subtribus 5. Ambrosiinae.
3. Spadicis axis supra inflorescentiam
masculam paullum prolongatus atque
spathae tubo adnatus Subtribus 6. Cryptocoryninäe.
Tribus I. Stylochitoneae Schott.
Stylochitoneae Schott, Syn. (1856) 132, Gen. Ar. (1858), Prodr. (1860) 344;
Engl, in Nova Acta Acad. nat. curios. XXXIX. 3. (1876) 151 (19), in DG. Mon. Phan.
II. (1879) 73 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 142; Benth. et Hook. f. Gen.
III. (1883) 958. — Characterem vide supra p. 28.
Genus unicum 76. Stylochiton Lepr.
76. Stylochiton (»Stylochaeton«) Lepr.
Stylochiton (»Stylochaeton**) Leprieur in Ann. sc. nat. 2. ser. II. (1834) 184, t. 5;
Blume in Rumphia I. (1835) 88; Endl. Gen. (1837) 234, n. 1672; Kunth, En. III.
(1844) 13; Schott, Syn. (1856) 132, Aroideae I. (1853) 10, t. 14, Gen. Ar. (1858)
t. 68, Prodr. (1860) 344; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1870), in Engl.-Prantl, Pflzfam.
II. 3. (1889) 142, Fig. 91, in Engl. Bot. Jahrb. XV. (1893) 464 — 466, XXVI. (1899)
424, XXXVI. (1905) 238 — 240 et in Pflanzenwelt Afrikas (Engl, et Drude, Veg. d.
Erde IX.) II. (1908) 254, Fig. 171; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 969;
N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1901); Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 470.
— Queinzia Sond. ex Schott, Aroid. (1853) 10. — Ouienxia Sond. ex Benth. et
Hook. f. Gen. III. (1883) 969.
Flores unisexuales perigoniati. Flores masculi: perigonium urceolatum, brevissimum;
staminum 4 — 6 circ. ovarii rudimentum minutissimum insertorum filamenta filiformia
tenuia antheris aequilonga vel longiora, antherae cuneato-obovatae, vertice truncatae,
connectivo tenui, thecis oblongo-linearibus, oppositis, rima longitudinali dehiscentibus.
Flores feminei: perigonium cupuliforme, ovarium atque stili partem inferiorem includens,
in vertice tantum apertum; ovarium 2 — 3 — 4-gynum, aut oblique oblongum uniloculare
ovulis pluribus placentae basali affixis aut (saepe incomplete, inferne tantum) 2 — 3 — 4-
loculare, loculis 2-pluriovulatis; ovula anatropa, elongata, funiculo brevi vel longo angulo
centrali placentae e basi adscendenti vel ultra septa elongatae biseriatim affixa, micro-
pyle fundum cavitatis spectantia; stilus longulus; stigma discoideo-hemisphaericum,
latum. Baccae arcte inter se connatae syncarpium constituentes, stili vestigio coronatae,
2 — 4-loculares, loculis 2-pleiospermis. Semina funiculo longiusculo vel brevi affixa,
ovoidea, leviter compressa, testa atra, tenui, longitudinaliter striata instructa, micropyle
prominula. Albumen copiosum carnosum. Embryo axilis, elongatus. — Herbae africanae
rhizomate obliquo vel perpendiculari articulato, articulis brevibus disciformibus tuber
annotinum referentibus, folia atque pedunculos eodem tempore aut altero anno folia,
altero sequente pedunculum solitarium emittentibus. Foliorum petioli longi, longe atque
*) Nomen Stylochaeton a cl. Leprieur propositum false compositum itaque in Stylochiton
mutandum. ariXog = stilus, xuwv = tunica, ob pistillum ad stilum usque perigonio inclusum.
30 A- Engler. — Araceae-Aroide&e.
latiuscule vaginati plus minusve dense atropurpureo-punctati vel variegati, lamina ex
cordato sagittata, lobis posticis brevioribus vel longioribus, nervis lateralibus I. infimis e
basi nascentibus retrorsis, reliquis angulo acuto adscendentibus, nervis lateralibus II.
patentibus inter primarios fere transversis atque III. reticulatis imprimis subtus promi-
nulis. Pedunculus brevissimus. Spatha longe tubuloso-connata, tubo inflorescentiam
femineam includente oblongo paullo ampliore, tubo inflorescentiam masculam includente
cylindroideo, fauce aperto in laminam brevem ovatam vel lanceolatam concavatam,
hiantem exeunte. Spadicis liberi inflorescentia feminea aut multiflora floribus spiraliter
atque dense in spicam brevem congestis aut pauciflora monocycla, floribus ad basin
spadicis sessilibus, arcte inter se connatis, inflorescentia mascula a feminea spatio nudo
tenui separata, cylindroidea, subduplo longior, densiflora.
Conspectus specierum.
A. Flores feminei pauci (7 — 10) cyclos binos efformantes vel
multi spiraliter ordinati, arcte congesti. Ovarium (saepe
incomplete) 2 — 4-loculare Sect. I. Spirogyne Engl.
a. Flores feminei pleiocycli.
a. Foliorum lobi postici ± extrorsi.
I. Lobus anticus latior quam longior.
\. Foliorum petioli atque costa ut pedunculi
puberuli \ . S. puberulus.
2. Foliorum petioli atque pedunculi glabri . . 2. S. maximus.
II. Lobus anticus longior quam latior.
i. Foliorum lamina subtus nigropunctata . . 3. S. salamicus.
%. Foliorum lamina haud punctata.
* Foliorum petioli atque pedunculi glabri . 4. S. Hevmigii.
** Foliorum petioli atque pedunculi puberuli 5. S. natalensis.
ß. Foliorum lobi postici retrorsi 6. S. cordifolius.
b. Flores feminei bicycli.
er. Folia et inflorescentia coaetanea 7. S. lobatus.
ß. Folia et inflorescentia haud coaetanea.
I. Stigma diseoideum. Staminum filamenta clavata
quam antherae longiora 8. S. borvmensis.
II. Stigma oblique peltatum. Staminum filamenta
quam antherae breviora 9. S. angolensis.
B. Flores feminei cyclum basalem solitarium constituentes
arcte congesti. Ovaria unilocularia placenta basali . . Sect. II. Cyclogyne Engl.
a. Florum masculorum perigonium haud lobatum.
cc. Folii solitarii cum inflorescentia coaetanei lamina
ovata lobis posticis brevibus introrsis 10. S. hostifolius.
ß. Foliorum lamina lanceolata usque oblongo-sagittata
lobis posticis brevibus retrorsis.
I. Foliorum lamina concolor i \ . S. landfolius.
II. Foliorum lamina discolor \ 2. S. Zenkeri.
y. Foliorum lamina sagittata vel sagittato-hastata vel
hastata.
I. Foliorum lobi postici retrorsi, lobus anticus ob-
longus.
i. Folia et inflorescentia coaetanea \3. S. Warneckei.
2. Folia et inflorescentia haud coaetanea.
* Inflorescentia feminea a mascula interstitio
circ. 1,5 cm longo separata 14. S. Chevalieri.
** Inflorescentia feminea a mascula interstitio
0,5 mm longo separata 4 5. S. Dalzielii.
Stylochiton. 31
II. Foliorum lobi postici dt extrorsi, lobus anticus
elongatus, subtriangularis , rarius oblongus.
(Verisimiliter huc pertinet S. similis, cujus folia
haud cognita.)
1 . Florum femineorum perigonia basi obliqua
sessilia, lateraliter libera. Foliorum lobus
anticus valde elongato-triangularis . . . . 4 6, S. Barteri.
2. Florum femineorum perigonia sublibera. Folia
haud cognita 17. S. simüis.
3. Florum femineorum perigonia basi valde ob-
liqua spadici adnata atque lateraliter inter se
connata. Foliorum lobus anticus deltoideus.
* Folia et inflorescentia coaetanea . . . . 1 8. S. hypogaeus.
** Folia et inflorescentia haud coaetanea. . 19. S. kermsis.
b. Florum masculorum perigonium profunde trilobum vel
trifidum 20. S. grandis.
Sect. I. Spirogyne Engl.
Spirogyne Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 521, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3.
(1889) 142 et in Engler's Bot. Jahrb. XV. (1893) 465. — Vide supra p. 30.
1. S. puberulus N. E. Brown in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. I. (1901) 777 et in Th.
Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 188. — Herba imperfecte cognita. Folia verisimi-
liter cum inflorescentia coaetanea. Foliorum petiolus circ. 3 — 3,5 dm longus, ad 1 / i —
y 3 longitudinis vaginatus, inferne puberulus pallide maculatus, lamina supra glabra,
subtus costa et nervis puberula, latissime sagittata vel hastäta, lobo antico late ovato
vel deltoideo-subacuto circ. 1,2 — 2,5 dm longo, 1,2 — 2,3 dm lato, acumine 0,7 — 1cm
longo instructo, lobis posticis ovatis vel elliptico-ovatis obtusis, 0,9 — 2 dm longis, 0,5 —
1,6 dm latis. Pedunculus 0,6 — 1 dm longus, puberulus. Spatha . . . Spadicis inflores-
centia pleiocycla . . . Perigonium 2,5 mm longum. Bacca juvencula vertice planius-
cula, scrobiculata vel puberula.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Mittleres Sambesiland
(Rhodesia), bei Boruma (Menyharth — Herb. Kew).
2. S. maximus Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XV. (1893) 466 et in Engl. Pflzwelt.
Ost-Afr. C. (18 95) 132; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 189 et
in Gard. Ghron. XV. (1894 I.) 782. — Folia cum inflorescentia coaetanea. Foliorum
petiolus glaber purpureus circ. 1,5—5 dm longus, ad !/ 3 — V2 longitudinis vaginatus,
lamina profunde cordata vel cordato-sagittata, usque 2,5 dm longa et lata, lobo antico
quam postici duplo longiore acuto vel obtuso, apiculato, lobis posticis ellipticis vel elliptico-
ovatis vel elliptico- oblongis, apice rotundatis circ. 5 cm longis, sinu 5 — 7,5 cm profundo
sejunctis, nervis lateralibus utrinque circ. 4 e basi nascentibus, 3 — 4 patentibus, omnibus
procul a margine sursum versis. Pedunculus glaber brevis, 3 cm tantum longus. Spathae
extus viridis, brunnescentis, intus violaceae tubus inferne inflatus, superne paullum an-
gustatus fere 5 cm longus, 2 cm diametiens, lamina lanceolata tubo 1 */ 2 — 2-plo longior
circ. 1 dm longa, 2 cm lata. Spadicis tubum longitudine subaequantis inflorescentia
feminea ovoidea circ. 1,5 cm longa, 1 cm crassa, mascula femineae arcte contigua 3,5 cm
longa, 5 mm crassa. Florum masculorum perigonium patelliforme, filamenta brevia,
antherae ovatae 1 mm longae. Florum femineorum perigonium purpureum 1,5 mm
longum, ovarium globosum 1,5 mm longum in stilum aequilongum, stigmate peltato
coronatum contractum. Flores odore violae odoratae.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Sansibarküstenland:
Doda, im tiefen Schatten der Strandwaldungen (Holst n. 2961 — Herb. Berlin — nur
Blätter). Sofala-Gas aland: Delagoa-Bai, im Waldschatten (Monteiro — Herb. Kew,
Herb. Mus. Paris — blühend im November 1876).
Nota. Descriptio e specimine Monteiroi florifero.
32 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
3. S. salamicus N. E. Brown in' Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (4 902) 189. —
Herba valde imperfecte cognita. Folia cum inflorescentia coaetanea. Foliorum petiolus
1,5 — 2,5 dm longus, breviter vaginatus, immaculatus, lamina glabra, superne cinereo-
viridis, hastata vel hastato-sagittata, lobo antico oblongo vel ovato-deltoideo, 0,6 —
1,5 dm longo, 0,6 — 1,1 dm lato, acuto, lobis posticis oblique lanceolalis vel elliptico-
oblongis, obtusis, 0,4 — 1,3 dm longis, medio 2,5 — 5 cm latis. Pedunculus cir.c. 6,5 dm
longus glaber. Spatha . . . Spadix ...
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Sansibarküstenland: Dar
es Salaam (Kirk — Herb. Kew).
4. S. Hennigii Engl. n. sp. — Folia et inflorescentia sympodialis coaetanea. Fo-
liorum petiolus 0,5 — 1,2 dm longus tenuis, ad medium usque vaginatus vagina apice
obtusa minutissime nigro-punctata, lamina subtus pallidior et minutissime nigro-punctata,
hastato-sagittata, 5 — 8 cm longa, lobo antico deltoideo vel sursum anguste oblongo
quam lobi postici circ. 2 1 / / 2~pl° longiore 4 — 5,5 cm longo, basi circ. 3 cm sursum 2 —
2,5 cm lato, acuto et 2 — 3 mm longe apiculato, lobis posticis deltoideis obtusis 2 —
2,5 cm longis et 1,5 — 2 cm latis sinu lato semiorbiculari sejunctis, nervis lateralibus
utrinque uno e basi et altero supra basin nascentibus arcuatim apicem laminae peten-
tibus, nervo uno basi nascente horizontaliter patente in lobo postico curvato et juxta
marginem apicem petente. Inflorescentiae sympodialis cataphylla 4 — 5 cm longa acuta
vel etiam apiculata, dense brunneo- vel nigro-punctata, pedunculi 5 — 6 cm longi, pu-
beruli. Spathae extus et intus dense brunneo-punctatae tubus subcylindricus vel inferne
infima tertia parte leviter inflatus, 3 — 3,5 cm longus, 0,8 — 1 cm amplus, lamina
juvencula supra spiraliter torta, demum naviculiformis 2 — 3 cm longa. Spadicis in-
florescentia tubi 2 / 3 aequans 3 cm, feminea pleiocycla 1 cm, mascula densiflora 1,5 cm
longa. Florum masculorum perigonium patelliforme vix 1 mm altum ; stamina filamenta
filiformia circ. 1,5 mm longa, antherae oblongae subrectangulae pallidae. Florum fe-
mineorum perigonium circ. 2 mm longum, ovarium ovoideum 2 mm longum in stilum
aequilongum stigmate capitato coronatum attenuatum. — Fig. ZK-O.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Mossambikküstenland:
Tendaguru bei Lindi (Janensch und Hennig, Tendaguru-Exp. n. 99 — Herb. Berlin).
5. S. natalensis Schott, Aroid. (1853) 10, t. 14, Syn. (1856) 132, Gen. Ar.
(1859) t. 68, Prodr. (1860) 345; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 523; N. E. Brown
in Th. Dyer, Fl. cap. VII. (1897) 3 4. — Gueinzia natalensis Sond. ex Schott, Aroid.
1. c. — Folia et inflorescentia coaetanea. Hhizoma horizontale vel obliquum radices
numerosas crassas emittens. Foliorum petiolus 1,5 — 3 dm longus, ad y 4 — J / 3 longi-
tudinis vaginatus, superne canaliculatus viridis inferne cinereus et fusco-maculatus, pu-
berulus, vagina fusco-striolata, lamina 0,8 — 1,5 dm longa, 0,5 — I dm lata, sagittata
usque hastata, obtusa vel acuta, apiculo tenuiter subulato instructa, lobo antico del-
toideo quam lobi postici semiovati vel oblongi obtusi rotundati sinu obtuso sejuncti
duplo longiore. Inflorescentiae sympodialis pedunculi tenues 4 — 6 cm longi, puberuli.
Spathae tubus inferne inflatus deinde cylindricus 2 — 2,5 cm longus, inferne 8 — 10 mm,
superne 6 — 8 mm amplus, viridescens, fusco-punctatus, lamina oblongo-lanceolata longe
acutata vel acuminata usque 4 cm longa, naviculiformis anguste aperta, dorso viridis
intus alba vel fulva, marginibus pallide purpurascens. Spadicis sessilis inflorescentia
feminea pleiocycla cylindrica sursum paullum attenuata circ. 8 mm longa, floribus paucis
sterilibus et interstitio brevissimo nudo ab inflorescentia mascula fere duplo longiore
separata. Florum masculorum perigonium patelliforme brevissimum; staminum plerumque
6 filamenta filiformia quam antherae elliptico-oblongae 3 — 4-plo longiora. Florum fe-
mineorum perigonium urceolatum ore angusto instructum, circ. 1,3 — 2,5 mm longum;
ovarium oblongo-ovoideum in stilum 1,5 mm longum stigmate capitato coronatum con-
tr actum.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Sofala-Gasa-Land : De-
lagoa-Bai (Monteiro, cult. — Herb. Kew" ? Forbes n. 97 — Herb. Berlin); Natal:
ohne Standortsangabe (Gerrard n. 750 — Herb. Kew, Gueinzius — Herb. Sonder),
Stylochiton.
33
Attercliffe, um 260 m (Sanderson n. 300 — Herb. Kew), bei Durban im Grasland
um 16 m ü. M. (M. Wood n. 7660 — Herb. Berlin), Oakfort am Uruhlotiriver (Reh-
mann n. 8452 — Herb. Berlin).
6. S. cordifolius Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVI. (1905) 240. — Herba
imperfecte cognita. Rhizoma 1,5 cm crassum. Cataphylla linearia obtusa purpureo-
maculata, 0,5 — 1 dm longa, 1 — 1,5 cm lata. Foliorum petiolus quam lamina 2 — t l /i-
plo longior, 2 — 3 dm longus, ad i / 3 longitudinis usque latiuscule vaginatus, lamina
Fig. 3. A—J Stylochiton lancifolius Kotschy et Peyritsch. A Habitus plantae floriferae. B
Habitus plantae fructiferae. C Inflorescentia dimidia spatha desumpta. D Flos masculus. E In-
florescentia feminea, uno flore desumpto. F Pistillum longitudinaliter sectum, O Idem trans-
versaliter sectum. H Bacca aperta. / Semen longitudinaliter sectum. — K—O S. Hennigii
Engl. K Habitus plantae floriferae. L Inflorescentia spatha omnino desumpta. M Flos
masculus. N Flos femineus. O Idem longitudinaliter sectus. — P — R S. angolensis Engl.
P Spadix fructifer. Q Bacca longitudinaliter secta. B Semen longitudinaliter sectum. — S— W
S. hostifolius Engl. S Habitus. T Spadix. U Flos masculus. V Inflorescentiae femineae ana-
lysis; a Spadicis alae; p Perigonium; sp Spathae vestigium. W Inflorescentiae femineae Sectio
transversalis. — X — Z S. Warneckei Engl. X Flos masculus. Y Ovarium apertum. Z Ovu-
lum. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Eng ler direxit.
A. Engler, Das Pflanzenreich. IY. (Embryophyta siphonogama) "23 F 3
34 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
ovata cordata, obtusiuscula, 1,7 — 3 dm longa, 1,3 — 1, 5 cm lata, lobo antice semiovato,
lobis posticis semiovatis retrorsis vel leviter introrsis, quam anticus duplo brevioribus,
sinu oblongo, saepe angusto sejunctis vel sese partim obtegentibus, nervis lateralibus I.
utrinque 2 — 3 basalibus retrorsis, in medio lateris sursum arcuatis, nervis 5 — 6 costa-
libus arcuatim adscendentibus. Spatha . . . Spadix . . .
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Kilimandscharogebiet:
in der Busch- und Baumsteppe zwischen den Bura-Bergen und Voi, um 400 m ü.M.,
etwa 2 Stunden von der Station, an lichten Stellen häufig (A. Engler, Reise nach
Ostafrika n. 1959. — Nur Blätter. — Oktober 190 2).
Nota. Haec species a reliquis cordifoliis differt lobis posticis haud patentibus usque sinu
lato sejunctis.
7. S. lobatus N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 190. — Folia
cum inflorescentia coaetanea. Foliorum petiolus 1,5 — 2,5 dm longus, circ. ad medium
usque vaginatus, vagina maculis irregulariter transversis ornata, lamina sagittata vel
sagittato-hastata, lobo antico anguste oblongo vel subloriformi, 1 — 1,5 dm longo, 2,5 —
3,7 cm lato, basi dilatato apice obtuso breviter apiculato, lobis posticis anguste oblongis,
obtusis, 0,5 — 1,1 dm longis, 1,3 — 2,7 cm latis. Inflorescentiae sympodialis pedunculi 2
glabri 5 — 7,5 cm longi. Spathae glabrae tubus basi inflatus circ. 3 cm longus, lamina
oblongo-lanceolata, circ. 6,2 cm longa. Spadicis 7,5 cm longi inflorescentia feminea
bicycla circ. 10-flora, mascula a feminea circ. 1,2 cm remota laxiflora, basi floribus
sterilibus perigonio subgloboso praeditis instructa. Florum masculorum perigonium sub-
campanulatum, circ. 1,8 mm altum, ad medium usque 4 — 5-lobum, lobis angustis
acutis; staminum filamenta usque 2,5 mm longa, clavata, antherae oblongae. Florum
femineorum perigonium oblique ovoideo-urceolatum, ore oblique truneatum, circ. 5 mm
altum; ovarium oblique ovoideum in stilum 3,7 mm longum infra stigma ovatum leviter
incrassatum attenuatum.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz: Deutsch-Ostafrika, ohne nähere
Standortsangabe (Bischof S teere — Herb. Kew).
Nota. Habitu haec species ad S. natalensis Schott accedit, differt foliorum lobis an-
gustioribus atque floribus femineis bicyclis.
8. S. borumensis N. E. Brown in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. I. (1901) 777 et in
Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 191. — Rhizoma crassum, nodosum. Folia et
inflorescentia haud coaetanea. Foliorum petiolus circ. 1 — 1,7 dm longus, ad 2 / 3 longi-
tudinis vaginatus, supra canaliculatus, lamina sagittata vel sagittato-hastata, lobo antico
elongato-oblongo acuto 0,6 — 1,5 dm longo, 1,8 — 4,3 cm lato, lobis posticis elongato-
deltoideis vel deltoideo-lanceolatis, 2,5 — 3,7 cm longis, 1 — 2,3 cm latis. Pedunculus
cataphyllis 3 — 4,5 cm longis involutus, tenuis circ. 4 cm longus. Spathae tubus sub-
cylindricus, basi leviter inflatus, circ. 3 — 4,5 cm longus, lamina subtriangularis 3,5 —
2 cm longa, acuta. Spadicis tubum subaequantis inflorescentia feminea circ. 10 — 12-
flora, bicycla floribus superioribus sterilibus, mascula a feminea interstitio nudo circ.
2,5 mm longo separata, densiflora. Florum masculorum perigonium cupulare, trunea-
tum 0,6 — 0,8 mm altum; staminum 4 filamenta clavata fere 2 mm longa. Florum
femineorum perigonium circ. 1,2 mm altum, ovarium breviter ovoideum in stilum 1,2 mm
longum stigmate lato diseoideo coronatum contractum.
Ost- und südafrikanische Steppenprovinz. — Mittleres Sambesiland:
nahe bei Boruma (Menyharth n. 920 — Herb. Kew).
9. S. angolensis Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XV. (1893) 465; N. E. Brown in
Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 191. — Inflorescentia et folia haud coaetanea.
Catapbylla pauca pedunculum involucrantia, 1,5 — 2,5 cm longa. Pedunculus epigaeus
quam spatha brevior, circ. 2,5 cm longus. Spathae tubus subeylindricus, circ. 3 cm
longus, 8 mm amplus, inferne viridescens, superne ex brunneo rubescens, quam lamina
circ. 1 y 2 plo longior, lamina expansa oblonga acuta, intus atropurpurea, 2 cm longa,
1,2 cm lata, breviter acuminata. Spadicis quam tubus paullum brevioris inflorescentia
feminea bicycla circ. 1 0-flora, 5 mm longa, mascula a feminea interstitio 5 mm longo
Stylochiton. 35
floribus 2 — 3 masculis sparsis obsesso separata densiflora, 1,5 cm longa, 5 mm crassa.
Florum masculorum perigonium patelliforme; staminum filamenta quam antherae late
ellipticae breviora. Florum femineorum perigonium cupuliforme purpurascens 2 mm
longum; ovarium ovoideum 4 mm longum in stilum conoideum 2 mm longum, stigmate
subpeltato coronatum attenuatum. — Fig. 3 P — R.
Guineensische Waldprovinz: Angola, Malandsche (Teuscz in v. Mechow's
Exped. n. 302 — blühend September 1879).
Nota. Ex cl. N. E. Brown verisimiliter huc pertinet planta a cl. Welwitsch in Angolae
districtu Pungo Andongo collecta foliifera et fructifera. Rhizoma crassum carnosum. Foliorum
petiolus circ. 1,2—4,5 dm longus, purpureo-punctatus, lamina glabra subtus glauco-pruinosa,
deltoidea vel ovato-deltoideo-sagittata, breviter et abrupte acuminata, circ. 1 — 1,2 dm longa, 5 —
8 cm lata, lobis posticis late deltoideis, obtusis sinu late triangulari sejunctis, nervis lateralibus
utrinque 3 basalibus, 3 — 4 a costa abeuntibus apicem petentibus. Baccae subterraneae angulato-
subpiriformes, albae.
Guineensische Waldprovinz: Angola, Pungo Andongo unter Sträuchern an Flußufern
zwischen Quilanga und Catete um 800— 1260 m (Welwitsch n. 231 — Herb. Brit. Mus. —
S. noialensis Engl. Arac. exs. et illustr. n. 71. — S. natalense Rendle in Cat. Afr. PI. Welw. IL
[1899] 86, non Schott).
Sect. II. Cyclogyne Engl.
Cyclogyne Engl, in DC. Mon. Phan. II. (i 879) 521, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3.
(1889) 142. — Vide supra p. 30.
10. S. hostifolius Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVI. (1905) 238. — Folium
solitarium et inflorescentia coaetanea. Rhizoma obliquum vel perpendiculare crassum
radicibus valde numerosis crassis 1 — 1,5 dm longis obtectum. Cataphylla infima late
triangularia, sequentia lanceolata 3,5 cm longa, maxima parte hypogaea. Folii plerumque
solitarii petiolus quam lamina brevior, 3 — 5 cm longus, ad medium usque vaginatus,
vagina haud maculata, lamina crassiuscula, oblongo-ovata vel oblonga, cordata et
minute apiculata, circ. 5 — 8 cm longa, 3,5 — 4,5 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque
4 — 5 arcuatim adscendentibus, nervis lateralibus II. inter primarios transversis tenuibus.
Pedunculus tenuis circ. 2 cm longus. Spathae 2 cm longae tubus cylindricus, basi
leviter inflatus, lamina brevis ovata acuta naviculiformis. Spadicis vix 1 ,5 cm longi
inflorescentia feminea pauciflora (triflora), infra flores femineos squamulis brevissimis
truncatis, inter flores lamellis et supra flores emergentiis dentiformibus instructa, mas-
cula a feminea interstitio nudo circ. 2 mm longo remota, circ. 8 mm longa. Florum
masculorum perigonium brevissimum patelliforme; staminum plerumque 3 filamenta
(iliformia 1 mm longa, antherae subtrapeziformes paullum breviores. Florum femineorum
perigonium oblongo-semiovoideum basifixum ; ovarium oblongum, in stilum brevem stig-
mate oblique capitato instructum exiens; ovula numerosa placentae parietali inserta.
Baccae subglobosae. — Fig. 3 S — W.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Mittleres Togo: Sokode-Basari, bei
Aledyo um 800 m ü. M. (Kersting n. 316 — blühend im Februar 1904).
11. S. lancifolins Kotschy et Peyr. PI. Tinneanae (1867) 42, t. 20; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 523, in Engler's Bot. Jahrb. XV. (1893) 464 et in Engl.-
Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 4 42, Fig. 91; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895)
479; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 192. — Folia et inflores-
centia haud coaetanea. Rhizoma perpendiculare circ. 1,5 cm crassum annulatum, inter-
nodiis 6 — 8 mm longis, radices numerosas 3 — 5 mm crassas longas emittentibus.
Cataphylla lineari-lanceolata jyeviter et acute acuminata, usque 1 dm longa. Foliorum
petioli 2 — 2,5 dm longi purpurascentes ad 2 /3 longitudinis vagina latiuscula purpureo-
variegata instructi, lamina stirpis juvenculae lanceolata, basi obtusiuscula vix auriculata,
stirpis adultae lanceolato-elliptica vel elliptico-oblonga vel sagittato-oblonga 4 — 2 dm
longa, 5 — 8 cm lata, inaequilateralis, apice obtuso breviter apiculata, lobis posticis tri-
angularibus obtusis retrorsis vel subintrorsis vel semiorbicularibus 0,5 — 3 cm longis,
nervis lateralibus utrinque 2 — 4 costalibus et basalibus circ. 2 adscendentibus. Pedun-
36 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
culus florifer cataphyllis oblongis 2 — 3 cm longis, 1 cm latis saepe in fibras solutis in-
volutus, florifer 1 — 2 cm, fructifer 4 — 5 cm longus. Spathae tubus circ. 1,5 — 2 cm
longus, infra medium leviter constrictus, subterraneus, pallidus, lamina crassior ovata
naviculiformis ex obscure viridi purpurascens , circ. 1,8 — 3 cm longa. Spadicis in-
florescentia feminea monocycla 5 — 6-flora, mascula a feminea interstitio nudo brevi
separata, laxiflora circ. 2— 2,5 cm longa. Florum masculorum perigonium breviter
cupuliforme truncatum; staminum filamenta 2 — 2,5 mm longa, antherae subquadratae.
Florum femineorum perigonium urceolatum obliquum 3 — ö mm longum; ovarium ovoi-
deum, in stilum aequilongum stigmate capitato coronatum contractum. Baccae 4 — 6
arcte congestae ultra 1 cm longae, pallidae, in tubo hypogaeo inclusae ; semina oblonga,
2,5 — 3 mm longa, nigrescentia. — Fig. ZA — J.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Mittelsudanische Unterprovinz:
im mitteren Schari-Bezirk, bei Ndelle (A. Chevalier n. 82 10 — 8212), am Zusammen-
fluß des Bangoran und des Bahr el Abiad (A. Chevalier n. 8440). — Oberes Nilland,
im Butterbaumbezirk des Ghasallandes: im Lande Djur am Bahr el Ghasal und Dembo
(A. Tinne — Herb. Hofmus. Wien); Abu Guroon's Seriba (Schweinfurth n. 1553),
in Wäldern am Djur (Schweinfurth n. 1587), Seriba Ghattas (Schweinfurth n. 1558),
bei Kutschuk Ali's Seriba (Schweinfurth Ser. III. n. .199). Bongoland: in der Steppe
südlich vom Lesi-Fluß (Schweinfurth Ser. III. n. 200). Niamniam-Land: am Granit-
hügel Makporu (Schweinfurth n. 3740 — blühend im April, Mai).
12. S. Zenkeri Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXVI. (1899) 424; N. E. Brown in
Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 189. — S. gabonicus N. E. Brown 1. c. 190. —
Bhizoma ramosum inferne horizontale, ramis adscendentibus, internodiis 2 — 3 cm longis
ad nodos radices numerosas producentibus. Foliorum petiolus quam lamina circ. duplo
longior, 2 — 3 dm longus, 5 — 6 cm longe vaginatus, infra apicem late canaliculatus,
lamina membranacea supra saturate viridis, subtus pallida, oblonga, basin versus an-
gustata, basi obtusiuscula usque exacte cordata, apice subacuta, 1 — 1,5 dm longa, 5 —
6,5 cm lata, lobis posticis 0,3 — 1 cm longis rotundatis, nervis lateralibus I. utrinque
3 a costa abeuntibus angulo acuto adscendentibus atque marginem vel apicem peten-
tibus cum venis remotis subtus paullum prominulis. Inflorescentiae sympodialis pedun-
culi tenues quam spathae breviores vel iis fere aequilongi, vix ultra 3 cm longi, paullum
supra terram emersi. Spathae tubus cylindricus albidus circ. 2,5 cm longus, 5 mm
diametiens, lamina duplo longior lanceolata, albida vel sordide violacea, circ. 5 cm longa
et 2 cm lata. Spadicis sessilis infiorescentia feminea pauci-(2 — 4-)flora, mascula dense
multiflora 5 — 6-plo longior a feminea interstitio brevi sejuncta. Florum masculorum
perigonium brevissimum patelliforme, stamina plerumque 6 filamentis quam antherae
paullo brevioribus; florum femineorum perigonium breviter cupuliforme, circ. 2 mm
latum, ovarium depresso-globosum in stilum brevissimum stigmate discoideo coronatum
contractum. Bacca globosa, circ. 1 ,2 cm diametiens, alba.
Guineensische Waldprovinz: in dichten Begenwäldern im tiefen Schatten und
an nassen Plätzen oft massenhaft auftretend, auch an Bachufern.
Kamerun: Yaunde (Zenker und Staudt n. 338 — blühend im Mai 1894);
Bipindihof, bei Mimfia im Lokundjetal (Zenker n. 1936, 2013, 2800, 3009a, 3328,
3690, 4180 — blühend und fruchtend im Februar bis April); Bezirk Kribi, an der
westlichen Abdachung des Randgebirges im Hügelland um 200 m bei Fenda, 58 km
östlich von Kribi (Mildbraed n. 5909 — Herb. Berlin) ; Bezirk Ebolowa, Ekuk, 22 km
östlich, im Hügelland um 700 m (Mildbraed n. 5579 -* Herb. Berlin); Corisco-Bai:
Mount John, River Kongui (Mann n. 1880 — Herb. Kew). — Gabun: am Gabun
River (Mann n. 1042 — Herb. Kew). — Fernando Po (Barter n. 1470 — Herb. Kew).
13. S. Warneckei Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVI. (1905) 239. — Folia
cum infiorescentia coaetanea. Rhizoma obliquum circ. 1,5 cm crassum, radices valde
numerosas longissimas (usque 2 dm longas) simplices emittens. Cataphylla lineari-
lanceolata 3 — 9 cm longa, infima in fibras soluta. Foliorum plerumque 2 petiolus circ.
Stylochiton. 37
1,3 dm longus, vagina 1 — 1,1 dm longa instructus, lamina crassiuscula cordato-sagittata,
circ. 1,4 dm longa, lobo antico oblongo 1,2 dm longo apiculato, lobis posticis quam
anticus 5 — 6-plo brevioribus, retrorsis, obtuse triangularibus 2 — 2,5 cm longis et latis,
nervis lateralibus I. utrinque circ. 4 basalibus, 2 retrorsis, uno patente, uno adscen-
dente, omnibus sursum versis, costalibus 3 — 4 adscendentibus tenuibus. Pedunculus
4 — 6 cm longus, maxima parte hypogaeus. Spathae 4,5 — 5 cm longae tubus cylin-
dricus circ. 2 cm longus, 7 mm amplus, lamina oblongo-lanceolata, naviculiformis, acuta.
Spadicis circ. 4 cm longi inflorescentia feminea 4-flora monocycla, mascula a feminea
interstitio nudo 1 cm longo separata, 2,5 cm longa, densiflora. Florum masculorum peri-
gonium patelliforme ; staminum 3 filamenta brevia 0,5 mm longa, antherae suborbicu-
lares. Florum femineorum perigonium oblique oblongo-ovoideum, basi obliqua affixum,
circ. 4 mm longum. Ovarium oblongum 3 mm longum, in stilum aequilongum stig-
mate obliquo capitato coronatum attenuatum. — Fig. 3X — Z.
Guineensische Waldprovinz. — Südliches Togo: auf sandigem, feuchtem
Boden bei Lome (Warnecke — Herb. Berlin).
Nota. Haec species inflorescentia et floribus ad S. Barteri N. E. Brown accedit, at differt
foliis et inflorescentia coaetaneis atque foliorum lobis posticis obtuse triangularibus, haud oblongo-
lanceolatis neque lineari-oblongis.
14. S. Chevalieri Engl, in Bull. Soc. bot. de Fr. LIV. Mem. 8 (1907) 23. —
Folia et inflorescentia haud coaetanea. Bhizoma perpendiculare 1 — 1,5 cm crassum,
annulatum, articulationibus circ. 5 mm longis, radices circ. 2 — 3 mm crassas emittens.
Gataphylla lineari-lanceolata 0,5 — 1,5 dm longa. Foliorum petiolus circ. 1,5 — 3 dm
longus, fere ad medium usque vaginatus, viridis, inferne cum vagina purpureo-variegatus,
lamina ovato-sagittata vel sagittata, 1,5 — 2 dm longa, 0,6 — 1,5 dm lata, lobo antico
obtuso breviter acuminato, lobis posticis semiovatis vel obtuse triangularibus quam an-
ticus 4 — 5-plo brevioribus, nervis lateralibus I. lobi antici utrinque 3 — 4 angulo acuto
a costa abeuntibus, 3 — 4 prope basin nascentibus, uno ascendente, reliquis patentibus
vel retrorsis, procul a margine sursum arcuatis. Pedunculus 5 — 6 cm longus. Spathae
tubus inferior oblongus, circ. 1 cm longus, 6 — 8 mm amplus, superior 1,5 cm longus
angustior cylindricus 1,5 cm longus, 5 mm amplus, lamina oblongo-lanceolata naviculi-
formis, cum acumine 3 cm longa, crassiuscula. Spadicis inflorescentia feminea 4-flora
monocycla, a mascula interstitio nudo 1,5 cm longo separata, circ. 1 cm longa.
Florum femineorum perigonium oblongum, truncatum, 4 mm longum; ovarium oblon-
gum in stilum tenuem ultra perigonium 3 mm exsertum, stigmate capitato coronatum
contractum.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Oberer Schari-Dar Kuti: Tele-Galerie
(A. Chevalier, PI. d'Oubangui et du Chari n. 8 402); Kubon (A. Chevalier n. 8403,
8404, 8405, 8436). — Mittlerer Schari: Unterer Bahr Salamat: Balbidja (A. Che-
valier n. 9227); Land der Ndamms (A. Chevalier n. 8561). — Unterer Schari und
Bagirmi: Tjecna (A. Chevalier n. 9602).
15. S. Dalzielii N. E. Brown in Kew Bull. (1910) 58. — Folia et inflorescentia
haud coaetanea. Cataphylla 3 — 7 cm longa ut petioli purpureo-variegata, 0,4 — 1 dm
longa. Bhizoma erectum vel obliquum crassum, usque 5 cm et ultra longum, annu-
latum, radices 1 — 1,5 dm longas, 2 — 5 mm crassas emittens. Foliorum petioli 0,8 —
3 dm longi, ultra tertiam partem vaginati, lamina cinereo-viridis, nervis pallidioribus
exceptis, sagittata vel cordato-sagittata, 1 — 2 dm longa, lobo antico elongato-deltoideo
0,8 — 1,2 dm longo, e basi 5 — 6,5 cm lata sursum angustato, apiculato, lobis posticis
oblongis obtusis quam anticus 3 — 4-plo brevioribus, sinu obtuso sejunctis. Pedunculus
3 — 5 cm longus. Spathae glabrae tubus inferior ovoideus circ. 1 cm longus, 3 mm
amplus, superior 1,5 — 2 cm longus, 6 — 8 mm diametiens, sursum ampliatus, lamina
naviculiformis lanceolata 2,5 — 2,7 cm longa, purpurascens. Spadicis circ. 4 — 4,3 cm
longi inflorescentia feminea monocycla, a mascula interstitio nudo 4 — 5 mm longo se-
parata circ. 3,3 cm longa. Florum masculorum perigonium 1 mm altum, trilobum vel
tridentatum; staminum 3 filamenta antheris subaequilonga. Florum femineorum peri-
38 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
gonium urceolatum ore contractum, 5 — 6 mm longum; ovarium oblongum in stilum
tenue ultra perigonium 3 mm longe exsertum et stigmate capitato coronatum attenua-
tum. Semina flava oblonga leviter curvata et (sicca) longitudinaliter sulcata, circ. 4 mm
longa, 2 mm crassa.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Nördliches Nigerien: Yola, sehr häufig
im nördlichen Katagum-Bezirk (Dalziel n. 237 — blühend im Juni — Herb. Kew). —
Adamaua: im dichten Steppenwald mit Tamarinden um 310 m (Ledermann n. 4297
— fruchtend im Juni — Herb. Berlin); in sumpfiger kurzgrasiger Niederung bei Rei-
Buba (Ledermann n. 4119a — fruchtend — Herb. Berlin).
Nota. Verisimiliter haec planta cum S. Ghevalieri prius descripta conjungenda erit, nam
differentiae essentiales vix adsunt.
16. S. Barteri N. E. Brown in Th. Dyer, FL trop. Afp. VIII. (1902) 194. — Folia
et inflorescentia ut videtur haud coaetanea. Rhizoma crassum annulatum. Folia sa-
gittata (teste Barter) cum inflorescentia haud coaetanea. Pedunculus brevis. Spathae
tubus subterraneus circ. 2,5 cm longus, inferior breviter ovoideus, superior circ. duplo
longior, sursum in laminam ovato-oblongam naviculiformem purpuream circ. 2 cm longam
dilatatus. Spadicis spathae tubum paullum superantis inflorescentia feminea 4 — 5-flora
monocycla, mascula a feminea interstitio nudo separata. Florum masculorum perigo-
nium breviter cupuliforme 0,8 — 1,2 mm altum; staminum filamenta perigonium vix
superantia, antherae subquadratae. Florum femineorum perigonium urceolatum, oblique
truncatum 5 — 6 mm longum; ovarium ovoideum, basi obliqua sessile, in stilum tenuem
5 mm longum, stigmate obliquo capitato coronatum contractum. — Verisimiliter spe-
cimina foliifera (Barter n. 3424, Mellin n. 58, Chevalier n. 9547, 9603, 9994)
huc pertinent: Foliorum petioli 1,75 — 2,5 — 3 dm longi, ad tertiam partem usque vel
ultra vaginati, lamina hastata vel sagittato-hastata, lobo antico elongato-triangulari e
basi 1,7 — 6 cm lata sursum angustato, 0,6—1,8 dm longo, lobis posticis lineari-oblongis
vel anguste lanceolato-oblongis obtusis 3 — 8 cm longis, basi 1 — 3 cm latis, nervis la-
teralibus 2 — 3 costalibus angulo acuto adscendentibus.
Sudanische Parksteppenprovinz: Mittleres Togo; Sansane Mangu, an kleinen
Wasserläufen (Mellin n. 58 — Herb. Berlin).
Guineensische Waldprovinz: Yoruba, bei Oyo (Barter n. 3424 — Herb.
Kew). — Nupe (Barter n. 1472 — Herb. Kew).
Die Pflanze (kaku-sui, bei Sansane-Mangu) liefert nach Mellin aus den Rhizomen
gelben Farbstoff.
Var. baguirmensis (Chev.) Engl. — S. baguirmensis Chev. msc. — Foliorum
petioli transverse irregulariter purpureo-vittati, laminae lobus anticus longe apiculatus.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Unterer Schari; Bagirmi: auf Kultur-
land bei Tjana (A. Chevalier n. 9603, 9547). Nördliche^ Region des Filtri-Sees
(A. Chevalier n. 9994). — mboko der Eingeborenen.
17. S. similis N. E. Brown in Th. Djer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 194. — Folia
et inflorescentia haud coaetanea. Spathae tubus subterraneus 1,5 — 1,75 cm longus,
inferne leviter inflatus, lamina 1,5 — 1,75 cm longa, apiculata. Spadicis inflorescentia
feminea monocjcla 4 — 5-flora, a mascula remota. Florum masculorum perigonium
cupulatum circ. 0,8 mm altum, truncatum; stamina filiformia circ. 1,6 — 1,8 mm longa,
antherae subquadratae. Florum femineorum perigonia late urceolata, sublibera, 2,5 —
3 mm longa; ovarium liberum depresso-globosum, in stilum circ. 1,8 mm longum con-
tractum.
Guineensische Waldprovinz. — Französisch-Guinea: Sangura, in sandigem
Alluvium bei Farana am Niger um 1100 m (Scott Elliot n. 5373 — Herb. Kew).
18. S. hypogaeus (> Stylochaeton hypogaeum*) Leprieur in Ann. sc. nat. 2. ser.
IL (1834) 185, t. 5 (mala); Blume in Rumphia I. (1835) 88; Kunth, En. III. (1841)
13; Schott, Syn. (1856) 132, Aroideae I. (1853) 10, Prodr. (1860) 345; Engl.
in DC. Mon. Phan. IL (1879) 522 pr. p.", Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V.
(1895) 479 pr. p. ; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VHI. (1902) 192. — Folia
Stylochiton. 39
et infloreseentia coaetanea. Rhizoma ramosum circ. 1,25 cm crassum, carnosum, radices
crassas simplices emittens. Foliorum 5 — 8 petioli 0,7 — 1,5 et ultra longi, flavo-viri-
des, purpureo-violaceo-maculati, in parte subterranea vaginati, lamina hastata vel hastato-
sagittata usque 1 ,5 dm longa, lobo antico oblongo-Ianceolato vel oblongo deltoideo acu-
minato, lobis posticis oblongis acutis antici dimidium aequantibus dr divergentibus.
Pedunculus brevis cum spathae tubo hypogaeus. Spathae circ. 5 cm longae tubus
cylindricus basi leviter inflatus circ. 3 cm longus, lamina ovata circ. 1,2 cm longa,
acuta, naviculiformis, anguste aperta. Spadicis ultra spathae os paullum exserti in-
floreseentia feminea 6 — 9-flora (monoeyela?). Floris feminei perigonium urceolatum
ore obliquo instruetum; ovarium oblique oblongum, in stilum tenuem paullum breviorem
stigmate capitato coronatum contractum. Syncarpium spathae parte basali inclusum,
carnosum.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Senegambien, auf sandigen Hügeln,
besonders in den Bezirken Cayor, Oucelo und am grünen Vorgebirge (Leprieur —
blühend Mai — Juli). — ?Kordofan, Mulbes (Pfund n. 761 — Herb. Schweinfurth,
Berlin), ohne Standortsangabe (Pfund jn Exped. Colston n. 53 — nur Blätter —
Herb. Berlin).
19. S. kerensis N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. II. (1902) 193. — S.
hypogaeus >Lepr. « Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 522 pr. p.; Martelli, Fl. Bogos.
(1886) 89; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 479 pr. p. — Folia et inflores-
eentia haud coaetanea. Rhizoma crassum carnosum, articulatum, ramosum, ad nodos
radices crassas simplices emittens. Foliorum petioli 1 — 2 dm longi, ad dimidium usque
vel ultra vaginati, vagina infra terram pallida, supra terram irregulariter transverse
purpureo-vittata, lamina hastata vel hastato-sagittata, 1 — 1,5 dm longa, lobo antico
oblongo-Ianceolato acuminato, circ. 0,7 — 1 dm longo, 1,8 — 2,5 cm lato, lobis posticis
2,5 — 3,5 cm longis, 1 — 2 cm latis, sinu oblongo, rarius lato sejunetis. Pedunculus
0,6 — 1,2 cm longus, cum cataphyllis 3 — 4 includentibus 3 — 4 cm longis hypogaeus.
Spathae tubus subterraneus, circ. 3 — 3,5 cm longus, cylindricus, 6 — 7 mm amplus, basi
leviter inflatus, hypogaeus, lamina ovata, circ. 1,2 cm longa, acuta, naviculiformis, an-
guste aperta, quam tubus rigidior, coriacea et brunnea. Spadicis ultra spathae os
paullum exserti infloreseentia feminea 5-flora monoeyela, mascula a feminea paullum usque
5 mm distans inferne laxiflora, superne densiflora, apice paullum decurva. Florum mas-
culorum perigonium breviter cupuliforme 0,5 — 0,8 mm altum; staminum filamenta circ.
1,3 mm longa, filiformia, antherae subquadratae. Florum femineorum perigonium ob-
lique urceolatum usque 7 mm longum, axi fere tota longitudine adnatum, ore truncato
libero; ovarium in stilum 2,5 — 3 mm longum leviter ineurvum stigmate diseoideo coro-
natum attenuatum.
Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Eritrea: Keren,
um etwa 1500 m (Beccari, Piante del Paese di Bogos n. 77 et 167 — Herb. Berlin).
Tikaberge in Nubien (Kotschy — K. K. Hofmus. Wien).
20. S. grandis N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 193. — Folia
et infloreseentia haud coaetanea. Rhizoma crassum nodosum. Pedunculus brevissimus
cum spathae tubo cataphyllis ovato-lanceolatis acutis 2,5 — 6,5 cm longis inclusus.
Spathae tubus subterraneus 7,5 cm longus, 1,2 cm amplus, inferne inflatus amplior,
lamina ovata circ. 2,5 cm longa, naviculiformis. Spadicis circ. 8,7 cm longi inflores-
eentia feminea monoeyela circ. 9-flora, a mascula interstitio circ. 1,8 cm longo separata.
Florum masculorum perigonium trifidum, lobis inaequalibus obtusis usque 2,5 mm longis,
1,8 mm latis; staminum 1 — 3 filamenta filiformia 1,8 mm longa, antherae subquadratae.
Florum femineorum perigonia oblique oblonga, lateraliter inter se cohaerentia, ex dorso
ovario adnata, ovarium ovoideum perigonium subaequans in stilum circ. 7,5 mm lon-
gum, stigmate lato oblique ovoideo coronatum attenuatum.
Nordafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Nördliches So-
maliland: Haki (James et Thrupp — Herb. Kew).
40 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Tribus II. Asterostigmateae ( Aster ostigmeae) Schott emend. Engl.
Asterostigmeae-Asterostigmatinae Schott, Gen. Ar. (1858), t. 64 — 66, Prodr. (1860)
335 et Spathiearpeae Schott, Gen. Ar. (1858), t. 67, Prodr. (1860) 341. — Stauro-
stigmoideae Engl, in Nova Act. Leop. Carol. Akad. XXXIX. 3. (1876) 150 (18); in
Fl. bras. III. 2. (1878) et in DC. Mon. Phan. II. (1879) 72. — Staurostigmateac
Engl, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 143. — Diefferibachieae Benth. et Hook. f.
Gen. III. (1883) 961 pr. p. et Spathiearpeae Benth. et Hook f. Gen. 1. c. 961. —
Characterem vide supra p. 28.
Clavis generum.
A. Ovula anatropa vel hemianatropa.
a. Ovarii loculi 2-ovulati. Spadix über. Foliorum lamina
sagittata 77. Mangonia Schott.
a. Ovarii loculi 1-ovulati. Foliorum lamina sagittata
usque varie partita.
I. Ovula anatropa.
1. Spadix über.
* Foliorum lamina pedati-5-secta .... 78. Andromycia A. Rieh.
** Foliorum lamina tritomo-partita, partitioni-
bus ■bipinnatifidis 79. Taccarum Brongn.
2. Spadicis pars inferior spathae adnatus . . 80. Asterostigma C. Koch.
II. Ovula hemianatropa.
1. Spadicis pars inferior spathae adnatus . . 81. Synandriospadix Engl.
2. Spadix tota longitudine spathae adnatus . . 82. Spathantheum Schott.
B. Ovula orthotropa.
a. Spadix liber. Ovarium pluriloculare.
er. Florum femineorum staminodia longe filiformia. —
In Nova- Guinea 83. Gorgonidium Schott.
ß. Florum femineorum staminodia obovata. — In
Brasilia 84. Gearwii N. E. Br.
b. Spadix tota longitudine spathae adnatus. Ovarium
uniloculare uniovulatum 85. Spathicarpa Hook.
77. Mangonia Schott.
Mangonia*) Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) p. 77, Gen. Ar. (1858)
64, Prodr. (1860) 335; Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 51, in DG. Mon. Phan. IL
(1879) 518, Engl.-Prantl, Pflzfam. II. (1889) 143; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883)
988; Baffl. Hist. pl. XIII. (1894) 474.
Flores unisexuales nudi. Masculi: Stamina 3 — 5 in synandrium tenuiter stipita-
tum connata, connectivo communi apice peltato dilatato 3 — 5-partito, partitionibus con-
tiguis discum in centro coneavatum efformantibus, thecis majusculis ellipsoideis connec-
tivi partitionibus quasi appensis, rimula brevi apicem versus dehiscentibus. Flores
masculi steriles: Staminodiorum synandrodia stipite instrueta crasso, apice in 3 — 5
protuberantias crassas, subcapitatas, patentes discum coneavum inter se relinquentes
diviso. Feminei: Staminodia 3 linearia, apice truncato-incrassata ; ovarium ovoideum.
triloculare; ovula longe lageniformia anatropa, funiculo brevi placentae axili superne
appensa, micropyle fundum speetante; stilus ovario paullo brevior, cylindricus; stigma
depressum, centro coneavum, trilobum, lobis ovato-acutis. — Herba tuberosa? Fo-
liorum petiolus longulus, lamina sagittato-oblonga, costa crassa, nervis lateralibus I.
inferne patentibus, medio lateris seorsum versis, apicem petentibus, nervis lateralibus II.
et III. reticulatis. Pedunculus longus; spatha arreeta inferne convoluta, superne in lim-
Vox derivata a mango, -onis (seeundum Schott).
Mangonia, Andromycia, Taccarum. 41
bum oblongo-lanceolatum, subrecurvum producta. Spadicis pars feminea brevis, densi-
flora, inascula fertilis femineae subcontigua duplo longior, laxiflora, mascula sterilis fertili
aequilonga, densiflora, apicem spadicis attingens.
Species unica '. . . M. Tweedieana.
M. Tweedieana Schott in Österr. bot. Wochenbl. (1857) 77, Gen. Ar. (1889)
t. 64, Prodr. (1860) 335; Engl, in Fl. bras. 1. c, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 518. —
Foliorum petiolus 2 dm et ultra longus, inferne vaginatus, lamina adulta aequilonga,
lobo antico circ. 1,45 dm longo, 0,75 dm lato, inaequilaterali, apicem versus sensim
linea arcuata angustato, lobis posticis 2 — 2,5 dm longis retrorsis vel subextrorsis.
Pedunculus 1,5 — 1,75 dm longus, tenuis. Spatha inferne convoluta, haud constricta,
4,5 — 5,5 cm longa, pallide viridis, circ. 1,5 cm lata. Spadicis circ. 6 cm longi, 3 —
4 mm crassi pars feminea 1,5 cm longa, mascula fertilis fere 3 cm aequans, mascula
sterilis paullo brevior vel subaequilonga.
Südbrasilianische Provinz: an feuchten Plätzen, Rio Grande do Sul (Tweedie —
Herb. Kew), Banda oriental (Tweedie — Herb. Kew). — Uruguay: Cuarcin (Berro,
Plantas de la Republica 0. del Uruguay n. 1740 — Herb. Berlin — blühend im
Dezember).
78. Andromycia a. Rieh.
Andromycia*) A. Rieh. Fl. cub. in Ramon de la Sagra, Hist. fis. de la Cuba II.
Vol. X. (1845) 282, XII. (1855) t. 89; Schott, Gen. (1858) Appendix et Prodr. (l 860)
341; Griseb. Cat. PI. cub. (1866) 220; Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 987. —
Xanthosoma Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 478 pr. p.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi: stamina 3 — 4 in synandrium breviter stipi-
tatum vertice dilatatum, elevato-convexum fungiforme connata; antherarum thecae dis-
tantes infra peltae marginem quasi appensae, breves, apice aperientes. Flores feminei
sparsi: staminodia depresso-gibbosa in corpusculum hebetato-triangulare, ovarium cingens
connata; ovarium subglobosum triloculare; ovula anatropa, in loculis solitaria; stilus
brevis; stigma tripartitum, partitionibus lanceolato-linearibus arcuatim surgentibus apice
patentissimis. — Herba cubensis. Folii proteranthii lamina pedati-5-secta, segmentis
ovatis acuminatis, margine crispatis. Pedunculus inferne cataphyllis involutus. Spatha
oblongo-lanceolata. Spadicis liberi inflorescentia feminea sparsiflora masculae contigua.
Species unica A. cubensis.
A. cubensis A. Rieh. 1. c. ; Schott 1. c; Grisebach 1. c. — Folii proteranthii petio-
lus longus, lamina pedato-5-secta, segmentis ovatis acuminatis, basin versus angustatis,
margine crispulis, nervo collectivo margini approximato. Pedunculus cataphyllis circ.
4 basi involutus, 1,2 — 1,5 dm longus. Spatha oblongo-lanceolata circ. 1 — 1,25 dm
longa. Spadicis flores inter se remotiusculi.
Westindische Provinz. — Cuba (Ramon de la Sagra nach Richard, Wright
n. 3213 nach Grisebach).
79. TaCCarum Brongn.
Taccarum**) Brongn. ex Schott, Gen. Ar. (1858) t. 65; Prodr. (1860) 336; Engl.
in Fl. bras. III. 2. (1878) 207. t. 49 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 144;
Arcangeli in Nuovo Giorn. bot. ital. XI. (1879) 312, t. 8; N. E. Brown in Gardn. Chron.
2. ser. XVI. (1881) 654, 661, flg. 134; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 986; Baill.
Hist. pl. XIII. (1894) 473. — Lysistigma Schott in Bonpl. X. (1862) 222; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 222. — Endera Regel in Gartenfl. XXI. (1872) 226, t. 732.
Flores masculi: stamina 4 — 8 in synandrium quasi stipitatum connata, connectivo
communi vertice medio excavato, thecis stipite brevioribus oblongis, rimula brevi apice
*) ctyr/Q, avdqos = vir et fivxrjs = fungus propter formam synandrii fungo similem.
**) Nomen compositum ex Tacca et Arum propter folia similia iis speciei Tacca pinnatifida
42 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
dehiscentibus. Flores feminei: staminodia 4 — 6 gynaeceum circumdantia, ovario lon-
giora, e basi lata sensim angustata et apice acutata vel incrassata; ovarium subglobo-
sum, 3 — 6-loculare; ovula in loculis solitaria, anatropa, lageniformia, funiculo brevi
placentae angulari infra medium affixa, micropjle fundum spectante; stilus cylindroideus
ovario paullo longior; stigma crassum, capitatum, 3 — 4 — 6-merum, lobis crassis le-
viter reflexis. Bacca subglobosa, flava. — Herba tuberosa. Folii solitarii petiolus teres,
lamina tritomo-partita, partitione intermedia bipinnatifida, lateralibus biparlitis quoque
bipinnatifidis, laciniis latis inferne cohaerentibus vel irregulariter spathulato- lanceolatis,
nervis lateralibus angulo acuto arcuatim adscendentibus in nervum collectivum margi-
nalem exeuntibus, venis numerosissimis dense reticulatis. Pedunculus petiolo brevior;
spatha inferne laxe soluta, ceterum fauce valde ampliata et inde in laminam continuam
ovato-oblongam producta. Spadicis androgyni sessilis vel stipitati inflorescentia libera,
feminea multiflora, mascula oblongo-ovoidea quam feminea longior eique contigua,
densiflora.
Conspectus specierum.
A. Foliorum laminae partitio intermedia bipinnatifida, laciniis
latis inferne cohaerentibus, extimis subtriangularibus . . . \ . T. Warmingii.
B. Foliorum laminae partitio intermedia bipinnatipartita vel tri-
pinnatipartita laciniis extimis oblongis vel lanceolatis dt
acuminatis.
a. Foliorum partitio intermedia bipinnatipartita. Spadix
quam spatha paullum brevior. Synandria breviter sti-
pitata.
a. Spatha inferne arcte convoluta, tenuis %. T. peregrinum.
ß. Spatha tota convoluta subcoriacea 3. T. Ulei.
b. Foliorum partitio intermedia bi — tripinnatipartita. Spadix
ultra spatham ovatam ventricosam demum longe exsertus.
Synandria longe stipitata 4. T. Weddellianum.
1. T. Warmingii Engl, in Vidensk. Meddel. naturhist. Foren. Kjöbenhavn (1879)
362, tab. 4; Gardn. Chron. 2. ser. XVI. (1 88 1 II) 654, 661, flg. 134 (optima). — Tuber
hemisphaericum circ. 2,5 cm diametiens. Folii solitarii petiolus cylindricus, 6 — 8 dm
longus, 4 cm crassus, glaucescenti-pruinosus, lamina stirpis adultae 8 dm longa, 7 dm lata,
tripartita, partitione intermedia 4,5 dm longa, bipinnatifida, laciniis latis inferne cohaeren-
tibus acutis, primariis 3,5 dm longis, 1,5 — 1,8 dm latis, laciniis secundariis 2 — 3 cm latis
utrinque 3 — 4 subtriangularibus, 3 — 8 cm longis, partitionibus lateralibus pinnatifidis,
laciniis superioribus 2 iis partitionis mediae conformibus, inferioribus 3 lanceolatis integris
vel partitionibus omnibus bipinnatifidis. Pedunculus cylindricus 5 — 6 dm longus; spatha
oblongo-ovata pallide viridis, longitudinaliter brunneo-lineata. Spadicis circ. 2 dm longi
4 — 5 cm crassi flavescentis inflorescentia feminea 7 — 8 cm longa, mascula ei contigua
atque duplo longior circ. 1,4 dm longa. Flores masculi infimi 6 — 8-andri stami-
nibus liberis conniventibus, 1,2 — 1,3 cm longis, 2 — 2,5 mm latis, thecis 2 mm longis,
2 mm infra apicem connectivi insertis, medii atque superiores synandri, synandriis 4 —
6-andris 1,4 — 1,5 cm longis, circ. 6 mm crassis, breviter stipitatis, connectivo com-
muni ultra thecas producti iis duplo longiore, stipiti aequicrasso circ. 6 mm longo.
Florum femineorum staminodia plerumque 6 crassa apice magis incrassata stigma haud
attingentia, 0,9 — 1,2 cm longa, infra et medio 1,5 mm, supra 2 mm lata, ovarium
depresse globosum plerumque 6-lobum 4 mm longum, 7 mm crassum, stilus tenuis
quam ovarium duplo longior, 8 mm longus, stigma crassum, radiatum, 6-gibbosum ver-
tice apertura centrali instructum, ovario aequilatum (7 mm), lobis 1 mm crassis paullum
reflexis. Baccae flavae.
Südbrasilianische Provinz — Brasilien: San Paulo, bei Lagoa Santa, in
schattigen Wäldern (Warming — Herb. Kopenhagen — blüht in der Regenzeit,
Oktober — Januar) .
Taccarum. 43
Nord-Paraguay: an feuchten Uferwaldrändern zwischen Rio Apa und Rio Aqui-
daban, bei Estrella und San Luis (Fiebrig n. 5300 — Herb. Berlin).
Nota. Inflorescentia fructifera propter baccas flavas dense sitas inflorescentiam Maydis
sat simulans, at crassior, edulis seminibus acerrimis exceptis.
2. T. peregrinum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 647, in Arac. exs.
et illustr. n. 9. — Lysistigma peregrinum Schott in Bonplandia X. (1862) 2 23. —
Endera conophalloidea Regel in Gartenflora (1872) 236, t. 732. — T. cylindricum
Arcangeli in Nuovo Giornale bot. ital. XI. (4 879) 189—192, t. VIII. — Tuber leviter
depressum, circ. 2 cm diametiens. Folii solitarii coaetanei petiolus laevis maculatus
1 m vel ultra longus, lamina maxima trisecta segmentis circ. 2 — 2,5 dm longis, inter-
medio pinnatipartito vel bipinnatipartito, lateralibus primariis bipartitis aut bipinnati-
fidis vel pinnatifido-incisis, laciniis omnibus irregulariter spathulato-lanceolatis plerumque
margine repando-undulatis, nervis lateralibus angulo acuto arcuatim ascendentibus.
Pedunculi demum usque 4 dm longi spatha e tubo laxe soluto sensim in laminam
oblongam inferne arcte convolutam exiens, 1,5 — 2 dm longa, livescens, margine sub-
undulata, utrinque et in tubi fundo viridis. Spadicis sessilis quam spatha brevioris
circ. 8 cm longi, 1 cm crassi inflorescentia mascula femineae contigua. Florum mascu-
lorum synandria brevia, connectivo pileiformi purpurascente 5 — 6-lobato, vertice plerum-
que exsculpto et tunc 4 — -6-gibbo instructa, thecis infra peltae marginem oppositis, ad
basin usque productis, rima apicali aperientibus. Florum femineorum staminodia lon-
giora inferne dilute purpurantia, sanguineo-punctata, superne flaventia, breviora ex toto
fere purpurascentia, sanguineo-punctulata, ovarium breviter ovoideum subglobosum 4 —
6-loculare in stilos brevissimos stigmate crasso rotundato flavo coronatos exiens.
Tropisches Amerika: Bisher nur aus botanischen Gärten bekannt.
3. T. Ulei Engl, et Krause in Notizbl. Bot. Gart. u. Mus. Berlin-Dahlem VI. n. 54.
(1914) 116. — ■ Foliorum petiolus teres modice validus, 3,5 — 4,5 dm longus, inferne
circ. 2 cm crassus sursum paullum attenuatus, lamina tenuiter herbacea ambitu late
ovata, 3 — 4 dm longa atque fere aequilata, tritomo-partita, partitionibus omnibus ±
bipinnatifidis, lateralibus quam intermedium paullum hrevioribus atque extus petiolum
versus per spatium breve denudatis, laciniis irregulariter lanceolatis vel spathulato-lanceo-
latis atque longiuscule acuminatis basin versus angustatis demum decurrentibus atque
inter se cohaerentibus, 5 — 8 cm longis, usque ad 3,2 cm latis, nervis lateralibus tenui-
bus angulo acuto adscendentibus arcuatis in nervum collectivum marginalem conjunctis,
venis numerosis reticulatis. Pedunculus 1,5 — 1,8 dm longus, 1,2 — 1,5 cm crassus.
Spatha crassiuscula subcoriacea oblonga, 2,5 dm longa, 6 — 7 cm lata. Spadix stipite
2 cm longo spathae adnato suffultus; inflorescentia feminea (fructifera tantum cognita)
cylindroidea, 1,2 dm longa, 3,2 cm crassula, mascula circ. 8 cm longa, in specimine
suppetente jam deflorata. Baccae late ovoideae vel ovoideo-globosae apice obtusae,
medio paullum concavae 7 — 9 mm longae atque aequilatae, semina 2 — 4 majuscula
oblonga interdum obliqua extus minute verruculosa 5 — 6 mm longa circ. 3 mm dia-
metientia includentes.
Südbrasilianische Provinz: Piauhy, in feuchten Felsschluchten der Serra da
Lagoa (Ule n. 7171 — fruchtend im Januar).
4. T. Weddellianum Brongn. ex Schott 1. c; Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878)
207, t. 49, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 519 et in Arac. exs. et illustr. n. 97. —
T. Hasslerianum Chodat in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. III. (1903) 1114. — Tuber
magnum. Folii petiolus 4 — 8 dm longus, laminae usque 4 dm longae, 5 dm latae seg-
mentum intermedium 2,5 — k dm longum, lateralia 2 — 3 dm longa, segmenta I. 1 —
1,25 dm longa, bi-tripinnatifida, laciniae ultimae in foliis status junioris oblongae 5 — 6 cm
longae, 2 — 3 cm latae, dz acuminatae, in foliis status magis adulti lineari-lanceolatae
1 cm vel vix 4 cm latae. Pedunculus usque 1,5 dm longus; spatha ovata ventricosa
vel expansa suborbicularis, breviter cuspidata, flavovirens, circ. 12 — 16 cm longa, ex-
pansa usque 2 dm lata. Spadix stipite 0,5 — 1,5 cm longo, spathae accrecto suffultus,
juvenculus 0,9 — 1,5 dm longus, pars feminea 0,35 — 0,5 dm, mascula 5 cm longa,
44
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
demum usque ad 4 dm longus ochro-
leucus, inflorescentia feminea 5- — 1 2 cm,
mascula laxifiora usque 3 dm longa.
Florum masculorum synandria 1 —
1 ,3 cm longa, stipite (e filamentis unitis
composito) 1 cm longo e basi tenuiore
sursum ad 2,5 mm incrassato, antherae
6 ochraceae. Florum femineorum sta-
minodia circ. 4 mm longa, Ovaria 3 mm
longa, in stilum 5 mm longum con-
tracta; stigma capitatum 2,5 mm dia-
metiens. — Fig. 4.
Hylaea: Säo Francisco, Rio Acre
(Ule, Amazonas Exped. n. 9208 —
Herb. Berlin). Westabhang der Anden
unter 0° 4o' S., im Tal des Machariosco
(R. Pearce 1 861 — 63 — Herb. Brit.
Mus.).
Südb'rasilianische Provinz:
Matto Grosso (Riedel, Pohl n. 5094
— Kais. Hofmus. Wien); am Rio Jauru
(Commissäo Rondon n. 799) als milko
de cobra. — Bolivia: Prov. d'Acero
(Weddell n. 3692 — Herb. Mus. Paris).
— Paraguay: in Gebüschen bei Con-
cepcion (blühend im September —
Hassler, PI. paraguar. n. 7475), bei
Ipe hu (blühend im November —
Hassler, PI. paraguar. n. 522 2 —
Herb. Univ. Genf), auf der Hochebene
und an Abhängen der Sierra de Am-
ambay (T. Rojas in Hassler, PI.
paraguar. n. 10 882 — Herb. Berlin).
80. AsterOStigma Fisch, et C. A. Mey.
Asterostigma*) L. Fisch, et C. A.
Mey. in Bull. Acad. St. Petersbourg.
Cl. phys. math. III. (1845) 148; Schott
in Österr. bot. Wochenbl. II. (1852)
67, Syn. (1856) 124, Gen. Ar. (1858)
t. 66, Prodr. (1860) 337; Peyritsch,
Aroideae Maximilianae (1879) t. 23 —
26; Baillon Hist. pl. XIII. (1894) 473;
Engl, in Pflzfam. Nachtr. 1.(1 897) 60. —
*) Nomina composita ex: äairjQ =
Stella, ovavQo? = crux, qÖtzccXov = clava
et axiyfxa = stigma.
Fig. 4. Taccarum Weddellianum Brongn. A Habitus. B Spadix juvenilis. G Inflorescentia adulta.
D Synandrium seu flos masculus. JE Idem desuper visum. F Idem longitudinaliter sectum.
Q Idem transversaliter sectum. H Flos femineus. JPistillum longitudinaliter seclum. ÜTIdem
transversaliter sectum. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
Asterostigma. 45
Staurostigma*) Scheidw. in Otto et Dietr., Allgem. Gartenzeitg. XVI. (1848) 120, Bot.
Zeitg. (1849) 141; Ender, Ind. Ar. (1864) 77; Engl, in Fl. bras. III. 2. (^ 878) 202,
in DC. Mon. Phan. IL (1879) 51 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 144; Benth.
et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 987. — Ärum Vell. Fl. Flum. Ic. IX. (1827) t. 103. —
Caladium pr. p. Lodd. Bot. Cab. (1829) t. 1590. — Rhopalostigma*) Schott in
Österr. bot. Zeitschr. IX. (1859) 39, Prodr. (l 860) 340; Peyritsch, Aroideae Maximi-
lianae (1879), t. 27.
Flores unisexuales nudi. Masculi: stamina 3 — 4 (cum ovarii rudimento) in syn-
andrium peltatum, vertice umbonatum, subhexagonum, paullum rotundatum connata;
antherarum thecae distantes, infra peltae marginem quasi appensae, breves, obcordi-
formes, loculis duobus extrorsum versis, rimula tandem ampliata et demum subtrans-
versa sese aperientes. Feminei: staminodia 3 — 4 — 5 brevia, crassiuscula subcuneata,
vertice truncata, saepe hinc inde connata, interdum cupulam ovarii basin cingentem
efformantia; ovarium piriforme, sessile, 3 — 4 — 5-loculare; ovula anatropa, funiculis
brevibus adscendentibus appensa, in loculis solitaria, cylindrico-lageniformia, micropyle
angulum loculi spectante; stigma profunde 3 — 5-partitum partitionibus cuneatis bilobis
aut tereti-claviformibus patentibus. Fructus baccatus, subglobosus, profunde 4 — 5-sul-
catus, 3 — 5-locularis, loculis monospermis; semen oblongum, subtrigonum, angulis ob-
tusissimis, strophiolo breviter conoideo, epidermide tenui diaphana, testa tenui fusca.
Albumen copiosum; embryo axilis fere seminis longitudine. — Herbae. Americae meri-
dionalis tubere depresse rotundato. Folii coaetanei vel proteranthii petiolus longus, tere-
tiusculus, laevis, maculatus, lamina tripartita, partitione media in stirpe juvencula integra,
in adulta pinnatisecta, segmentis oblongo-lanceolatis sessilibus, acuminatis, acutissimis,
partitionibus I. lateralibus irregulariter pinnatipartitis, nervis segmentorum lateralibus
patentibus, in margioe adscendentibus atque nervum collectivum marginalem constitu-
entibus. Pedunculus longiusculus teres, maculatus, solitarius vel plures; spatha erecta,
lanceolata, inferne convoluta, superne hians vel aperta. Spadicis cylindrici pars feminea
spathae partim adnata vel libera, laxiflora, inflorescentia mascula femineae contigua,
libera, inferne remotiflora, superne densiflora.
Conspectus specierum.
A. Florum femineorum staminodia inter se libera.
Stigma magnum asterisciforme, 3 — 5-partitum,
partitionibus bifidis Sect. I. Euasterostigma Engl.
a. Foliorum (stirpis adultae) lamina pinnati-
secta, segmentis lanceolata-oblongis vel ob-
longis, longe acuminatis 1.-4. Pavonii.
b. Foliorum (stirpis adultae) lamina tripartita,
partitionibus primariis lateralibus pinnatifidis.
a. Spatha anguste lanceolata, acutissima.
Inflorescentiae femineae laxiflorae dimi-
dium inferius spathae adnatum . . .2.-4. lividum.
ß. Spatha anguste lanceolata. Inflorescentia
feminea tota libera 3.-4. Tweedieanum.
y. Spatha brevis oblonga, acuta, convoluta,
cylindrica spadicem vix superans. In-
florescentia feminea densiflora ad medium
usque dorso spathae adnata 4.-4. Luschnathianivm.
B. Florum femineorum staminodia in urceolum con-
nata. Stigma 2 — 3-partitum partitionibus tereti-
clavatis, longulis, transverse stilo impositis . Sect. II. Rhopalostigma Schott.
Foliorum lamina tripartita, partitione media
pinnatisecta, lateralibus ± subpinnatifidis . . 5.-4. Riedelianum.
*) Confer notam p. 44.
46 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Sect. I. Euasterostigma Engl.
Euasterostigma Engl. — Florum femineorum staminodia inter se libera. Stigma
magnum asterisciforme, 3 — 5-partitum partitionibus bifidis.
1 . A. Pavonii Schott, Prodr. (1860) 339. — Staurostigma Pavonii G.Koch ex Ender,
Ind. Ar. (1864) 78; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 516. — Cataphylla variegata
circ. 1 — 1,5 dm longa. Folii petiolus 2,5 dm longus, inferne 7 mm crassus, lamina
supra subholosericea, fere 2 dm longa, 1,5 — 1,75 dm lata, adulta pinnatisecta, segmentis
7 — 9 lanceolato-oblongis vel oblongis, longe acuminatis, basi cuneato-obtusatis, ad costam
vix decurrentibus, 1 — 1,2 dm longis, 3 — 3,5 cm latis. Pedunculus 1 — 2 dm longus,
2 mm crassus, spatha 5 — 6 cm longa, 2 cm lata, lanceolata, subulato-cuspidata. Spa-
dicis subliberi circ. 4,5 cm longi inflorescentia feminea 2 cm longa, mascula 2,5 cm
longa. Ovarium ovoideum , stigmatibus 5-lobis, lobis triangularibus. Tuber parvum.
Subäquatoriale andine Provinz. — Peru: bei Pozuzo (Ruiz — Herb. Berlin,
Herb. Boissier), Sandia (Weberbauer — Herb. Berlin). — Bolivia: in Bergwäldern
von Cufiucü um 700 m (Herzog, Fl. von Bolivia n. 314).
2. A. lividum (Lodd.) Engl. — A. Langsdorffianum Fisch, et C. A. Mey. 1. c. —
A. concinnum Schott in Österr. bot. Wochenschr. II. (1852) 674, Syn. (1856) 125, Gen.
Ar. (1858) t. 66, Prodr. (1860) 337. — Staurostigma concinnum (Schott) C. Koch in
Ender, Ind. Ar. (I8£4) 77, emend. Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 204, in DG. Mon.
Phan. II. (1879) 514. — ? St. odorum Scheidw. in Otto et Dietrich, Allg. Gartenzeitg.
(1848) 129. — Caladium lividum Lodd. Bot. Cab. (182 9), t. 1590- — C. luridum
Kunth, Enum III. (1841) 50. — Philodendron ? luridum Kunth, En. 111. 50. — Astero-
stigma luridum 0. Ktze. Rev. gen. I. (1891) 7 40. — Tuber leviter depressum circ. 2 —
5 cm diametiens. Folii petiolus laminae subaequilongus, pallidus, maculis sparsis atro-
lividis atque striolis interruptis pallide violascentibus ornatus, lamina plantae juvenculae
ambitu reniformis trisecta vel pedatisecta, segmentis obovato-lanceolatis, exterioribus
minoribus, omnibus nervis collectivis uno marginali altero antemarginali instructis, la-
mina stirpis adultae circ. 2 — 2,5 dm longa et lata tripartita, partitione I. media pin-
natisecta segmentis subdistinctis haud remotis, elongato-oblongis, acuminato-cuspidatis,
inferne obtusatis, 1 — 2 dm longis, 3 — 4 cm latis, nervo collectivo distincto destitutis,
partitionibus I. lateralibus cymoso-2 — 3-sectis, segmentis obovato-lanceolatis, 4 — 6 cm
latis, basi costae breviter decurrentibus. Pedunculus quam petiolus brevior vel longior
livide purpurascens ; spatha anguste lanceolata, acutissima, 1 — 2 dm longa, 2 — 4,5 cm
lata. Spadicis quam spatha paullo brevioris pars feminea laxiflora dimidio inferiore
spathae adnata, pars mascula densiflora. Synandriorum stipes vix 1 mm altus, pelta
4 mm lata vix 1 mm alta. Florum femineorum staminodia circ. 2 cm lata, ovarium
1,5 mm altum, stigma 4 mm diametiens.
Nota. Ut Araceae multae, etiam haec colore omnium partium adeo variabilis est, ut
species a cl. Schott serius propositae pro varietatibus tantum considerari possint, nam inter
se non magis differunt quam varietates Caladii bicolor. Enumeramus insequentes:
Var. a. typicum Engl. — A. Langsdorffii C. Koch in Ind. Sem. Host. Berol.
(1854) App. p. 8; Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 32, t. 23. — Staurostigma
concinnum (Schott) C. Koch var. ß. Langsdorffii (C. Koch) Engl, in Fl. bras. 1. c, in
DC. Mon. Phan. 1. c. — Cataphylla livide virentia vel fuscescentia. Petiolus viridis
maculis albis plus minusve conspicuis striolisque saturatius viridibus pictus. Spatha
extus glauco-viridis, intus sordide brunnea vel livido-brunnea, synandrii pileus sub-
violascenter roseus, umbo saturatior. Ovaria pallide glauco-viridia. — Fig. 5.
Brasilien: Prov. Rio de Janeiro (Glaziou n. 9330 — Herb. Warming), in den
Waldungen des Corcovado an abschüssigen Stellen (Erzherzog Ferd. Maximilian).
Prov. S. Paulo (Langsdorff — Herb. Berlin), Serra de Cantareira (Löfgren in Herb.
Commissäo geogr. e geol. de S. Paulo n. 3237 — blühend im November). — Misiones,
am Piruy-guassü (Niederlein, Exped. de la comis. argent. de limit. n. 1167).
Var. ß. Schottianum Engl. — Staurostigma concinnum (Schott) C. Koch var. ct.
Schottianum Engl, in Fl. bras. 1. c, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 514. — Astero-
Asterostigma
stigma concinnum Schott in Österr.
bot. Wochenscbr. IL (1852) 674, Syn.
(1856) 4 25, Gen. Ar. (1859) t. 66,
Prodr. (1860) 337; Peyritsch, Aroi-
deae Maximilianae (1879) 36, t.26. —
Cataphylla pallide roseo-ochracea, den-
sissime punctis dilute sanguineis strio-
lisque atrofuscis conspersa. Petiolus
albidus sparse et pallide purpureo-
striolato-punctatus, maculis irregulari-
bus livide fuscis valde dispersis no-
tatus, spatha extus pallide ferrugineo-
rubella, saturatius longule punctulata,
intus dilute et sordide purpurea. Syn-
andrii pileus pallide purpureus, umbo
laete puniceus. Ovaria pallide viridia.
Südbrasilien: auf dem Corco-
vado bei Rio de Janeiro (Erzherzog
Maximilian — Kais. Hofmus. Wien),
ohne Standortsangabe (Sello n. 4514,
Glaziou n. 9330, 17857, 17859).
Var. y. colubrinum (Schott)
Engl. — Asterostigma colubrinum
Schott in Bonplandia X. (1862) 86;
Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879)
34, t. 2 4. — Staurostigma concin-
num (Schott) G. Koch var. colubri-
num (Schott) Engl, in Fl. bras. 1. c.
205, in DG. Mon. Phan. 1. c. — Cata-
pbylla pallidissime livescentia, striolis
minutissimis fuscis, hinc inde con-
fluentibus punctulisque saturatius li-
vescentibus densissime conspersa. Pe-
tiolus pallidissime livescens, maculis
irregularibus fuscis majusculis ex
brunneo-livescentibus atque striolis
atrofuscis pictus. Spatha extus viri-
dulo-cinerascens, striolis atrofuscis
punctulisque minutissimis rubellis dense
irrorata intus brunneo-purpurascens.
Synandrii pileus sordide coccineus,
umbo paulo saturatius coloratus.
Vorkommen wie bei Var. a.
Var. ö. lineolatum (Schott)
Engl. — Asterostigma lineolatum
Schott in Bonplandia X. (1862) 86;
Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879)
Fig. 5. Asterostigma lividum (Lodd.) Engl. var. typieum Engl. A Specimen floriferum cum
folio juvenili. B Folium adultum. C Inflorescentia. D, E Synandrium, D a latere visum,
E desuper visum. F—H Flos femineus, F a latere visus, O desuper visus, H longitudinaliter
sectus. J Bacca longitudinaliter secta. K—M Semen, K a latere visum, L idem epidermido
remota, M idem longitudinaliter sectum. — A Icon origin. B—M Icones ex opere Peyritsch,
Aroideae Maximilianae, reproductae.
48 A.« Engler. — Araceae-Aroideae.
35, t. 25. — Staurostigma concinnum (Schott) C. Koch var. lineolatum (Schott) Engl,
in Fl. bras. 1. c. 205 et in DC. Mon. Phan. 1. c. — Cataphylla pallide livide virentia,
puntis atrofuscis gregariis dense atque irregulariter striolato-maculata. Petiolus ex flavo
cinerascens, griseo-striatus striolisque atrofuscis remotis pictus. Spatha extus viridule
cinerascens, striis longulis ochraceis conspersa, intus sordide ex brunneo purpurascens.
Synandrii pileus pallide et sordide flavens, umbo pallide roseus. Ovaria pallide griseo-
viridia.
Brasilien: Prov. Rio de Janeiro (Erzherzog Maximilian — Kais. Hofmus. Wien);
Prov. Minas Geraes, bei Caldas (Mosen n. 774 — Herb. Stockholm).
3. A. Tweedieanum Schott in Österr. bot. Zeitschr. IX. (1859) 39, Prodr. (1860)
338. — Staurostigma Tweedieanum C. Koch in Ender, Ind. Ar. (1864) 78; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 515. — Tuber parvum, circ. 2 cm diametiens. Foliorum
2 — 3,5 dm longus lamina circ. 1,5 dm longa, 1 ; 25 dm lata, stirpis adultae tripartita,
partitione I. media pinnatisecta segmentis remotiusculis, anguste lanceolatis, 0,5 — 2 cm
longe acuminatis, inferne cuneatis, angustissime ad costam decurrentibus atque con-
fluentibus, 5 — 12 cm longis, 1 — 1,25 cm latis, nervo collectivo distincto destitutis, par-
titionibus lateralibus I. subpinnatisectis, laciniis tribus deorsum versus gradatim minoribus.
Pedunculus circ. 2 — 4 dm longus; spatha 7 — 8 cm longa, anguste lanceolata longe
cuspidata. Spadicis 6 cm longr pars feminea circ. 2 cm longa, tota libera; stilo paullo
breviore 1 mm longum. Synandria 0,5 mm tan tum alta, circ. 1,5 mm diametientia,
6-andra. Florum femineorum staminodia ovarium cingentia brevissima inferne connata,
ovarium ovoideum, plerumque 4-loculare cum stilo paulo breviore 1 mm longum, stigma
4 — 5-lobum, lobis triangularibus.
Südbrasilien: Insel S. Catharina (Tweedie — Herb. Kew), an feuchten san-
digen Waldplätzen (Joinville in Herb. Schwacke n. 13141 — Herb. Berlin); Laren-
jeiragebirge auf der Insel Säo Francisco (Ule, Herb. Bras. n. 4091 — Herb. Berlin —
blüht August — September).
Nota. Tuber contra morsus serpentum in usu.
4. A. Luschnathianum Schott, Syn. (1856) 126, Prodr. 340; Hook, in Bot.
Mag. t. 5972. — A. Velloxianum Schott Syn. (1860) 126, Prodr. 339. — Stauro-
stigma Luschnathianum (Schott) C. Koch in Ender, Ind. Ar. (1864) 78; Engl, in Fl.
Bras. III. 2. (1878) 205, t. 48, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 516. — Staurostigma
Velloxianum C. Koch in Ender, Ind. Ar. 78. — Arum dracontium Vell. Fl. Flum.
(1827), t. 103 flde spec. or. a beat. Leandro comm. in h. Hafn. asserv. — Folii
petiolus laminae subaequilongus, ut cataphylla albido- atque obscuro-viridi-maculatus,
lamina stirpis adultae tripartita, partitione I. media pinnatisecta, segmentis patentibus
subremotis oblongo-lanceolatis, majoribus vix 1 dm longis, 2 cm latis, terminali cuneato
excepto basi sessilibus atque paullum decurrentibus, cuspidato-acuminatis, nervis late-
ralibus tenuibus patentibus in margine adscendentibus, partitionibus I. lateralibus sub-
pinnatifidis, segmentis duobus inferioribus minoribus, inferne magis cohaerentibus.
Pedunculus petiolo subaequilongus vel longior ei aequaliter coloratus; spatha brevis
oblonga, acuta, convoluta cylindroidea, viridis, purpureo-punctata, intus reticulata,
spadicem vix superans. Spadicis inflorescentia feminea dimidium aequans ad medium usque
dorso spathae adnata. Synandria truncata corallina. Florum femineorum staminodia
brevissima. Ovarium 3 — 5-loculare, stigmatis partitiones 3 — 5 late cuneatae bilobae.
Tuber globosum circ. 2 — 5 cm diametiens.
Brasilien: Prov. Rio de Janeiro (Correa de Melho, Luschnath — Herb.
Martius, Brüssel); Prov. Minas Geraes, bei Caldas (Regneil n. III. 1295, Lindberg
n. 57 6 — Herb. Stockholm); Prov. S. Paulo: Jararaca, häufig bei Lagoa Santa (War -
ming — blühend Oktober bis März).
Asterostigma, Synandriospadix. 49
Sect. IL Rhopalostigma Schott.
Rhopalostigma Schott (sub titulo generis) in Österr. bot. Zeitschr. (1859) 39. — Rho-
palostigmium Schott Prodr. 3 40; Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 37, t. 27. —
Stigma 2 — 3-partitum, partitionibus tereti-clavatis longulis, transverse stilo impositis.
Flores feminei magis congesti; eorum staminodia in urceolum truncatum connata.
5. A. Riedelianum (Schott) 0. Ktze. Rev. gen. IL (1891) 740. — Rhopalostigma
Riedelianum Schott in Österr. bot. Zeitschr. IX. (1859) 39, Prodr. (1860) 390; Peyritsch
1. c. — Staurostigma Riedelianum (Schott) Engl, in FL bras. III. 2. (l 870) 206 et in DC.
Mon. Phan. IL (1 879) 517. — Folii petiolus exallatus, quam lamina paulo longior, maculato-
variegatus, 3 — 4 dm longus, lamina adulta circ. 2 — 2,5 dm longa atque lata tripartita,
partitione I. media alterne .pinnatisecta, segmentis partitionis intermediae lineari-oblongis,
apice abrupte atque longule cuspidatis, inferne subcuneatis, inferioribus 1,5 dm longis,
4 cm latis, sessilibus, latere inferiore breviter decurrente, nervis lateralibus erecto-paten-
tibus, nervo collectivo marginali conjunctis, partitionibus I. lateralibus subpinnatifidis,
laciniis valde inaequalibus, superioribus majoribus lanceolatis, costis posticis longe (fere
2 cm) denudatis. Pedunculi plures insequentes, 4 — 4,5 dm longi, tenuiter variegati. Spatha
anguste lanceolata flavida, extus viridescens intus flavida, 0,75 — 1 dm longa, medio
2 cm lata. Spadicis tenuis quam spatha tertia parte brevioris inflorescentia feminea
brevis inferne spathae adnata, mascula longior. Ovaria circ. 1,5 mm longa, ultra stami-
nodia paullum exserta; stigmatis crura 1 mm longa, tereti-clavata.
Brasilien: Prov. Bahia, bei Ilheos (Riedel — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg).
Species incertae sedis, dubia.
6. A. Lorentzianum Engl. — Folii lamina tripartita, partitione media pinnati-
secta, segmentis lateralibus utrinque 2 — 3 late oblongis, apice submucronulatis, 6 —
8 cm longis, 3 — 3,5 cm latis sessilibus, partitionibus lateralibus aut late oblongis in-
aequilateralibus basi acutis integris, latere exteriore rotundatis, aut inaequaliter bifidis.
Flores non adsunt.
And in es Gebiet: Sierra de Tucuman, La Cienaga um etwa 600 m (P. G.
Lorentz — Herb. Berlin).
8i. Synandriospadix Engl.
Synandriospadix*) Engl, in Engler's Bot. Jahrb. IV. (1883) 61 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. IL 3. (1889) 144; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 472.
Flores pauci hermaphroditi , plurimi abortu unisexuales, nudi. Flores herma-
phroditi: stamina 4 — 5 libera, filaraento complanato, elongato triangulari, anthera ex-
trorsa suborbiculari, loculis linearibus lateralibus vel anterioribus quam mediae longi-
oribus, supra illas conjunctis, rimulis longitudinaliter aperientibus. Flores masculi:
stamina 4 — 5 in synandrium longe stipitatum elongato-conoideum globuliferum connata,
anlheris vertice sese fere attingentibus et globulum omnino obtegentibus. Flores feminei:
staminodia 3 — 5 tenuia, elongato-triangularia, acuta; ovarium ovoideum in stilum fere
aequilongum attenuatum, 3 — 5-loculare, loculis uniovulatis; Ovulum hemianatropum
funiculo brevi leviter curvato placentae angulari prope basin afflxum; stilus elongato-
conoideus ovario subaequilongus ; stigma peltatum, parvum, indistincte 3- — 5-lobum.
Fructus baccatus, 3 — 5-sulcatus, 3 — 5-locularis, stilo paullum immerso coronatus,
3 — 5-locularis, loculis monospermis. Semen majusculum ovoideum, integumento exteriore
succoso crassulo, interiore tenui. Embryo rufus, parvus in albumine copioso prope micro-
pylen inclusus. — Herba andina, e tubere subgloboso folia nonnulla atque spadicem
coaetaneum emittens. Foliorum petioli teretes, inferne vaginati, lamina sagittato- cor data.
*) Nomen compositum ex verbis synandrium et spadix.
A. Engl er, Dm Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F.
50 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Pedunculus cum spatha folia fere aequans; spatha ovato-lanceolata, primum convoluta,
demum basi atque apice exceptis aperta, persistens, nervis numerosis parallelis instructa.
Spadix quam spatha brevior, ad medium usque hemicylindricus et spathae adnatus,
inflorescentia feminea laxiflora quam mascula densiore duplo breviore, ab illa floribus
paucis hermaphroditis vel abortivis separata.
Species unica S. vermitoxious.
S. verniitoxicus (Griseb.) Engl, in Engler's Bot. Jahrb. IV. (l 883) 62 ; N. E. Brown in
Gard. Chron. XVIII. (1 895, II) 769c, flg. 131, XXXVIII. (1905, II) 95; Bot. Mag. t. 7242.
— Asterostigma vermitoxicum Griseb. PI. Lorentz. (1874) 199. — Staurostigma vermi-
toxicum Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 1 83 et in DG. Mon. Phan. II. (1879) 517. —
Tuber maximum, ponderis usque ad 4 liberas. Foliorum 2 — 4. petioli 2,5 — 3 dm longi,
superne circ. 1 cm crassi, teretes, inferne vaginati, lamina sagittato-cordata 2- — 4,5 dm
longa, 1,5 — 2 dm lata vel major, costa et nervis lateralibus crassiusculis. Pedunculus
1,5 — 2 dm longus, fere lern crassus; spatha naviculiformis, pallida vel sordide viridis,
intus ex brunneo rubra, longitudinaliter dense subnigro-lineata, florifera ultra 1 dm
longa, fruetifera etiam major. Spadicis quam spatha fere duplo brevioris inflores-
centia feminea tota, mascula inferne dorso spathae adnata, mascula 4 — 5 cm longa.
Stamina in floribus hermaphroditis et staminodia in floribus femineis ovarium aequantia
elongato-triangularia, sordide purpurea, 5-nervia, 4 — 5 mm longa, inferne 2 mm lata;
ovarium ovoideum viride, striolatum, longitudinaliter leviter 3 — 5-sulcatum. Synan-
driorum stipes circ. 6 — 7 mm longa, antherae 2 mm longae. Baccae obovoideae vel
subglobosae, 1 cm diametientes, stili vestigio brevi centrali coronatae; semina ovoidea
8 mm longa, 4 mm lata, 3 mm crassa. — Fig. 2 K—N.
Andines Gebiet. — Mittlere hochandine Provinz: Tucuman: in Gebüschen
und Hecken bei Florro-Lumi (Lorentz n. 27 — Herb. Göttingen); an der Straße gegen
Lules (P. G. Lorentz und Hieronymus Fl. argent n. 920, 922, 927, u. 966 —
Herb. Göttingen und Herb. Berlin); Prov. de Salta: Pasage del Rio Juramento (Hie-
ronymus — Herb. Berlin — fruchtend im Februar).
Nota. Tuberis exsiccati partes in bestiarum vulneribus distributae inseeta imprimis muscos
deterrent.
82. Spathantheum Schott.
Spathantheum*) Schott in Bonplandia XII. (1859) 164, Prodr. 343; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 529, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 144; Benth. et
Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 989. — Gamochlamys Bull, in Gard. Chron. New Ser. VI.
(1876) 164 et in Saund. Refug. bot. V. (1873), t. 346; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 512; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 471.
Flores abortu unisexuales, nudi. Flores masculi: Stamina 4 — 7 aut in synandrium
longe stipitatum, vertice convexum et peltatum, 5 — 7-lobum atque sulcatum connata,
antheris connectivo communi incrassato quasi verticaliter appensis, aut filamentis tantum
connata antheris liberis ; thecae ovales vel oblongae, rima longitudinali aperientes. Flores
feminei staminodiis cineti: staminodia 5 — 8 tereti-clavata, brevia, ovarium oblongo-
ovoideum in stilum elongatum attenuatum, 6 — 8-loculare, loculis uniovulatis; Ovulum
hemianatropum funiculo longo placentae angulari atque basilari affixum; stilus elon-
gato-conoideus ovario aequilongus ; stigma peltatum, 6 — 8-partitum asteriseiforme, radiis
subtriangularibus, obtusis. Fructus baccatus subglobosus 5 — 8-spermus; semina bre-
viter ovoidea. — Herba Andium Boliviensium, tubere magno depresso. Foliorum petioli
longiusculi, fere ad tertiam partem usque vaginati, lamina utrinque leviter biloba, stirpis
juveneulae rotundato-cordata breviter acuminata, stirpis adultae pinnatifida, laciniis
numerosis lanceolatis. Pedunculi folia longe superantes, tenues. Spatha oblongo-elliptica,
*) Nomen compositum ex anü&rj = spatha et av&og = flos, propter spadicem spathae
adnatum.
Spathantheum. • 51
acuminata, primum convoluta, demum basi atque apice exceptis aperta, persistens, nervis
numerosis longitudinalibus atque venis reticulatis instructa, intus albida, extus viridis.
Spadix linearis, hemicylindricus, quam spatba brevior, eidem tota longitudine accretus,
deasiflorus, in altera specie infima tertia parte vel dimidio flores femineos, in suprema
tertia parte flores masculos, media tertia parte florum femineorum duas series ex-
teriores atque florum masculorum duas series interiores, in altera specie superiore
dimidio florum masculorum seriem mediam gerens.
Clavis specierum.
A. Flores masculi in spadicis superiore dimidio seriem mediam
inter flores femineos constituens; staminum filamenta ±
connata, antberae liberae ovales connectivo crasso carnoso
ultra thecas producto • \. S. heterandrum.
B. Flores masculi spadicis superiorem tertiana partem occu-
pantes atque media tertia parte duas series interiores inter
flores femineos constituentes, stamina tota in synandrium
longe stipitatum vertice convexum et peltatum connata,
antheris connectivo communi quasi verticaliter appensis,
thecis lineari-oblongis 2. S. Orbignyanum.
1. S. heterandrum (Bak.) N.E.Brown in Gard. Chron. XX. (1883) 70; Benth.
et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 989. — Oamochlamys heierandra Bak. in Saund.
Refug. bot. V. (1873), t. 346 et in Gard. Chron. VI. (1876) 164; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 512. — Folium et inflorescentia haud coaetanea. Folii petiolus
6,5 dm longus, lamina laete viridis, carnosa, ambitu cordato-ovata, profunde pinnati-
fida, ultra 3 dm longa, 2 dm vel ultra lata, laciniis lanceolatis acutis fere 1 dm longis.
Pedunculus quam petiolus brevior, erectus, subteres; spatba viridis carnosa naviculi-
formis acuta, \ — 1,25 dm longa. Spadicis spathae dimidium aequantis inflorescentia
inferne ad medium usque feminea, supra medium serie interna florum masculorum
atque duabus seriebus externis florum femineorum . instructa, flores masculi interdum
4 — 5 connati. Florum femineorum Ovaria 4 — 7-locularia. — Confer clavem.
Andines Gebiet. — Bolivia: Sorata, um 2600 m (Rusby n. 2433 — Herb.
Kew). — Die Pflanze wurde zuerst durch Saunders von Golonel Trevor Clarke be-
zogen und blühte 1876 in Kew. Damals war ihr Vaterland nicht genau bekannt, so
daß Baker in Gard. Chron. a. a. 0. Afrika irrtümlich angegeben hatte.
2. S. Orbignyanum Schott in Bonplandia VII. (1859) 165, Prodr. (1860) 344;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1878) 530 et Arac. exs. illustr. p. 10. — Tuber maximum
7 — 8 cm crassum. Foliorum petiolus 2 — 3 dm longus, stirpis juvenculae lamina ovato-
cordata utrinque leviter biloba, 8 — 1 5 cm longa, circ. 1 dm lata, stirpis adultae lamina
ambitu 2,5 dm longa, 2 dm lata, basi sinu profundo instructa, pinnatifida, laciniis
utrinque circ. 8 basi lata cohaerentibus lanceolatis acutis, nervis lateralibus utrinque
circ. 3 — 4 angulo acuto arcuatim adscendentibus, apicem petentibus. Pedunculus 3 —
4 dm longus, 2 mm crassus, viridis; spatha 8 — 9 cm longa, 2,5 — 3 cm lata. Florum
masculorum synandria 7 — 8 mm longa, antheris 1,5 mm longis. Florum femineorum
staminodia 1,5 mm longa tereti-clavata, ovarium ovoideo-conicum circ. 2 mm longum,
in stilum aequilongum, stigmate asterisciformi 5 — 8-lobo coronatum attenuatum. —
Confer clavem et Fig. 6 J — M.
Andines Gebiet. — Bolivia (Gaudichaud — Herb. Leiden) ; Sicasica (d'Or-
bigny — Herb. De Candolle) ; Prov. Larecaja, in der Nähe von Sorata auf steinigen,
beschatteten Mauern in der gemäßigten Region (Mandon PI. And. Boliv. n. 1433); bei
Sorata (Miguel Bang, PI. Bolivianae n. 1626 — Herb. Berlin u. a. — blühend im
November).
52 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
83. Gorgonidium Schott.
Qorgonidium*) Schott in Miq. Ann. Mus. lugd. bat. I. (1863) 282; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 528 et in Engl.-Pranll, Pflzfam. II. 3. (1889) 144; Benth. et
Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 988; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 472.
Flores unisexuales. Flores masculi 6 — 8-andri: slamina florum inferiorum libera,
saepissime irregulariter disposita, superiorum plus minusve alte connata; filamenta longa,
filiformia, antheris longiora, connectivo libere prominente truncato, thecis sphaeroideis
stipitatis, infra apicem connectivi oppositis, poro verticali dehiscentibus. Flores feminei:
staminodia 6 — 8 filiformia, apicem versus incrassata, irregulariter circa ovarium dis-
posita; ovarium ovoideum 4-loculare, loculis l-ovulatis; ovula erecta orthotropa ex ima
axeos parte exserta. stilus Gliformi-elongatus; stigma depressum, 4-lobum. — Herba
Archipelagi indici. Pedunculus brevis; spatha navicularis fere ad basin usque hians,
persistens. Spadicis liberi quam spatha brevioris, conico-cylindroidei, stipitati inflores-
centia feminea stipiti aequilonga, floribus remotiuscule subverticillatis, inflorescentia
mascula femin eae arcte contigua densiflora, floribus inferioribus stamina libera, mediis
stamina in phalanges connata, supremis stamina fasciculata gerentibus.
Species unica G. mirabüe.
G. mirabile Schott 1. c. ; Engl. 1. c. 529. — Spatha circ. 1,8 dm longa, fere
5 cm lata violacea. Spadix stipite 1 cm longo suffultus, 1,5 dm longus; inflorescentia
feminea stipiti aequilonga, floribus in verticillos 4 remotiusculos dispositis, staminodiis
quam ovarium triplo quadruplove longioribus, stilum saepe superantibus, inflorescentia
mascula densiflora, staminibus in spadice leviter retroflexis, florum inferiorum pistilla
superantibus, florum superiorum abbreviatis; staminum filamenta circ. 5 mm longa. —
Fig. 2 F—H.
Monsungebiet. — Papuasische Provinz: Insel Carari im Mare sualicum
(Gaudichaud n. 484 — Herb. Leiden).
Nota. Planta valde singularis, cujus inflorescentia tantum cognita est.
84. Gearum N. E. Brown.
Gearum**) N. E. Brown in Journ. Bot. XX. (1882) 196, t. 231, f. I; Benth. et
Hook. f. Gen. III. 2. (188 ( >) 987; Engl, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 144;
Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 472.
Flores unisexuales nudi, monoici. Flores masculi: stamina 4 (vel 5?) in synan-
drium brevissimum subhexagonum vertice tumido subpeltato connata, thecis remotis
margini inferiori peltae affixis elliptico-oblongis, rimulis apicalibus aperientibus. Flores
feminei dense conferti: staminodia compressa (distributio haud accurate cognita); ova-
rium subglobosum vel subgloboso-trigonum, 3 — 4-loculare; ovulis in loculis solitariis,
basilaribus, orthotropis; stilus subnullus; stigma subsessile, 3 — 4-lobum. — Herba
rhizomate tuberoso, inflorescentiam brevissime pedunculatam ante folia emittente. ?Folia
(si descripta ad inflorescentiam pertinenl) petiolata, lamina pedata, segmento intermedio
sessili, lateralibus pinnatifidis. Spathae convolutae tubus elongato-oblongus quam lamina
oblonga apiculata duplo brevior. Spadicis inflorescentia feminea masculae arcte contigua.
Species unica 0. brasiliense.
G. brasiliense N. E. Brown 1. c. — Species valde imperfecte cognita. Folii (in-
certum, an descriptum ad hanc speciem pertineat) petiolus circ. 1,5 dm longus, lamina
pedata, segmento intermedio sessili, lanceolato, 1 — 1,25 dm longo, 1,2 — 1,8 dm lato,
lateralibus pinnatifidis, segmentis costae anguste decurrentibus, latere superiore 4 — 5
*) Nomen derivatum a Gorgon, onis, propter filamenta longa flexuosa et inferne connata
caput Medusae in mentem revocantia.
**) yrj = terra, aqov = Aruin.
Gearum, Spathicarpa. 53
anguste lanceolatis gradatim minoribus, latere inferiore totidem falcatis. Pedunculus
circ. 2,5 — 6 cm longus; spathae tubus oblongus 5 cm longus, inferne 2 cm amplus,
lamina oblonga circ. 1 dm longa, 4 cm lata. Spadicis quam spatha paullum brevioris
inflorescentia feminea teretiuscula circ. 2,5 cm longa, mascula densiflora fusiformis circ.
1 dm longa.
Südbrasilianische Provinz: Goyaz, zwischen Sapa und Santa Brizida, an oft
überschwemmten Plätzen (Burchell n. 8111 — Herb. Kew).
85. Spathicarpa Hook.
Spathicarpa*) Hook, in Bot. Mise. II. (1 834) 146, t. 77; Kunth, Enum. III. (1841)
52; Schott, Syn. (1856) 124, in Bonplandia (1858) 12 4, Prodr. (1860) 342; Endl.
Gen. (1837) 238 n. 1691; Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 230, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 530 et in Engl. -Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 144; Peyritsch, Aroid. Maxi-
mil. (1879), t. 12—15; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 989; Baill. Hist. pl. XIII
(1894) 471.
Flores abortu unisexuales, nudi monoeci. Flores masculi: stamina 3 — 4 (cum
ovario rudimentario ?) in synandrium stipitatum, basi incrassatum, vertice peltatum,
suborbiculari-umbonatum connata, peltae lobis guttam neetaris secernentibus, antherae
breves pro parte pelta (stigmate gynoecei abortivo?) obteetae, connectivo communi in-
crassato quasi verticaliter appensae, thecis 6 — 8 latiusculis contiguis, sub apice latera-
liter poro dehiscentibus. Flores feminei: staminodia ad basin ovarii 3, ovarii latera,
internum (axim versus), superum atque inferum oecupantia, minima, depresso-peltata,
brevissime stipitata, in disco umbonata, ovario aecumbentia; ovarium oblongo-ovoideum,
latere externo spathae ipsi aecumbens, uniloculare; Ovulum orthotropum, in fundo locu-
lamenti sublateraliter sessile, erectum; stilus cylindrico-conoideus dimidium ovarii longi-
tudine subaequans; stigma depresso-hemisphaericum, sub-3 — 4-sulcatum. Fructus
baccatus, minutus, ovoideus, stilo persistente coronatus, horizontaliter porrectus, residuis
florum masculorum atque staminodiorum comitatus, 1-spermus. Semen ovoideum,
erectum, funiculo crasso brevissimo affixum, integumento exteriore viridi, suecoso,
integumento interiore brunneo, laevigato, tenui instruetum. Embryo in albumine copioso
axilis. — Herbae brasilienses, e rhizomate tuberoso oblongo apice folia nonnulla spadicesque
coaetaneos emittentes. Foliorum petioli longiusculi, tenues, teretes, longe vaginati,
lamina lanceolata vel oblonga vel sagittato-cordata vel -hastata, nervis lateralibus I.
omnibus vel superioribus adscendentibus, nervös collectivos constituentibus, quorum in-
timus a margine remotus. Pedunculi folia longiuscule superantes, tenues. Spatha
oblongo-lanceolata apice longiuscule acuminata, primum convoluta, demum basi atque
apice exceptis aperta, persistens, nervis lateralibus numerosis adscendentibus parallelis
venisque reticulatis instrueta, viridis vel pallide viridescens. Spadix linearis, hemicylin-
dricus quam spatha brevior, eidem tota longitudine aecretus, laxiflorus, plerumque
seriebus duabus extimis femineis, mediis duabus masculis, saepe uno flore femineo flori
uno masculo opposito, ut duae series florum femineorum et masculorum alternantium
adesse videantur.
Conspectus specierum.
A. Foliorum lamina basi haud vel vix cordata.
a. Foliorum lamina lanceolata 1. S. lanceolata.
b. Foliorum lamina oblonga vel oblongo-elliptica vel oblonga
et leviter cordata 2. S. BurcheUiana.
B. Foliorum lamina late ovata, profunde cordata, lobo antico
apicem versus subrotundato 3. S. Tweedieana.
*) Nomen compositum ex voeibus anad-ri » spatha et xaqnog = fructus, propter fructus
spathae insidentes.
54 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
C. Foliorum lamina sagittata vel hastata.
a. Laminae lobi postici basi haud contracto-angustati.
a. Synandrii pelta lobis late rotundatis instructa . . . 4. S. sagittifolia.
ß. Synandrii pelta lobis corniformibus procurvis instructa 5. S. cornuta.
b. Laminae lobi postici contracto-angustati , subhorizonta-
liter porrecti 6. S. hastifolia.
1. S. lanceolata Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 531. — Foliorum petioli
4 dm longi, 3 mm crassi, lamina lanceolato-elliptica, inaequilatera, basi acuta, apice
tenuiter cuspidato-acuminata, 2,5 dm longa, 5 cm lata, latere latiore 3 cm lato, nervis
lateralibus I. utrinque 4 — 5 angulo circ. 20° adscendentibus, nervis II. tenuibus
venisque tenuissimis reticulatis. Pedunculus fere 6 dm longus; spatha 10 — 12 cm
longa, expansa fere 2 cm lata. Spadix quam spatha paullo brevior, multi- et densi-
florus; synandria 3 mm longa, vertice 1,5 mm diametientia. Florum femineorum Ovaria
2 mm longa, 1,5 mm crassa.
Südbrasilianische, Provinz. — Paraguay: Pattoreo-nu, in Sümpfen am Fuß
der Berge von Villa Rica (Balansaj PI. Par. n. 579 — blühend im September).
2. S. Burchelliana Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (1905) 142. — Herba
parva, tubere depresso- subgloboso vix 2 cm diametiente, folia pauca et inflorescentiam
coaetaheam, producente. Foliorum petiolus tenuis quam lamina fere duplo longior,
0,5 — 1,5 dm longus ad medium usque vaginatus, lamina oblonga, basi subtruncata
circ. 4 cm longa vel oblongo-elliptica circ. 6 m longa vel oblonga et basi leviter cor-
data, 2,5 — 3 cm. lata, nervis lateralibus tenuibus 2 — 3 adscendentibus. Pedunculus
tenuis circ. 1 dm longus; spatha lanceolata 2,5 — 3 cm longa, 0,5 cm lata, viridis.
Südbrasilianische Provinz: Goyaz: zwischen Sapezäl und Retiro (Burchell
n. 6368 — Herb. Kew), zwischen Cabeca de Boe und Rio Parratres bei Porto imperial
(Burchell n. 8335 — Herb. Kew — blühend Oktober— November). — Cearä: Brejo
grande, an der Westseite der Serra de Araripe (Gardner n. 2447 — Herb. Brit.
Mus. — blühend im Februar).
3. S. Tweedieana Schott in Bonplandia VI. (1858) 124, Prodr. (1860) 343;
Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) et in DG. Mon. Phan. II. (1879) 531. — Foliorum
petioli quam lamina fere duplo longiores, circ. 2,5 dm longi, lamina late ovata, basi
profunde cordata, circ. 1,2 dm longa 8 cm lata, lobis posticis rotundatis obtusis, lobo
antico apicem versus subrotundato, breviter subulato-apiculato, nervis lateralibus L
tenuibus, infimis retrorsis atque patentibus, costalibus patentibus medio lateris seorsum
arcuatis atque nervös collectivos formantibus. Pedunculus longus petiolum superans
usque 3,5 dm longus; spatha oblongo-lanceolata basin versus cuneata atque apice haud
longe acuminata 5 — 6 cm longa. Spadix dimidium spathae longitudine haud longe
superans.
Südbrasilianische Provinz: S.Paulo (Tweedie — Herb. Kew).
4. S. sagittifolia Schott in Bonplandia VI. (1858) 124, Gen. Ar. (1858), t. 67,
Prodr. (1860) 3 42; Engl, in Fl. bras. III. 2. (l 878) 231, t. 51 et in DG. Mon. Phan.
II. (1879) 532. — Bhizoma obliquum, crassiusculum, folia nonnulla atque inflores-
centias coaetaneas emittens. Foliorum petioli ultra tertiam partem vaginati, quam
lamina subduplo longiores, laminae sagittatae lobo antico ovato-lanceolato, subelongato,
posticis retrorsis vel patentibus, obtusis, antico multo brevioribus, nervis lateralibus
tenuibus infimis patentibus exceptis adscendentibus. Pedunculus longiusculus folia supe-
rans. Spatha oblongo-lanceolata, basi longe decurrens, zb cuspidata, basi atque apice
convoluta. Spadix tenuis quam spatha paullo brevior. Synandriorum peltae 3 — 4-lobae
lobis rotundatis. Baccae subglobosae circ. 5 mm diametientes.
Var. a. typica Engl. — S. sagittifolia Schott 1. c. ; Peyritsch, Aroideae Maxi-
milianae (1879) 22, t. 14. — Foliorum lobi postici retrorsi vel patentes 1 — 2 cm
longi, 1 — 1,5 cm lati, lobus anticus 7 — 8 cm longus, circ. 4 cm latus. Spatha circ.
5 cm longa, 1,5 — 2 cm lata, in cuspidem 1,5 cm longam angustata. — Fig. 6 A — H.
Spathicarpa.
55
Südbrasilianische Provinz: Bahia (Blanchet n. 2100 — Herb. De Candolle);
bei Ilheos (Erzherzog Maximilian); am Itahype (Martius Observ. n. 2059). — Rio
Grande do Sul. auf Feldern und in Gebüschen bei Neu-VVürtemberg um 500 m (Alfred
Bornmüller, Fl. von Süd-Brasilien n. 601). — Paraguay: bei San Estanisiao
(Hassler, PI. paraguariens., Iter ad »Yerbales< montium Serra de Maracajü n. 44 69). —
Argentinien: Misiones, zwischen Guaraipo und Saltino (Hieronymus — Herb.
Berlin), in Wäldern bei San Lorenzo (Lorentz und Hieronymus, Fl. argentina
n. 229 — blühend im November — Herb. Berlin, genannt sacha-col, Knolle in die
Wunden der Tiere gesteckt, gegen Würmer).
Fig. 6. A — H Spathicarpa sagittifolia Schott var. «. typica Engl. A Pars inflorescentiae. B
Flos masculus et flos femineus vicini. C Synandrium desuper visum. D Synandrium trans-
versaler sectum. JE Pistilli sectio longitudinalis. F Spatha cum spadice fructifero. O ßacca.
H Semen longitudinaliter sectum. — J—M Spathantheum Orbignyanum Schott. «7 Inflorescentia.
K Flos masculus. L Floris feminei Sectio longitudinalis. M ßaccae sectio transversalis. —
Icon. ex collectione icon. Schot tii reproductae.
Var. ß. Gardneri (Schott) Engl, in Fl. bras. 1. c. p. 231 et in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 532. — S. Gardneri Schott in Bonplandia VI. (1858) 124, Prodr. (1860)
3 43. — Foliorum stirpis juvenculae lamina ex sagittato angulato-ovata, lobis posticis
vix manifestis, stirpis adultae lamina sagittata lobis posticis distinctis retrorsis. Spatha
apicem versus dilatata, breviter cuspidata.
Südbrasilianische Provinz: Piauhy (Gardner — Herb. Kew); in der Catinga
an der Serra da Lagoa häufig (Ule — Herb, brasil. n. 7170).
Var. y. platyspatha (Schott) Engl, in Fl. bras. 1. c. 231 et in DG. Mon. Phan. II.
(1879) 532. — S. platyspatha Schott in Bonplandia X. (1 862) 87; Peyritsch, Aroideae
Maximil. (1878) 20, t. 1 3. — Foliorum lamina sagittata (not* rotundata), basi profunde
cordata lobis posticis retrorsis obtusis. Spatha apicem versus dilatata, cuspidata. —
Fig. 7 A— G.
56
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Südbrasilianische Provinz: Bahia (Erzherzog Maximilian — Kais. Hofmus.
Wien).
Nota. Inter specimina a cl. Martio collecta formae exstant lobis posticis longioribus, magis
extrorsis, basim versus paullum contracte angustatis, quae quidem formae transitoriae ad se-
quentem adspici possunt.
Var. ö. longicuspis (Schott) Engl. — S. longicuspis Schott in Bonplandia X.
(1862) 87; Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 19, t. 12. — Foliorum lamina
oblonga vel lanceolata, longe acuminata, basi subtruncata vel sagittato-cordata, 8 —
12 cm longa, basi 3 — 4 cm lata, auriculis obtusissimis retrorsis. Spatha longissime
cuspidata, basi longissime decurrens.
Südbrasilianische Provinz: Bahia, bei Ilheos (Erzherzog Maximilian — Kais.
Hofmus. Wien).
Fig. 7. A — C Spathicarpa sagittifolia Schott var. platyspatha (Schott) Engl. A Habitus. B,
C Plantae germinantes. — D — H S. cornuta Schott. D Pars inflorescentiae. E Flos masculus
a latere visus. F Flos masculus diandrus. Flos triandrus. H Flos tetrandrus. — Icon. ex
collectione iconum Schottii reproductae.
5. S. cornuta Schott in Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 23, t. 15. —
Foliorum petioli usque 2 dm longi, breviter vaginati, laminae cordato-sagittatae vel
sagittatae lobo antico semiovato acuminato, lobis posticis retrorsis obtusis antico multo
brevioribus, nervis lateralibus tenuibus ascendentibus. Pedunculus folia longe superans
circ. 3,5 — 4 dm longus; spatha elongato-lanceolata, 1 — 1,3 dm longa, circ. 1 cm lata,
utrinque sensim angustata, inferne longissime decurrens, cuspide 1,5 cm longa praedita.
Spadix circ. 5 cm longus, semicylindroideus, spathae vix dimidium aequans. Synandriorum
pelta 2 — 4-partita, lobis subhorizontaliter procurvis, subtereti-conoideis obtusis corni-
formibus. — Fig. 7 D — H.
Südbrasilianische Provinz: Bahia, im Bezirk von Ilheos (Erzherzog Maxi-
milian).
Spathicarpa, Protarum. 57
6. S. hastifolia Hook, in Bot. Mise. II. (1834) 487; Eunth, En. III. (4844) 52;
Schott, Syn. (4 856) 4 24, Gen. Ar. (4 859), t. 67, Prodr. (4 860) 342; Engl, in Fl.
bras. III. 2. (4 879) 4 94 et in DC. Mon. Phan. II. (4 879) 533. — Foliorum petioli
usque ad tertiana partem vaginati, quam lamina duplo triplove longiores, 2 — 2,5 dm longi,
lamina zb distinete tripartita, partitionibus basi contracte-angustatis, antica oblongo-
ovata, acuminata, 6 — 7 cm longa, 4 — 5 cm lata, posticis subhorizontaliter porrectis, ob-
longis vel ovato-lanceolatis, obtusulis, antico duplo brevioribus, nervis lateralibus infimis
in lobos laterales exeuntibus exceptis adscendentibus venisque reticulatis paullum pro-
minulis. Pedunculi longiusculi folia superantes 3 — 4 dm longi; spatha oblongo-
lanceolata, eleganter acuminata, basi atque apice convoluta. Spadix fere duas tertias
partes spathae longitudine aequans.
Südbrasilianische Provinz. — Brasilien: Prov. San Paulo (Kais. Hofmus.
Wien); Prov. Minas Geraes bei Caldas (Lindberg n. 575, Regnell n. IL 293); Prov.
S. Catharina, bei Tubarao (Ule, Fl. bras. n. 4 384). Prov. Rio Grande do Sul: in
Wäldern zwischen Porto Alegre und Canoas (Reisseck und Czermak, Herb. Bras.
n. 368). — Paraguay (Fleischer): in den Wäldern der Ebene Dona-Juana (Balansa,
PI. parag. n. 580); Hochebene und Abhänge der Sierra de Amambay (Bojas in
Hassler, PI. paraguar. n. 40644). — Uruguay: Montevideo (Sello n. 4250, 4285
— Herb. Berlin); Islar Gaspar (M. B. Berro n. 3472). — Argentinien: Prov.
Jujuy, bei San Lorenzo (Lorentz und Hieronymus, Fl. argent. n. 229 — Herb.
Berlin). — Bolivia: ohne nähere Angabe, wohl im Osten (Bridges — Herb. Kew).
Tribus III. Protareae Engl.
Protareae Engl, in .Engler's Bot. Jahrb. XXX. Beiblatt n. 67. (4904) 42 et in
Engl.-Prantl, Pflzfam. Ergänzungsheft II. Nachtrag III. (4 906) 34. — Characterem vide
supra p. 28.
Genus unicum . 86. Protarum Engl.
86. Protarum Engl.
Protarum*) Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXX. Beiblatt n. 67. (4 904) 42, in
Engl.-Prantl, Pflzfam. Ergänzungsheft II. (Nachtrag III. 4 906) 34; N. E. Brown in Hook.
Icon. pl. (4 902), t. 2750.
Flores unisexuales monoiei. Flores masculi: stamina 3 in synandrium sessile (in
directione spadicis) oblongum, leviter 6-lobum et medio excavatum connata. Flores
feminei: staminodia 4 — 6 imbricata crassiuscula late linearia, latitudine sua paullo lon-
giora, apice obtuse triangularia et leviter incrassata; pistillum oblongo-ovoideum; ova-
rium ovoideum, ovulis 4 funiculis brevibus basi affixis, elongatis subortbotropis ; stilus
brevis, stigmate ultra stilum lateraliter dilatato 4-lobo. — Herba tuberosa. Folii
(ut videtur unici) petiolus longus, lamina subpedatiseeta, segmentis valde approximatis
breviter ansatis lanceolatis acuminatis acutis, nervis lateralibus numerosis tenuibus
patentibus in nervum collectivum a margine distantem conjunetis. Spatha peduneulata
oblongo-lanceolata supra infimam sextam partem leviter constrieta; spadix spatbae
dimidium vix aequans; inflorescentia feminea conoidea spadicis imam tertiam partem
oecupans a mascula turbinata in appendicem crassam obtusam longiorem transeunte
spatio tenui sterili sejuneta.
Species unica P. Seehellarum.
P. Sechellarum Engl. 1. c. ; N. E. Brown 1. c. — Folii petiolus circ. 3 dm longus,
inferne 4,5 cm crassus, sursum attenuatus, lamina circ. 4 dm lata; segmenta valde
*) nqüxos = primus, uqov = arum, quod planta in subfamilia Aroideae ad genera proto-
typica in floribus femineis staminodiis instrueta pertinet.
58 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
approximata ansis 5 — 7 mm longis insidentia lanceolata acuminata acuta, 1,5 — 1,7 dm
longa, 3 — 3,5 cm lata. Pedunculus 1,2 dm longus, 5 — 6 mm crassus. Spatha 1,7 dm
longa, tubo circ. 2 cm, lamina convoluta 3 cm diametiente. Spadicis inflorescentia
feminea circ. 3 cm longa, inferne 1 cm crassa, interstitium sterile 1 cm longum, in-
florescentia mascula 2,5 cm longa, superne 1,2 cm crassa, appendix 4,5 cm longa,
1,3 cm crassa; synandria circ. 1 mm alta, directione spadicis 2 mm longa; staminodia
florum femineorum circ. 1 mm longa et lata; pistilla 2 mm longa. — Fig. 2 A — E.
Madagassisches Gebiet. — Seschellen: auf der Insel Mähe im Palmenwald
Mount Marrison (Schimper, in Valdivia-Expedition — blühend im März 1899 —
Herb. Berlin).
Tribus IV. Callopsideae Engl.
Gallopsideae Engl, in Notizbl. Bot. Gart. Berlin Nr. 1 (1895) 27 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. Nachtr. III. (1908) 34. — Characterem vide supra p. 28.
Genus unicum 87. Gallopsis Engl.
87. CallopsiS Engl.
Gallopsis*) Engl, in Notizbl. Bot. Gart. Berlin Nr. 1. (1895) 27, in Pflanzenwelt
Ostafr. G. (1895) 131 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. Nachtrag I. (1897) 58, Nachtr. III.
(1908) 34; N. E. Brown in Th. Dyer Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 186.
Flores nudi unisexuales monoici. Flores masculi 2 — 3-andri omnino sessiles;
stamina depressa subquadrata thecis oppositis, loculis subovoideis apice poris verticalibus
demum binis in unum ovalem confluentibus aperientibus. Flores feminei monogyni:
ovarium uniloculare conoideum in stilum sensim attenuatum uniovulatum; Ovulum ba-
sale anatropum micropyle basin ovarii et spadicis spectante; stilus conoideus; stigma
parvum discoideum ultra verticem stili vix dilatatum. — Herba caudiculo sympodiali
internodiis abbreviatis, turionibus cataphylla folium (rarius folia 2) et inflorescentiam
emittentibus. Folii lamina cordata. Pedunculus folii petiolum aequans; spatha ovata,
acuminata, demum expansa. Spadicis inflorescentia feminea tota longitudine fere usque
ad medium spathae Uli adnata . unilateralis, pistillis subbiseriatis, inflorescentia mascula
femineae contigua et aequilonga, cylindrica, densiflora.
Species unica G. Volkensii.
C. Volkensii Engl. 1. c. et in Pflanzenwelt Afrikas II. (1908) 255, Fig. 173. —
Caudiculus tenuis internodiis brevibus, prorepens, radices crassas carnosas emittens.
Folia glabra; petiolus 0,7 — 1,3 dm longus, lamina cordato-ovata vel oblongo-cordata,
obtusa, breviter apiculata, 0,8 — 1,4 dm longa, 5 — 8 cm lata, lobis posticis circ. 2 cm
longis, semiovatis rotundatis, nervis lateralibus I. utrinque 4 basi et uno paullum supra
basin nascentibus cum nervis II. transversis subtus prominentibus. Pedunculus 0,6 —
1 ,7 dm longus. Spatha elliptica vel elliptico-ovata, basi leviter convoluta, cuneata et
pedunculo breviter decurrens, basi expansa, alba, 2,5 — 3,2 cm longa, 1,8 — 2,5 cm lata.
Spadicis tenuis quam spatha brevioris inflorescentia feminea spathae unilateraliter adnata
a mascula claviformi circ. 1,2 5 cm longa interstitio brevissimo separata, 3 — 12-flora.
Pistilla elongato-ovoidea in stilum brevem, stigmate discoideo coronatum sensim atte-
nuata. — Fig. 8.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet. — Ost- und südafrikanische
Steppenprovinz: Usambara, im Gebirgsregenwald am Fuß von Baumstämmen und
an beschatteten Hängen auf tiefgründigem Waldboden von 100 — 800 m. — Ost-Usam-
bara, im Sigital (Volkens n. 49 — Herb. Berlin), zwischen Muhesa und Lungusa um
100 — 170 m (A. Engler, Heise nach Süd- und Ostafr. n. 341, 399 — Herb. Berlin),
im immergrünen Schluchtenwald zwischen Lungusa und Derema, um 400 — 600 m
(A. Engler n. 440 — Herb. Berlin); unterhalb Amani um 800 m (A. Engler).
*) Vox composita ex nomine generico Calla atque otiu»,-, ob adspectum Callae paullum
similem.
Callopsis.
59
Fig. 8. Callopsis Volkensii Engl. A Habitus. B Spadix. C Pars inflorescentiae raasculae.
D Stamen. E Pistillum basi apertum. — Icon. origin. ex opere Pflanzenwelt Afrikas II. 255.
reproductae. — G. Bartusch' delin.
Tribus V. Zomicarpeae Schott emend. Engl.
Zomicarpeae Schott, Syn. (1856) 33, Gen. Ar. (1858) t. 23, Prodr. (1860) 121:
Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 958 emend. Engl, in Nova Acta Acad. nat. cur.
XXXIX. 3. (1876) 151 (19), in DC. Mon. Phan. II. (1879) 74 et in Engl.-Prantl, Pflzfam.
III. 3. (1889) 145. — Characterem vide supra p. 2 8.
Glavis generum.
A. Spadix ad apicem usque floribus fertilibus obsitus 88. Scaphispatha Brongn.
B. Spadix supra flores masculos appendice instructus.
a. Spadix supra spathae basin stipitatus, über. . 89. Xmophya Schott.
b. Spadix inferne spathae adnatus.
60 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
«. Ovarium 6 — 9-ovulatum 90. Zomicarpa Schott.
ß. Ovarium uniovulatum.
I. Spadicis appendix tenuis 91. Zomicarpella N. E. Brown.
II. Spadicis appendix crassa claviformis . . 92- Ulearum Engl.
88. Scaphispatha > Brongn.« Schott.
Scaphispatha*) Brongn. in Herb. Mus. Par. ex Schott, Prodr. (1860) 214; Engl.
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 526 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1879) 145;
Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 978; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 470.
Flores unisexuales nudi monoeci. Flores masculi 4-andri: staminum 4 filamenta
crassa, in stipitem crassum, longitudinaliter 4-sulcatum connata, antherae stipiti aequi-
longae connectivo paullo tenuiore ultra thecas haud producto, thecis oppositis obovoideis
poro subovali verticali aperientibus; pollinis granula minute et remote verruculosa.
Flores feminei ?-gyni; ovarium oblongum uniloculare; ovula 4 anatropa, elongata,
funiculo brevi placentae basilari medio affixa, raphe centrum loculi, micropyle fundum
spectantia; stilus brevis; stigma capitatum. — Caudiculus hypogaeus ignotus. Folia ignota.
Pedunculus basi cataphyllis lineari-lanceolatis involutus, elongatus, tenuis, variegatus;
spathae tubus laminam aequans, inferne infundibuliformis , superne levissime con-
strictus, lamina oblonga, acuta. Spadix stipite brevissimo spathae oblique adnato suf-
fultus; inflorescentia feminea oblongo-ovoidea, dense multiflora, inflorescentia mascula
duplo longior, densiflora, tenuiter cylindroidea, infra medium leviter constricta, deinde
paullum incrassata atque apicem versus attenuata.
Nota. Quamvis hujus plantae specimina incompletä tantum cognita sint, dubitari non
potest, quin generis propra sit, a reliquis valde diversi, Zomicarpae verisimiliter affinis.
Species unica S. gracilis.
S. gracilis Brongn. I. c; Schott 1. c; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 526. —
Cataphylla pedunculum basi involventia usque 8 cm longa, 6 — 7 mm lata. Pedunculus
4 dm longus, 1,5 mm crassus; spathae 5 — 6 cm longae tubus 2 — 2,5 cm longus, 1 cm
amplus, lamina 2,5 — 3 cm longa, inferne 1,5 cm lata. Spadicis stipes vix 1 mm
longus, inflorescentia feminea 1 cm longa, 5 mm crassa, inflorescentia mascula 2 — 2,5 cm
longa, 2 mm crassa. Synandria circ. 1 mm diametientia. Ovaria circ. 1,5 mm longa.
Subandine Provinz: Bolivia, Prov. de Chiquitos (d'Orbigny n. 1043 —
Herb. Leiden).
89. Xenophya Schott.
, Xenophya**) Schott in Ann. Mus. lugd. bat. I. (1863) 124; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 527 et in Engl.-Pranll, Pflzfam. II. 3. (1889) 145; Benth. et Hook f.
Gen. III. 2. (1883) 972, Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 470.
Flores masculi 2-andri?: staminum filamenta dilatata, antherae breves, thecis in
apice connectivi oppositis, poris vertice aperientibus. Flores feminei: ovarium 4-gynum (?)
sessile, uniloculare; ovula circ. 6 funiculis brevibus basi loculi medio affixis erecta,
brevia, anatropa, raphe parietem et micropyle fundum versus spectante; stigma sessile,
sub 4-lobura. Flores abortivi inter inflorescentias femineam et masculam siti gibbosL —
Herbae tuberosae Novae Guineae, folium atque pedunculos plures emittentes. Folii
petiolus inferne vaginatus, lamina aequilonga, ambitu ovata, pinnatipartita, partitionibus
lanceolatis, acuminatis, infimis ex pedato bifidis; costa et partitionum costae crassulae;
venae tenuissimae, copiosissimae, juxta partitionum costas approximatissimae, venulis
irregulariter transversalibus plurimis connexae, areolas minutissimas constituentes. Spatha
convoluta. Spadicis liberi stipitati inflorescentia feminea pauciflora, ab inflorescentia
*) oxcHpT) = vannus, anäd-a = spatha, propter formam partis inferioris spathae.
**) Nomen ex Hvos = insolitus et cpvq = natura vel forma compositum, propter charac-
teres singulares.
Xenophya, Zomicarpa. 61
mascula fertili interstitio neutro quam stipes atque inflorescentia feminea duplo longiore,
floribus abortivis obsesso sejuncta, inflorescentia mascula spadicis parte inferiore longior,
appendix nuda quam inflorescentia mascula plus duplo longior.
Species unica . . . .' X. brancaefolia.
X. brancaefolia Schott 1. c. ; Engl 1. c. 527. — Folii petiolus circ. 4 dm longus,
lamina fere 3 dm longa, 2 — 2,5 dm lata, partitionibus 3 cm latis, terminali lateralibus
breviore atque cum suprema laterali utraque confluente. Spadicis inflorescentia feminea
4 — 5 mm longa, sterilis 2,5 cm, mascula 5 cm longa, 5 — 6 mm crassa, appendix
1,2 dm longa, 4 — 5 mm crassa. Reliqua ignota.
Monsungebiet. — Papuasische Provinz: Neu-Guinea (Zippelius — Herb.
Leiden).
Nota. Genus a cl. Schott 1. c. Zomicarpea Signatur, verisimiliter propter ovula basalia
anatropa in ovario uniloculari; attamen Zomicarpae ovula raphi centrum spectant, dum in hae
planta raphe versus parietem ovarii sita est. Qua de causa melius locum inter Golocasioideas
habere videtur, insuper quum genera Zomicarpae affinia omnia Americam australem inhabitant ;
attamen ab omnibus Golocasioideis staminibus liberis differt.
90. Zomicarpa Schott.
Zomicarpa*) Schott, Syn. (1856) 33, Gen. Ar. (1858) t. 23, Prodr. (1860) 121;
Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 218, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 524 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. II. 3. (1889) 146; Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 1; Benth. et Hook. f.
Gen. III. 2. (1883) 970; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 468. — Arum Mart. Amoen. bot.
Monac. (1829—1831) 18 pr. p. — Arisaema Blume in Rumphia I. (1835) 108 pr. p. ;
Kunth, En. III. (1841) 20.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi di- vel monandri: staminum filamenta
brevissima subnulla, antherae fere sessiles, depressae, compressulae, loculis oppositis,
thecis rima oblonga transversa vertice aperientibus. Florum sterilium rudimenta interdum
supra flores masculos valde sparsa, tuberculiformia vel conoidea. Flores feminei: ova-
rium basi lata sessile, subglobosum, uniloculare; ovula 6 anatropa in funiculis basi
loculi medio affixis erecta, elongata, micropyle fundum versus raphi distincta loculi
centrum spectante ; stilus brevissimus, stigma discoideum. Fructus baccatus subglobosus,
unilocularis, oligo- vel pleiospermus, basi circumscisse lacera dehiscens a spatha et
spadice soluta. Semina oblongo-ellipsoidea, erecta, anatropa, strophiolo (extremitate
radiculari) conice prominente, raphi distincta, testa chartacea, strato externo albido sub-
diaphano solubili, interno tenuiore concolore vel punctulis fuscis aut fusco-violaceis
picto. Embryo in albumine axilis quam semen paullo brevior. — Herbae tuberosae
brasilienses, folia et pedunculos coaetaneos emittentes. Planta germinans post cata-
phylla pauca folium ovato-cordatum proferens. Rhizoma tuberiforme horizontale, secun-
dariis saepius auctis, vertice radiculas tenues filiformes gerens. Cataphylla partim hypo-
gaea, partim epigaea. Foliorum petioli vagina bypogaea instructi, teretiusculi quam
lamina longiores, lamina ambitu reniformis trisecta aut pedatisecta, segmentis oblongo-
ellipticis vel oblongo-lanceolatis, exterioribus minoribus. Pedunculus tenuis folia longi-
tudine subaequans; spathae persistentis tubus convolutus, basi cucullato-connatus, in
fauce constrictus, lamina tubo fere duplo longior, ovato-lanceolata vel lanceolata, acu-
minata. Spadicis tubum paulo superantis, inferne spathae dorso adnati inflorescentia
feminea unilateralis antica, pauciflora, inflorescentia mascula cylindroidea, femineae sub-
aequilonga eique contigua, densiflora, pars superior elongata nuda vel supra stamina
tantum staminodiis paucis obspersa.
Nota. Genus in herbariis et in hortis botanicis rarum, optime in opere Peyritschi
ex reliquiis cl. Schottii illustratum et descriptum, qua de causa ejus descriptiones secutus sum.
*) sWif« a= vestimentum, xaqnög = fructus, propter fructus spathae tubo obtectos.
62
A. Engler.
Araceae-Aroideae.
Dispositio specierum.
A. Foliorum larnina trisecta. Spatha extus livide fusco-purpurea,
intus hepatica 1. Z. Steigeriana.
B. Foliorum lamina pedato-5-, interdum 7-secta.
a. Spathae lamina ovato-oblonga acuminata, tubo circ.
O/y-ylo longioi', intus basi albida, reliqua parte luride
ochracea vel olivacea, subinde lurido-ferrugineo- vel
brunneo-striata 2. Z. pyfhonium.
b. Spathae lamina lanceolata, tubo plus duplo longior,
utrinque glauco-viridis 3. Z. Riedeliana.
1. Z. Steigeriana »Ferdinandus Maximilianus« Schott in Bonplandia X. (1862)
86; Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 208 et in DC. Mon. Phan. II. (1879) 25; Pey-
ritsch, Aroid. Maximilianae (1879) 2, t. 1. — Foliorum petioli ex fusco striolato-ma-
culati, 1 — 2,3 dm longi, ima basi subterranea*late vaginati, lamina saturate viridis infra
pallidior, trisecta, segmentis petiolulo 0,5 — 2 cm longo suffultis, aequalibus vel inae-
qualibus oblongo-lanceolatis vel ovato-lanceolatis, basi abruptius cuneatis, apice acumi-
natis, 0,6 — 1,6 dm longis, basi 1,5 — 8 cm latis. Pedunculus quam petiolus paulo
longior, pari modo maculatus. Spatha arrecta apice modice procurva, extus fuliginoso-
purpurea vel badia, intus hepatica, multistriata , venulis saturatioribus tesselato-reti-
culata. Spadicis rectiusculi mediam spatham haud superantis inflorescentia feminea
Fig. 9. Zomicarpa Steigeriana. >Ferdinandus Maximilianus« Schott. A Habitus. B Inflores-
centia. G, D Stamen, C a latere visum, D desuper visum. E Pollen. F, Flos femineus
(Pistillum). E, J Bacca, H a latere visa, J ab inferiore parte visa. K, L Semen, K a latere visum,
L longitudinaliter sectum. — Icones ex opere Peyritsch, Aroideae Maximilianae, reproductae.
Zomicarpa. 63
3 — 6-flora, rhachi albida, inflorescentia mascula multiflora elongata, rhachi atrofusco-
purpurea, appendice claviformi inferne staminodiis subulatis patulis distantibus, supra
illa tuberculis conicis brevibus obsita. Florum masculorum stamina filamento brevissimo
crasso, atropurpureo, connectivo sanguineo-maculato, tbecis flavis. Florum sterilium
staminodia sparsa atropurpurea, inferiora conico-subulata, superiora tuberculiformia.
Florum femineorum Ovaria breviter ovoidea, sordide flavovirentia, pallide rosea, ad
apicem atrofusco-striato-maculata, 7 — 1 7-ovulata, stigmate pallide roseo instructa.
Baccae subglobosae fere 4 mm diametientes, pallidae, vertice dilute sordide rosaceae,
deorsum sanguineo- et fusco-purpureo-punctulato-striatae; semina ellipsoideo-globosa
3 — 3,5 mm longa, dilute lilacina, extremitate radiculari uncinulato-mucronata, laete
rosea, chalaza tumidula flava. — Fig. 9.
Südbrasilianische Provinz: Bahia, bei Ilheos (Erzherzog F er d. Maximilian).
2. Z. pythonium (Blume) Schott, Syn. (1856) 33, Gen. Ar. (1859) t. 23.
fig. 1 — 17, Prodr. (1860) 121; Berk. in Journ. Hortic. Soc. 1866, vol. I. p. 201;
Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 208 et in DC. Mon. Phan. II. (1879) 524; Peyritsch,
Aroideae Maximilianae (1879) 3, t. 2. — Arisaema pythonium Blume in Bumphia I.
(1835) 108; Kunth, En. III. (1841) 20. — Arum pythonium Mart. Amoen. bot. Monac.
(1829 — 31) 18. — Arum pedatum Willd. Herb. n. 17733. — Foliorum stirpis
adultae petioli tenues teretes 0,6 — 2 dm longi et ultra, virentes, fusco-purpureo-maculati,
ima basi subterranea latiuscule vaginati, lamina ambitu reniformis, stirpis juvenculae
hastato-triloba vel trisecta, stirpis adultae pedatisecta, segmentis 5 basi distantibus,
extimis valde inaequilateralibus, latere superiore semilanceolatis, latere inferiore semi-
ovato-oblongis, segmentis mediis late ellipticis, utrinque acutis, costis lateralibus in sinu
denudatis, nervis lateralibus adscendentibus apicem versis incurvis. Pedunculi teretes
folia subaequantes vel longiores; spathae circ. 5 — 7 cm Jongae tubus 2 cm longus,
subventricoso-compressus extus glauco-violaceus, fauce parum constrictus, lamina tubo
longior, ovato-oblonga, acuminata, medio fornicata et subhorizontaliter porrecta, intus
basi albida, reliqua parte lurido-ochracea vel olivacea, subinde lurido-ferrugineo- vel
brunneo-saturatius striata. Spadicis spathae tubum paullo superantis pars nuda subu-
lata, quam inflorescentia brevior, supra stamina staminodiis verruciformibus obsoletis
obspersa. Flores masculi dense conferti; stamina sessilia connectivo ex atro-fusco
dense et reticulato-maculata, thecis flavescentibus. Florum femineorum 4 — 6 Ovaria
remotiuscula, atrofusco-areolata, stigmate roseo-albido coronata, 8 — I 6-ovulata. Baccae
circ. 7 mm diametientes subglobosae, pallidae, vertice dilute sordide violaceae et sub-
fuscae; semina obovoidea, funiculo crasso albido, parte radiculari albida, chalaza flava,
reliqua parte coeruleo-glauca, strato interno testae punctis densissimis confluentibus atro-
purpureis picto.
Südbrasilianische Provinz: Bahia, in feuchten schattigen Wäldern bei Almada
und der Serra de Mar, San Pedro d'Alcantara (Martius — Herb. München); im Be-
zirk Ilheos bei Vittoria (Erzherzog Ferd. Maximilian).
3. Z. Riedeliana Schott, Gen. Ar. (1858), t. 23. f. 4 8 — 34, Prodr. (1860) 122;
Saunders, Befug, t. 15; Engl, in Fl. bras. III. 2. (1878) 119, t. 50, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 525; Peyritsch, Aroideae Maximilianae (1879) 5, t. 3. — Foliorum stirpis
adultae petioli circ. 0,5 — 2 dm longi virentes, fusco-purpureo-maculati, basi subterranea
latiuscule vaginati, stirpis juvenculae lamina triloba vel trisecta, stirpis adultae lamina
ambitu reniformis pedatisecta, segmentis 5 — 7, medio circ. 8 — 9 cm longo, 3 — 4 cm
lato atque lateralibus superioribus distantibus, lateralibus inter se approximatis, extimis
inaequilateralibus oblique oblongis quam medium elliptico-lanceolatum, apicem versus
magis angustatum triplo brevioribus, omnibus mucronato-cuspidulatis, costis lateralibus
in sinu denudatis, nervis adscendentibus, nervum collectivum a margine remotiusculum
constituentibus. Pedunculus folia subaequans viridulus, punctulis et striolis fusco-pur-
pureis dense pictus; spathae 7 — 9 cm longae tubus circ. 2 cm longus, ventricosus,
compressulus, extus glaucus, intus flavo-viridis, fauce constrictus, lamina tubo duplo
triplove longior, medio 2 — 3 cm lata, fornicata, oblonga, producte acuminata, a medio
64 A - Engler. — Araceae-Aroideae.
vel a fauce falciformi-deflexa utrinque glauco-viridis. Spadicis spathae tubum longius
superantis pars nuda clavata quam inflorescentia longior, supra flores masculos stami-
nodiis conicis perpaucis obspersa. Florum masculorum stamina sessilia, connectivo dense
atrofusco reticulato, thecis ellipsoideis flavescentibus. Florum femineorum plerumque 6
Ovaria viridia apice pallide albo- vel flavo-virescentia, multiovulata, stigmate albido in-
structa. Baccae globosae stili vestigio minute apiculatae, albidae, in ambitu verticis in
zona semicirculari fusco-purpureo-pictae ; semina obovoidea, funiculo crasso albido, parte
radiculari conica luteo-viridi, chalaza flava, reliqua parte coeruleo-glauca, strato externo
diaphano albo, interno excepta regione radiculari pallide olivaceo punctis atrofuscis den-
sissime picto.
Südbrasilianische Provinz. — Brasilien: ohne Fundortsangabe (Riedel —
Herb. Bot. Gart. St. Petersburg); Bahia, im Bezirk Ilheos (Erzherzog Ferd. Maxi-
milian).
91. Zomicarpella N. E. Brown.
Zomicarpella*) N. E. Brown in Gard. Chron. New Ser. XVI. (l 884 ) 266 et in fllustr.
hortic. XXVIII. (1881) 144; Benth. et Hook. f. Gen. II. 3. (1883) 970; Engl, in Engl.-
Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 146; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 469.
Flores unisexuales nudi monoici. Flores masculi ?-andri; stamina sessilia com-
pressa thecis oppositis subglobosis, discretis, poris minutis rotundis in vertice dehis-
centibus, pollen in farciminulis emittentibus. Florum femineorum ovarium uniloculare,
ovulo solitario basifixo anatropo, stigma subsessile. — Herba tuberosa?. Foliorum petiolus
inferne vaginatus, lamina cordato-sagittata. Pedunculus tenuis petiolo aequilongus; spatha
oblongo-lanceolata explanata. Spadicis androgyni quam spatha duplo longioris inflores-
centia feminea brevis spathae adnata, mascula a feminea interstitio brevi sejuncta
femineae subaequilonga, cylindroidea, appendix tenuis elongata, nigra.
Species unica Z. rnaculata.
Z. rnaculata N. E. Brown 1. c. — Herba parva. Foliorum petiolus circ. 7,5 —
9 cm longus, 2,5 mm crassus, superne canaliculatus, olivaceus, fusco-variegatus, lamina
laete viridis et maculis irregularibus pallide viridibus notata, late cordato-sagittata, circ.
7 cm longa, 4,5 cm lata, lobo antico acuto, lobis posticis deltoideo-ovatis apice obtuse
rotundatis 2,5 cm longis, basi 2,5 cm latis, nervis lateralibus I. utrinque circ. 4 basi
nascentibus, 2 retrorsis, uno patente et deinde versus marginem adscendente, uno arcuatim
apicem petente. Pedunculus circ. 1 dm longus, teres, striatus, olivaceus, fusco-varie-
gatus; spatha oblongo-lanceolata 2,2 — 2,5 cm longa, 0,7 — 1 cm lata. Spadicis circ.
3,7 cm longi inflorescentia feminea circ. 7 mm longa, mascula aequilonga, appendix
tenuis vix 2 cm longa.
Subandine Provinz. — Colombia (von Linden eingeführt — blühte Februar
1881 — Herb. Kew).
92. Ulearnm Engl.
Ulearum**) Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (1905) 95 c. flg. et in Engl.-
Prantl, Pflzfam., Nachtrag III. (1908) 34.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 2 — 3-andri; stamina sessilia leviter com-
pressa, vertice subtruncata, thecis oblongis poro apicali aperientibus. Flores feminei
monocarpidiati; pistillum oblongum in stilum aequicrassum subtruncatum vertice exca-
vatum exiens, uniovulatum; Ovulum basi funiculo brevi affixum, anatropum. Baccae
oblongae breviter apiculatae, monospermae. Semen maturum testa tenui instructum,
exalbuminosum. Embryo oblongus, basi subtruncatus, apice contractus. Flores rudimen-
tarii inferiores semiglobosi. Staminodia florum sterilium superiorum truncata, pris-
*) Confer etymologiam generis Zomicarpa.
**) Nomen compositum ex vocibus aqov et Ule, in honorem peregrinatoris indefessi Hy-
laeae amazonicae, Ernesti Ule.
Ulearum.
65
matica 5 — 6-gona arcte compressa. — Herba, rhizomate horizontali, folia pauca atque
pedunculum basi cataphyllis paucis involutum emittente. Foliorum lamina subtus pal-
lidior sagittala, nervis lateralibus I. basi nascentibus utrinque 3 — 4, 2 reversis, prope
marginem arcuatis sursum versis, in margine exeuntibus, uno patente, medio sursum
verso atque intimo adscendente apicem petentibus, nervis lateralibus II. inter primarios
paucis transversis atque venis tenuibus reticulatis subtus prominulis. Pedunculus tenuis;
Fig. 1 0. Ulearum sagittatum Engl. A Herba tota 1/2 m. o. B Spadix m. n. C Inflorescentia
mascula fertilis cum inferiore parte masculae sterilis (appendicis). D Floris sterilis inferioris ru-
dimentum. E Floris sterilis superioris rudimentum. F Stamen. Idem a latere visum. E
Idem longitudinaliter sectum. J Flos femineus. K Pistillum apertum. L Ovulum. M Bacca.
N Eadem aperta cum semine immaturo. Semen longitudinaliter sectum. P Embryo. —
Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
A. fingier, Das Pflanzenieich. IV (Embryophyta Biphonogamaj 23 C 3
'66 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
spatha oblongo-lanceolata viridis. Spadicis tenuis spatham paullum superantis pars
feminea uno latere spathae adnata, pars sterilis inter inflorescentiam Q et q? quam
femiDea duplo longior, floribus rudimentariis paucis sparse atque infra flores masculos
fertiles staminodiis biseriatis dense obsita, inflorescentia mascula fertilis brevis e sta-
minum seriebus 6 vel florum q* seriebus 3 composita, appendice claviformi obtusa,
inferne staminodia monstrante, medio et superne laevi superata.
Species unica U. sagittatum.
U. sagittatum Engl. 1. c. — Rhizoma 4 — 5 mm crassum, internodiis brevibus.
Foliorum petiolus 1,5 — 2,5 dm longus, lamina sagittata, 0,9 — 1,3 dm longa, 7 — 9 cm
lata, lobis posticis sinu obtuso angusto vel latiusculo sejunctis, obtuse triangularibus
anticum aequantibus vel brevioribus, usque 7 cm longis et 3,5 — 4 cm latis. Cataphylla
4 — 5 cm longa. Pedunculus 2 — 2,5 dm longus. Spatha oblongo-lanceolata, circ. 4 —
4,5 cm longa, 7—8 mm lata. Spadicis inflorescentia feminea 1 cm longa a mascula
interstitio 2 cm longo separata, inflorescentia mascula cum appendice 2 cm longa, in-
ferne 3 mm crassa. Pistilla circ. 3 mm longa. Baccae 6 — 7 mm longae, 3 mm
crassae. — Fig. 10.
Tribus VI. Areae Engl.
Areae Engl, in Nova Acta Acad. nat. curios. XXXIX. 3. (1876) 152 (20), in DC.
Mon. Phan. IL (1879) 75 et in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IL 3. (1889) 146. — Alle-
luchieae Schott, Syn. (1856) 1, Gen. Ar. (1858) t. 1 — 4, Prodr. (1860) 13 et Arisa-
reae Schott, Gen. t. 5, 6, Prodr. 20 et Dracuneuleae Schott, Syn. 5, Gen. Ar.
t. 7 — 22, Prodr. 60. — Arineae Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 957 excl. Pistieae. —
Characterem vide supra p. 28.
Subtribus 1 . Arinae Schott emend. Engl.
Arinae Schott, Syn. (1856) 8, Gen. Ar. (1858) t. 12, 13, Prodr. (1860) 73 et
Biarinae Schott, Syn. 5, Gen. Ar. t. 7 — 11, Prodr. 60 et Helicophyllinae Schott, Syn.
21, Gen. Ar. t. 14 — 21, Prodr. 102 et Dracunculinae Schott, Syn. 23, Gen. Ar. t. 22,
Prodr. 119. — Sauromatinae^ Biarinae et Arinae Engl, in Nova Acta Acad. nat.
curios. XXXIX. 3. (1876] 152, 153 (20, 21). — Euarineae Benth. et Hook. f. Gen. III.
(1883) 957. — Characterem vide supra p. 28.
Clavis generum.
A. Placenta parietalis (spadicis axin spectans). Folio-
rum lamina sagittata vel hastata 93. Arum L.
B. Placenta apicalis et basalis. Foliorum lamina sagit-
tata vel hastata vel pedatiüda.
a. Inflorescentia mascula fertilis femineae contigua.
Folii lamina pedata 94. Dracunculus Schott.
b. Inflorescentia mascula a feminea florum sterilium
rudimentis separata.
a. Spadix ad apicem usque florum sterilium
rudimentis setiformibus obsitus. Folii lamina
pedatifida 95. Helicodiceros Schott.
ß. Spadicis appendix laevis. Folia varia ... 96. Theriophonum Blume.
C. Placenta basalis.
a. -Spadicis appendix ultra spatham longe exserta,
supra inflorescentiam masculam stipitata et supra
stipitem truncata 97. Typhonium Schott.
b. Spadicis appendix basi haud truncata, sed sensim
in inflorescentias transiens.
Arum. 67
ct. Foliorum lamina sagittata vel hastata vel pe-
datifida. Ovaria 2-pluriovulata.
I. Spadicis appendix longe cylindrica. Fo-
liorum sterilium rudimenta claviformia . 98. Sauromatum Schott.
II. Spadicis appendix breviter vel longe cylin-
drica. Foliorum sterilium rudimenta sub-
ulata 99. Eminium (Blume) Schott.
ß. Foliorum lamina ovata vel oblonga vel oblongo-
lanceolata vel linearis. Ovaria uniovulata. 4 00. Biarum Schott.
93. Arum L.
Arum?) [Tourn. ex L. Syst. ed. 1. (1735)] L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 964
em. Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 9, Icon. Aroid. (1857) t. 31—40, Gen.
Ar. (1858) t. 13, Prodr. (1860) 73 incl. Gymnomesium Schott in Österr. bot. Wochenbl.
V. (1855) 17, Syn. 8, Gen. t. 12, Prodr. 73; Blume in Rumphia I. (1 835) 1 1 6 pr. p.;
Endl. Gen. (1837) 235, n. 1676; Kunth, Enum. III. (1841) 23; Nees, Gen. Fl. germ.
III. (1845) t. 39; Reichb. Ic. Fl. germ. VII. (1845) t. 8—10, 12; Engl, in DG. Mon.
Phan. II. (1879) 580 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 147, Fig. 94-4— C;
N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 257; Boiss. Fl. orient. V. (1881)
35—40; Nyman, Gonsp. Fl. eur. (1882) 754— 755; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 460;
Aschers, et Graebn. Synops. II. 2. (1904) 372 — 378; Bouy, Fl. de Fr. XIII. (1912)
276 — 280 excl. A. dracunculus et A. museivorum; Hruby, Le genre Arum, Apercu
syst, avec consid. spec. sur relations phylogenetiques des formes in Bull. Soc. bot.
Geneve (1912) 113 — 158, 330—371, Fig. I— VI. — De ramificatione confer: Engler,
Vergl. Unters, etc. in Nova Acta XXXIX. (1876) 203.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 3 — 4-andri: Stamina hebetato-quadrata bre-
vissima, connectivo tenui inter thecas denique prominulo, thecis breviter obovoideis, basin
non attingentibus, oppositis vel suboppositis, poro ovato paullum descendente in vertice
aperientibus, pollen in farciminulis emittentibus. Florum sterilium rudimenta e basi
plus minusve incrassata, verrucosa, in subulam brevem vel filiformem contracta, inferiora
(inter flores femineos et masculos) sursum, superiora (supra flores masculos) deorsum
flexa vel breviter subulata, inferiora raro (§ Gymnomesia) deficientia. Flores feminei
monogyni: Ovarium oblongum, obtusum, uniloculare, placenta lalerali sursum (directione
spadicis) versa, subelevata, multiovulata; ovula orthotropa 6 vel plura, lageniformia,
funiculis brevibus biseriatim affixa; stilus vix ullus; sligma sessile, subhemisphaericum.
Bacca obovoidea, unilocularis, polysperma. Semen sphaeroideum vertice conoideo parum
producto, rectum, imprimis basin versus rugosum, strophiolo obconico succulento. Embryo
axilis in albumine copioso. — Herbae tuberosae ditionis mediterraneae atque Europae
centralis. Tuber rotundatum folia atque pedunculum medio emittens vel ovoideum folia
latere proferens. Turiones plerumque post cataphylla pauca folia duo atque pedunculum
solitarium, raro duos emittentes. Foliorum petiolus breviter vel longe vaginatus, lamina
hastato-sagittata vel sagittata. Pedunculus longitudine varians. Spatha marcescens
tubo oblongo vel ovoideo fauce leviter constricta, lamina ovato- vel oblongo-lanceolata,
denique antrorsum vel retrorsum versa. Spadicis quam spatha plus minusve brevioris
inflorescentia feminea sessilis elongato- vel breviter cylindroidea a mascula plerumque
breviore interstitio raro nudo, saepissime florum sterilium rudimentis obsesso sejuncta,
appendix supra genitalia rudimentaria superiora 1 — 6-cycla plerumque stipitiformis,
deinde sensim vel subito in clavam conoideam vel cylindroideam vel digitiformem atro-
purpuream vel flavam dilatata.
Nota. Qui florum sterilium numerum atque appendicis formam minime essentialem in-
tellexit atque in speciminibus cultis eorum variabilitatem observavit, insuper ejusdem speciminis
generationes insequentes foliis suis diversas esse cognovit, mecum consentiet species numerosas
a cl. Schott distinctas nullo modo conservari posse.
*) KQoy nomen jam a Theophrasto usitatum.
68
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Dispositio specierum.
A. Florum sterilium rudimenta supra et infra in-
florescentiam masculam nulla vel pauca, in-
fei'iora breviter filiformia superiora etiam breviora
et evanescentia § 1 . Cretiea Engl.
Species unica i.A. eretieum.
B. Florum sterilium rudimenta rigida breviter sub-
ulata.
a. Rudimenta inferiora nulla §2. Gymnomesia (Schott) Engl.
Species unica 2.-4. pictum.
b. Rudimenta inferiora 2 — 4-cycla.
a. Rudimenta e basi globosa verruculosa in
subulam brevem curvatam contracta.
Appendix cylindroidea, haud distincte
stipitata §3. Dioscoridea Engl.
Species unica, tvpus polymorphus . . 3. A. Dioscoridis.
ß. Rudimenta inferiora e basi crassiuscula
laevi in subulam brevem curvatam con-
tracta. Appendix distincte stipitata . . § 4. Nigra Engl.
4. A. nigrum.
C. Foliorum sterilium rudimenta tenuia, filiformia
longiuscula, rarius breviora § 5. Tenuifila Engl.
a. Tuber semper discoideum vel subglobosum.
a. Florum sterilium rudimenta superiora densa
oligo-(2 — 3-)cycla. Spadicis appendix
spathae laminae supremam quartam partem
attingens vel superans (haud in Ari
conophalloides varietate caudatum).
I. Appendix elongato-conoidea vel fusi-
formis crassa. Florum sterilium rudi-
menta basi crassa subglobosa. ... 5.-4. conophalloides.
N. Appendix cylindrica. Florum sterilium
rudimenta basi lateralUer compressa . 6.-4. palaestinum.
ß. Florum sterilium rudimenta superiora pleio-
cycla densa, rarius laxa.
I. Spadicis appendix haud stipitata tenuiter
cylindrica, spathae laminae dimidium
inferius superans. Florum sterilium
rudimenta basi subglobosa I.A. hygrophilum.
II. Spadicis appendix distincte vel indistincte
stipitata. Florum sterilium rudimenta
basi ± compressa.
\ . Florum sterilium rudimenta inferiora
3 — 4-cycla, plerumque densa, rarius
sparsa.
* Florum sterilium inferiorum rudi-
menta densa. Typus polymorphus . 8. A. Orientale.
** Florum sterilium inferiorum rudi-
menta sparsa 9. A. Jaequemontii.
2. Florum sterilium rudimenta inferiora
oligocycla vel nulla i 0. A. cyrenaicum.
b. Tuber normaliter cylindricum vel ovoideum,
raro (locis petrosis) discoideum. Spadicis
Arum. 69
appendix plerumque stipitata, rarissime subcylindrica, haud
stipitata.
a. Spadicis appendix spathae laminae medium plerumque
haud aequans (exceptis varietatibus Wettsteinii et Sie-
ben), clava lutea. Pedunculus petiolis plerumque brevior.
Typus polymorphus \\. A. italicum.
ß. Spadicis appendix spathae laminae medium attingens vel
superans. Pedunculus petiolis plerumque aequilongus
vel longior. Typus polymorphus 12. A. maculatum.
§1. Cretica Engl. — Vide supra p. 68.
1. A. creticum Boiss. et Heldr. in Boiss. Diagn. pl. nov. or. Ser. 1. XIII. (1853) 9;
Boiss. Fl. or. V. (4 881) 37; Schott, Syn. (1856) 11, Prodr. (1860) 94; Raulin,
Descr. phys. Crete IV. (1869) 872; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 590 et Arac.
exsicc. et illustr. n. 169; Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 159. — Tuber
subglobosum. Foliorum petiolus 1,5 — 2,25 dm longus, ultra medium latissime vagi-
natus, lamina hastato-sagittata obtusa, 1 — 1,3 dm longa, circ. 7 — 8 cm lata, lobis
posticis sinu amplo sejunctis quam anticus duplo brevioribus, nervis lateralibus paullum
prominentibus. Pedunculus 2,5 — 3,5 dm longus. Spathae tubus brevis ventricosus,
intus pallide virescens, 3 — 4 cm longus. 2 — 3 cm amplus, lamina lanceolato-oblonga,
acuminata, albida, 0,7 — 1,4 dm longa, 3 — 5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea
I — 1,5 cm longa, mascula femineae subcontigua circ. 1,5 — 1,7 cm longa, appendix
fusiformis pallida 6 — 10 cm longa, medio 0,5 — 1 cm crassa. Pistilla viridia. Sta-
mina flava. Florum sterilium rudimenta inferiora breviter filiformia, 1,5 — 2 mm
longa, plerumque irregulariter bicycla, superiora etiam breviora (1 — 1,5 mm) vel eva-
nescentia. — Fig. 11 A, B.
Candische Unterprovinz. — Greta: auf dem Berge Tavutsi in der Eparchie
Sitia um 1600 m, in der Schlucht Selia der Eparchie Hagio Vassily an steinigen Plätzen
(v. Heldreich n. 1407. — Herb. Berlin); auf dem Amalos (Beverchon, PI. de Crete
n. 277).
Insel Karpathos, auf dem Berg Kalolimni (Th. Pichler n. 607, Forsyth Major
[1886], n. 90 — blühend im Mai).
§ 2. Gymnomesia (Schott) Engl. — Vide supra p. 68.
2. A. pictum L. f. Suppl. (1781) 410; Lara. Dict. sc. nat. III. (1789) 11; DC.
Fl. fr. V. (1815) 303; Blume in Bumphia I. (1835) 119; Viv. Fl. cors. diagn. (1824)
15; Kunth, Enum. III. (1841) 24; Pari. Fl. ital II. (1852) 248; Bertol. Fl. ital.
X. (1854) 245; Godr. et Gren. Fl. Fr. III. (1855) 331; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(187 9) 582 et Arac. exs. et illustr. n.,35; Mares et Vigineix, Catal. raison, pl. vasc.
iles Baleares (18 80) 288; Bouy, Fl. Fr. XIII. (1912) 279; Hruby in Bull. Soc. bot.
Geneve (1912) 158. — A. corsicum Loisel. Fl. gall. ed. 1. II. (1807) 617. — A.
balearicum Buchoz, Hist. univ. VIII. (1775 — 1778) t. 11. — Gymnomesium pictum
Schott in Österr. bot. Wochenbl. V. (1855) 17, Syn. (1856) 8, Gen. Ar. (1859) t. 12,
Prodr. (1860) 73. — Tuber subglobosum. Foliorum petioli circ. 2 — 2,5 dm longi,
lamina oblongo-ovata, acuta, basi plus minusve profunde cordata, 1,25 — 2,5 dm longa,
6 — 7 cm lata, costa crassa, nervis lateralibus I. et II. subtus prominentibus infimis in
costulas breves conjunctis, nervis collectivis 2 prope marginem, tertio in margine ipso
procurrentibus. Pedunculus circ. 5 — 10 cm longus. Spathae ante folia evolutae tubus
oblongus, virens, serius albidus, circ. 3 — 4 cm longus, 1,5 — 2 cm amplus, lamina 0,6 —
1,5 dm longa, 3 — 6 cm lata, breviter acuminata, purpurea. Spadicis dimidium laminae
superantis inflorescentia feminea ovoidea, 1 — 2 cm longa, mascula subglobosa 0,5 — 1 cm
longa et crassa a feminea paullum remota, appendicis atropurpureae stipes 2 — 4 cm
longus, 2 — 5 mm crassus clava elongato-conoidea, basi 6 — 8 mm crassa, usque 8 cm
A. Engler. — Araceae-Aroideae
Fig. U. A, B Arwn creticum Boiss. (Creta). A Spadix. B Pars inflorescentiae. G A. pietum
L. f. (Corsica). D — K A. Dioseoridis Sibth. et Smith, var. spectabile (Schott) Engl. (cult.). D Ha-
bitus. E Inflorescentia. F Flores masculi. O Flores feminei transverse secti. H Pistillum
löngitudinaliter sectum. J Bacca aperta. K Seminis Sectio longitudinalis. L A. nigrum Schott
(cult.) var. Schottii Engl. M A. conophalloides Schott (cult). NA. palaestinum Boiss. (cult.). —
Omnium specierum spadices magnitudine naturali. Figurae ex iconibus Schottii reproductae.
Arum.
71
m v ¥ mLI oH oü p"\F pü 9TVQ,.
Ä, B, B' Arum hygrophilum Boiss. (cult.). — G-G Typus polymorphes A. Orientale M.
Bieb. em. Engl. (7, C D Subsp. euorientale Engl. var. «. coloratum Engl. (Kaukasus) bpamx,
Z> Inflorescentia. - E, E' Subsp. elongatum Engl. (cult,). .F Subsp. Englen iHausskn.) (West-
Persien). G Subsp. ineomptum (Schott) Engl. (Amasia). - H J A. Jacquemontn ^ Blume, ü
(Kaschmir). J (Afghanistan). —ZA cyrenaicum Hruby (Cyrenaika). — Ir-K lypus poiy-
morphus A. italicum Mill. L-Q Var. typicum Engl. L (Fiume et Kalambaka, Thessahen),
Fortsetzung siehe nächste Seite
72 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
longa. Pistilla ovoidea pallide virentia. Florum sterilium rudimenta inferiora de-
ficientia, superiora ab inQorescentia mascula 4 — 5 mm remota circ. 3-cycla subulata 2 —
3 mm longa. Baccae oblongae inferne pallidae, superne purpurascentes. — Fig. 1 C.
Mediterrangebiet. — Ligurisch-tyrrhenische Provinz: an sandigen und
steinigen Plätzen in Maccbien. — Corsica: sehr zerstreut: Piantarella und Bonifacio
(Reverchon, PI. de Corse [1880 u. 4894] n. 397), Ajaccio (Herb. DC), Porto vecchio
(Debeaux, PI. de Corse n. 293). — Sardinien: ohne Standortsangabe (Balbis —
Herb. Berlin), Sta. Teresa Gallura, par Tempio, Macchien von Bancamino (Reverchon,
PI. de Sardaigne [1881] n. 1 9 — blühend im Sept.— Okt.).
Iberische Provinz. — Unterprovinz der Balearen: bis zu 1000 m (Will-
komm), Menorca, auf feuchten Wiesen bei Biniati; Mongofre-nou, junto al puerto de
Adaya, distr. Ferreirias; canalö del mart c. Santa Galdana; Litoral de Palma y de
Manacor, Llorito, montes de Fornalutx (Rodriguez — blühend im November).
Lusus: bispathaceum. — Inflorescentia spathis duabus instructa.
Von Herrn Sprenger in Kultur beobachtet (Gard. Chron. XXXVI. [1 904] II. 304.
§ 3. Dioscoridea Engl. — Vide supra p. 68.
3. Typus polymorphus A. Dioscoridis Sibth. et Smith, Prodr. Fl. graec. II. (1813)
245 em. Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 583; Boiss. Fl. or. V. (1881) 35; Hruby
in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 153. — Tuber discoideum 5 — 6 cm diametiens.
Foliorum petiolus quam lamina 2 — 3-plo longior, 3,5 — 4 dm longus, lamina hastata
vel sagittata 2,5 — 3 dm longa, lobo antico oblongo-triangulari vel ovato-triangulari
usque 2 dm longo, lobis posticis 1,5 dm aequantibus, costis crassis et nervis I. etil,
subtus valde prominentibus. Spathae tubus oblongus laminae */s — Y 5 aequans intus
pallidus, 4 — 5 cm longus, 2 — 2,5 cm amplus, lamina lanceolato-oblonga varie colorata
raro fere immaculata et tantum minute punctata, saepius in fundo flavo-viridi vel viridi
vel d= purpureo maculis atropurpureis majusculis subellipticis ± confluentibus, margi-
nem versus minoribus notata. Spadicis inflorescentia feminea cylindrica quam mascula
2 — 3-plo longior (circ. 2 cm longa), raro ei aequilonga, appendix inferne substipitata
elongata cylindroidea usque conoidea atroviolacea, circ. 1,5 dm longa, 1 — 2 mm crassa.
Stamina violacea usque lutea. Pistilla ovoidea pallide viridia usque lutescentia, vertice
circa stigma album atropurpurea. Florum sterilium rudimenta e globo verruculoso in
subulam curvatam 2 — 3-plo longiorem contracta, inferiora 2 — 4-cycla inflorescentiae
femineae atque plerumque etiam masculae contigua, superiora 2 — 3-cycla, raro 1 — 2-
cycla, ab inflorescentia mascula interstitio brevi nudo separata. Baccarum spica 5 —
7 cm longa. Baccae 5 mm diametientes. — Fig. 1 1 D — K.
Species quamvis variabilis, facile recognoscenda. Varietates imprimis colore spathae
atque inflorescentiae differunt, propagatione asexuali constantes esse videntur.
Var. ct. viridulum Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 456. — Spathae
lamina viridi-flavescens, fere immaculata, minute punctata. Spadicis appendix spathae
2 / 3 aequans violacea.
Var. ß. punctatum Hruby 1. c. — Spatha viridescens vel purpurascens maculis
parvis notata.
Cilicisch-taurische und cyprische Unterprovinz.
Var. y. syriacum (Blume) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 584 excl. syn.
A. Liepoldtii Schott. — A. syriacum Blume in Rumphia I. (1835) 119 (descriptio
valde incompleta); Schott, Syn. (1856) 9, Gen. Ar. (1858) t. 13, Prodr. (1860) 76. —
M (Riva et Mentone), N (Awschasien), O (Sestri Ponente), P (Valencia), Q (Isle of Wight). —
R, S Var. concinnatum (Schott) Engl. R Subvar. Nickelii (Schott) Engl. (cult. a cl. Schott),
S (Lydien, Ephesus), S Subvar. Weüsteinii (Hruby) Engl. (Creta). — T Var. Sieberi Engl.
(Creta). — U Var. laneeolatum (Boiss. et Heldr.) Engl. (Creta). — V Var. Facchinii (Porta)
Engl. (Val Vestino). — L"—V" Spatha */s m. n. Appendices omnes magnitudine naturali. —
Icon. orig.
Arum. 73
A. Dioscoridis var. syriacum (Blume) Engl. f. guttata Engl. 1. c. — A. Dioscoridis
f. guttata Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 156. — Spathae lamina flavo-virens,
inferne et medio maculis atropurpureis in disco majoribus marginem versus minoribus vel
minimis notata. Spatha plerumque minor et spadicis appendix saepe gracilior quam in
reliquis varietatibus. Stamina lutea. Pistilla viridia vertice atropurpurea. Florum
sterilium rudimenta pallide virentia, in subulam pallidam, raro apice violaceam exeuntia.
Syrische Unterprovinz: Beirut (Herb. Heldreich in Herb. Berlin, Boissier u.
Barbey in Herb. Boissier, Kotschy, It. cilicico-kurd. [1859] Suppl. 438); Sa'ida,
häufig an feuchten Wegrändern beim Khan abu Schakra (Gaillardot — Herb. Hauss-
knecht); Magdala (Lowne — Kais. Hofmus. Wien).
Armenisch-iranische Provinz: Cataonien (Kurdistan): Malatia (Haussknecht —
Herb. Boissier).
Var. ö. cyprium (Schott) Engl. — A. cyprium Schott in Bonplandia IX. (1861)
3 68 pr. p. — A. Dioscoridis f. guttata Hruby 1. c. 156. — Spathae lamina inferne
extüs rufescens, ceterum virescens, intus inferne et medio etiam margine purpurascens,
ceterum flavo-viridis, maculis atropurpureis in disco majoribus marginem versus minori-
bus vel minimis notata. Stamina purpurascentia. Pistilla lutescentia vertice atro-
purpurea. Florum sterilium rudimenta inferne lutescentia in subulam purpurascentem
contracta. — Intermedium inter var. syriacum et var. Smithii.
Cilicisch-taurische und cyprische Unterprovinz. — Cypern: zwischen
Laranka und Ormidia (Kotschy, PI. in ins. Cypro lect. n. 181).
Vd . s. Smithii Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 583. — A. Dioscoridis
> c ibth. et Smith, Prodr. Fl. graec. II. (1813) 245, Fl. graec. t. 917; Kunth, Enum. III.
(1841) 24; Schott, Prodr. (1860) 78 et in Tschihatcheff, As. min. II. (1860) 646. —
A. spectabile Regel, Gartenfl. (1872) t. 742. — A. cyprium Schott in Bonplandia IX.
(1861) 368 pr. p. — Spathae tubus intus pallidus, lamina purpurea, maculis atro-
purpureis lentiformibus distinctis in apicem usque maculata. Pistilla flaventia vertice
atropurpurea. Florum sterilium inferiorum rudimenta e globo sordide flavescente in
subulam violascentem contracta, florum sterilium rudimenta superiora bicycla lilacina.
Cilicisch-taurische und cyprische Unterprovinz. Lycien: Adalia (Bour-
geau, PI. Lyc. n. 257, Heldreich n. 493 — blühend März, April).
Cilicien: häufig in den Gärten von Tarsus, an den Quellen Ponyar Su Nerdere um
30 — 1600 m (Kotschy, It. cilic. in Tauri alpes Bulgar Dagh n. 84a), Mersina (Siehe —
Herb. Berlin).
Cypern: Castra Vigilia gegen Famagosta (Kotschy, PI. Cypr. n. 182).
Var. c. Liepoldtii (Schott) Engl. — A. Liepoldtii Schott, Prodr. (1860) 77. —
A. Dioscoridis f. confluens Hruby 1. c. 156 pr. p. — Spathae tubus intus in fundo
viridis, apice, fere a medio apicem versus amoene-purpureus, lamina inferne atropurpurea,
medio purpurea, maculis atropurpureis saepe confluentibus, superne immaculata viridis.
Florum sterilium rudimenta initio purpurea, globis mox livescentibus, subulis violascentibus.
Cilicisch-taurische und cyprische Unterprovinz. Cilicien: Mersina (Kot-
schy 1859). — Wurde in Schönbrunn kultiviert, Bulukli bei Mersina (Balansa, PI.
d'Or. n. 82 8).
Var. ij. spectabile (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 584; Fl. des
serres XXIII. (l 880 — 1 883) 301, t. 2474, 75; Gard. Chron. 3. ser. XXI. (1897, I.) 2. —
Arum spectabile Schott in Osten*, bot. Wochenbl. VII. (1857) 175, Ic. Ar. t. 31 — 33,
Prodr. 76 et in Tschihatcheff, As. min. II. (1860) 647. — A. Dioscoridis Schott, Syn.
(1856) 9. — A. Dioscoridis f. confluens Hruby 1. c. 156 pr. p. — Spathae tubus
intus virens, lamina superne flavo-virens inferne maculis magnis in disco alque ple-
rumque etiam in margine confluentibus ultra medium notata, superne immaculata.
Florum sterilium rudimenta pallide brunnescentia.
Syrische Unterprovinz: Harunje-Alexandrette (Schwester J. Meineke n. 56,
108 — Herb. Berlin); Aleppo (Kotschy — Herb. Hofmus. Wien); Tripoli (Blanche
n. 625 u. 780 — Herb. Haussknecht); Magdala (B. T. Lowne — Herb. Calcutta).
74 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Chios (Aucher-Eloy n. 2676 —
Herb. Kew). — Rhodos, Feld- und Straßenränder bei Bastida (Bourgeau, PI. de l'lle
de Rhodos 1870).
Var. &. philistaeum (Kotschy) Engl. — A. philistaeum Kotschy ex Schott, Prodr.
(1860) 79; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 585. — A. pumilum Kotschy in sched. —
A. Eggeri Barbey in sched. — A. Dioscoridis f. atropurpurea 1. c. — Spathae lamina
saturate purpurea, maculis nullis vel paucissimis flavo-virentibus minutissimis in parte
suprema notata vel apice viridis. Spadicis inflorescentia feminea quam mascula 1 ^ —
2V 2 -plo longior, appendix cylindrica, 1,25 — 1,5 cm longa, 6 — 8 mm crassa violacea.
Florum sterilium rudimenta ut stamina violascentia, superiora tantum 1 — 2-cycla.
Cilicisch-taurische und cyprische Unterprovinz: Beilankoi im Bezirk Kassan
Oghlu (Kotschy, It. cilic. Kurd. Suppl. n. 444).
Syrische Unterprovinz: Palästina, zwischen Gaza und Khan Junis (Kotschy, It.
syr. n. 1H4); Judäa: Jerusalem (American Colony, Jerusalem n. 8662).
Armenisch-iranische Provinz: Mesopotamien (Aucher-Eloy, PI. d'Or.
n. 2678).
§ 4. Nigra Engl. — Vide supra p. 68.
4. A. nigrum Schott emend. Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 137 excl.
syn. A. longispathum Reichb. — A. pictum Petter, Bot. Wegw. Spalato (1832)*! 14. —
A. Orientale Vis. Fl. Dalm. I. (1842) 185. — A. Neumayeri Vis. teste G. Beck v.
Mannagetta in Wiss. Mittl. aus Bosnien u. d. Hercegowina IX. (1904) 68. — Tuber
rotundatum depressum, 5 — 6 cm diametiens, 2 — 3 cm crassum. Foliorum petioli 2,5 —
3 dm longi, lamina hastato-sagittata, opaca, 1,5 — 1,76 dm longa, lobo antico 1,2 —
1,3 dm longo, basi 8 — 9 cm lato, lobis posticis 5 — 8 cm longis. Pedunculus 1 — 3 dm
longus. Spathae tubus intus albus vel virens vel superne purpurascens, lamina ovato-
vel elliptico-oblonga, rarius oblongo-lanceolata. Spadicis spatha brevioris inflorescentia
feminea cylindrica quam mascula duplo longior, appendix plerumque atropurpurea -stipite
distincto, subabrupte in clavam digitiformem usque 6 cm longam, inferne 1,25 cm cras-
sam dilatata. Pistilla oblongo-ovoidea, pallide virentia, vertice circa stigma atropurpurea.
Florum sterilium rudimenta inferiora 3 — 4-cycla inflorescentiis femineae et masculae
contigua, e bulbo plerumque laevigato, rarius verruculoso pallido in subulam purpuras-
centem duplo longiorem contracta, superiora ab inflorescentia mascula interstitio ei fere
aequilongo separata.
Var. a. Schottii Engl. — A. nigrum Schott in Österr. bot. Zeitschr. (1857)
213, Ic. Ar. (1857) t. 37, 38, Prodr. (1860) 81. — A. Orientale »Marsch. Bieb.«
a. nigrum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 586; Aschers, et Graebn. Synops.
mitteleurop. Fl. II. (190 4) 374. — Spathae lamina ovato- vel elliptico-oblonga, acumi-
nata, intus intense atropurpurea. Spadicis appendix atropurpurea. Florum sterilium
rudimenta in bulbo laevigata, pallida. — Fig. 1 1 L.
Mitteleuropäisches Gebiet.
Provinz der westpon tischen G e birg slän der. — II lyrische Unterprovinz. —
Hercegowina: um Mostar, an den Hängen unterhalb des Stolac häufig (Sagorski),
zwischen Blagaz und Jovanovic Karaula bis 850 m, an den Abhängen des Velez (Beck
v. Mannagetta), bei Domanovic (Hensch), zwischen Drieno und der Trebinjcicabrücke
(Beck v. Mannagetta), zwischen Zarivna und Trebinje (Breindl); Trebinje (Pan-
tocsek, It. herceg. crnogor. 1872, A. Engler 1887, Arac. exs. et illustr. n. 300);
am Leotar (Beck).
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unter-
provinz: auf steinigen Triften, in Buschgehölzen und Buschwäldern von 700 — 1000 m.
Liburnischer Bezirk: Velebit, an der Waldgrenze (Hruby); bei den Kerka-
ällen (Hruby).
Süddalmatinischer Bezirk: Spalato (Petter); Bergato bei Ragusa (Neumayer,
Visiani, Pichler. — Kais. Hofmus. Wien, Herb. Berlin); Orjen (Hruby); Zupa bei
Ar um. 75
Cattaro (Hruby), oberhalb Bogdassich bei Cattaro (Visiani); ohne nähere Standorts-
angabe (Neumayer — K. K. Hofmuseum Wien); Montenegro, Negus (K. K. Hofmuseum
Wien), Lovcen und Vermac (Hruby).
Var. ß. Petteri (Schott) Engl. — A. Petteri Schott, Syn. (1856) 12, Prodr. (1860)
95. — A. Orientale »Marsch. Bieb.« ß. Petteri Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
587. — Spathae lamina oblongo-lanceolata intus disco flavo-virens vel albo-virens,
marginibus late purpureis. Spadicis appendix atropurpurea vel atropurpureo-brunnea.
Florum sterilium rudimenta in bulbo verruculosa.
Mitteleuropäisches Gebiet.
Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — Illyrische Unterprovinz:
um Mostar (Pichler), auf den Bergen GUja, Crkvicas Draca bei Trebinje (nach Beck
v. Mannagetta), Ljubuski (Fiala).
Mediterrangebiet.
Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unterprovinz: Dalmatien:
Ragusa (Neumayer), Montenegro (Beck v. Mannagetta).
Var. y. variolatum (Schott) Engl. — A. variolatum Schott, Prodr. (1860) 81. —
Spathae lamina extus dorso viridis reliqua parte purpurea, intus purpurea maculis
subaequalibus approximatis rotundatis pallidioribus flaventibusque variolata. Spadicis
appendix purpurea, hinc inde flavo-variolata. Florum sterilium rudimenta in bulbo
laevigata.
Dalmatien.
§ 5. Tenuifila Engl. — Vide supra p. 68.
5. A. conophalloides Kotschy ex Schott, Prodr. (1860) 97. — A. rupicola Boiss.
ß. conophalloides Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 588. — A. elongatum Hruby
in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 140 excl. syn. A. maculatum var. eaucasica Willd.,
A. detruneatum C. A. Mey., A. Nordmannii Schott, A. Jacquemontii Blume, A. Grif-
fithii Schott, A. incomptum Schott, A. melanopus Boiss., A. Kotschyi Boiss. etHohenack.,
A. rupicola Boiss. — A. elongatum »Stev.« Bornmüller in Beiheft z. Bot. Zentralbl.
XXVIII. (1911) 504, XXXIII. (1915) 204. — Herba valde robusta. Tuber magnum
rotundatum, depressum. Foliorum petiolus 2 — 3 dm longus, folii supremi longe et
ample vaginatus, lamina sagittato-hastata 1,2 — 1,5 dm longa. Pedunculus petiolo circ.
1 Wph) longior, inferne fere 1 cm crassus. Spathae tubus oblongus 4 — 5 cm longus,
2 — 2,5 cm amplus, intus albus, margine tantum purpurascens, lamina elongato-lanceo-
lata longissime cuspidato-acuminata, 1,8 — 3,5 dm longa, vix ultra 3 cm lata, extus
virescens, intus pallide violascenti-purpurea vel etiam virescens vel violaceo-punctata.
Spadicis spatha 2 — 5 cm brevioris inflorescentia feminea crasse conoidea 1,5 — 2 cm
longa, inferior sterilis 4-cycla, superior sterilis 2 — 3-cycla, ut mascula violacea circ'.
8 — 10 mm longa, appendix brevissime et crasse stipitata subrepentino e basi incrassata
1,5 — 2 cm diametiente conoidea 1,5 — 2 dm longa, violaceo-atropurpurea vel pallidior.
Pistilla obovoidea, viridula, zona purpurea circa stigma notata. Florum sterilium rudi-
menta e bulbo flavo verruculoso in subulam purpuream laevigatam purpuream contracta.
Var. a. typicum Engl. — Spatha haud ultra 2,5 — 3,5 dm longa. Spadicis
appendix crassa conoidea. — Fig. 1 I M.
Subvar. 1. virescens (Stapf e. p.) Engl. — A. elongatum »Stev.« Hruby f. vires-
cens Stapf, Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 145. — Spatha tota virescens vel
anguste purpureo-marginata. Spadicis appendix ex brunneo-flavescens usque flavescens.
Mittlere Mediterranprovinz.
Westliche kleinasiatische Provinz: Phrygien, Akschehir (Wilajet Konia) in
der alpinen Region des Sultandagh, oberhalb Yasian, um 1800 m (Bornmüller, It.
anatol. III. n. 5569 bis ).
Cilicisch-taurisch-cyprische Unterprovinz: Überall im Gebiet des Taurus,
auf der Nord- und Südseite, selten unter 1000 m herabsteigend (nach Siehe); bei
Gorumse an Abhängen gegen den Sar um 1000 m, zwischen Beilankoj und Gorumse
76 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
um 4 300 m (Kotschy als A. oüicicum Kotschy und A. quellekense Kotschy msc. —
Herb. Univ. Wien).
Armenisch-iranische Provinz: Cappadocien: bei Tarbus zwischen Eichen
(Siehe, Fl. cappadocica [i 898] n. 1 55); West-Persien: zwischen Kermanschah und Bagdad,
bei Miantacht (Th. Strauss — Herb. Haussknecht), auf dem Noa-Kuh bei Kerind, auf
dem Kuh-i-Gerru an der Quelle des Gamas-ab und auf dem Schuturun-kuh, auf dem Schahu
(Th. Strauss — Herb. Haussknecht); Kermanschah, Felsen bei Bisitun (Th. Strauss —
Herb. Bornmüller); Suitanabad, auf dem Kuh-i-Sefid-chana (Th. Strauss n. 383 —
Herb. Haussknecht), auf dem Baswend bei Abbasabad (Th. Strauss — Herb. Born-
müller); Gümüschkhane, bei Mussuri (Sintenis, It. Orient. [1894] n. 5575); Kurdistan,
Mardin, an Bächen bei Khanaki (Sintenis, It, Orient. [1888] n. ig! 8 z.T., zusammen
mit Subvar. 2).
Subvar. 2. purpureum Engl. — Spathae lamina intus purpurea. Spadicis appen-
dix purpurascens.
Mittlere Mediterranprovinz.
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Phrygien, in der subalpinen Begion
des Sultan-Dagh bei Akschehir im Wilajet Konia. (Bornmüller, It. anatol. III. [1899]
n. 5569).
Südeuxinische Unterprovinz:' Trapezunt, in Gebüschen bei Jasir-Oglan (Sin-
tenis, It. Orient. [1890] n. 22 45).
Cilicisch-taurische Unterprovinz: Kassan Oghlu und zwischen Sis und Beilan-
koj auf dem Hurdum um 660 m (Kotschy, It. cilic. kurd. [1859] Suppl. 28, 68a,
441 als A. albinervum Kotschy — K. K. Hofmus. Wien, Herb. Berlin), auf dem Bulgar
Dagh in der Schlucht Karli Boghas am See Nedere bei Gulleck um 1600 m (Kotschy,
It. cilic. Kurd. n. 81 — Herb. Berlin, Boissier).
Syrische Unterprovinz: auf dem Libanon an steinigen subalpinen Abhängen
des Sannin bei 1500— 1800 m sehr verbreitet (Bornmüller, It. syriac. [1897] n. 1476);
auf dem Cederngebirge des Libanon. Antilibanon; in der subalpinen Begion bei Ain
Yunüm (Bornmüller, It. syr. IL n. 12912).
Armenisch-iranische Provinz: Türkisch-Armenien: Charput (Siehe, It. Orient.
[1889] n. 795); Erzerum, am Zorab (Herb. Hook.); Erdschias-Dagh (Argaeus), am
Wasserfall oberhalb Tshomakly um 1800 m (Zederbauer — Kais Hofmus. Wien);
Abhänge nördlich von Soisoly, um 1600 m (Zederbauer — Kais. Hofmus. Wien);
Egin (am Euphrat); Hodschadurdagh (Sintenis, It. Orient. [4 890] n. 2700); Nord-
Persien, Asterabad, im Wald oberhalb Wonischtepe (Sintenis, It. transcaspico-persic.
[1900 — 1901] n. 1421 als A. elongatum Marsch. Bieb.); zwischen Kadum und Budbar
(Pichler [1894] — K. K. Hofmus. Wien); Kuh-i-Kerind bei Kerind (Th. Strauss —
Herb. Bornmüller), Noa-Kuhbri Kerind (Herb. Bornmüller). West-Persien: Kermanschah,
bei Takh-i-Bostan (Th. Strauss — Herb. Bornmüller), auf dem Kuh-i-Parrnu, zwischen
Kinischt und Bernadsch bei Lolan und Talkhek, bei Bisilun und auf dem Kuh-i-Tarikha
(Th. Strauss); Suitanabad, in einer Schlucht des Basbun bei Abas Abar (Th. Strauss).
Süd-Persien, Kuh Kälble bei Kasrun als A. kasrunicum Stapf — K. K. Hofmus. Wien).
Var. ß. caudatum Engl. — Spathae 4 dm longae lamina elongato-lanceolata vires-
cens 3,5 dm longa. Spadicis appendix stipite fere 2 mm longo suffulta elongato-conoidea.
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Phrygien, in der subalpinen Begion
des Sultandagh bei Akschehir (Wilajet Konia) auf dem Teke-dagh um 15 00 m ü. M.
(BoTnmüller, It. anatol. III. n. 5568).
Armenisch-iranische Provinz: Kurdistan, Mardin, an Bächen bei Khanaki
(Sintenis, It. Orient. [1888] n. 1218 z. T.); Kharput, Buslutasch (Sintenis, It.
Orient. [1889] n. 795).
6. A. palaestinum Boiss. Diagn. pl. or. nov. Ser. I. 13 (1853) 6, Fl. or. V.
(1881) 37; Schott, Syn. (1856) 9, Prodr. (1860) 79; Hook, in Bot. Mag. t. 5509;
Engl, in DC. Mo». Phan. II. (1.879) 585; Card. Chron. New Ser. XVII. (1882,1) 428,
712, 3. Ser. XIII. (1893,1) 174, 204; Post, Fl. Syr. Palest. (1883) 818; Hruby in
Arum. 77
Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 156. — A. Magdalenas Sprenger in Bull. Soc. Tose.
Ortic. (1894) 277. — A. sanetum Dammann Catal. (1889) 3 et 5 fig. I et in Gartenfl.
(1889) 655. — Tuber diseoideum. Foliorum petiolus circ. 2 — 3 dm longus, supremi
fere ad medium usque vaginatus, lamina late hastato-sagittala, 1,8 — i dm longa,
lobo antico ovato-oblongo obtuso vel breviter acuminato, 1,3 — 1,5 dm longo, 1 dm
et ultra lato, lobis posticis 8 — 9 cm longis obtusiusculis in sinu sese obtegentibus
vel distantibus, nervis subtus valde prominentibus. Pedunculus quam petiolus brevior.
Spathae tubus campanulatus intus viridis vel purpurascens, circ. 4 cm longus, lamina
oblongo-lanceolata, leviter angustata, intus ex toto atropurpurea, 1 ; 5 — 1,7 dm longa
ätque 4 — 6 cm lata. Spadicis spathae totius circ. 2 / 3 aequantis inflorescentia feminea
cylindroidea 1,5 — 2 cm longa, mascula circ. I — 1,5 cm longa, appendix substipitata
elongato-cylindracea 1 — 1,5 dm longa, 6 — 8 mm crassa, obtusa, atropurpurea. Pistilla
oblongo-ovoidea, viridia, circa stigma pallide purpureum saturale purpurea. Florum
sterilium rudimenta e parte basali incrassata verruculosa in subulam setiformem 8 —
1 mm longam contraeta, inferiora 3 — 4-cjcla inflorescentiae femineae contigua, su-
periora inflorescentiae masculae contigua vel ab ea paullum remota, 2 — 3-cycla, atro-
purpurea. Odor gratus. — Fig. 1 1 iV.
Syrische Unterprovinz. — Palästina: am Fuß schattiger Felsen (Boissier,
Barbey, Roth:, bei Abugosch (Kotschy n. 439), bei Naplouse (Barbey — Herb.
Berlin), Berg Carmel (Boissier), Jaffa (Dingler, J. Bornmüller, It. syr. [1897]
147 7, propter florum sterilium rudimenta longa setiformia huc pertinet neque, ut cl.
Hruby vult, ad A. Dioscoridis).
7. A. hygrophilum Boiss. Diagn. pl. Orient. Ser. 1. 13. (1853) 8, Fl. or. V.
(1881) 37; Schott, Syn. (1856) 14, Prodr. (1860) 98; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 589 excl. f. albiaervium Hruby in Bull. Soc. bot Geneve (1912) n. 157,
Fig. V. — A. longicyrrlium Schott, Syn. (1856) 14. — A. gratum Schott, Syn. (1856)
11 pr. p. — A. Orientale e. gratum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879 588; Boiss.
Fl. or. V. (1884) 39. — Tuber . . . Foliorum petioli circ. 3 dm longi, ad medium
usque latiuscule vaginati, 3 dm et ultra longi, lamina elongato-sagittato-hastata, 1.25 —
2,5 dm longa, lobo antico I — 2 dm longo, 4 — 8 cm lato, oblongo-lanceolato, lobis
posticis lineari-oblongis obtusiusculis 4 cm longis, 1,5 — 6 cm latis, plus minusve pa-
tentibus interdum divaricatis, nervis lateralibus I. et II. tenuibus subtus paullum pro-
minulis. Pedunculus 2 — 3 dm longus. Spathae tubus ovoideus, 2,5 cm longus, 1,5 cm
amplus, purpureus vel basi albidus, pallidus vel virescens apice purpurascens, lamina
oblongo-lanceolata, plus minusve acuminata, circ. G cm longa, 3 cm lata, pallide virens,
margine purpureo-limbata. Spadicis spathae medium superantis inflorescentia feminea
cylindroidea 1,25 cm longa, mascula duplo brevior, violacea, inflorescentia sterilis in-
ferior et superior masculae subaequilonga, appendix indistinete vel vix stipitata circ.
5 cm longa, 2 — 3 mm tantum crassa, apicem versus leviter attenuata. Pistilla ellipsoidea
pallide virentia vei'tice annulo angusto purpureo notata. Florum sterilium rudimenta
inferiora tricycla ovoidea pallide virentia, in filum tenue violaceum i — 5-p'o longius
contraeta, superioia 5 — 6-cycla, e globo minute verrueoso viridescente in subulam
tenuissimam longiuscularn violaceam attenuata. — Fig. I 2 A, B.
Mediterranprovinz. — Mittlere Mediterranprovinz. — Syrische Unter-
provinz: Tripoli, Tal der Derwicheri (Blanche — Herb. Syr. n. 625, 626); zwischen
Beirut und Baalbek bei Murad ^Kotschy, It. syr. n. 1 31 3); Gisz el Hadjar (Ehrenberg —
Herb. Berlin); oberhalb der Brücke des Nähr Avule bei Saida (Blanche — Herb, de
Syrie n. 95); Libanon, bei Chun um 2000 m (Kotschy, It. syr. n. 1113), Afka
und Aksura (E. Peyrou, Fl. syr. exs. 1883), Libanon, in der subalpinen Region des
Sanin an quelligen Plätzen oder an eben schneefrei gewordenen nassen felsigen Ge-
birgslehnen um 1600 — 1800 m (Bornmüller, Fl. syr. [1897] n. 1475), in der alpinen
Region des Dschebel Kenesse (Bornmüller, It. syr. II. [1910] n. 12911): Antilibanon,
Damaskus, an Hecken und Gräben bei Zebdaine (Zebdania) um 1300 m (Kotschy, It.
syr. [1855] n. 131), am Hermon um 2300 m in der Schneeregion (Kotschy, It. syr.
78 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
n. 11IS — blühend Juni), Ruine Alkin (Wetzstein — Herb. Berlin). — Palästina:
Jaffa (Joppe), in Gärten und Palmenhainen (Kotschy, lt. syr. [4 855] n. 454, Eggers —
Herb. Haussknecht, Bornmüller, It. syr. [1897] n. 1474), Hebron (Roth — Herb.
München), Ramie (Roth — Herb. München). Nördliches Galiläa, am Litani-Fluß an
felsigen Stellen (Bornmüller, It. syr. [1897] n. 1473). — Cilicisch-taurische
und cyprische Unterprovinz: Cypern, um Kythraea (Sintenis u. Rigo, It. cypr.
[1880] n. 129).
Var. albinervium (Kotschy msc.) Engl. — Foliorum nervi late albo-lineati.
Cilicisch-taurische Unterprovinz: Kassan Oghlu, zwischen Sis u. ßeilankoi
um 600 m (Kotschy, It. cil.-kurd. [1859] n. 441).
8. Typus polymorphus A. Orientale Marsch. Bieb. Fl. taur. cauc. II. (1808) 407,
emend. Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 587, excl. var. ö. albispathum (Stev.)
Engl. — Tuber discoideum. Foliorum petioli quam lamina 2 — 3-plo longiores, ad
tertiam partem usque vaginati, lamina late hastato-sagittata, circ. ad tertiam partem
usque vaginata, lobo anlico oblongo acuto quam lobi postici patentes vel retrorsi 2 —
3-plo longiore, nervis valde prominentibus. Pedunculus quam petiolus paullo brevior.
Spathae tubus oblongo-ovoideus, intus albus, lamina circ. duplo longior, ovato- vel
elliptico-oblonga, intense nigro-purpurea, vel margine fuscescens aut purpureo-suffusa aut
viridula usque pallide virescens. Spadicis inflorescenlia feminea cylindroidea quam
mascula circ. duplo longior, appendix purpurea, clava cylindroidea usque conoidea
stipite breviore plus minusve distincto aut sensim in clavam transeunte instructa. Pistilla
oblongo-ovoidea, pallide virentia, circa stigma atropurpurea. Florum sterilium rudi-
menta e parte basali incrassata vix globosa, sed zt conoidea saepius compressa in
subulam tenuem filiformem, purpuream contracta, inferiora et superiora 3 — 4-cycla ab
inflorescentia mascula distantia.
Subsp. 1 . euorientale Engl. — A. Orientale Marsch. Bieb. Fl. taur. cauc. II.
(1808) 407; Kunth, Enum. III. (1841) 24; Schott, Syn. (1856) 12, Prodr. (1860) 88;
Schmalhausen, Fl. sredn. i juzn. Ross. II. (1897) 524; Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve
(1912) 147 — 150, Fig. 3. — Pedunculus brevis. Spadicis appendix distincte stipitata,
stipite tenui, clava cylindroidea.
Var. ct. typieum N. Zelenetzky, Prodr. Fl. Tauriae (1906) 324. — A. macu-
latum »L.«; Gueldenstedt, Reisen ed. Pallas I. (1787) 147; Georgi, Beschr. d. russ.
Reichs III. (1802) 1275 excl. pl. lithuan. ; Besser, Enum. (1828) 36, 77 n. 1178;
Eichwald, Naturh. Skizze (1830) 122, teste Ledeb. Fl. ross. IV. (1853) 9; Schmal-
hausen, Fl. sredn. i juzn. Ross. II. (1897) 524 teste Hruby 1. c. — A. consöbrinum
Schott, Prodr. (1860) 97. — A. Besserianum Schott in Österr. bot. Zeitschr. VIII.
(1858) 349, Prodr. (1860) 90; Opera de flora rossica teste Hruby 1. c. — Spatha
± purpurascens. — Fig. 1 8 O, D.
Pontische Provinz. — Südrussische Unterprovinz. — Podolien (Herb. Bot.
Gart. St. Petersburg).
Provinz des Kaukasus. — Westlicher Kaukasus; Abchasien, Kutais (Woronow,
PI. Abchasiae exs. n. 49), ohne genauere Standortsangabe (Herb. Bot. Gart. St. Peters-
burg), Venrass (Hohenacker).
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediteranprovinz.
Hellenische Unterprovinz: Insel Skyros der nördlichen Sporaden (Tuntas nach
v. Haläcsy in Österr. bot. Zeitschr. LX. [1910] 144). Nicht gesehen.
Südeuxinische Unterprovinz: Trapezunt (P. Sintenis, It. orient. [ 1 890]
n. 2064); Ardas (P. Sintenis, It. Orient. [1889]); Paphlagonien, Vilajet Kastambuli
(P. Sintenis, It. Orient. (1892] n. 4053).
Armenisch-iranische Provinz: Tifiis (Bayern, Herb, caucas.).
Var. ß. albescens Engl. — Spatha marginibus pallide purpureis exceptis albescens.
Ohne Fundortsangabe im Herb. Link — Berlin. Persien: bei Assalim (Buhse —
Kais. Hofmus. Wien).
Arum. 79
Var. y. gratum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 589. — A. gratum
Schott, Syn. (1856) 11, Prodr. (1860) 89. — Pedunculus petiolis 3— 4-plo brevior.
Spathae tubus oblongus 2,5 — 3 cm longus, 1,5 — 2 cm amplus, intus in fundo virens,
reliqua parte saturate purpureus, lamina ovato-oblonga acunrinata, circ. 0,8 — 1 dm
longa, 4 — 5 cm lata, flavo-virens, vario modo purpureo-picta. Spadicis laminae medium
superantis vel vix assequentis appendix distincte stipitata, clava cylindroidea, obtusa,
3 — 4 cm longa, 5 — 6 mm crassa, cum stipite atropurpurea. Florum sterilium rudi-
menta verruculosa.
Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurische Unterprovinz: Taurus
(Kotschy, von Schott kultiviert — Kais. Hofmus. Wien).
Subsp. 2. elotigatuwi (Stev.) Engl. — Spadicis appendix indistincte et breviter
stipitata, elongata cylindrica vel basi et apice paullum attenuata. — Fig. 1 1 E.
Var. a. Stevenii Engl. — A. elongatum Steven in Bull. Soc. natur. Moscou XXIX.
(1856) 265, XXX. (1857) 67; Schott, Prodr. (1860) 100; Trautv. Observ. in Act. Hort.
Petrop. I. (1870) 17, Increm. Fl. ross. IV. (1884) 739; Gard. Chron. XVIII. (1882,11)
298; Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 140 exclus. syn. A. Jacquemontii Blume
et A. Grifßhii Schott. — A. maculatum var. ß. Willd. Spec. IV. (1805) 483;
Willd. Herb. n. 17727, fol. 3. — A. maculatum Güldenst. Beisen I. (1787) 147. —
A. Kotschyi Boiss. et Hohenack. in Boiss. Diagn. pl. or. nov. Ser. I. 13. (1853) 8. —
A. rupicola Boiss. Fl. Diagn. pl. or. Ser. I. 13. (1853) 7. — A. Ehrenbergii Schott
in Österr. bot. Zeitschr. VIII. (1858) 386, Prodr. (1860) 80. — A. Nordmannii Schott,
Syn. (1856) 12, Prodr. (1860) 88, conf. Trautvetter in Acta Horti Petrop. I. (1872)
17. — A. Orientale Marsch. Bieb. y. elongatum (Stev.) Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 587 et in Arac. exs. et illustr. n. 176. — ~A. Orientale Marsch. Bieb. ß. elon-
gatum Boiss. Flor. V. (1881) 39; W. Lipsky, Fl. caucas. (1899) 455. — A. hygro-
philum Boiss. f. rupicola Boiss. Fl. or. V. (1881) 38. — A. Orientale »Marsch. Bieb.«
Velenovsky, Fl. bulg. Suppl. I. (1898) 282. — Spathae lamina lanceolata, longe acu-
minata, ex albido virens, interdum brunneo-purpurans. Spadicis appendix rubella, inter-
dum ferruginea. Florum sterilium rudimenta in bulbo verruculosa.
Nota. Spathae pedunculus etiam in hac subspeciei varietate interdum brevis ut in sub-
specie euorientale occurrit.
Subvar. 1. pleiocyclum Engl. — Florum sterilium rudimenta superiora pleiocycla.
Subvar. 2. depauperatum Engl. Florum sterilium rudimenta superiora bicycla.
Mitteleuropäisches Gebiet. — Pontische Provinz. — Bussische Steppen-
provinz: Gouv. Jekalerinoslav, auf Felsen bei Novobrojkoje (Herb. Jurjew-Dorpat),
Bachmut (Herb. Jurjew-Dorpat), Tscherkeck (Mertens — Herb. Bot. Gart. St. Peters-
burg), Simferopol (Herb. Bot. Gart. St. Petersburg).
Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — c. Mösische Unter-
provinz: auf dem Barmuk und dem Balkan oberhalb Sliven u. Sotira (Velenovsky),
im Tal Jantra (v. Janka); Trnowa (v. Janka, it. turc. anno 1871 — Herb. Berlin).
Provinz des Jaila-Gebirges (Gelde — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg).
Provinz des Kaukasus: Ohne Standortsangabe (Herb. Bot. Gart. St. Petersburg). —
Westlicher Kaukasus: Alfang, im Bezirk Kuban (Herb. Jurjew-Dorpat), am Kuban
(Kolenati — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg). — Alburs (Eiburs), in der Schlucht
Dudera und am Derbout (Kotschy n. 72 5, als A. Kotschyi Boiss. et Hohenack.), im
Tal Lur, um 2200 m (Bornmüller, It. pers. II. n. 8263, 8264); Lenkoran (Hauss-
knecht).
Mediterrangebiet.
Mittlere Mediterranprovinz.
Agäisch-euxinische Unterprovinz: Adrianopel (Dingler — Herb. Berlin),
zwischen Nah and Kutcli Burgas (Dingler — Herb. Berlin).
Südeuxinische Unterprovinz: Pontisches Gebirge (K. Koch — Herb. Berlin).
Paphlagonien: Wilajet Kastambuli, Ineboli (Sintenis, It. Orient. [1892] n. 4053); auf
dem unteren Yildis-dagh um 1200 m (Bornmüller, PI. Anatoliae or. [1890] n. 2546).
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Syrische Unterprovinz: Gisr el haja (G. Ehrenberg — Herb. Berlin); Antilibanon,
Felsen bei Bludan und oberhalb Zebdaine um 1660 m (Kotschy, It. svr. [1855] n. 479).
Unterprovinz Krim (Steven, Nordmann — Herb. Berlin, N. A. Busch, It.
tauric. I. — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg), an der Südküste (Kyrykr — Herb.
Bot. Gart. St. Petersburg); Jalta (Wetschky — Herb. Breslau).
Armenisch-iranische Provinz: Phrygien: Kutchia, an Bachufern (Warburg
et Endlich, It. phryg. n. 372 — Herb. Berlin). — Anatolien (Wiedemann — Herb.
Berlin), am Sultan Dagh oberhalb Akschehir um 1100 m (K. Krause, Heise nach Klein-
asien n. 203), Alla Dagh (Herb. Jurjew-Dorpat), Barnasar im Gebiet von Swent (Radde
nach Trautvetter). — Nord-Persien: Derbent bei Teheran (Kotschy, PL Pers. bor.
[1843] n. 725). — Südliches Turkmenien: Aschabad (Litwinow, PI. Turcomaniae
n. 2043), Suluklii (Saratowka), auf dem Suluklu-dagh und Nephton (Sintenis, It.
transcaspico-persicum [1900] 304a u. 304b).
Var. ß. Sintenisii Engl. — A. Dioscoridis >Sibth. et Smith« Hruby in Bull.
Soc. bot. Geneve (1912) p. 155 pr. p. — Spathae lamina usque 1,7 dm longa, 4,5 cm
lata, inferne ut tubus albescens, superne pallide purpurascens, marginibus purpurea.
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurisch-
cyprische Unterprovinz: Cypern, auf Triften bei Kythraea (Sintenis et Rigo, It.
cyprium [1880] n. 13 0).
Nota. Cl. Hruby hanc plantatn inter specimina exsiccata Ari Dioscoridis Sibth. et Smith
enumerat, attamen propter florum sterilium rudimenta e basi compressa in subulam longam
tenuem filiformem exeuntia huc pertinere non potest.
Subsp. 3. lonyispathum (Reichb.) Engl. — A. longispathum Reichb. Ic. Fl. Germ.
Gent. VII. (1845) 8, t. 10; Schott, Syn. (1856) 13, Prodr. (1860) 96. — A. Orientale
y. elongatum (Stev.) Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 587. — Pedunculus petiolum
saepe superans. Spathae tubus convolutus oblongus circ. 3 — 3,5 cm longus, 1 cm
amplus, intus albus, apice tantum purpurascens, lamina anguste lanceolata, longe apicem
versus angustata, 2 dm et ultra longa, expansa 2 — 2,5 cm lata, ex albido virens, inter-
dum brunneo-purpureus. Spadicis spathae dimidium plerumque superantis appendix
distincte 1,5 — 2,5 cm longe stipitata, digitiformis stipite usque sexies longior, 5 — 9 cm
longa, 0,5 — 1 cm crassa, rubella, tandem ferrugineo-tincta. Florum sterilium rudi-
menta superiora pleiocycla in bulbo verrucosa, in subula laevigata.
Nota. Planta valde singularis, ad subspeciem elongatum accedens, attamen in regione
adriatica cum nulla altera confundenda, ab Aro nigro rudimentis florum sterilium superiorum
pleiocyclis et spathae lamina angusla bene diversa.
Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unterprovinz: Mont Mosor in
Dalmatien (Maly — Kais. Hofmus. Wien).
Subsp. 4. JEagleri (Hausskn.) Engl. — A. Engleri Hausskn. in Mitt. Thür. Bot.
Ver. IX. (1890) 22; Bornm. in Beiheft z. Bot. Zentralblatt XXIV. (1908, III) 94. — A.
elongatum »Stev.« Hruby f. Engleri Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 145; Born-
müller in Beih. z. Bot. Zentralbl. XXVIII. (1911) 504. — Foliorum petiolus 2,5 — 6 dm
longus, purpureus vel purpureo-variegatus, ad medium usque vaginatus, lamina insigniter
hastata (ut in Aro hydrophilum). Pedunculus 4 — 5 dm longus, ± purpureus; spathae an-
gustae 1,5 — 2,5 dm longae viridis vel saepe violaceo-punctatae vel purpureae tubus ob-
longus 4 — 5 cm longus, 1,5 — 2 cm amplus, lamina fere lineari-lanceolata I — 2 dm
longa, 2 — 3 cm lata, viridis vel purpureo-marginata vel purpurascens. Spadicis appendix
spatha brevior violacea vel brunnescens, stipite sensim in clavam elongato-conoideam
transeunte. Florum sterilium rudimenta superiora plerumque polycycla tenuiter fila-
mentosa, rarius bicycla. — Fig. \ 2 F.
Armenisch-iranische Provinz. — West-Persien: auf dem Kuh Gerru, Kaie
Rustam am Schuturukuh (Th. Strauss [1889] — Herb. Haussknecht), in der Schlucht
Dere-tschah des Berges Schuturukuh (Th. Strauss — Herb. Bornmüller), Hamadan,
auf dem Kuh-i-Wafs (Th. Strauss n. 569 — Herb. Haussknecht und Herb. Born-
müller), auf dem Kuh Raswend bei Osna, südl. von Suitanabad, in Schluchten (Th.
Arum. 81
Strauss n. 4 58 — Herb. Haussknecht u. Herb. Boramüller), Tefresch bei Suitanabad
(Th. Strauss — Herb. Haussknecht u. Bornmüller); Benudjird (Th. Strauss — Herb.
Haussknecht).
Subsp. 5. detruncatum (C. A. Mey.) Engl. — A. detrimcatum C. A. Mey. ex
Schott, Prodr. (1860) 80; Boiss. Fl. or. V. (1884) 36 excl. var. eonophalloides. —
A. elongatum Stev. emend. Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (4 912) 4 45 pr. p. —
Spathae lamina elongato lanceolata quam tubus ovato-oblongus triplo longior. Spadicis
appendix stipite in clavam elongato-conoideam triplo longiorem crassam sensim transeunte.
Mediterrangebiet. — Armenisch-iranische Provinz. — Nord-Persien:
Schachbulagh (Szovits — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg).
Subsp. 6. incomptum (Schott) Engl. — A. incomptum Schott, Prodr. (4 860)
88. — A. hygrophilum var. ponticum Hruby, conf. Bornmüller in Beibl. z. Bot. Zen-
tralbl. XXXI. (4 9 4 4) Abt. II, 260. — Herba parva. Foliorum petiolus 4,5—2 dm longus,
rubescens, ad medium usque vaginatus, lamina hastato-sagittata vel sagittata, 6 — 8 cm
longa, lobis posticis interdum subintrorsis, plerumque retrorsis. Spathae 7 — 8,5 cm
longae tubus ovoideus superne levissime constrictus, circ. 2,5 cm longus et 4,2 — 4,5 cm
amplus, extus pallidus, intus purpureus, lamina oblongo-lanceolata, breviter acuminata,
cucullata, marginibus purpurascens. Spadicis 4,5 cm longi inflorescentia feminea 5 mm,
mascula atropurpurea 3 mm longa, appendix cylindroidea purpurea 3 cm longa, 2,5 mm
crassa. — Fig. 4 4 O.
Armenisch-iranische Provinz: Ardäs, an Bergabhängen (Sintenis, It. Orient.
[4 889] n. 90. — Herb. Haussknecht); Erzerum, am Zorab (Herb. Hooker — Kew); in Ge-
büschen bei Pesch-gös zwischen Amasia und Kansa (Bornmüller, PI. Anatol. Orient,
n. 857); an felsigen Plätzen oberhalb Amasia (Bornmüller, PI. Anatol. Orient, n. 2546);
Siwas am Halys (Girard in B. Maire, Mission bot. au Orient n. 252).
Nota. Haec subspecies appendicis forma atque spathae laminae brevi insignis est.
9. A. Jacquemontii Blume in Rumphia I. (4 835) 4 4 8; Schott, Prodr. (4 860) 4 00;
Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (4 894) 509. — A. Qrifßhii Schott, Syn. (4 856) 15, Prodr.
(4 860) 99; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (4 879) 578; Boiss. Fl. or. V. (4 88 4) 38; N. E.
Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (4 880) 257. — Tuber globosum. Foliorum petiolus ad
medium usque vaginatus, 2 — 5 dm longus, lamina oblongo-hastata, lobis posticis quam
anticus triplo brevioribus horizontaliter patentibus. Pedunculus petiolis aequilongus vel
longior. Spathae tubus subcylindricus, lamina anguste lanceolata acuminata, extus viridis,
purpureo-suffusa, intus purpurea. Spadicis inflorescentia feminea cylindroidea fere 2 cm
longa, 6 — 7 mm crassa, a mascula duplo breviore interstitio aequiloDgo separata, appendix
indistincte stipitata, clava elongato-conoidea quam stipes 4 — 5-plo longiore purpurea.
Pistilla breviter ovoidea. Florum sterilium rudimenta e basi conoidea compressa in
subulam tenuem transeuntia, superiora dense polycycla vel pauca irregulariter sparsa,
inferiora laxe sparsa 3 — 4-cycla — Fig. 4 2 H } J.
Mediterrangebiet. — Armenisch-iranische Provinz. — Afghanistan: Oti-
pore Bharowul (Griffith n. 6001 — Herb. Kew); im Kurram (Kurum)-Tal zwischen
Powar Kotal und Alikhel (Aitchison n. 354, 4 25 — Herb. Galcutta); Badghis (Ait-
chison n. 354).
Zentralasiatisches Gebiet. — West-Himalaya : Kaschmir, Gilgit um 1900 —
2300 m (Giles — Herb. Kew), Ashreth (Harriss, Chitral Relief Exped. [4 895] in Herb.
Calcutta); ohne Standortsangabe (Jacquemont).
4 0. A. cyrenaicum Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (4 912) 159. — A. italicum
Durand et Barratte, Florae libycae Prodr. (194 0) 242. — Herba robusta. Tuber?
Foliorum petiolus circ. 5 dm longus, fere ad medium usque vaginatus, rubescens,
lamina late hastato-sagittata usque 2 dm longa et 2 dm lata, lobo antico quam postici
circ. 4 1 /2~plo longiore, costis loborum posticorum aeque validis ac costa lobi antici.
Pedunculus petioli circ. dimidium aequans. Spathae tubus oblongus 3 — 5 cm longus,
2 — 3 cm amplus, extus viridis vel margine purpurascens, intus albus, lamina elongato-
lanceolata, longe acuminata 0,8 — 2,3 dm longa, 3 — 4 cm lata, atropurpurea. Spadicis
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F. 6
82 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
inflorescentia feminea cylindroidea quam mascula subglobosa duplo longior ab ea inter-
stitio brevi separata, appendix spathae laminae dimidium ± superans e stipite tenuiore
in clavam conoideam vel elongato-conoideam stipite 1 y 2 — 2-plo longiorem transiens,
atropurpurea. Pistilla ovoidea. Stamina flava. Floruna sterilium rudimenta e basi
compressa in filum tenue 4 — 6 mm longum transeuntia, superiora polycycla densa,
inferiora oligo-(2— 3-)cycla vel paucissima. — Fig. 12ÜT.
Mediterrangebiet. — Südliche Provinz. — Cyrenaica: bei Bengasi und
Schadabia (G. Rohlfs n. 170 — Herb. Berlin), an der Lethegrotte (Ruhmer, Fl.
cyrenaica n. 320), Wadi Derna (Taubert, It. cyren. n. 363, 704).
Nota. Species valde afQnis Art orientalis subspeciei elongatum (Stev.) Engl, et Aro pa-
laestinum, a quibus differt foliis saepe late hastato-sagittatis et florum sterilium rudimentis in-
ferioribus paucis. Cum Aris Dioscoridis et pictum, ut cl. Hruby vult, comparari non potest.
II. Typus polymorphus A. italicum Mill. Dict. ed. 8. (1768) n. 2; Lam. Encycl.
III. (1789) 9; Willd. Spec. IV. (1805) 484; Blume in Rumphia I. (1835) 118; Kunth,
Enum. III. (1841) 24; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 591. — Foliorum petiolus
3 — 4 dm longus breviter atque late vaginatus, lamina crassiuscula late hastata vel
anguste hastato-sagittata, lobis posticis divaiicatis, sinu profundo angusto vel etiam
amplo sejunctis, nervis lateralibus I., II. et III. crassiusculis. Pedunculus circ. dimidium
petioli aequans; spathae tubus oblongo-cylindricus 5 — 6 cm longus, 2 — 2,5 cm amplus,
intus albus, marginem versus sordide purpurascens, lamina oblonga, acuminata, interdum
2 — 2,5 dm longa, 8 — 9 cm lata. Spadicis plerumque 1 — 1,2 dm longi inflorescentia
feminea cylindrica, 2 — 3 cm longa, mascula 0,75 cm tantum assequens, appendicis pars
superior digitiformis circ. 4 cm longa, crassa lutea, stipite aequilongo, rarius duplo
breviore suffulta. Pistilla ovoidea pallidissima, florum sterilium rudimenta inferiora
oligocycla, superiora pleiocycla flaventia, verruculosa, rarius inferne tantum verruculosa.
Spathae magnitudo, appendicis longitudo, foliorum laminae forma et color valde varia-
biles. — Fig. 1 2 L— V.
Var. a. typioum Engl. — ?A. italicum Mill. Bot. Mag. t. 2 432; Chaubard et
Bory, Fl. pelop. (1838) 6*; Marget et Reut. Fl. d'ile de Zante (1838) 92; Fraas, Syn.
fl. class. (1845) 272; Reichb. Ic. Fl. germ. VII. (1845) 9, t. 12; Regel, Gartenfl. X.
(1864) 42 6; Parlat. Fl. ital. II. (1852) 2 44; Schott, Syn. (1856) 10, Prodr. (1860) 82;
Raulin, Descr. phvs. de l'ile de Crete (1869) 872; Willk. Prodr. Fl. Hisp. I. (1870)
31; Spreitzenhofer in Verh. zool. bot. Ges. Wien XXVII. (1877) 711; Engl. Arac. exs.
et illustr. n. 168; Boiss. Fl. or. V. (1881) 40; Arcangeli Comp. Fl. ital. (1882) 721;
Heldreich, Fl. Cephalonie (188$) 68; Franzoni, Piante della Svizzera insubrica (1888)
207; Formanek in Deutsch, bot. Monatschr. (1890) 6, in Verh. naturforsch. Ver. Brunn
XXXIII. (1895) 67, XXXtV. (1896) 22, XXXV. (1897) 20; Velenovsky, Fl. bulg. (1891)
573, Suppl. I. (1898) 281; Halacsy in üenkschr. math. naturw. Classe Akad. Wien LXI.
(1894), Beitr. Fl. Epirus p. 41, Beitr. Fl. Achaia p. 34; Haussknecht, Symb. ad floram
graecam in Mitt. Thür. bot. V«r. (1893) 33; Ascherson et Graebner, Syn. II. 2. (1904)
378; Coste, Fl. Fr. III. (1906) 433; Briquet, Prodr. Fl. Corse I. (1910) 236; Rouy,
Fl. de Fr. XIII. (1912) 278. — Ä. maculatum All. Fl. pedem. II. (1785) 228; Ucria,
Hort. reg. panorm. (1789) 389; Savi, Fl. Pis. II. (1798) 310 var. y.\ Velenovsky, Fl.
bulg. (1891) 573. — A. albispathum Steven in Bull. Soc. natural. Moscou (1857) 66;
Schott, Syn. (1856) 10, Prodr. (1860) 89; Hruby, in Bull. Soc. bot. de Geneve (l 9 12)
150. — A. Orientale ö. albispathum (Stev.) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 588
quoad specimina spatha minima (vix 1 dm longa) instructa. — A. numidicum Schott,
Syn. (1856) 10, Prodr. (1860) 83. — A. modicense Sprenger in Bull. Soc. Tose. Ortic.
(1894) 227. — Foliorum lamina late hastata, adulta usque 2,5 dm longa, lobo antico
1,5 dm longo, basi 1 dm lato, lobis posticis usque 1 dm longis. Spathae lamina extus
virens, intus flavens, imo dilutissime ferruginea, plerumque 2 — 2,5 dm, interdum usque
3,5 cm longa, 8 — 9 cm, interdum 1,2 dm lata. — Fig. 12L — Q.
Subvar. 1 . immaeulatum DC. Fl. fr. V. (1 8 1 5) 303 ; Rouy, Fl. de Fr. XIII. (1912)279.
— Folia viridia immaculata, nervis diaehymate haud pallidioribus. Spadicis appendix flava.
Arum. 83
Verbreitung. Hier und da auftretend.
Subvar. 2. normale Briquet, Prodr. Fl. Corse I. (l 91 0) 236. — Folia viridia,
costis et nervis diachymate pallidioribus. Spadicis appendix flava.
Verbreitung. Die häufigste Form.
Subvar. 3. Poucaudii Corbiere, Fl. Normandie 2. suppl. (1898); Rouy, Fl. de
Fr. XIII. (1910) 279. — Spadicis appendix rubro-violacea.
Verbreitung. Westliches Frankreich: Manche, Charente inferieure, Dordogne
(Corbiere).
Subvar. 4. punetatum Engl. — Foliorum lamina sordide viridis, pallide macu-
lata et purpureo-punctata. Spathae lamina flavo-viridis, intus pallide purpureo-punctata.
Kultiviert im Bot. Garten zu Berlin 1897.
Subvar. 5. obtusilobum Hort. — Foliorum lamina minor, circ. 1 — 1,2 dm
longa, lobis posticis brevibus subrhombicis obtusis circ. 3 cm diametientibus.
Kultiviert im Bot. Garten zu Berlin 1910.
Gesamtverbreitung von Var. a.
Mitteleuropäisches Gebiet.
Atlantische Provinz: England: Folkestone, auf Kalkboden (Masters); Isle of
Wight: W. Ventnor (E. S. Marshall — Herb. Haussknecht), Shephill (Stratton). West-
liches Frankreich von Caen in der Normandie bis Bayonne (Grenier u. Godron),
sehr selten in der Umgebung von Paris; Abrest im Dep. Allier (Billot). — Nieder-
rheinisches Tiefland. — Niederlande: vereinzelt, wahrscheinlich verwildert
(Heukels).
Provinz der europäischen Mittelgebirge: Zentralfranzösisches Berg-
land: Saöne et Loire, Cöte d'Or (nach Rouy); an der Rhone nordwärts bis Bai ä
Nerou im Dep. Ain (Martin, PI. des env. de Lyon), Dep. Rhone (Boullu in G. Billot
exs. n. 2554).
Mittelmeergebiet: in der Region der Castanea sativa und Olea europaea be-
sonders auf feuchtem lehmigem Boden verbreitet — blühend April, Mai, Juni.
Südwestliche Mediterranprovinz. — Südatlantisches Iberien: Jaen: San-
tiago (Blanco — Herb. Berlin), Granada, Alameda de Alhambra (Lange — Herb.
Berlin), Puerto Santa Maria (Bourgeau, PL d'Espagne n. 459a), Serrania de Ronda
(Boissier), Estepa (Haenseler), Marbella, Estepona in der Sierra Nevada (Willkomm),
Malaga (Sander — Herb. Berlin), Algeciras (demente), Cordova (Lange), Sevilla
(Lange, M. Winkler), Sierra Lucar de Barr (demente), Jerez de la Frontera
(M. Winkler — Herb. Breslau). — Angaben zumeist nach Willkomm und Lange. —
Nördliches Marokko: Tanger, Fes-Straße (Kersten, Fl. v. Marokko n. 75 — Herb.
Berlin). — Iberische Provinz. — Subpyrenäisches Iberien: Barcelona (Col-
meiro nach Willkomm). — Östliches Iberien und Balearen — Östliches
Iberien: Valencia, Sierra de Murcia (Bourgeau, Boissier, Fritze — Herb. Berlin). —
Westatlantisches Iberien: Lissabon (Welwitsch, It. lusit. n. 339); Coimbra, Cidral
(Moller in Fl. lusit. exs. n. 412), Estremadura (Welwitsch, Fl. Lusit. n. 156).
Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Provencalische Unterprovinz: Mont-
pellier, La Valette bei Montferrier (Herb. Berlin), Marseille (Brunner). — Ligurische
Unterprovinz: Nizza, Menton (Riedel — Herb. Berlin), Rivarolo bei Genua (Ascher-
son — Herb. Berlin), Portofino (Bornmüller), Sestri Ponente (Haussknecht), S. Marg-
herita (Bornmüller). — Nordtyrrhenische Unterprovinz (Westliches Mittel-Italien
und kleinere Inseln): um Florenz verbreitet (E. Levier, Bolle, Ascherson — Herb.
Berlin), um Pisa (Cesati, Caruel, Savi in Hohenacker, PI. Ital. bor. n. 667), um Rom
sehr verbreitet (Gansauge, Meebold — Herb. Berlin). — Südtyrrhenische Unter-
provinz: um Neapel, z.B. im Valle di Orsolona (v. Heldreich — Herb. Berlin), Capri
(Sander — Herb. Berlin). — Korsika: sehr verbreitet (Marsilly, Cat. 152), z. B.
Cap Corse (Briquet), Pietranera (Rotges), Bastia (Salis), Belgodere, Calvi (Foucaud
et Simon), Montagne de Caporalino (Burnat [l90i] n. 534), Ajaccio (Boulin), Pozzo
di Borgo (Corte), Bonifacio (Kralik, Exs. n. 818), bei der Kapelle San Angelo ober-
6*
84 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
halb Omessa, 11 80 m (Briquet), Tal des Avignano gegen Corte 800 — 900 m (Bri-
quet). — Sardinien: Sassari (Schweinfurth — Herb. Berlin, v. Sardagna),
Nurri (Moris), Ingurtosu, Gennamuri (Born), Laconi (Ascherson u. Reinhardt). —
Sizilien: Termini.
Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unterprovinz. — Po-Ebene
mit dem submediterranen Alpenvorland: Locarno (Christ), Gandria gegen Bre
(Zimmern — Herb. Berlin), Massagno and Sotto Biogni Luganese (Franzoni); Riva,
am Fuß des Monte Brione (A. Engler — Herb. Berlin); in der Nähe des Varone-
falles (Gremblich); Torri (Porta); Arco, am Weg von Oltresaria nach Mazza (Diettrich),
Gargnana (Haussknecht); ßrescia (A. Engler), Treviso (Herb. Berlin), Vicenza (Herb.
Berlin), Batlaglia in den Monti Euganei (Melo — Herb. Berlin); Cormons, Brazzano
(60 m), Cividale (130 m), Valle del Natisone (Minio nach Gortani), Foce del Timavo
(Marchesetti), Bologna (Fiori — Herb. Berlin), Bosco Fontana bei Mantua (Barbieri),
Monfalcone (Tommasini). — Östliches Mittelitalien bis zum Monte Gargano. —
Liburnischer Bezirk: S. Saba, Ospo, Muggia, Zaule bei Triest (Braig — Herb. Berlin),
Oltre Risano, Capodislria, Pirano (Marchesetti), Lussin, Mte. Ossero (Müller —
Kais. Hofmus. Wien). — Istrien: Pola (Freyn — Herb. Breslau). — Croatien: Fiume
(Noe in Reichb. Fl. Germ. exs. n. 544); an steinigen Orten bei Carlopago (Istvän —
Herb. Breslau). — Insel Arbe, besonders häufig in Gehölzen am Südweslabhang der
Pignarossa, auch auf Felsentriften (Morton). — Süddalmatinischer Bezirk: in
ganz Dalmatien (Visiani), z. B. Spalato (Petter), Bagusa (v. Jabornegg), Lesina
(Witting — K. Hofmus. Wien). — Albanesischer Bezirk: ? — Hellenische
Unterprovinz. — Nordgriechischer Bezirk: Volo (P. Sintenis, It. thessal.
n. 1541 — Herb. Haussknecht). — Mittelgriechischer Bezirk: Zakvnthos (F. J.
Schmidt — Herb. Beilin); Korfu (Rechinger — Kais. Hofmus. Wien); Attica, im
Tal des Kephissos oberhalb Chelidonia und am Fuß des Kolonos (v. Held reich —
Herb. Berlin), Athen (v. Spruner), Patras (v. Haläcsy), Akrokorinlh, Nauplia (Hauss-
knecht), am Chelmos (Orphanides — Herb. Berlin), Euboea (Beck). — Süd-
griechischer Bezirk: Taygetos (Herb. München). — Skardopindische Unter-
provinz. — Östlicher Bezirk (Ost-Albanien und Nord-Macedonien). — Westlicher
Bezirk (Hinterland des adriatiscben Albanien)? — Südlicher Bezirk: in der Tannen-
region bei Mazuki und in der oberen Region des Peristeri bei Kalanytae, um 1300 m
(v. Haläcsy), Kalambaka (Sintenis, It. thessal. n. 549 — Herb. Haussknecht). —
Ägäiscb-macedonische Unterprovinz. — Ägäisch-hellespontischer und
thrakischer Bezirk: oberhalb Stanimaka (Stribrnj), Sliven (Skorpil), Saloniki
(Adamovic — Herb. Berlin); Ebene von Gümürdschina, bei Karadschoköi (Dingler —
Herb. Berlin). — Südrumelischer Bezirk: häufig in der ganzen unteren warmen
Region von Philippopel bis Burgas, auch bis in die mösische Unterprovinz vordringend
von Sofia bis Zaribrod, besonders in den Gebüschen von Paliurus (Velenovsky). —
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Chios (Pauli — Herb. Berlin); Thymbra,
im Tal Kimar-Szu (P. Sintenis, iter trojan. n. 1202). — Cilicisch-taurische
Unterprovinz mit Cypern. — Cypern: Fini im Bezirk von Limasol (Kotschy —
Kais. Hofmus. Wien). — Syrische Unterprovinz:? — Südeuxinische Unter-
provinz: Samsun (Bornmüller, PI. exs. Anatoliae or. [1889] n. 857 — Spatha
maxima, 3,5 dm longa); Trapezunt, Jezir-Oglau (Sintenis, It. Orient. [l 890] n.2400).
Südliche Mediterranprovinz: Algier; Kouba (Gandoger, Fl. alger. exs.
n. 150), Bone (Dukerley — Herb. Berlin), Birkadem (Durando — Herb. Breslau),
Mitidja (Lefebre — Kais. Hofmus. Wien).
Var. ß. maculatum Hochede in Bull. Acad. geogr. bot. 204 ex Rouy Fl. de Fr.
XIII. (1912) 279. — Foliorum lamina brunneo-maculata et nervis diachymate pallidiori-
bus instructa. Spatha inferne violacea, ceterum purpureo-maculata. Spadicis appendix
rubro-violacea.
Mitteleuropäisches Gebiet: Atlantische Provinz. — Westfrankreich:
Dordogne (Hochede).
Arum. 85
Var. /. canariense (Webb et Berth.) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 592. —
A. canariense Webb. et Berth. Hist. Canar. III. (4 836 — 1850) 293. — A. maculatum
Mason, PI. mader. n. 162. — Foliorum lobi angustiores, postici divaricati, fere hori-
zontaliter patentes. Spathae lamina angusta acuminata. Appendicis pars digitiformis
stipiti aequilonga.
Makaronesisches Übergangsgebiet: in der unteren Region.
Provinz der Canaren: Canaria (Christ), Tenerife (Bolle), Laguna (Bourgeau
— Herb. Berlin); Palma (Webb u. Berthelot — Herb. Berlin), Gomera (Bolle — Herb.
Berlin); Fuertaventura (Bolle — Herb. Berlin).
Provinz Madeira; häufig von 160 — 600 m (Heer, Lowe, Mason, PI. mader.
n. 162), ßibeira de Santa Luzia, 300 m (Bornmüller n. 1246).
Var. ö. intermedium Mutel, Fl. fr. III. (1836) 340; Rouy, Fl. de Fr. XIII. (1913)
279. — A. italicwn var. Yvesii Briquet, Prodr. Fl. Corse I. (1910) 279. — Herba
maxima. Foliorum lamina late triangulari-hastata. Spathae lamina amplissima circ.
3 dm longa et 1,8 dm lata. Spadicis appendix flava.
Mediterrangebiet. — Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Corsica: am
Rand von Gewässern beim Pont du Regino (Briquet).
Var. e. concinnatum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 592. —
Foliorum lamina late sagittato-hastata, plerumque maculis griseis sparsis picta, 1,75 —
2,5 dm longa, lobo antico 1,5 dm longo, 1,25 — 1,5 dm lato, lobis posticis 0,75 —
1,25 dm longis, 5 — 8 cm latis. Spathae lamina late-oblonga acuminata, intus flavescens
marginibus purpurascens aut tota purpurea. Spadicis appendix purpurascens vel lutescens,
clava subconica quam stipes 3 — 8-plo longiore. — Fig. 12JR.
Subvar. 1. Nickelii (Schott) Engl. — A. concinnatum Schott, Ic. Ar. (1859)
t. 39, 40, Prodr. (1860) 84. — Ä. Nickelii Schott, Prodr. (1860) 85; Schott, Ic. Ar.
(1859) t. 37 — 40; Hruby in Bull. Soc. bot. Geneve (1912) 134. — A. trapexuntinum
Schott in schedulis et hört. — A. ponticum Schott in Bonpl. X. (1862) 148, in Unger et
Kotschy, Insel Cypern (1865) 211. — Spathae lamina late oblonga acuminata. Spadicis
appendix e stipite brevi in clavam cylindricam vel elongatam subfusiformem transiens.
Mittlere Mediterranprovinz. — Ägäisch-macedonische Unterprovinz. —
Ägäisch-hellespontischer und thrakischer Bezirk: Konstantinopel, bei Bujuk-
dere und Kadi Kuj (Kotschy), Park von Therapia am Bosporus (Dingler — Herb.
Berlin); Macedonien: bei Severni (Dörfler, It. turcic. II. [1893] n. 568). — West-
liche kleinasiatische Unterprovinz: Ephesus, in den Ruinen der Moschee Selim
(Bornmüller, Lydiae et Cariae ph exs. [1906] n. 10 029). — Cilicisch-taurische
Unterprovinz und Cypern: Cypern, zwischen Larnaca und Ormidia (Kotschy,
PI. Cypr. n. 181), am Südfuß des Troodos gegen Omodos (Kotschy, PI. Cypr. n. 739).
— Candische Unterprovinz: Kissamos auf Creta (Reverchon n. 172 [1884] als
A. byxantinum Schott).
Subvar. 2. Wettsteinii (Hruby) Engl. — A. Wettsteinii Hruby in Bull. Soc. bot.
Geneve (1912) 152, Fig. IV. 1, 2. — Spathae lamina lanceolata, acuminata, viridula
aut marginem versus leviter purpureo-suffusa. Spadicis appendicis elongatae stipes
(1,5 — 2 cm longus) in clavam crassiusculam fusiformem basi et apice attenuatam (6 —
7 cm longam, 1 cm crassam) transiens. — Fig. 1 2 S.
Mittlere Mediterranprovinz.
Candische Unterprovinz. — Creta: Canea, an feuchten Plätzen (Reverchon,
PI. de Crete [I883].n. 172 pr. p.).
Nota. A. Wettsteinii Hruby mea opinione ab hac varietate separari non potest, nam
spathae lamina atque appendicis stipes ut clava longitudine valde variant.
Subvar. 3. marmoratum (Schott) Engl. — A. marmoratum Schott, Prodr. (1860)
85. — Foliorum lamina maculis griseis, flavo-virentibus, albide-viridibus et albide-flavis
marmorata. Spathae lamina lata oblonga, sordide flavovirens purpureo gradatim deli-
quescente ad basin tincta.
86 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Mittlere Mediterranprovinz. — Hellenische Unterprovinz. — Südgriechi-
scher Bezirk: Naxos (Kais. Hofmus. Wien).
Nota. Spatha et spadix minores quam in subvarietate Nickelii.
Var. C. Sieberi Engl. — Spathae lamina oblongo-lanceolata circ. 1,5 — 2,5 dm
longa, albida. Spadicis appendicis elongatae stipes tenuis (1,5 — 2 cm longus) in clavam
cylindricam duplo triplove longiorem 3 — 7 cm longam laminae medium interdum supe-
rantem transiens. — Fig. 12 T.
Mittlere Mediterranprovinz.
Candische Unterprovinz. — Creta: Nio chorio (Sieber), bei Canea, an feuchten
Plätzen (Reverchon, PI. de Crete [1883] n. 172 pr. p. u. in Magnier, Fl. selecta
exs. n. 703 als A. creticum Boiss. Heldr., A. Engler, Arac. exs. et illustr. n. 168
als A. italicum Mill.), Kissamos (Reverchon, PI. de Crete [1884] n. 172 als A. by-
zantinum Schott).
Nota. Haec planta differt a varietatis eoncinnatum subvarietate Wettsteinii spadicis ap-
pendice omnino cylindrica, haud fusiformi. Specimina Reverchonii sub n. 172 in herbariis
distributa pro maxima parte huc pertinent, nonnullae tantum ad varietatis eoncinnatum sub-
varietatem Wettsteinii.
Var. iq. byzantinum (Blume) Engl. — A. byzantinum Blume in Rumphia I.
(1835) 121; Schott in Österr. bot. Wochenbl. III. (1857) 213 pr. p. — A. italicum
Mill. ö. byzantinum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 593 pr. p.; Hruby in Bull.
Soc. bot. Geneve (1912) 136. — A. Zelebori Schott, Prodr. (1860) 94 pr. p. — Pe-
dunculus petiolis brevior aut aequilongus. Spathae tubus lamina triplo brevior, lamina
late oblonga ex toto purpurascens aut marginem versus purpureo-effusa aut viridula et
marginibus atropurpurea. Spadicis spathae medium haud attingentis appendix stipitata
stipite cylindrico purpureo, clava cylindroidea crassa violacea, stipiti aequilonga.
Ägäisch-macedonische Unterprovinz: Macedonien (Dörfler, It. turc. II.
[1893] n. 508, Zelebor), Amazonen-Insel, Chalki bei Konstaninopel (Sintenis, It.
thessal. [1896] n. 1542 — Herb. Haussknecht).
Nota. A. byzantinum >Clus.« Schott, Icon. Aroid. (1857) t. 34 — 36 ad plantam vivam e
tubere ex insula Creta allato produetam depictum fuit. Haec planta et icones a cl. Hruby
Aro Nickelii attribuuntur, attamen ab eo, quod ad nostram varietatem eoncinnatum pertinet,
differunt florum sterilium rudimentis basi laevigatis haud globosis neque verrueulosis.
Var. #. amoenum Engl. — A. albispathum Hruby in Bull. Soc. bot. de Geneve
(1912) 150 quoad specimina Sintenisii infra citata. — Planta minor. Spathae lamina
ovato- oblonga, acuminata, rosacea marginibus late pallide purpurascentibus. Spadicis
medium spathae haud attingentis appendix clava cylindrica violacea stipiti aequilonga.
Mittlere Mediterranprovinz.
Südeuxinische Unterprovinz: Trapezunt (P. Sintenis, It. Orient. [1890]
n. 2064).
Nota. Haec planta valde accedit ad Ari maculati subvarietatem alpinum (Schott et
Kotschy) Engl. Quum autem A. maculatum L. in ditione pontica atque in Caucaso haud oc-
currit, verisimilius est, hanc plantam ex variatione Ari italiei ortam esse.
Var. i. laneeolatum (Boiss. et Heldr.) Engl. — A. creticum Boiss. et Heldr.
var. laneeolatum Boiss. et Heldr. in sched. — Spathae lamina angustior lanceolata, mar-
ginibus et apice rosacea, 1 — 1,2 dm longa, circ. 3 cm lata. Spadicis appendix tenuis
sursum sensim et leviter clavatim incrassata. — Fig. 1 2 U.
Candische Unterprovinz. — Creta, am Amalos, an schattigen Felsen (Rever-
chon, PI. de Crete [1884] n. 278).
Var. x. Facchinii (Porta) Engl. — A. Facchinii Porta in sched. — Spatha minor,
haud ultra 1,5 dm longa. Spadix tenuiter claviformis stipite sensim in clavam 2 mm
crassam transeunte vel subeylindricus superne levissime (ad circa 3 mm) incrassatus. —
Fig. 12 F.
Mitteleurpäisches Gebiet. — Südalpen. — Judicarische Alpen: im Val
Vestino um 800 — 900 m (Porta).
Amin.
87
12. Typus polymorphus A. maculatum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 966 emend.
Mill. Gard. dict. ed. 8. (1768); Schrank, Fl. monac. IL (1811—1848) t. 423; Curtis,
Fl. Lond. IL (4 82 4) 35; Smith in Engl. Bot. XIX. t. 1298; Woodville Med. bot. IV.
(1832) t. 249; Baxter, Brit. Bot. III. (1834—1843) 261; Koch, Syn. ed. 2. (1845)
787; Nees, Gen. FL germ. (1845) t. 39; Pari. Fl. ital. IL (4852) 246; Bertol. Fl. ital. X.
(4 854) 2 46; Gren. et Godr. Fl. de Fr. III. (4 855) 330; Nyman, Consp. (4 8 82) 755, Suppl.
IL (4 890) 315; Reichb. Ic. VII. t. 8; Engl, in DG. Mon. Phan. IL (4 879) 593 et in EngL-
Prantl, Pflzfam. III. 2. (1889) 147, Fig. 94 ^4 — G\ Aschers, et Graebn. Syn. IL 2.
(1904) 375; Goste, Fl. Fr. III. (1906) 433; Briq. Prodr. Fl. Cors. I. (1910) 236; Hruby
in Bull. Soc. bot. Geneve (19 4 2) 4 24 — 4 2 8; Rouy, Fl. de Fr. XIII. (1912) 2 77. —
A. vulgare, Lam. Fl. franc. III. (4 778) 357, Encycl. III. (4 789) 8; Rieh, in Guillem. Archiv I.
4 1, t. 4; Blume in Rumphia I. (4 835) 4 4 7 ; Kunth, Enum. 111.(4 84 4) 23; Plee, typ. fam. livr.
27. — Tuber plerumque ovoideum vel cylindroideum, rarius (locis petrosis) diseoideum
D D" E E" F F" Q G" H H." <J J" K. IÜ' L
Fig. 1 3. Arum maculatum L. emend. Mill. Varietas appendicis. A — E Var. «. vulgare (Lam.
Engl. A Trencin, B, a, b, e Frankfurt a. Main, G Schleswig u. Hasserode im Harz, D Irland,
Cork, E Parnes in Griechenland. F—H Var. ß. angustatum Engl, subvar. gracile (Unverr.)
Engl. F Svezevo in Slavonien, O Monora in Siebenbürgen, Sielbeck in Holstein, Mannsfeld in
Thüringen, Guttenberger Wald bei Würzburg, EL Nagy Enyed in Siebenbürgen, Sielbeck in Hol-
stein. J Var. ß. angustatum Kngl. subvar. eylindricum (Gasparr.) Engl. Sicilien. K Var. ß
angustatum Engl, subvar. Malyi (Schott) Engl. Montenegro. L Var. y. attenuatum Engl. —
Appendices magnitudine naturali. — A" — K" Spathae */8 m - n - — Icon. origin. — J. Pohl
delin., A. Engler direxit.
(conf. Hruby in Bull. Soc. bot. de Geneve [4 9 4 2] p. 4 24, 4 39, Fig. 4, 160, Fig. 6).
Foliorum petioli quam lamina duplo longiores, circa ad tertiam partem usque vaginati,
apicern versus angustati, lamina hastata vel sagittato-hastata lobo antico oblongo quam
postici retrorsi vel subdivaricati duplo longiore. Pedunculus petiolo plerumque brevior,
interdum illum subaequans vel etiam superans. Spathae tubus oblongus in fundo albido
medio vel etiam apicem versus zona purpurea notatus, laminae tertiam partem subaequans,
lamina lanceolato-oblonga intus virescens vel margine sordide vel laete purpurascens,
interdum irregulariter nigro-purpureo-maculata, rarius albescens. Spadicis dimidium
spathae aequantis vel brevioris inflorescentia feminea quam mascula triplo quadruplove
longior. Pistilla ovoidea, pallide virescentia, interdum circa stigma purpurascentia.
Florum sterilium rudimenta inferiora oligoeyela, superiora plerumque polycycla, approxi-
mata vel remotiuscula inferne verrueulosa, in subulam tenuissimam sublaevem contraeta.
Appendix e stipite pallide flavo in clavam plerumque obtusam stipite breviorem vel
longiorem vel ei aequilongam incrassata.
88 A. Engler. — Araceae-Aroide&e.
Nota 1. Cl. Schott, ut soluit, formas hujus quoque speciei magis quam ullus botanicus
distinxit et species constantes esse censuit; imprimis spathae colorem atque appendicis indolem,
stipitis atque clavae longitudinem notas essentiales esse existimavit. Speciminibus originalibus
atque iconibus Herum iterumque comparatis facere non possumus, quin species numerosas va-
rietates vel ne varietates quidem esse plantae valde divulgatae existimemus. Varietates magis
diversas tantum enumero, attamen praeter eas formae intermediae foliis immaculatis vel plus
minusve maculatis atque spatha plus minusve viridescente vel purpurascente exstant.
Nota 2. De foliorum maculis confer: N. Colgan, The leaf marking of Arum macu-
latum, in The Irish Naturalist XII. (1903)78—81; Pethybridge, The leaf spots of Arum ma-
culatum, in The Irish Naturalist XII. (1903) 145— 152; N. B. Bruce, The leaf marking of Arum
maculatum, in The Irish Naturalist XII. (1903) 166; R. A. Philipps, Notes on Arum macu-
latum, Irish Naturalist XII. (1903) 204—206.
Var. a. vulgare (Lam.) Engl, (sub titulo formae) in DC. Mon. Phan. II. (4 879)
594; Aschers, et Graebn. Syn. II. (1904) 376. — A. vulgare Lam. Fl. franc. III. (1778)
537. — Spathae lamina ovato-lanceolata. Spadicis appendix violacea vel flavescens. —
Fig. 4 3 A—E.
Subvar. I. immaculatum Mutel, Fl. Fr. in. (1836) 339; Engl. 1. c. 594; Rouy,
Fl. de Fr. XIII. (1912) 278. — A. maculatum >L« Oed. Fl. dan. III. (1768) 505;
Sturm, Deutschi. Fl. XI. (1825) 14; Dietr. Fl. Boruss. IV. (1836) 223. — A. Bes~
serianum »Schott« (in Österr. bot. Zeitschr. VIII. [1858] 3 49); Nyman, Consp. Fl. eur.
(1882) 755, non Schott. — A. immaculatum Schott, Prodr. (1860) 92. — A. Zele-
bori Schott, Prodr. (1860) 94 pr. p. — A. Orientale »Besser« Knapp, Pfl. Galiz. a. d.
Bukowina (1 874) 78. — Foliorum lamina maculata. Spadicis appendix violacea vel
flavens vel ochraceo-lutescens.
Subvar. 2. eumaculatum Engl. — A. maculatum »L.« Nees, Düsseid. II. (1821)
t. 24; Hayne, Arzneigew. XIII. (4837) t. 33; Reichb. Ic. Fl. germ. VII. (1845) t. 8. —
A. maculatum L. f. vulgaris eumaculata Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 594. —
Foliorum lamina supra maculis nigris vel purpureis irregulariter conspersa. Spathae
lamina intus virens, maculis irregularibus ex nigro purpurascentibus hinc inde conspersa. —
Fig. 14 A—G.
Mitteleuropäisches Gebiet.
A. Atlantische Provinz: in Irland häufig, z. B. in Cork (Chandlee); in Eng-
land verbreitet; in Schottland selten; im südwestlichen und nordfranzösischen
Tiefland verbreitet (Grenier u. Godron, Rouy), z. B. St. Germain u. Versailles bei
Paris (Herb. Berlin); Dionville im Dep. Aube (Martens); im belgischen Tiefland
selten (Crepin); im niederrheinischen Tiefland, in Holland in Gebüschen ver-
breitet (Heukels).
B. Subatlantische Provinz. — a. Niedersachsen nur im südlichsten Teil
des nordwestdeutschen Heidelandes, nämlich in Ostfriesland, im Wäldchen bei
Schloß Gödens, bei Pewsum, Wessel, nach Buchenau wohl sicher nicht einheimisch;
Haselüne; Lathen, in Hecken der Marsch bei Nienburg häufig; Bardenhagen und Bever-
beck bei Lüneburg, im südlichen Teil des Fürstentums mehrfach, in den benachbarten
Hügelgegenden häuflg (nach Buchenau, Fl. der nordwestdeutsch. Tiefebene), an der
Werse bei Münster (F. Bachmann — Herb. Berlin). — b. Baltische Buchenzone. —
1. Nordwestbaltischer Bezirk: Auf der jütischen Halbinsel in den Wäldern der
Ostküste zerstreut, in Schleswig- Holstein z. B. bei Sielbeck, Knoop bei Kiel, Tiergarten
bei Schleswig (Herb. Berlin), Apenrade (Prahl — Herb. Haussknecht), Uklei-See bei
Eutin (Mickenhoff), (die nördlichsten Standorte im dänischen Jütland sind Paalsgard
bei Aarhus, Kalo und Aalborg), auf den dänischen Inseln bis Möen, im südlichen
Fünen und Seeland, seltener in Nord-Seeland (Odsherred, Agersvold, Dronninggaard,
Vesterbro und Kastelsvolden bei Kopenhagen); auf Bornholm bei St. Johns Kapelle,
Heiligdomen im Stift Röe, Slammebjergs Wald bei Nexö [nach Lange, Haandbog i
Danske Fl.], im südwestlichen Schweden, in Schonen bei Krageholm, Lund, Ellinge und
Engelholm, in Halland bei Halmstad [Hartmann, Skand. Fl.]). — 2. Südbaltischer
Bezirk: in Mecklenburg in der NW-Ecke bis Wismar, Kleinen, Lübstorf am Schweriner
Arum. 89
See, Ratzeburg, in alten Gartenanlagen und Parks verwildert, so am Wall bei Rostock
(E. H. L. Krause, Fl. von Mecklenburg); in Pommern: Damgarten bei Stralsund, Grans-
kewitz bei Trent und Putbuser Park auf Rügen, Gartz a. 0., Stargard und Relgard
(nach Müller, Fl. von Pommern).
D. Sarmatische Provinz. — a. Westsarmatisches Tiefland. — 1. West-
licher Rezirk: vom Königreich Sachsen (z. R. Connewitz und Rosenthal bei Leipzig),
durch die Provinz Sachsen (z. R. Unterholzer Rerg, Rogätz, Papenberg bei Neuhaldens-
leben [auch Subvar. eumaculatum], bei Magdeburg) und Anhalt (z. R. Gr. Kühnauer
Forst bei Dessau [Vatke — Herb. Haussknecht]), bis an das linke Eibufer in Wäldern
ziemlich verbreitet; bei Salzwedel und Havelberg, im größten Teil der Mark Rranden-
burg und weiter östlich der Elbe nirgend sicher ursprünglich: Reerwalde, Beizig, Wriezen
(verwildert), Soldin, Prenzlau (verwildert), Neu-Ruppin (verwildert) (nach Ascherson u.
Graebner, Fl. d. nordostdeutschen Flachlandes). — Im mittleren Rezirk 2. und dem
ostsarmatischen Tiefland b. fehlend.
E. Provinz der europäischen Mittelgebirge. — a. Im zentralfranzö-
sischen Rergland verbreitet. — b. Rheinland: häufig in feuchten Laubwäldern
der mittleren. Rheinebene und des Hügellandes, vorzugsweise in ersterer; z. R. Hagenau
(Rillot, Fl. Gall. et Germ. exs. n. 465. — Subvar. eumaculatum), in der Pfalz zer-
streut (Vollmann), z. B. bei Schwetzingen (Herb. Rerlin); Wollendorftal bei Neuwied
(Heuser — Herb. Rreslau), Schloßberg bei Heidelberg (Bauke — Herb. Haussknecht) ;
Coblenz (Winkler), Godesberg (v. Seemen), Siebengebirge (Rolle); Mülheim a. d. Ruhr
(Herb. Haussknecht); Graben im Schwarzwald (0. Hoffmann): Hoheneck i. d. Vogesen
(Mougeot). — c. Mainland: Verbreitet im Keupergebiet von Ober- und Unterfranken
(Vollmann)," seltener im Muschelkalkgebiet von Unter- und Mittelfranken (Vollmann). —
d. Jurassisches Rergland: Frankfurt a. M. (Zimmern — Herb. Rerlin), Guttenberger
Wald bei Würzburg (Herb. Berlin). — Fränkischer Jura: Wellheim, Monheim, Haessel-
berg, Heidenheim am Hahnenkamm gegenüber dem Rechenberg, Penkertal bei Etters-
hausen, Prann a. d. Altmühl, Tal der Deininger Laber, Höhengau bei Amberg, Muggen-
dorf, Weismain, Kulmbach (Vollmann, Fl. v. Baiern). — e. Hercynisches Berg-
land. — 1*). Weserbergland: Hann.-Münden (Weihe), Hameln (Pflümer). —
3. Hügelland der Werra und Fulda mit der Rhön: Hasselbach in der Rhön
(nach Vollmann, Fl. v. Raiern). — 4. Thüringer Recken: Steiger bei Erfurt
(Hinneberg), Suiza (v. Seemen), Lisdorf bei Eckard tsberga (R. Fritze — Herb.
Berlin), mehrfach im Herzogtum Gotha, auch Subvar. eumaculatum (Herb. Haussknecht);
Rothenburg am Kyffhäuser (Rornmüller); Saalhäuser bei Kosen (Rornmüller). —
5. Hügelland der unteren Saale: Rabeninsel bei Halle. — 6. Land der weißen
Elster: Gera und Zschippach (Naumann — Herb. Haussknecht). — 7. Muldenland:
Chemnitz, Knoblauchberg bei Hartenstein (Weicker — Herb. Hofmus. Wien). —
9. Lausitzer Hügelland: Schönauer Hutstein bei Görlitz und Rotstein bei Zoblitz
(Kölbing). — 10. Lausitzer Rergland und Eibsandsteingebirge: im nördlichen
Böhmen: Rollberg bei Niemes, Höllengrund bei Neuschloß, Hammerstein bei Eisenbrod,
Kratzau, Kaltenberg bei Röhmisch-Kamnitz, Pirschkenberg bei Schluckenau (nach Cela-
kovsky, Prodr. Fl. v. Böhmen). — 11. Harz: nicht selten; z. B. Hasserode und
Burgberg bei Harzburg (Retzdorff — Herb. Rerlin), Hahn bei Ermsleben (Jenner —
Herb. Haussknecht), Ebenburg und Hohnstein im Unterharz, auch Subvar. maculatum
John — Herb. Haussknecht). — 13. Voigtländisches Rergland: im Frankenwald
bei Presseck, Nordhalben, Zeyern, Geusergrund, Köstenbach und Lamitztal, Geroldsgrün
(Vollmann); im Fichtelgebirge). — 14. Erzgebirge: Siebenlehn (Dietrich — Herb.
Berlin), Tharand (Reichenbach f.), Rabenauer Grund (Reichenbach), auf der Südseite
im nördlichen Röhmen bei Wernstädtel, Osseg, Duppau, Hauenstein (nach Celakovsky);
bei Teplitz (M. Winkler — Herb. Rreslau). — 15. Im Hauptzug des Kaiserwaldes,
*) Folgende Bezifferung der Bezirke der Unterprovinz des hercynischen Berglandes ent-
spricht der Bezifferung im Syllabus von Engler und Gilg, 8. Aufl., S. 853.
90 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Oberpfälzer, Böhmer- und Bayerischen Waldes fehlend, nur bei Bogenberg
und Falkenstein bei Wörth nahe an der Donau (Sendtner, Vollmann). — f. Böh-
misch-mährisches Bergland: bei Vsetinc (Uhlela). — g. Sudeten: nicht ver-
breitet; Großbusch bei Pläswitz (Schwarzer), Bräuerbusch bei Kallendorf bei Schweid-
nitz (Rupp), Dabergaster Busch bei Strehlen (Bleisch), Donikau bei Cudowa (F. Gohn).
— h. Nördliches Karpathenvorland: im Brzezier Stadtwald bei Ratibor häufig
(Arndt, Fritze), im Glinitzer Wald bei Beuthen (Unverricht); häufig bei Teschen:
Blogotitz, Konska (Kolbenheyer), Bobrek, Guldau, Mönchhof (Kotschy); Ojcow in
Polen (Karo — Herb. Berlin); Galizien: Giebeltöw im NWN von Krakau, Winniczki
im SSO von Lemberg, Niwra im NON von Mielnica, Czernawka, am Cecina bei Horecza
im SW von Czernowitz, Cergowa göra, Podzamcze, Zbyszyce am Fuß der Karpathen
(Angaben nach Knapp, Pfl. Galiziens), Uniöw, Papierna, Brzezany, Pareu-Reu in Ost-
Galizien (als A. Orientale Marsch. Bieb. bei Knapp). Volhynien (Besser — Herb. Kew,
Berlin).
F. Pontische Provinz. — a. Danubische Unterprovinz. — 1. Pan-
nonischer Bezirk (Mährisches, niederösterreichisches Tiefland, Ungarisches Tiefland.
Ebenes Kroatien [Vukotinovic], nördlichstes Bosnien, Syrmien und Nordserbien): Längs
der Schwarzava, und der Thaja sehr gemein (Oborny), im Paradieswald bei Brunn,
Kobefitz nächst Austerlitz, um Olmütz ziemlich häufig (Reissek), Jaroschauer Au bei
Ungar. Hradisch, Swinetz bei Neutitschein (nach Oborny); um Wien häufig in Auen usw.,
z. B. Augarten, Prater, Hütteldorfer Au (nach Neilreich, Fl. v. Wien), Leopoldsfeld b.
Budapest (Richter), Herschely (Husser), Comitat Temesvar, bei Versetz (J. Wagner
in Fl. exs. austro-hung. n. 3889); am Johannesberg bei Zwecevo (Stoitzner — Herb.
Berlin), Belgrad (Friedrichsthal — Kais. Hofmus. Wien).
G. Provinz der Pyrenäen. — Zentralpyrenäen, auf der Nordseite, unter-
halb des Pic de Gard (Bubani), Tarbes (Deville), Bedat-Salut (Philippe), Val d'Aspe,
um Saurat bei Meleze oberhalb Luchon und anderwärts (Bubani).
H. Provinz der Alpenländer. — a. Alpenvorland: in Niederösterreich in
Auen und Wäldern. In Oberösterreich in den Traunauen zwischen Waldmünchen und
Traun, bei Wels, im Lambacher Forst, um Kremsmünster (nach Duftschmid). Im
Salzburger Land sehr verbreitet am Fuß der Vorberge, z. B. in der Josefsau (A. Sauter).
In der unteren und oberen bayerischen Hochebene verbreitet (Vollmann). In der
schwäbischen Hochebene bei Ulm und Kirchheim (v. Martens — Herb. Berlin). In
den Niederungen des Illgebietes von Bludenz bis Feldkirch, im Rheintal und Walgau
häufig, z.B. Arbogast, Haslach, Dornbirn, Bregenz (v. Dalla Torre und Graf v. Sarnt-
hein, Fl. v. Tirol). In der nördlichen Schweiz verbreitet; so bei Zürich, häuGg in der
Gegend von Bern und bei Genf, zumeist Subvar. immaculatum, seltener z. B. bei Radel-
fingen bei Bern Var. eumaculatum. — b. Nördliche Kalkalpen, nur in der unteren
Laubwaldregion. — 1. Österreichische und nordoststeierische Alpen: aus der
Ebene durch das Voralpenland aufsteigend bis in den Wiener Wald und das Leitha-
gebirge, daselbst häufig, z. B. Hermannskogel hinter Brühl, Helmental, Eisernes Tor
(Neilreich u. a.). In Oberösterreich bei Kirchdorf in Grasgärten (Schiedermayer),
Hausmanning am Kremsursprung, bei Klaus, Traunkirchen, Ischl, Hallstatt, Mondsee,
Vöcklabruck (nach Duftschmid, Fl. v. Oberösterr.). — 2. Salzburger Kalkalpen:
am Fuß des Gaisberges (A. Sauter). — 3. Mittelbayerische und Nordtiroler
Kalkalpen: in der oberen bayerischen Hochebene ziemlich verbreitet und von da
stellenweise aufwärts, z. B. zwischen Bayrischzeil und Oberaudorf (Progel), bei Garmisch
(Einsele); in Nordtirol verwildert in mehreren Gärten und Obstangern um Rottenburg
(Gremblich), Schwaz und Innsbruck, wild in der Erlenau bei St. Margarethen. —
4. Kalkalpen vom Algäu und Lechtal bis zur Ostschweiz: im Algäu: Ruine
Burgberg, Ruine Egg bei Immenstadt, Hindelang, zwischen Meiselstein und Sturmanns-
höhle um 880 m (Einsele); in Vorarlberg nur im Tal der 111 von Bludenz abwärts bis
Feldkirch (Hasler); in der unteren Waldregion der westlichen Schweizer Alpen. —
6. Waadtländer und Nordsavoier Alpen: z. B. Montreux (Firle), Lausanne. —
Arum. 91
e. — Jura-Alpen und Drome-Alpen:? — f. Süd-Alpen. — 1. Insubrische
Alpen: Brissago (Franzoni). — 2. Bergamasker Alpen:? — 3. Brenta-Gruppe
und Nonsberg:? — 4. Judicarische Alpen zwischen Idro- und Garda-See:
im Val Vestino bei der Pfarrkirche von Megasa (Facchini), Alle Valli bei St. Antonio
(Porta), Mte. Denervo, oberhalb Musselone (Haussknecht — Subvar. eumaeulatum),
Ballino bei Riva häufig (Gelmi). — 5. Mittelgebirge des Etschtales:? — 6. Trien-
tinisch-Veroneser Alpen: Monte Baldo ai Pianetti bei Brentonico, am Cerbiol um
13 — 1400 m, am Gambon (Goiran), am Artilone (Calzolari), Val Aviana (Huter),
Lavarone (Graziadei), Valle la Galliana zwischen Brenno und Pradolano am rechten
Ufer des Chiappenabaches (Ambrosi). — Nach Dalla Torre und Graf Sarnthein,
Fl. v. Tirol. — 7. Karnisch-venetianische Alpen: Stretta di Pradolino 470 m
(Gortani). — 8. Südöstliche Dolomiten und Kalkalpen: Ternovaner Wald
(Pospichal). Im oberen Suchorica-Tal in Berkin und in der Draga von Pisino
(Pospichal). — 9. Karst und Karniolisch-illyrisches Übergangsgebiet: Adels-
berg, Präwald, Nanos, Monte Kremsiza und Odollina, Cicer-Boden, vom Slavnik bis zum
Monte Maggiore spärlich, auf dem Planik häufig (Pospichal), Monte Sija (Marchesetti). —
h. Südliches Alpenvorland: Bassano (nach Bertoloni), Dignano, Longone bei
Polcenigo, Fagagna, San Daniele (nach Gortani).
I. Provinz der Apenninen: in der submontanen und montanen Region: Umbrien:
Berg Petrano oberhalb Cagli (Federici), Colfiorito und Montigno (Octaviani); Etrurien,
im Tibertal bei S. Stefano (Amideo nach Bertoloni).
K. Provinz der Karpathen. — a. Westkarpathen. — 3. Südliche Zentral-
karpathen: Podhrad im Trencziner Comitat (Holuby). — 4. Beskiden: Murkergebirge
und bei Neuhübel, Philippstal bei Javornik, wie überhaupt in den Beskiden nicht selten
(Oborny). — 6. Kleine Karpathen: am Thebener Kobel (Brancsik, Pax). —
7. Randgebirge an der Neutra: am Zobor bei Neutra (Pax). — b. Ostkar-
pathen. — 10. Domogled, am Kazan-Paß um 900 m (Fiek, Pax). — 11. Pojana
Ruszka (Pax).
L. Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — a. Pannonische Unter-
provinz: Nord -Kroatien. — b. Illyrische Unterprovinz. — 1. Nördliches
Bosnien mit dem östlichen Norddalmatien: Umljanovich bei Dernis (Visiani); Krupas
Bihac, Grmec Planina, Banjaluka, Aginosolo, Surjan, Travnik, Zenica, Kralupi, Bugojno
u. a. 0. verbreitet (vergl. Beck v. Mannagetta, Fl. v. Bosnien in Wiss. Mitt. aus
Bosnien u. der Hercegovina I. [1904] 476). — Nördliches Serbien:? — 2. Südliches
Bosnien: Mehrfach um Sarajevo, z. B. im Bucatal, bei Ilidze, in den Miljackaschluchten;
Zeljeznicatal bei Grab, Trnovo, Tarcin, Kalinovik, Zelen gora, Bjelasnica, Preslica, Govzatal
bei Jelec, oberes Drinatal zwischen Foca und Bastaci, im Suijeskatal, in der Vucevo
Planina gegen die Drina, am Grad bei Zvornik (Beck v. Mannagetta a. a. O.). —
3. Hercegovina: Konjica, Idbartal der Prenj Planina, Ulok, Mostar (Beck v. Manna-
getta a. a. O.). — Serbien (Zelebor, Paulovic).
Subvar. 3. roseum Gremblich in herbariis variis. — Spatha rosea.
Südalpen. — Judicarische Alpen: Val Vestino um 800 — 1000 m (Gremb-
lich). — Trientinisch-veroneser Alpen: Valle Bosiana am Monte Baldo (Pollini —
Herb. Sprengel in Herb. Berlin).
Subvar. 4. pyrenaeum (Dufour) Engl. — A. pyrenaeum Dufour in Lap. Hist.
abr. Suppl. (1818) 143; Spreng. Syst. III. (1826) 768; Schott, Syn. (1856) «5, Prodr.
(1860) 100. — Spathae lamina vinoso-purpureo-viridis.
Mitteleuropäisches Gebiet.
Provinz der Pyrenäen. — Provinz der Karpathen. — b. Ostkarpathen. —
12. Biharia: Laubwälder bei Großwardein, 180 m (J. Freyn — Herb. Berlin.
Subvar. 5. Tetrelii Corbiere, Fl. Norm. 2. suppl. (1898); Rouy, Fl. Fr. XIII.
(1912) 278. — Foliorum lamina atro-maculata. Spadicis appendix lutea.
Mitteleuropäisches Gebiet. — Atlantische Provinz: West-Frankreich: Dep.
Eure, Sainte-Barbe bei Louviers (T6trel nach Rouy).
92 A • Engler. — Araceae-Aroideae.
Mediterran gebiet.
Iberische Provinz. — a. Subpyrenäisches Iberien: häufig in der unteren
und montanen Region (nach Willkomm). — Zentrales Iberien: Sierra de Guadar-
rama, Avila, Seria (Quer y Martinez, Fl. esp., Cutanda, Colmeiro, Lange nach
Willkomm), Arragonien (Asso).
Ligurisch-tyrrhenische Provinz: im Gebiet der Apenninen (s. oben!). —
Südtyrrhenische Unterprovinz: Monte Pellino in Calabrien (Terracciano). —
Corsica: in Wäldern von 1000 — 1300 m selten: Montagne de Caporalino (Foucaud,
Simon), Corte (Burnouf), zwischen Corte und Niolo, gegen 1300 m (Salis), Sainte-
Lucie bei Porto Vecchio um 45 m ü. M. (Briquet).
Mittlere Mediterranprovinz.
Adriatische Unterprovinz. — Po-Ebene: am Lambro bei Mailand (Balsamo-
Crivelli); Bosco Fontana bei Mantua (Barbieri). — Süddalmatinischer Bezirk.
Bogdassich bei Caltaro (nach Visiani). — Hellenische Unterprovinz. — Nord-
griechischer Bezirk: bei Mavreli und Kerasia Sina auf dem Berge Chassia, bei Mandri
Dristila auf dem Otbrys (Formanek), Parnass (Qrphanides n. 2742 — Herb. Berlin). —
Mittelgriechischer Bezirk: Euboea, gegen den Gipfel des Berges Oche (Ag. Elias), bei
Karislo (Sartorius — Herb. Berlin), Parnes, in der Tannenregion bei Kandali (v. Held-
reich — Herb. Berlin), auf dem Kyllene (Orphanides). — Scardo-pindische
Unterprovinz: Chaliki (Sintenis, It. thessal. n. 1542).
Var. ß. angustatum Engl, in DC. Monogr. Phan. II. (1879) 595 emend. —
Spathae lamina elongato-oblongo-lanceolata, plerumque longe acuminata.
Subvar. 1. gracile (Unverr.) Engl. — A. intermedium Schur ex Schott, Prodr.
(4 860) 91; Schur, Enum. plant, transsilv. (1866) 336. — A. transsilvanicum Czetz,
Erd. Mur. VI. 11 ex Simonkai, Enum. fl. transsilv. (1886) 514. — A. gracile Unver-
richt, Verh. siebenb. Naturf. (1854) 173; Schott, Prodr. (1860) 91; Fuss, Fl. Transsilv.
(1866) 615. — A. maeulatum L. B. I. Besserianum (Schott) Aschers, et Graebn. Syn.
II. 2. (1904) 376. — Spathae lamina alba. Spadicis appendix longe stipitata, clava
valde tenui, obtusa, stipitem subaequante. — Fig. 1 3 F — H.
Mitteleuropäisches Gebiet.
E. Provinz der europäischen Mittelgebirge. — Hügelland der unteren
Saale: Mansfeld (Junghuhn. — Herb. Berlin). — Mainland: Guttenbergwald bei Würz-
burg (Körnicke — Herb. Berlin).
F. Pontische Provinz: Tal Hüvösvölgy bei Budapest (Filarszky in Fl. hung.
exs. n. 300). Slavonien, in der Brsaya und am Johannisberg bei Zwecevo (Stoitzner —
Herb. Berlin). Ob die Pflanzen der Ukraine, welche ich nicht • gesehen habe, hierher
oder zu A. Orientale Marsch. Bieb. Subsp. euorientale Engl, gehören, lasse ich unent-
schieden.
K. Provinz der Karpathen. — b. Ostkarpathen. — Transsilvanische
Alpen: in Buchenwäldern bei Monora um 300 m (Donnersmarkt) (Barth in Fl. exs.
austr. hung. n. 3889), Panto (Czetz — Herb. Berlin), am Maros bei Nagy Enyed
(v. Czatö — Herb. Berlin), Gantz (Haynald — Herb. Berlin), bei Brood (Unver-
ric.ht — Herb. Breslau).
L. Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — b. Illyrische Unter-
provinz: Höhen am linken Miljazka-Ufer in der Ebene von Sarajewo sehr selten
(Blau — Herb. Berlin).
Subvar. 2. alpinum (Schott et Kotschy) Engl. — A. alpintmt Schott et Kotschy
in Mohl u. Schlechtendal, Bot. Zeit. (1851) 285, Syn. (1856) 12, Prodr. (1860) 91. —
Spathae lamina disco albo-virente, marginibus laete purpurascentibus.
K. Provinz der Karpathen. — b. Ostkarpathen. — 10. Domogled: in
schattigen Buchenwäldern der oberen Cerna bei Tesna in der Nähe der Herkulesbäder
(v. Degen — Herb. Berlin), bei Plascvitza am Kazän (v. Degen — Herb. Breslau)
Subvar. 4. cylindricum (Gasp.) Engl. — A. cylindricum Gasparrini in Gursone,
Fl. sie. Syn. II. (1844) 597; Pariatore, Fl. ital. II. (1852) 247; Schott, Prodr. (1860)
Arum. 93
100. — Spathae lamina alba. Spadicis appendix tenuiter cylindrica, stipite indistincto. —
Fig. 4 3 J.
Sicilien: Madonie, am Piano della Battaglia di Petralia (Gasparrini — blühend
Juni, Juli).
Subvar. 3. Malyi (Schott) Engl. — A. Malyi Schott, Prodr. (4 860) 93. — Spathae
tubus intus medio zona dilute purpurea notatus, lamina flavo-virens, margine et in disco
pallide vel saturatius-purpureo suffusa, major. Appendicis stipes pallide violaceus, clava
crassiuscula, obtusa, saturate purpurea. — Fig. 4 3 K.
Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — Montenegro (Maly).
Var. y. attenuatum Engl. — Pedunculus longus. Spathae circ. 4 dm longae
lamina oblongo-lanceolata 7 — 8 cm longa, virescens. Spadicis appendix inferne vix
constricta cylindrica, sursum leviter attenuata, 2,5 cm longa, inferne 2,5 mm crassa,
violacea. — Fig. 4 3 L.
Mediterrangebiet. — Scardo-pindische Unterprovinz. — Thessalien:
Chaliki, auf Triften (Sintenis, Fl. Thessal. [4 896] n. 4 542 — Herb. Haussknecht).
Nota. Planta dubia, cujus specimen unicum tantum vidi. Fortasse ad A. Orientale Marsch.
Bieb. subsp. elongatum (Stev.) Engl, pertinet.
Nota. Cl. Hruby (1. c. 133) complures formas montanas Apcnnini quasi intermedias inter
Ära maeulatum et italicum ulteriori adnumerat. Quamquam cum hoc autore persuasus sum
Arum maeulatum ab Aro italico originem ducere, negare non possum, has plantas Aro macu-
lato attribui eodem jure licere. Vix dubitandum est Arum maeulatum quod tempore glaciali
in Europa occidentali perduravit hoc tempore etiam in silvis ad pedem Apennini sitis per-
duravisse.
Species dubia.
A. Korolkowii Regel in Descript. plant, nov. turkest. (4 873) 407; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (4 87 9) 596. — Foliorum petiolus a basi ad tertiana partem vaginatus,
apice teres, lamina cordato-hastata, leviter undulata, obtusa vel acuta, quam peliolus
2 — 3 plo brevior. Pedunculus longus petiolum superans, rubro-lineolatus. Spathae
viridis tubus arcte convolutus, lamina oblongo-lanceolata, acuminata. Spadicis appendix
cylindrico-clavata quam inflorescenlia longior.
Turkestan (Korolkow — Herb. Kais. bot. Gart. St. Petersburg).
Nota. Flores fertiles et steriles non descripti sunt.. Fortasse haec planta ad A. Orientale
Marsch. Bieb. subsp. elongatum (Steven) Engl, pertinet. — Non vidi.
Species e genere Arum exclusae.
A. abyssinicum A. Rieh. Tent. Fl. Abyss. II. = Sauromatum nubicum Schott
(1851) 352
A. aculeatum Steud. Nom. ed. 4. (4 840) 73 = Montrichardia arborescens (L.) Schott
var. aeuleata (Meyer) Engl.
A. alliaceum Ruiz msc. = Diefferibachia costata Klotzsch
A. alternans Vell. Fl. Flum. IX. (4 827) t. 4 46 = Philodendron crassinervium Lindl.
A. alternum Vell. Fl. Flum. IX. (4827) t. 4 46 = Philodendron crassinervium. Lindl.
A. amphibium Vell. Fl. Flum. IX. (4 827) = Philodendron amphibium (Vell.) Kunth
t. 4 42
A. aquaticum Noronha in Verh. Batav. Gen. = Nomen nudum.
V. (4 790) ed. I. Art. IV. Malesia
A. angulatum Griff. Notul. III. (4 834) 4 43 = Typhonium flagelliferum (Lodd.) Blume
A. aphyllum Hook, in W. Gray, Trav. in = Amorphophallus leonensis Lern.
Western Afr. (4 825) 386, t. A.
A. arborescens L. Spec. ed. 2. (4 763) 4 374 = Montrichardia arborescens (L.) Schott
A. arisarum L. Spec. ed. 4. (4 753) 966, = Arisarum vulgare Targ. Tozz.
ed. 2. (4763) 4370
A. arisarum Lour. Fl. cochinch. (4 790) 535 = Theriophonum Wightii Blume
ed. Willd. (4 793) 655
94
A. Engler. — Araceae-Aroideae
A. atrorubens Ait. Hort. Kew. III. (l 789) 3 1 5
A. atrorubens Spreng. Syst. III. (1826) 769
A. auritum L. Spec. ed. 2. (1763) 1371
A. auritum Vell. Fl. Flum. IX. (4 887) t. H 3
A. austräte Rieh, in Guill. Arch. I. (4 883)
20, t. 2
A. betifolium Mill. Gard. Dict. ed. 8. (1768)
42
A. bicolor Ait. Hort. Kew. III. (4 789) 34 6
A. bubalinum Noronha in Ver. Batav. Gen.
v. (4 790) ed. 4. Art. IV. 4. Malesia
A. bulbiferum Roxb. Hort. beng. (4 8 4 4) 65,
Fl. ind. III. (1832) 510; Sims, Bot. Mag.
t. 2072, 2508
A. bulbiferum Salisb. Prodr. (4 796) 260
A. bulbosum Pers. ex Kunth, Enum. III.
(4841) 54
A. caeruleo-punctatwn Zipp. ex Kunth, Enum.
III. (4 844) 33
A. cälyptrale Salisb. Prodr. (4 796) 264
A. campanulatum Roxb. Hort. beng. (18 4 4)
65, Fl. ind. III. (4 832) 509
A. cannifolium L. PI. surin. (4 775) n. 122,
in Amoen. acad. ed. Schreb. VIII. (1785)
263
A. carratraeense Haensel. in Bot. Zeit. IV.
(1846) 313
A. catavericum Noronha in Herb. Batav. Gen.
v. (1790) ed. 1. Art. IV. 4. Malesia.
A. ciliatum Hort, ex Loud. Encycl. Suppl.
II. (1841) 1508
A. elavatum Desf. Cat. Hort. Par. ed. 3. (1 829)
385
A. colocasia L. Spec. ed. 4. (4 753) 965
A. colocasioides Desf. Catal. pf. Hort. Paris.
ed. 3. (4 829) 7 et 385
A. cordatum (Vell.) Kunth, Enum. III. (4 84 4)
52
A. cordifolium Bory, Voy. I. 376; II. (4 804)
67
A. costatum Wall. Tent. Fl. Napal. (182 4)
28, t. 19
A. crassipes Boiss. Diagn. pl. or. XIII. (4 853) 9
A. crenatum Wight in Hook. Bot. Mise. II.
(4834) 400
A. crinitum Ait. Hort. Kew. III. (1789) 314
A. erudele Salisb. Prodr. (1796) 261
A. cucullatum Lour. Fl. cochinch. (1790)
536, ed. Willd. (1793) 656
A. curvatum Roxb. Hort. beng. (18 14) 65,
Fl. ind. III. (1832) 506
A. cuspidatum Blume, Cat. Gew. Buitenzorg
(4823) 404
A. cuspidatum Roxb. Fl. ind. III. (4 832) 506
= Arisaema triphyllum (L.) Torr.
= Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
= Syngonium auritum (L.) Schott
= Syngonium Vellozianum Schott
= Arisaema vulgare Targ. Tozz.
= Nomen nudum.
= Caladium bicolor (Ait.) Vent.
= Nomen nudum.
= Amorphophallus bulbifer (Roxb.) Blume
Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
Amorphophallus variabilis Blume
Arisarum vulgare Targ. Tozz.
Amorphophallus campanulatus (Roxb.
Schott
Philodendron ?
= Biarum Bovei Blume subsp. Haenseleri
(Willk.) Engl.
= Nomen nudum.
= Cryptocoryne ciliata (Roxb.) Fisch.
= Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
var. pedatum (Willd.) Engl.
= Colocasia antiquorum Schott
= Colocasia antiquorum Schott
= Philodendron cordatum (Vell.) Kunth
= Alocasia indica (Roxb.) Schott
= Arisaema costatum (Wall.) Mart.
= Eminium spiculatum (Blume) 0. Klze.
= Theriophonum minutum (Willd.) Engl.
= Helicodiceros museivorus (L. f.) Engl.
= Dieffenbachia seguina (L.) Schott
= Alocasia cucullata (Lour.) Schott
= Arisaema tortuosum (Wall.) Schott var.
curvatum (Roxb.) Engl.
= Typhonium flagelliforme (Roxb.) Blume
= Arisaema cuspidatum (Roxb.) Schott
Arum. 95
A. decurrens Blanco, Fl. Filip. (1831) 656 = Amorphophallus decwrrens (Blanco)Kunth
A. discolor Voigt in Syll. ratisb. II. (4 828) 50 = Galadium bicolor (Ait.) Vent.
A. divaricatum L. Spec. ed. 1. (1753) 966, = Typhonium divaricatum (L.) Decaisne
ed. 2. (1*63) 1369
A. divaricatum Moon, Catai. Ceylon (1824) = Typhonium Roxburghii Schott
64
A. diversifolium Blume, Cat. Gew. Buiten- = Typhonium divaricatum (L.) Decaisne
zorg (1823) 102
A. dracontium L. Spec. ed. 1. (1753) 964, = Arisaema dracontium (L.) Schott
ed. 2. (1762) 368
A. dracontium Lour. Fl. cochinch. ( 1*790) = ?Pinellia pedatisecta Schott
533, ed. Willd. (1793) 651
A. dracontium Thunb. Fl. jap. (1784) 233 = Arisaema Thunbergii Blume
A. dracontium Vell. Fl. Fluni. IX. (1 827) = Asterostigma Luschnathianum Schott
t. 103
A. dracunculus L. Spec. ed. 1. (1753) 964, = Dracunculus vulgaris Schott
ed. 2. (1763) 1367
A. dracunculus Thunb. Fl. jap. (1784) 233 = Arisaema serratum (Thunb.) Schott var.
Blumei Makino
A. echinatum Wall. PI. as. rar. II. (1831) = Arisaema echinatum (Wall.) Schott
30, t. 136
A. erubescens Wall. PI. as. rar. II. (1831) = Arisaema erubeseens (Wall.) Schott
30, t. 135
A. esculentum L. Spec. ed. 1. (1753) 965, = Colocasia antiquorum Schott
ed. 2. (1763) 1369
A. filiforme Reinw. in Blume, Cat. Gew. = Arisaema filiforme (Reinw.) Blume
Buitenz. (1823) 103
A. flagelliferum Griff. Notul. III. (1 851) = Typhonium flagelliforme (Roxb.) Blume
144
A. flagelliforme Roxb. Hort. beng. (1814) = Typhonium flagelliforme (Roxb.) Blume
65, Fl. ind. III. (1832) 502; Lodd. Bot.
Cab. (1819) t. 396
A. flavum Forsk. Fl. aegypt. arab. (1775) = Arisaema flavum (Forsk.) Schott
157
A. fornicatum Roth, Nov. pl. Ind. or. (1821) = Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
362
A. fornicatum Roxb. Hort. beng. (1814) 65, = Älocasia fornicata (Roxb.) Schott
Fl. ind. III. (183 2) 501
A. fornicatum Wight, Icon. III. (1844) t. 789 = Älocasia decipiens Schott
A. gracile Roxb. Hort. beng. (1814) 65, Fl. = Typhonium gracile (Roxb.) Schott
ind. III. (1832) 505
A. gramineum Lam. Encycl. III. (1789) 30 = Biarum tenuifolium (L.) Schott var.
typicum Engl.
A. gramineum (Soland. in) Rüssel, Aleppo = Biarum Russelianum Schott
ed. 2. II. 264
A. grandifolium Jacq. Hort. Schoenbr. (l 797) = Philodendron grandifolium (Jacq.) Schott
t. 189
A. guttatum Salisb. Prodr. (1796) 260 = Dracunculus vulgaris Schott.
A. guttatum Wall. PI. as. rar. II. (1831) 10 = Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
t. 115
A. heder aceum J acq. Enum. PI. Carib. (1760) = ? Philodendron Hoffmannii Schott
31, Stirp. amer. (1780) 240, t. 152
A. hederaceum Willd. Spec. pl. IV. (1805) = ? Philodendron oxycardium Schott
486
96
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
A. helleborifolium Jacq. Ic. III. (< 786 — 93)
t. 613; Coli. III. (4 789) !U
A. heterophyllum Aucher, Herb. d'Orient.
n. 2680, ex Blume, Rumphia I. (4 835)
424
A. incurvatum Lam. Fl. franc. III. (1 778) 538
A. indicum Lour. Fl. cochinch. IL (4 790) 536,
ed. Willd. (179 3) 635
A. indicum Roxb. Fl. ind. III. (1832) 498;
Wight, Ic. HL (1844) 794
A. integrifolium Link, Enum. Hort. Berol.
II. (4822) 394
A. intortum (Soland. in) Russell, Nat. Hist.
of Aleppo ed. 2. II. (1794) 264
A. lacerum Jacq. Hort. Schoenbr. (1804)
t. 468
A. lanceolatum Vell. Fl. Fluni. IX. (1827)
t. H4
A. lingulatum L. Spec. ed. 2. (1763) 4371
pr. p. excl. syn. Plum.
A. lingulatum L. PI. jam. Pugill. (1759)
26; Syst. ed. I. (1783) 4 254
A. lingulatum L. Spec. ed. 2. (1763) 137 4
pr. p. quoad syn. Plum.
A. liniferum Arruda in Koster, Trav. Braz.
(4846) 483
A. lividum Salisb. Prodr. (4 796) 260
A. lyratum Roxb. Hort. beng. (4 8 4 4) 4 03,
Fl. ind. III. (4 832) 508
A. macrorrhixum L. Spec. ed. 4. (4 753)
965, ed. 2. (4763) 4369
A. macrourum Bunge, Enum. pl. Chin. or.
(4834) 64
A. margaritiferum Roxb. Hort. beng. (4 8 4 4)
65, Fl. ind. III. (4 832) 54 2
A. maximum Noronha in Verh. Batav. Gen.
V. (1790) ed. 4. Art. IV. 5
A. minutum Willd. Spec. pl. IV. (4 805) 484
A. montanum Roxb. Hort. beng. (4 8 4 4) 65,
Fl. ind. III. (4 832) 497
A. mucronatum Lam. Encycl. III. (4 789) 4 2
A. Muelleri Zipp. ex Blume, Rumphia 1.(4835)
4 43
A. Murrayi Grah. Cat. Bomb. pl. (4 839) 299
A. museivorum L. f. Suppl. (4 78 4) 410
A. nepenthoides Wall. Tent. Fl. Napal.(4 824)
26, t. 4 8
A. nigrum Vell. Fl. Flum. IX. (1827) t. 4 07
A. novum Kew Index (4 893) 203, L. PI. surin.
(4 775), in Amoen. acad. ed. Schreb. VIII.
(4785) 263, n. 422
A. nymphaeifolium Roxb. Hort. beng. (4 8 4 4)
65; Fl. ind. HI. (4 832) 495
Xanthosoma helleborifolium (Jacq.)
Schott
Eminium intortum (Soland.) 0. Ktze.
= Arisarum vulgare Targ. Tozz.
= Golocasia indica (Lour.) Hassk.
= Alocasia indica (Roxb.) Schott
= Aglaonema oblongifolium (Roxb.) Kunth
= Eminium intortum (Soland.) 0. Ktze.
= Phüodendron lacerum (Jacq.) Schott
= ? Phüodendron crassinervium Lindl.
= Phüodendron Schottii C. Koch
= Phüodendron Schottii C. Koch
= Phüodendron lingulatum (L.) C. Koch
= Montrichardia linifera (Arruda) Schott
= Colocasia antiquorum Schott
= Amorphophallus lyratus (Roxb.) Kunth
= Alocasia macrorrhixa (L.) Schott
= Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
= Plesmonium margaritiferum (Roxb.)
Schott
= Nomen nudum.
= Theriophonum minutum (Willd.) Engl.
= Alocasia montana (Roxb.) Schott
= Alocasia macrorrhixa (L.) Schott
= Amorphophallus Muelleri Blume
== Arisaema Murrayi (Grah.) Hook.
= Helicodiceros muscivorus (L. f.) Engl.
= Arisaema nepenthoides (Wall.) Mart.
= Xanthosoma violaceum Schott
= Nomen nudum.
= Colocasia antiquorum Schott
Arum. 97
A. oblongum Vell. Fl. Flum. IX. (1827) = Phüodendron oblongum (Vell.) Kunth
t. HS
A. obtusilobum Hort. angl. ex Link, Enum. = Phüodendron spec?
Hort. Berol. II. (1822) 393
A. occultatum Herb. Hamilt. ex Hook. f. = Amorphophallus bulbifer (Roxb.) Blume
A. odorum Roxb. Hort. beng. (181 4) 65; = Alocasia odora (Roxb.) G. Koch
Fl. ind. III. (1832) 499
A. orixense R. Br. Prodr. Nov. Holl. ed. 1. = Typhonium Brownii Schott
(1810), ed. 3. (curis Nees ab Esenb.
[182 7] 336
A. orixense Roxb. Fl. ind. III. (1832) 503 = Typhonium trilobatum (L.) Schott
A. ovatum L. Spec. ed. 1. (1753) 967, ed. 2. = Lagenandra ovata (L.) Thwaites
(1763) 1371
A. pedatum Willd. Enum. Hort. Berol. Suppl. = Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
(1853) 54 var. pedatum (Willd.) Engl.
A. pellucidum Fulchir ex Kunth, Enum. III. = Caladium bicolor (Ait.) Vent.
(1841) 42
A. peltatum Lam. Encycl. III. (1789) 13 = Coloeasia antiquorum Schott
A. pentaphyllum L. Spec. ed. 1. (1753) = Arisaema pentaphyllum (L.) Schott
964
A. pentaphyllum Vell. Fl. Flum. IX. (1827) = Xanthosoma pentaphyllum (Vell.) Engl.
t. 104
A. peregrinum L. Hort. Cliff. (1737) 435, = Alocasia macrorrhixa (L.) Schott
n. 7, t. c, d, Spec. ed. I. (1753) 966,
ed. 2. (1763) 1369
A. pinnatifidum Jacq. Hort. Schoenbr. II. = Phüodendron pinnatifidum (Jacq.) Kunth
(1800) 31, t. 187
A. pinnatifidum Vell. Fl. Flum. IX. (1827) = Phüodendron bipinnatifidum Schott
t. 110
A. polymorphum Buckl. in Am. Journ. Sei. = Arisaema quinatum (Nutt.) Schott
XLV. (1843) 173
A. polyphyllum etc. Herman, Hort. Lugd. = Amorphophallus silvaticus (Roxb.) Kunth
Bat. (1687) 60
A. polyphyllum »Hort. angl.« Link, Enum. = Dracontium polyphyllum L. ?
Hort. Berol. II. (1822) 393.
A. proboseideum L. Spec. ed. 1. (1753) 966, = Arisarum proboseideum (L.) Savi
ed. 2. (1763) 1370
A. proboseideum L. ß. Spec. ed. 2. (1763) = Ambrosinia Bassii L.
1370
A. ptychiurum Zipp. ex Kunth, Enum. III. = Typhonium flagelliforme (Lodd.) Blume
(1841) 26
A. pulchrum Salisb. Prodr. (1796) 260 = Caladium bicolor (Ait.) Vent.
A. pumilum Lam. Encycl. III. (1789) 8 = Typhonium trilobatum (L.) Schott
A. punetatum Desf. Catal. Hort. Par. ed. 3. = Alocasia indica (Roxb.) Schott
(1829) 385
A. punetulatum Zipp. ex Kunth, Enum. III. = Amorphophallus bulbifer (Roxb.) Blume
(1841) 34
A. purpureum Thunb. Fl. jav. (1825) 20 = Planta dubia.
A. pythonium Mart. Amoen. bot. Monac. = Zomicarpa pythonium (Blume) Schott
(1829—31) 18
A. quinatum Nutt. Gen. North Am. II. (1818) = Arisaema quinatum (Nutt.) Schott
222
A. ramosum »Hort, angl.« Link, Enum. Hort. = Planta dubia.
Berol. II. (1822) 394.
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F. 7
98 A - Engler. — Araceae-Aroideae.
A. rapiforme Roxb. Hort. beng. (1814) 65; = Älocasia rapiformis (Roxb.) Schott,
Fl. ind. III. (1832) 494 Prodr. 157; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. 510; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. 527.
Golocas. rap. Kunth, Enum. III. 40. —
Pegu (Caray). — Planta omnino dubia,
fortasse affinis Alocasiae montana (Roxb.)
Schott
A. Ramuolffii Blume, Rumphia I. (1835) 122 = Eminium intortum (Soland.) 0. Ktze.
A. regnium Rodsch. in Bald. Diar. XXVIH. = Diefferibachia seguina (L.) Schott
32; ex G. F. W. Mey. Fl. Esseq. (1818)
273
A. ringens Thunb. in Trans. Linn. Soc. II. = Arisaema ringens (Thunb.J Schott
(1794) 337
A. Roxburghii Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) = Typhonium Roxburghii Schott
432
A. Rumphii Gaudich. in Freycinet, Voy. Bot. = Amorphophallus campanulatus (Roxb.)
(1826) 427, t. 39 Blume
A. sagitti(ae)folium Link, Enum. pl. Hort. = Xanthosoma brasiliense (Desf.) Engl.
Berol. II. (1822) 393
A. sagitti{ae)folium L. Spec. ed. 1. (1753) = Xanthosoma sagittifolium (L.) Schott
9C6, ed. 2. (1763) 1369 pr. p.
A. sagittatum Noronha in Verh. Batav. Gen. = Nomen nudum.
V. (1790) ed. I. Art. IV. 4. Malesia
A. sagittifolium Link, Enum. pl. Hort. Berol. = Xanthosoma brasiliense (Desf.) Engl.
II. (1822) 393
A. sagittifolium Rodsch. Observ. (1796) 30 = Urospatha sagittifolia (Rodsch.) Schott
A. sazensoo Buerg. ex Kunth, Enum. III. = Arisaema sazensoo (Buerg.) Makino
(1841) 19
A. seguine Jacq. Enum. pl. Carib. ( 1 760) 31 = Dieffenbachia seguina (L.) Schott
A. seguinum L. Spec. ed. 2. (1763) 1371 = Dieffenbachia seguina (L.) Schott
A. serratum Thunb. in Trans. Linn. Soc. II. = Arisaema serratum (Thunb.) Schott var.
(179 4) 338 euserratum Engl.
A. sessiliflorum Roxb. Hort. beng. (l 81 4) = Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
65; Fl. ind. III. (1832) 507 var. sessiliflorum (Roxb.) Engl.
A. simlense Hort, ex Engl, in DC. Mon. Phan. = Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
II. (187 9) 571 var. venosum (Ait.) Engl.
A. speciosum Wall. Tent. Fl. Nap. (1824) = Arisaema speoiosum (Wall.) Mart.
t. 20
A. spectabile Zipp. ex Kunth, Enum. III. = Amorphophallus bulbifer (Roxb.) Blume
(1841) 34
A. spiculatum Blume in Rumphia I. (1835) = Eminium spiculatum (Blume) 0. Ktze.
1 2 1 var. tigrinum Engl.
A. spirale Retz. Obs. I. (1779) 39 = Cryptocoryne spiralis (Retz.) Fisch.
A. spirale Salisb. Prodr. (1796) 259 = Helieodiceros muscivorus (L. f.) Engl.
A. stercorarium Zipp. ex Kunth, Enum. III. = Amorphophallus variabilis Blume
(1841) 33
A. strepsiceros Sieber ex Steud. Nom. ed. 2. = Eminium intortum (Soland.) 0. Ktze.?
I. (1840) 143
A. subulatum Desf. Cat. Hort. Par. ed. 3. = Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
(1829) 7 et 385
A. sylvaticum Roxb. Hort. beng. (1814) 103; = Amorphophallus silvaticus (Roxb.) Kunth
Fl. ind. III. (1832) 51 1
A. sylvestre Rumph. Herb. Amb. V. (1747) = Älocasia indica (Roxb.) Schott
t. 4 07
Arum, Dracunculus. 99
A. syriaeum Spreng. Syst. III. (182 4) 768 = Biarwm Russellianwn Schott
A. taccoides Herb. Hamilt. ex Hook. f. = Amorphophallus bulbifer (Roxb.) Blume
A. tenuifolium L. Spec. ed. 1. (1753) 967, = Biarum tenuifolium (L.) Schott
ed. 2. (4763) 1370
A. tenuifolium Spruner exsicc. = Biarum Spruneri Boiss.
A. ternatum Thunb. Fl. jap. (1784) 233 — Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
A. tortuosum Wall. PI. as. rar. II. (1830) 10 = Arisaema tortuosum (Wall.) Schott
A. trifidum Desf. Cat. Hort. (1829) 7 et 385 = Amorphophallus Fontanesii Kunth
A. trifoliatum Noronha in Verh. Batav. Gen. = Nomen nudum.
V. (1790) ed. I. Art. IV. 4. Malesia
A. trilobatum Bot. Mag. (1822) t. 2324 = Typhonium divaricatum (L.) Decaisne
A. trilobatum L. Spec. ed. I. (1753) 965, = Typhonium trilobatum (L.) Schott
ed. 2. (1763) 1369
A. trilobatum Roxb. Fl. ind. III. (1832) 505; = Typhonium Roxburghii Schott
Wight, Ic. III. (18 43) t. 803
A. trilobatum Thunb. Fl. jap. (17 84) 23 4 = Pinellia ternata- (Thunb.) Breitenbach
A. tripartitum Jacq. Hort. Schoenbr. II. = Philodendron tripartitum (Jacq.) Schott
(1797) 33, t. 190
A. triphyllum Houtt. Natuurhist. XXIX. (1774 = Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
bis 1783) 184
A. triphyllum L. Spec. ed. 1. (1753) 965, = Arisaema triphyllum (L.) Torr.
ed. 2. (1763) 1368
A. triphyllum Thunb. Fl. jap. (1784) 233 = Arisaema ringens (Thunb.) Schott
A. variolatum Schott, Prodr. (1860) 81 = Xanthosoma violaceum Schott
A. venosum Ait. Hort. Kew. III. (1789) 315 = Sauromatum guttatum (Wall.) Schott
var. venosum (Ait.) Engl.
A. venosum Balb. exsicc. n. 287 ex Engl. = Xanthosoma helleborifolium (Jacq.)
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 487 Schott
A. ventricosum Hoffmgg. Verz. Pfl. Nachtr. (= Pothos ventricosa Hort.) nomen nudum.
II. (1820) 25
A. vermitoxioum Vell. Fl. Flum. IX. (1827) = Galadium bicolor (Ait.) Vent.
t. 108
A. virginicum L. Spec. ed. 1. (1753) 966 = Peltandra virginica (L.) Kunth
A. vittatum Salisb. Prodr. (1796) 2 60 = Arisaema triphyllum (L.) Torr.
A. viviparum Roxb. Hort. beng. (1814) 65; = Remusatia vivipara (Lodd.) Schott
Fl. ind. III. (1832) 496
A. xanthorrhixon Jacq. Hort. Vindob. II. = Xanthosoma sagittifolium (L.) Schott
(1772) 73, t. 157, Hort. Schoenbr. II.
(1797) 32, t. 188
94. Dracunculus Adans.
Dracunculus*) [Tourn. ex] Adans. Farn. II. (1763) 469; Schott, Melet. I. (1 832)
17, Syn. (1856) 23, Aroideae (1857) t. 23, 24, Gen. Ar. (1859) t. 22, Prodr. (1860)
119; Blume in Rumphia I. (1835) 124; Endl. Gen. (1837) 235, n. 1679; Kunth,
En. III. (1841) 29; Reichb. Ic. Fl. germ. VII. (1845) t. 11; Gaert.n. Fruct. (1791) t. 84;
Parlat. Fl. ital. II. (1852) 249; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 604 et in Engl.-
Prantl, Nat. Pflzfam. II. 3. (1889) 148, Fig. 94£>; Boiss. Fl. or. V. (1881) 43; Benth.
et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 969; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 460. — Arum L.
Spec. ed. 2. (1763) 1367 et autorum ante Schott. — Aron Adans. Farn. II. (1763) 470;
St. Lag. in Ann. Soc. bot. Lyon VII. (1880) 11 9 pp. — Anarmodium Schott in Bonpl.
IX. (4881) 368.
*) Nomen ex antiquo tempore (Plinius) usitatum, primum in plantam rhizomate modo
serpentis (draconis) curvato instructam adhibitum, serius a Caesalpino Dracunculo vulgari
attributum, qua'e planta a Dioscoride dQaxovxia ueyaty nominata est.
7*
100
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 3 — 4-andri: stamina hebetato-quadrata
brevissima, connectivo tenui inter thecas leviter protuberante, post pollinis emissionem
loculos multo superante; thecis breviter obovoideis, basin non attingentibus, oppositis
vel suboppositis, poris minutis rotundis in vertice aperientibus, pollen in farciminulis
emittentibus. Florum sterilium rudimenta (staminodia) brevissime subulata vel apiculi-
formia. Flores feminei: ovarium oblongum, utrinque attenuatum, uniloculare placenta-
basilari et apicali in eadem cavitate, subelevata, pauci-ovulata : ovula orthotropa sub-6
partim pendula, partim erecta funiculo brevi affixa; stilus ovario continuus, breviter
conicus, superficie et colore distinctus; Stigma hemisphaericum. Baeca obovata, auran-
tiacorubra, unilocularis, oligosperma. Semen sphaeroideo-ovoideum, interdum pressione
hinc planum, inde convexum, rugosum, testa tenui instructum. Embryo axilis in albu-
mine copioso. — Herbae tuberosae ditionis mediterraneae. Tuber rotundatum folia
atque pedunculum latere emittens. Foliorum petioli longissime vaginati vaginis omnibus
pedunculum arctissime amplectentibus, lamina pedatisecta, segmentis in vernatione magis
horizontaliter volutis omnibus demum arrectis, nervis lateralibus I. patentibus in nervum
collectivum a margine remotiusculum conjunctis. Pedunculus quam folia multo longior,
solitarius; spatha marcescens, tubo recto, convoluto aperto, quam lamina saepe maxima
tandem retrocurva breviore. Spadicis dimidium spathae subaequantis inflorescentia
feminea sessilis, cylindroidea, cum mascula paulo breviore ovoidea contigua, appendix
stipitata, elato-conoidea, recta, tandem spongioso-medullaris et fistulosa.
Fig. 14. A — C Arum maculatum L. emend. Mill. var. a. vulgare (Lam.) Engl, subvar. euma-
eulatum Engl. A Inflorescentia ty. B Spadix m. n. G Inflorescentia masculae pars inferior
cum florum sterilium inferiorum rudimentis, a — a, b — b, c—c parasticha. Duo rudimenta a
atque unum b stamina 2 ferunt, rudimentum x uno stamine instructum est, rudimenta 2 inferiora
2 staminodia caudiformia gerunt. — D Dracunculus vulgaris Schott. Flores regionis superioris
inflorescentiae masculae: a flos triandrus, b flos triandrus staminibus 2 substaminodialibus, c flos
duobus staminibus substaminodialibus atque uno staminodio instructus, d flos sterilis staminodiis
instructus. — E Helicodiceros muscivorus (L.) Engl. Spadicis pars inferior cum spathae
tubo. — Icon. origin. ex Engler-Prantl, Pflzfam. II. 3. reproductae.
Dracunculus. 101
A. Appendicis clava 2— 4 dm longa, 2 — 3,5 cm crassa, pur-
purea \. D. vulgaris.
B. Appendicis clava myosuroidea, 2 — 2,5 cm longa, 7 — 8 mm
crassa, flavida 2. D. canariensis.
1. D. vulgaris Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (4 856) 23, Aroideae (1857)
t. 23, 24, Gen. Ar. (1859) t. 22, Prodr. (1860) 120; Kunth, En. III. (1841) 29; Pari.
Fl. ital. II. (1852) 230; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 602 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. III. 2. (1889) 147, Fig. 94 D; Boiss. Flor. or. V. (1881) 43; Halacsy, Consp. Fl.
graec. III. (1904) 290; Gard. Chron. 3. Ser. XLVII. (1910. I.) 198, flg. 86; Briquet, Prodr.
Fl. corse I. (1910) 237. — Ärum dracunculus L. Sp. ed. 1. (1753) 964, ed. 2. (1763)
1367; Bull. Herb. t. 73; Lam. 111. t. 740. f. 2; Sibth. et Smith, Fl. graec. X. (1840)
t. 946; Sab. hört. rom. 2, t. 76, 77; Willd. Spec. IV. (1805) 878 et auct. plurim.;
Gren. et Godr. Fl. Fr. III. (1855) 329; Willk. Prodr. Fl. hisp. I. (1870) 31; Coste,
Fl. Fr. III. (1906) 432, n. 3678 cum flg.; Bouy, Fl. de Fr. XIII. (1912) 280. —
A. guttatum Salisb. Prodr. (1796) 260. — D. dracunculus Voss in Vilmorin Blumen-
gärtnerei (1896) 1166; Asch, et Graebn. Syn. II. %. (1904) 379. — D. polyphyllus
[C. Bauh. Pin. p. 195, Tourn. Inst. 160] Blume in Rumphia I. (1835) 124, t. 375;
Reichb. Ic. Fl. Germ. VII. (1845) t. 11. — Tuber fere 0,5 dm diametiens. Foliorum
petioli 2 — 3 dm longi, vaginis majusculis pictis vaginati supra vaginas virides, lamina
13 — 15-secta, segmentis laete viridibus distantiusculis juxta nervös hinc inde albo-no-
tatis, quasi striatis, segmento intermedio circ. 1,5 — 2 dm longo atque 4 — 5 cm lato,
lateralibus gradatim minoribus, costis posticis subcircinnato-arcuatis, nervo collectivo a
margine valde remoto. Pedunculus immaculatus, 3 dm et ultra longus; spathae tubus
6 — 7 cm longus, 3 cm amplus, excepto fundo purpureo-striatus striarum confluxu inter-
dum purpureo-albidus, lamina late ovato-oblonga tota purpurea, marginem versus atro-
purpurea, 2 — 3 dm longa, 1 — 1,5 dm ampla. Spadicis inflorescentia feminea 1,5 —
2 cm longa, mascula aequilonga, florum sterilium rudimentis paucis subulatis brevibus
superata, appendix e stipite 6 — 7 cm longa, 3 — 4 mm crassa in clavam purpuream
2 — 4 dm longam, 2 — 3,5 cm crassam incrassata. Ovaria pallide viridia. — Fig. MD.
Var. er. vulgaris Engl. — Foliorum vaginae maculis majusculis longulis, vertica-
libus, livescentibus remotiusculis pietae, segmenta juxta nervös hinc inde sordide albo-
notata.
Mediterrangebiet: In der Region der Macchien des Ölbaumes und der Ka-
stanien.
Iberische Provinz: Asturien (Pastor y Lopez nach Willkomm). — Süd-
liches Portugal.
Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Provenzalische Unterprovinz: Wahr-
scheinlich nur verwildert, im Dep. Var. bei Hyeres, Scillans (nach Rouy); Toulon;
Fenouillet (nach St. Lager). — Ligurische Unterprovinz: an der Riviera, früher
bei Coldirodi (Panizzi nach Bicknell), bei San Remo (nach Pariatore). — Nord-
tyrrhenische Unterprovinz (Westliches Mittelitalien): in Toscana am Monte Pisano,
bei Macerata, Ascoli (nach Pariatore), in der Ebene und in Weinbergen bei Rom
(nach Pariatore). — Südtyrrhenische Unterprovinz: bei Neapel längs der Straße
von Arco Feiice nach dem Lago di Licola (nach Pariatore); im östlichen Calabrien,
Bianco nuovo a Corigliano (Pariatore). — Corsica: am Fuß des Südabhanges des
Monte Rotondo (Doümet), Bonifacio (Lardiere). — Malta (Zerafa nach Pariatore).
Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unterprovinz. — Po-Ebene
und am submediterranen. Südrand der Alpen: in Piemont bei Susa, Mondovi
und Turin (nach Pariatore); in der Lombardei bei Voghera, Mailand, Parma (nach
Pariatore); im südlichen Tessin in der Gegend von Lugano: Tesserete (Mari),
Oria (Lanticchia nach Franzoni); Torri del Benaco am Gardasee; Tregnago (Bol-
zon); in der Provinz Vicenza; im Friaul bei Teglia und Fossalta im Bezirk Carnia am
Lido di Tolmeso (nach Pariatore); oberhalb Barcola bei Triest, -wahrscheinlich ver-
102 A - Engler. — Araceae-Aroideae.
wildert (Marchesetti), Dragona-Tal bei Castelvenere (Pospichal). — Östliches
Mittelitalien bis zum Monte Gargano. — Apulischer Bezirk: in dem Gebiet
von Otranto bei Torricella (nach Pariatore). — Liburnischer Bezirk: Im kroatischen
Littorale bei Draga und Buccari (Neilreich). — Dalmatinischer Bezirk: Bristivica
bei Trau, Clissa, Bergato bei Bagusa (nach Visiani). Wird häufig bei den Hütten der
Hirten angebaut, da die Knollen zum Bäuchern gegen Parasiten der Binder verwende-
werden. — Albanesischer Bezirk:? Hellenische Unterprovinz. — Nord-
griechischer Bezirk. — Thessalien: Kalabaka, Povelci, Palaeokastro, Buso (For-
manek), Ormanmagrola (Haussknecht), am See Karla (Beiser), Segditsa in Doris
(Maire). — Mittelgriechischer Bezirk: Attica, am Kephissos (Friedrichsthal),
bei Tatoi (Spreitzenhofer), Euboea (Beck) , Epidaurus in Argolis (Friedrichsthal).
— Südgriechischer Bezirk: auf dem Küpe bei Magula in Messenien (Chaubert);
Kykladen-Insel Tenos (Chaubert). — Ägäisch-mazedonische Unterprovinz:
Thasos (Sintenis und Bornmüller, It. turc. 4 891, n. 1148); Hügel unweit Dedeagh
(Dirigier — Herb. Berlin), zwischen Urli und Kuleli Burgas (Dingler — Herb. Berlin). —
Südeuxinische Unterprovinz: zwischen Brussa und Yeniscbeher (Bornmüller,
It. anatol. III. n. 5567), zwischen Madonia und Brussa (Dingler — Herb. Berlin). —
Westliche kleinasiatische Provinz: Smyrna, in Gebüschen, an Gräben bei Ilidja
(Bornmüller, Lydiae et Cariae pl. exs. n. 10 030), sehr häufig bei Ephesus (Born-
müller, Lydiae et Cariae pl. exs. n. 10032), am Sipylos oberhalb Magnesia (Born-
müller, Lydiae et Cariae pl. exs. n. 10 031).
Var. ß. creticus (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 603. — D. cre-
ticus Schott, Prodr. (1860) 120. — Arwm dracunculus Sieber h. creticum! — Foli-
orum vaginae maculis minutis transverse consociatis, interdum confluentibus, coerules-
centi-livescentibus dense pictae, petioli inferne maculati, laminae segmentis atroviridibus,
juxta nervös distincte albo-notatis, quasi striatis. Pedunculus pallide et dense macu-
latus; spathae tubus fere ad faucem usque striis punctisque atropurpureis, inferne con-
fluentibus ornatus, ceterum albidus, lamina maxima intense purpurea.
Hellenische Unterprovinz. — Nordgriechischer Bezirk: Theben (Fr aas —
Herb. München). — Kandische Unterprovinz: Acroteri, Suda (Weiss), Toplu
(Baulin), Kissamos, Malaxa (Beverchon, PI. cret. n. 171), Therisso (Sieber). —
Vergl. Baulin, Descr. phys. Crete IV. (1869) 872.
Var. y. laevigatus Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 603. — Lamina seg-
mentis pallide viridibus, juxta nervös distincte albo notatis. Spathae tubus fere ad
faucem usque atropurpureus, lamina maxima. Spadicis inflorescenti-florum sterilium
mascula atropurpurea, rudimentis omnino deficientibus; appendix laevis, parte stipitiformi
clavae circ. i / i subaequante.
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Bhodos, an Feldrändern bei Ba-
stida (Bourgeau, PI. de l'Ile de Bhodos n. 148).
Var. d. elongatus Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 603. — Folia varietatis
creticae. Spathae tubus laminae elongato-lanceolatae, 5 dm longae Ve — */ 7 tantum
aequans. Spadicis stipes quam clava 4 dm longa sexies brevior.
Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Lycien, Adalia bei Tchazyklar
(Bourgeau, PI. Lyciae).
Mitteleuropäisches Gebiet. — Atlantische Provinz: In West-Frankreich
verwildert.
2. D. canariensis Kunth, En. m. (1841) 30; Schott, Syn. (4841) 23, Prodr.
(1860) 121; Webb et Berthel. Hist. Canar. Sect. III. p. 295; Webb, Phyt. Can. t. 219;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 604. — Anarmodium canariense Schott in Bonpl.
IX. (1861) 368. — Foliorum petioli 3 — 4 dm longi, striati, vaginis viridi-purpureo-
maculatis ad 1,5 — 2 dm longitudinis vaginati, lamina segmentis elongato-lanceolatis
acuminatis pallide viridibus, intermedio 1,25 — 1,5 dm longo, 2,5 — 4 cm lato, reliquis
gradatim minoribus. Pedunculus 4 — 5 dm longus, maculatus; spathae angustae pallide
virescentis tubus oblongus circ. 5 cm longus, 1,5 — 2 cm amplus, lamina 2 — 3 dm
Dracunculus, Helicodiceros. 103
longa, 5 — 6 cm lata, elongato-lanceolata. Spadicis tenuis quam spatha tertia parte
brevioris inflorescentia feminea cylindrica fere 2 cm longa, mascula 1,25 cm metiens,
appendix myosuroidea, flavida, laevis, 2 — 2,25 dm longa, inferne 2,5 — 3 mm, medio
6 — 7 mm crassa. Ovaria oblonga, superiora sterilia subglobulosa. Florum sterilium
rudimenta supra antheras nulla.
Makaronesiscbes Übergangsgebiet. — Madeira: Wälder S. Anna bei Machio
(Mandon, PI. maderens. 1865 — 66). Kanarische Inseln: Gran Ganaria, in Tälern
häufig (Bourgeau, PI. Canar. n. 1013, A. Engler — April 1901, Bornmüller n. 2866);
Tenerife (Mus. Paris, Bourgeau, PI. Canar. n. 1463); Palma, Bco. del Rio (Bornmüller
n. 2867).
Species e genere Dracunculus exclusae.
D. crinitus Schott, Melet. I. (1832) 17 = Helicodiceros muscivorus (L. f.) Engl.
D. minor Blume in Rumphia I. (1835) = Helicodiceros muscivorus (L. f.) Engl.
125 pr. p.
D. minor Blume in Rumphia I. (1835) = Eminium spiculatum (Blume) 0. Ktze.
125 pr. p.
D. muscivorus Pari. Fl. Ital. II. (1852) 252 = Helicodiceros muscivorus (L. f.) Engl.
95. Helicodiceros Schott.
Helicodiceros*) Schott in Osten*, bot. Wochenbl. (1853) 369, Syn. (1856) 22,
Aroideae(1853)t. 26, 27, Gen. Ar. (1859) t.21, Prodr. (1860)1 1 9 ; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 604 et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 147, 148, Fig. 9lE; Benth.
et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 968; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 461. — Dracunculus
Blume in Rumphia I. (1835) 125 pr. p.; Schott, Melet. I. (1832) 17 pr. p.; Kunth,
En. III. (1841) 30 pr. p.; Pari. Fl. ital. II. (1852) 242. — Arum L. f. Suppl. (1781)
410; Ait. Hort. Kew. III. (1789) 314; Bot. Reg. t. 831; Viv. Fl. cors. diagn. (1824)
15; Lois. Fl. gall. ed. 2. II. (1828) 239; Bert. Fl. ital. X. (1854) 242. — Megotigea
Raf. Fl. Tellur. III. (1836) 64.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 2 — 3-andri: staminum antherae sessiles
leviter compressae, connectivo tenui quam loculi breviore, thecis oppositis vel suboppo-
sitis obovoideis basin fere attingentibus, rimis ex apice ad dimidium usque lateraliter
descendentibus, vertice confluentibus antheram quasi bivalvem reddentibus. Flores
feminei monogyni: ovarium uniloculare, pluri (sub-6)-ovulatum; ovula orthotropa, 3 —
4 placentae apicali affixa pendula, 1 — 2 placentae basilari affixa; stilus nullus; stigma
depresso-discoideum, hemisphaericum. Florum sterilium rudimenta (staminodia?) subu-
lata, inferiora valida, superiora gradatim tenuiora. — Herba tuberosa tubere folia
nonnulla pedatipartita atque pedunculum brevem eodem anno emittente. Foliorum
petioli longe vaginacei, lamina pedatipartita, partitionibus posticis circa costam spira-
liter volutis, arrectis. Spathae crassae tubus oblongus, convolutus, faucem versus
contractus, fauce retrocurva constricta, lamina maxima oblongo-ovata, retrorsa, pallide
purpurea, pilis longis albis acutis basin versis densiuscule obsita. Spadicis quam
spatha brevioris, e fauce spathae exserti, retrocurvi inflorescentia feminea stipitata,
breviter cylindrica masculae subaequilonga, ab illa interstitio brevi, genitalibus rudi-
mentariis maximis dense obtecto remota, appendix stipitata quam inflorescentia plus
triplo longior fere vermiformis, medio incrassata, apicem versus attenuata, spathae la-
minae incumbens, inferne per spatium breve genitalibus subulatis maximis, gradatim
tenuioribus, a fauce ad apicem usque setiformibus obsita.
Species unica H. muscivorus.
H. muscivorus (L. f.) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 605 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. II. 3. (1889) 147, 148, Fig. 94#; Briq. Prodr. Fl. cors. I. (1910) 238. —
*) f'A«£ = Cochlea, &ia = bis et xegae = cornu (tfix^jcü? = bicornutus), quia costae posticae
l'olii laminao modo cornuum tortorum eriguntur.
104 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Arum muscivorum L. f. Suppl. (1780 44 0; Duby, bot. gall. edit. 2. I. 481; Gren. et
Godr. Fl. de Fr. HI. (4 855) 329; Boullu in Ann. Soc. bot. Ljon IV. 4 87; Coste, Fl.
Fr. III. (4 906) 433, n. 3679 c. fig.; Mares et Vigineix, Catal. raison, pl. vascul. iles
Baleares (4 880) 288; Rouy, Fl. de Fr. XIII. (4 94 2) 28 4. — Arum crinitum Ait. Hort.
Kew. III. (4789) 344; Bot. Reg. (4824) t. 834; Geel, Sert. bot. (4830) t. 49; Gard.
Chron. XXIV. (4 885. II.) 375, 439. — Dracunculus crinitus Schott, Melet. I. (4 832) 4 7;
Kunth, Enum. III. (4 84 4) 30; Fl. des serres (4849) t. 445. — Dracunculus minor
Blume in Rumphia I. (4 835) 4 25 pr. p. — Dracunculus muscivorus Pari. Fl. Ital.
II. (4 852) 252. — Helicodiceros crinitus Schott, Aroideae (4 853) t. 26, 27; Gen. Ar.
(4858) t. 24 et Prodr. (4860) 449; Gard. Chron. XIX. (4883. I.) 444, 3. ser. IX.
(4 890. I.) 450. — Arum spirale Salisb. Prodr. (4 796) 259. — Megotigea crinita Raf.
Fl. teil. HI. (4 836) 64. — Planta satis cognita, haud variabilis, itaque fusius hie non
describatur. — Fig. 2 P, P', 4 4 E.
Mediterrangebiet.
Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Corsica: an felsigen Stellen der unteren
Region bis zu 700 m; fast über die ganze Insel zerstreut, fehlt am Kap Corse. Mont.
de Caporalino (Gillot u. a.); Corte, besonders in dem untersten Teil des Val Restonica
(A. Engler 4 879) und des Tavignano (Salis); Vivario, an der Straße nach Vezzani
(Marsilly); Caniccia bei Ghisoni (Rotges); Insel Mezzomare, unterhalb des Leucht-
turmes (Marsilly, Boullu, Lutz); Pozzo di Borgo (Coste); am rechten Ufer der
Gravona in der Höhe von Busso, Bocognano (Marsilly); Bonifacio (Lardiere, Re-
verchon in Dörfler Herb. norm. n. 3269). — Sardinien: auf den Lavezzi-Inseln
Maddalena und S. Pietro (nach Pariatore), Ue de Vesio (Pouzolz, Eralik exs.
n. 84 9, Mabille exs. n. 4 86).
Iberische Provinz. — Unterprovinz der Balearen: Menorca: Puerto de
Mahon (Salvador); Forma-nou en el canalö de Santa Olivarda; Alcaufar; predio Santa
Ana en Ciu. (Rodriguez). Insel Cabreira (Barcelo).
Blühend Mai, Juni.
96. Theriophonum Blume.
Theriophonum*) Blume in Rumphia I. (4 835) 4 27; Endl. Gen. Suppl. (4 840)
n. 4370; Kunth, En. Hl. (4844) 27; Schott, Aroideae 1. (4853) 45, Syn. (4856) 24, Gen. Ar.
(4 859) t. 4 4, Prodr. (4 860) 4 04; emend. Engl, in DC. Mon. Phan. H. (4 879) 605 et
in Engl.-Prantl, Nat. Pflzfam. 111. 2. (4 887) 4 48; N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XVIH. (4 880) 258—260; Benth. et Hook. f. Gen. IH. (4 883) 967; Hook. f. Fl.
Brit. Ind. VI. (4 893) 54 2 et in Trimen Handb. Fl. Ceylon IV. (4 898) 354; Baillon
Hist. pl. 111. (4 894) 463. — Tapinocarpus Dalzell in Hook. Kew Journ. of Bot. in.
(4 854) 345; Schott, Gen. Ar. (4 856) t. 4 5, Prodr. (4 860) 4 04. — Calyptrocorym
(Blume) Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (4 857) 262, Gen. Ar. t. 4 6, Prodr. 4 04.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 4 — 2-andri: Staminum antherae subses-
siles compressulae connectivo tenui, interdum ultra thecas longe produeto, thecis oppo-
sitis ovoideis poro verticali vel rima apicali, sublaterali dehiscentibus. Florum sterilium
rudimenta inferiora tenuissime filiformia, longiuscula, superiora breviora subulata, su-
prema verrueiformia aut deficientia. Flores feminei monogyni: Ovarium oblongum uni-
loculare, pauci- vel pluriovulatum ; ovula orthotropa lageniformia funiculo brevi basi
atque tholo loculi affixa; stilus nullus; stigma sessile, primum hemisphaericum, deinde
evanescens. Baccae ovoideae, uniloculares, oligospermae. Semina ovoidea, reeta vel
pendula, funiculo cum strophiolo confuso, brevi. Embryo axilis in albumine copioso.
Herbae Indiae orientalis tubere parvo folia nonnulla atque pedunculum coaetanea emit-
tente. Foliorum petioli longi, lamina sagittato-hastata, nervis collectivis 2 — 3, quorum
4 — 2 marginales, seeundus vel tertius magis remoti. Pedunculus plerumque brevis;
*) Nomen ex antiquitate reeeptum, ex &r t (>iov = fera seu bestia et tpkvo) = oeeido, ergo
ferieidium.
Theriophonum. 105
spathae tubus marcescens, evanescens, convolutus fauce levissinie constrictus, lamina
erecta oblonga vel lanceolata, breviter vel longius acuminata, purpurascens vel albida,
margine rubicunda. Spadix quam spatha plus minusve brevior; inflorescentia feminea
pauciflora brevissima, mascula anguste cylindrica, 3 — 5-plo longior, interstitio longo
partim florum sterilium rudimentis obsito ab inflorescentia feminea sejuncta, staminodiis
pluribus vel paucis vel nullis superata, appendix tenuis claviformis vel filiformis.
Glavis sectionum et specierum.
A. Antherae connectivo tenui ultra loculos producto,
sursum rostrato, thecis rima apicali aperientibus.
Florum sterilium rudimenta inferiora et superiora
floribus masculis contigua Sect. I. Eutheriophonum.
a. Spathae lamina oblonga ultra 1 dm longa, 2,5 —
3,5 cm lata.
a. Spathae lamina margine rubro crispulo-crenata 1. Th. minutum.
ß. Spathae lamina integra, haud crenata ... 2. Th. Wightii.
b. Spathae lamina oblongo-lanceolata 5 — 7 cm longa,
1,5 cm lata 3. Th. xeylanicum.
B. Antherae connectivo tenuis ultra thecas haud producto,
thecis poro apicali aperientibus. Florum sterilium
rudimenta inferiora floribus femineis magis quam
masculis approximata Sect. II. Calyptrocoryne.
a. Foliorum lamina usque 1 dm longa. Spathae la-
mina ultra 1 dm longa 4. Th. indicum.
b. Foliorum lamina circ. 5 — 6 cm longa. Spathae
lamina 2,5 cm longa 5. Th. infaustum.
Sect. I. Eutheriophonum Engl.
Eutheriophonum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 606. — Typhonium Schott,
Melet. I. (i 832) 17 pr. p. — Theriophonum Blume 1. c; Kunth, En. III. (1841) 27;
Schott, Gen. Ar. (1859) t. 14, Prodr. (4 860) 102.
1. Th. minutum (Willd.) Engl. — Arum minutum Willd. Sp. pl. IV. (1805) 484
et Herb. n. 17 729; Graham, Cat. Bomb. PI. (1839) 228. — Tuber parvum depressum,
1 — 2 cm diametiens. Foliorum petioli 0,5 — 1,5 dm longi, ad medium usque vel ultra
anguste vaginati et pallide rosei vel fusco-punctati, supra vaginam virides, lamina
hastato-triangularis subtriloba margine undulata circ. 3 — 5 cm longa, basi lobi antici
quam laterales duplo longioris 2,5 cm lata, lobis omnibus obtusiusculis vel breviter acu-
minatis. Pedunculus 0,3 — 1 dm longus; spathae albidae tubus circ. 1 — 2 cm longus,
basi obtusus vel subtruncatus, lamina oblonga subacuta vel breviter cuspidata circ. 7 —
9 cm longa, 3 — 3,5 cm lata, margine crispulo-crenulato rubra. Spadicis inflorescentia
feminea pauciflora, pistillis subbiseriatis, a mascula tenuiter cylindrica 1 — 1,5 cm longa
interstitio nudo 2 — 4 mm longo separata, florum sterilium rudimenta tenuia subuli-
formia ad basin inflorescentiae masculae longiora (3 — 4 mm) spadicis circ. 4 mm occu-
pantia, ad apicem inflorescentiae breviora (l — 2 mm) spadicis 5 — 8 mm obtegentia, ut
flores masculi lilacina, appendix subcylindroidea circ. 1,5 — 3,5 cm longa, inferne cras-
sior (3 — 4 mm) obtusa, superne paullum tenuior, atropurpurea.
Nota. Antherarum connectivum in speciminibus diversis plus minusve productum, sta-
minodia breviora vel longiora, plus minusve numerosa reperiuntur; foliorum autem atque spathae
forma constans esse videtur, quadecausa species a cl. Schott distinctas varietates enumerare
praeferimus. Fortasse etiam differentiae illae non constantes sunt.
Var. a. Heynei Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 607. — Arum crenatum
Wight in Hook. Bot. Mise. II. (1831) 100; Suppl. t. 3; Graham, Cat. Bomb. PI. (1839)
22 8. — Typhonium crenatum Schott, Melet. I. (1832) 17; Wall. Cat. (1832) 8934.—
106
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Theriophonum erenatum Blume in Rumphia
I. (1835) 128; Miq. Fl. Ind. bat. III. (1853)
196; Schott in Österr. bot. Zeitschr. VIII.
(I858) 2, Aroid. I. (1853) 15, t. 21, Prodr.
(1860) 102; N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1880) 259 excl. syn. Th. Kleinii
Schott; Hopk. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
5 1 2 excl. syn. Th. Kleinii. — Planta major,
foliorum petiolis usque 1,5 dm longis et la-
mina circ. 5 cm longa, spathae tubo basi
subtruncato usque 2 cm longo, lamina ob-
longa circ. 9 cm longa. Florum sterilium
rudimenta inferiora spicam inflorescentiae
femineae aequilongam, superiora cum flori-
bus masculis fertilibus spicam quam inflo-
rescentia feminea quintuplo longiorem for-
mantia. Staminum connectivum breviter
rostratum. — Fig. 2.ß, 15-4 — F.
Vorderindisches Gebiet. — Hin-
dost anische Provinz: Madras (Herb.
Kew), Mootalor, an feuchten Plätzen (Wight
nach Wallich n. 8934 — Herb. Kew),
Coromandel (Herb. Leiden). Ohne Standorts-
angabe (Heyne — Herb. St. Petersburg
und Kopenhagen).
Var. ß. Kleinii Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 607. — Arum minutum
Willd. Sp. pl. IV. (1805) 484 et Herb,
n. 17 729; Graham, Cat. Bomb. PI. (1839)
22 8. — Typhonium minutum Blume in
Rumphia I. (18 35) 134. — Theriophonum
Kleinii Schott in Österr. bot. Zeitschr. VIII.
(1858) 3, Prodr. 103. — Th. erenatum
Schott, Aroideae I. (1855) 15, t. 21. —
Nelenschena minor Rheede, Hort, malab.
XI. (1692) 33, t. 17. — Planta minor,
petiolis 5 cm longis et lamina circ. 4 cm
longa, spathae tubo ovato circ. 1 cm longo,
lamina circ. 7 cm longa. Florum sterilium
rudimenta inferiora spicam inflorescentia fe-
minea breviorem, superiora cum floribus
masculis fertilibus spicam quam inflorescentia
feminea circ. sexies longiorem formantia.
Staminum connectivum breviter rostratum.
Fig. 1 5. A — F Theriophonum minutum (Willd.)
Engl. A Habitus. B Spadix. C Pars inflorescen-
tiae masculae. D Stamen antice visum. E Idem
a latere visum. F Pistilli sectio longitudina-
lis. — G — J Th. infaustum N. E. Brown. O Ha-
bitus. USpadix. JBacca aperta — K Typhonium
giganteum Engl. Spadix. — L—R 2. Qiraldii (Baroni) Engl. L Habitus. M Spadix. N Stamen
antice visum. O Idem a latere v. P Idem desuper v. Q Ejusdem sectio transversalis. R Pistilli
sectio longitudinalis. — S—V T. bulbiferum Dalzell. S Habitus. T Folii pars bulbillifera.
U Spadix. V Spadicis. pars florifera. — Icon. origin. — J. Pohl deljn., A. Engler direxit.
Theriophonum. 107
Vorderindien (John — Herb. Berlin, Klein — Herb. Willd. n. 17 729).
2. Th. Wightii Schott in Österr. bot. Zeitschr. VIII. (1858) 3; N. E. Brown in
Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 259; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 512. —
Th. crenatum var. rostratum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 607 (excl. syn. Arum
crenatum). — Typhonium minutum Schott ex Wall. Cat. 8932 (non Blume). —
Foliorum petioli 0,8 — 1,2 dm longi, circ. ad medium usque vaginati, lamina hastato-
triangularis subtriloba, circ. 4 — 6 cm longa, basi lob? antici quam laterales fere duplo
longioris 2,5 cm lata, lobis subacutis aut hastato-tripartita, 1 — 2 dm longa, partitioni-
bus vel laciniis elongato-triangularibus usque fere linearibus, tantum 3 — 5 mm latis,
partitionibus lateralibus quam antica 2 — 3-plo brevioribus. Pedunculus circ. 5 cm
longus; spathae tubus ovoideus circ. 2 cm longus, lamina oblonga ultra 1 dm longa,
2,5 — 3 cm lata, integra haud crenata. Spadicis inflorescentia feminea brevis, pistillis
subbiseriatis a mascula interstitio brevi nudo separata, florum sterilium rudimenta tenuia
subuliformia patentia vel apice sursum curvata ad basin inflorescentiae masculae lon-
giora (3 — 4 mm), spadicis circ. 6 mm occupantia, ad apicem inflorescentiae duplo bre-
viora curvata atque summa brevissima spadicis ultra 1,2 cm obtegentia; appendix cy-
lindrica 6 — 8 cm longa, 2 — 2,5 mm crassa, purpurea. Staminum connectivum ultra
thecas longe productum trianguläre acutum.
Nota. Verisiniiliter etiam haec species, cujus specimina pauca tantum vidi, cum priore
conjungenda erit, si specimina numerosa comparari possunt.
Vorderindien. — Provinz der Gangesebene: Baipur (Martin — Gült, in
Hort. Calcutta — blühend im Mai). — Hindostanische Provinz: Madras (Wight —
Herb. Kew).
3. Th. zeylanicnm N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 258; Hook. f.
Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 513. — Arum divaricatum Thwait. Enum. (1862) 334 (excl.
syn.). — Theriophonum crenatum Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 355. —
Tuber subglobosum circ. 2 — 2,5 cm diametiens. Foliorum petioli tenues 1,5 — 2,5 dm
longi, inferne vaginati, lamina hastato-tripartita 6 — 9 cm longa, partitionibus elongato-
triangularibus usque linearibus acutissimis, lateralibus quam antica duplo vel tertia
parte tantum brevioribus fere horizontaliter patentibus. Pedunculus circ. 8 cm longus;
spathae tubus oblongus 1,5 cm longus, vix 1 cm amplus, lamina oblongo-lanceolata
5 — 7 cm longa, 1,5 cm lata, albida. Spadicis inflorescentia feminea brevis a mascula
interstitio nudo 4 — 5 mm longo separata, florum sterilium rudimenta tenuia subuli-
formia decurva ad basin inflorescentiae masculae longiora (2 — 3 mm), spadicis circ.
4 mm occupantia, ad apicem inflorescentiae fertilis circ. 1 cm longae duplo breviora,
4 — 5 mm obtegentia, appendix stipitata, circ. 2 — 3 cm longa, pallida. Pistilla oblonga,
stigmate discoideo coronata. Staminum antherae breves connectivo brevissimo late
apiculato.
Nota. Verisimiliter haec planta nil nisi- varietas profundius partita Theriophoni erenati.
Ceylon: an grasigen Plätzen in den trockeneren Teilen des Landes: Trincomalie
(Glenie), Puttalam (Pole), Anuradhapura, Wellasce, nach Trimen, Handb. Fl. Ceylon;
ohne Standortsangabe (Thwait es, Ceyl. PI. n. 3666 — Herb. Berlin).
Sect. II. Calyptroeoryne (Blume) Engl.
Calyptroeoryne (Blume) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 60. — Typhonii sect.
Calyptroeoryne Blume in Bumphia I. (1835) 134; Kunth, Enum. III. 27; Schott, Melet.
I. (1832), Aroideae I. (1853) 13, Syn. (1856) 20. — Genus Calyptroeoryne Schott in
Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 262, Gen. Ar. (1859) t. 16, Prodr. (1860) 104. —
Tapinocarpus Dalzell 1. c. ; Schott, Gen. Ar. t. 15, Prodr. 104. — Theriophonum
Schott, Aroideae I. p. 1 5 pr. p. — Vide supra p. 105.
4. Th. indicum (Dalzell) Engl. — Tapinocarpus indicus Dalzell in Hook. Journ.
Bot. III. (1851) 346. -~ Theriophonum Dahellii Schott, Aroideae I. (1853) 15, Syn.
(18 56) 21; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 608; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI.
10g A.' Engler. — Araceae-Aroideae.
(4 893) 513. — Tapinocarpus Dahellii Schott, Gen. Ar. (4 859) t. 15, Prodr. (1860)
4 4. — Tuber circ. 2 cm diametiens. Foliorum petiolus 2 — 2,5 dm longus, ad
quartam vel tertiam partem usque vaginatus, lamina sagittato- usque hastato-triloba
usque 1 dm longa, lobo antico ovato-oblongo usque oblongo 4 — 5 cm lato, lobis
lateralibus oblongis duplo vel 2 — 3-plo longiore, aut hastato-tripartita, usque 1,5 dm
longa, partitione antica vix 2 cm lata quam laterales 0,5 — 1 cm latae circ. 6-plo
ongiore. Pedunculus usque 2 dm longus; spathae tubus basi subtruncatus oblongus
albus, 3 cm longus, 1,5 cm amplus, lamina lanceolato-oblonga longe acuminata,
purpurea, 1,5 dm longa, 2,5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea brevis, pistillis
sub-4-seriatis, ab inflorescentia mascula circ. 7 mm longa interstitio circ. 2,3 —
3 cm longo infra medium et procul a floribus femineis florum sterilium rudimentis
tenuiter subulatis circ. 4 mm longis obsito separata, florum sterilium rudimenta supe-
riora pauca brevissime subulata inflorescentiae masculae contigua, appendix tenuiter
cylindrica subfiliformis circ. 1,5 dm longa, 1,5 mm crassa.
Vorderindien. — Malabarküste: Bombay (Dalzell — Herb. Kew, Herb. Hort.
Calcutta), Concan (Stocks in Herb. Hook. f. et Thoms. — Herb. Kew, Berlin); Canara:
Carwar (Talbot n. 1890 — blühend und fruchtend im August — Herb. Hort. Calcutta).
5. Th. infaustum N. E.Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 260 (excl. syn.
Arum minutum); Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 513. — Arum mucronatum
Spreng. Syst. III. (1826) 769 pr. p. — Galyptrocoryne Wightii Schott in Österr. bot.
Wochenbl. VII. (1857) 262, Gen. Ar. (1859) t. 16, Prodr. (4 860) 105. — Therio-
phonum Wightii Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 608. — Tuber parvum circ.
1 cm diametiens. Foliorum petioli 1 — 1,5 dm longi, lamina parva hastato-sagittata,
circ. 5 — 6 cm longa, lobo antico 5 cm longo, 3,5 — 4 cm lato, lobis posticis 0,75 —
1 cm longis et latis. Pedunculi plures cum cataphyllis lineari-lanceolatis aequilongis
sympodium formantes 4 — 5 cm longi; spathae tubus ovoideus fere cylindricus, circ.
8 mm longus, 5 mm amplus, lamina oblongo-lanceolata acuta, 2,5 cm longa, expansa
fere 1 cm lata. Spadicis quam spatha tertia parte brevioris inflorescentia feminea pauci-
flora, pistillis uniseriatis a mascula cylindrica 3 — 4 mm longa interstitio 2 cm longo
basi florum sterilium rudimentis subulatis erectis obsito separata, appendix tenuiter sti—
pitata. Pistilla oblongo-ovoidea circ. 1 mm longa, stigmate discoideo coronata. Sta-
minum sessilium antherae brevissimae connectivo haud apiculato. — Fig. 15 Cr — J.
Vorderindisches Gebiet. — Malabarküste : Palghateherry (Wight n. 2775 —
Herb. Kew).
97. Typhonium Schott.
Typhonium*) Schott in Wiener Zeitschr. III. (1829) 72, Aroideae I. (4 853) 4 1
pr. p., Syn. (4 856) 4 8 pr. p. ; Endl. Gen. (4 840) 235, n. 4 677; Kunth, Enum. HI.
(4 844) 26 pr. p. ; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (4 879) 609 et in Engl.-Prantl, Pflzfam.
II. 3. (4 889) 4 48; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (4 880) 260— 2G2; Benth.
et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 967; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 509—512; Baill.
Hist. pl. XIII. (1894) 462; Koorders, Exkursionsfl. von Java I. (1911) 263, 264. —
Arum L. Spec. ed. 1. (4753) 965, ed. 2. (4763) 4 369 pr. p. — Typhonium Schott,
Gen. Ar. (4 859) t. 4 7, Prodr. (4 860) 105. — Heterostalis Schott in Österr. bot.
Wochenbl. VII. (1857) 261, Gen. Ar. (1859) t. 18, Prodr. (1860) 109.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 1 — 3-andri. Staminum antherae sub-
sessiles, compressulae, connectivo tenui ultra thecas interdum serius paullum prominulo,
thecis ovoideis oppositis vel suboppositis, rimula ex apice descendente aut poro apicali
aperientibus. Flores feminei: Ovarium ovoideum vel oblongo- ovoideum uniloculare, 1 —
2-ovulatum, Ovulum ovoideum vel fere lageniforme, funiculo brevi basi loculi affixum;
stilus nullus; stigma sessile, hemisphaericum. Florum sterilium rudimenta aequalia
aut diversa; inferiora pistillis contigua (pistillodia) clavata vel spathulata subulata vel
*) Nomen antiquum a Dodonaeo aliisque notatum: ivtpwvios *= turbulente.
Typhonium. 109
tantum verruciformia (Sect. Heterostalis) aut deficientia (Sect. Eutyphonium), basin
versus valde attenuata aut cylindroidea filiformia aut fere subulata, superiora tenuiter.
Baccae ovoideae, mono-, raro dispermae; semen sphaeroideum, vertice subacutatum,
rugulosum, funiculo cum strophiolo confluente, testa tenui, micropyle prominula; albumen
copiosum; embryo axilis. — Herbae Indiae orientalis atque Australiae tubere parvo in-
structae, folia plura atque pedunculum coaetänea, saepe eodem anno turiones plures
sympodium abbreviatum efformantes, folia atque pedunculos ferentes emittente. Foli-
orum petioli longiusculi, rarissime apice tuberculiferi, lamina ex sagittato hastata vel
3 — 5-lobata vel 3-partita vel pedatisecta, nervis collectivis 3, duobus juxta marginem
procurrentibus, tertio remoto. Pedunculus brevis, rarius elongatus; spathae tubus vegeto-
persistens, convolutus, fauce ± constrictus, lamina demum retrovergens ovato-lanceo-
lata vel lanceolata plus minusve acuminata, purpurascens, rarius albida, florum sterilium
rudimentis raro interstitium totum, saepius ejus partem inferiorem occupantibus supe-
rata. Spadicis inflorescentia femin ea brevis a mascula interstitio longiusculo sejuncta,
appendix varia, plerumque breviter stipitata, basi subtruncata, conoidea vel filiformi-
subulata.
Conspectus sectionum.
A. Florum sterilium rudimenta inferiora clavata, superiora
interstitium inter inflorescentiam masculam atque femineam
medium occupantia, subulata aut tantum verruciformia . Sect. I. Heterostalis.
B. Florum sterilium rudimenta omnia cylindrica, filiformia aut
superiora subulata, nulla claviformia Sect. II. Eutyphonium.
Sect. I. Heterostalis (Schott) Engl.
Heterostalis (Schott) Engl, sub titulo subgeneris in DC. Mon. Phan. II. (4 879) 616. —
Heterostalis Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 261, Gen. Ar. (1859) t. 18,
Prodr. (1860) 109. — Vide supra.
A. Spathae lamina oblonga acuminata.
a. Foliorum lamina sagittata magna, 3 — 4 dm longa.
a. Foliorum lobi postici obtusi.
I. Folia et inflorescentia ejusdem turionis coaetänea 1 . T. giganteum.
II. Folium turionis borni basi cataphyllis lanceolatis
involutum cum inflorescentia turionis anni prae-
teriti coaetaneum 2. T. Giraldii.
ß. Foliorum lobi postici acuti . . 3. T. Stolicxkae.
b. Foliorum lamina minor, raro 2 dm longa, sagittata vel
hastata vel pedatisecta.
a. Foliorum lamina sagittata vel hastata vel pedato-5-
loba, pedati-o-secta 4. T. diver si folium.
ß. Foliorum lamina pedati-7 — 1 1-secta.
I. Foliorum lamina pedati-7-secta 5. T. pedatum.
II. Foliorum lamina pedati-1 1-secta 6. T. foliolosum.
B. Spathae lamina e basi lanceolata in caudam longam an-
gustata. Foliorum lamina ovata vel sagittata vel hastata. 7. T. flagelli forme.
1. T. giganteum Engl, in Bot. Jahrb. IV. (1883) 66, Taf. I; Arac. exsicc. et
illustr. n. 20. — Herba (pro genere) maxima. Tuber subglobosum circ. 2 cm diame-
tiens. Folia et inflorescentia ejusdem turionis coaetänea. Foliorum petiolus ad tertiam
partem usque vaginatus usque 6 dm longus, lamina hastata 3 dm et ultra longa, circ.
1,5 dm lata, lobis posticis oblongis obtusis angulo acuto (circ. 70°) divergentibus quam
anticus oblongus breviter acuminatus 2 1 /2~pl° brevioribus, 7 — 8 cm longis, nervis late-
ralibus I. utrinque 7 — 8 a costa abeuntibus infimis 2 inter se conjunctis, nervo collectivo
HO A. Engler. — Araceae-Aroideae.
antemarginali a margine 5 — 6 mm remoto. Pedunculus circ. 1,5 dm longus; spathae
tubus oblongo-ovoideus, 6 cm longus, 3 cm amplus, lamina ultra 1,5 dm longa, inferne
convoluta. Spadicis subsessilis dimidium spathae superantis inflorescentia feminea cy-
lindrica densiflora inflorescentiam sterilem aequans, circ. 3 cm longa, 4,5 cm crassa,
mascula fertilis circ. 2 cm longa, 8 mm crassa, florum sterilium rudimenta inferiora
claviformia patentia circ. 6 mm longa, media atque superiora subulata, sursum gradatim
minora, appendix cjlindroidea 6 cm longa, 5 mm crassa, haud stipRata, basi levissime
constricta. Staminum sessilium thecae ovoideae poro ovali apicali dehiscentes. Pistilla
breviter cylindrica truncata, biovulata, stigmate sessili orbiculari instructa. — Fig. 15üf.
Temperiertes Ostasien: Peking (Skatschkow — Kais. Herb. Petersburg);
Berg Kian-san, Hu-scen-scien (Rev. F. Hugh — August 1897 — Herb. ßrit. Mus.).
2. T. Giraldii (Baroni) Engl. — Typhonium giganteum Engl. var. Qiraldii
Baroni in N. Giorn. bot. ital. n. s. IV. (1897) 189, t. VI; Diels in Engl. Bot. Jahrb.
XXIX. (1901) 173. — Tuber ovoideum. Folium turionis horni basi cataphyllis lanceo-
latis 4 — 6 cm longis involutum cum inflorescentia turionis anni practeriti coaetaneum;
petiolus circ. 2 dm longus, inferne 1 cm crassus, variegatus, haud vaginatus, lamina
hastata, 3 — 4 dm longa, circ. 0,9 — 2,5 dm lata, lobis posticis oblongis obtusis angulo
acuto divergentibus quam anticus elongato-oblongus cuspidatus 2 — 3 1 /2~P'° brevioribus,
6 — 12 cm longis, 4 — 9 cm latis, nervis lateralibus I. utrinque pluribus a costa paten-
tibus, nervo collectivo antemarginali a margine circ. 3 mm remoto. Pedunculus circ. 4 cm
longus; spathae tubus subcvlindricus fere 5 cm longus, 2 cm amplus, lamina ovato-
oblonga circ. 1,2 dm longa, 5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 1,5 cm longa,
1 cm crassa, quam inflorescentia sterilis 2,5 cm longa 1 1 /2"P'° brevior, mascula fertilis
circ. 1,3 cm longa, 8 mm crassa; florum sterilium rudimenta inferiora pauca claviformia
patentia 3 — 4 mm longa, superiora subulata, sursum gradatim minora; appendix cylin-
droidea fere 5 cm longa, 5 mm crassa, haud stipitata, basi obtusa. Staminum filamenta
brevissima, thecae ovoideae, poro ovali dehiscentes. Pistilla obovoidea subhexagona,
stigmate sessili orbiculari instructa. — Fig. 1 5 L — R.
Chinesisch-japanisches Übergangsgebiet: Hupeh (Henry n. 6537 — Herb.
Berlin, Kew). Nord-Schensi: Mi-schan (Giraldi n. 6204 — Herb. Florenz, Berlin).
3. T. Stoliczkae Engl. — Folii petiolus 2,5 — 3 dm longus, ad quartam partem
usque anguste vaginatus, lamina sagittata vel sagittato-hastata 1,5 — 1,8 dm longa, lobo
antice semiovato vel oblongo acuminato cum acumine acuto circ. 9 — 10 cm longo, 9 —
6 cm lato, lobis posticis sinu oblongo sejunctis oblique ovatis vel oblongo-lanceolalis, plus
minus acuminatis acutissimis, angulo 120 — 1 50° divergentibus, nervis lateralibus e basi
nascentibus utrinque uno in medio lobi antici arcuatim adscendente utrinque 2 — 3 sinum
versus gradatim tenuioribus in lobis posticis apicem petentibus. Pedunculus 1,5 dm longus.
Spathae elongatae tubus cvlindricus circ. 6 cm longus, 1,5 cm amplus, extus viridis, intus
minute purpureo-punctulatus, lamina elongato-lanceolata cum acumine 2,5 cm longo circ.
1,3 dm longa, 2,5 cm lata extus virens, intus ultra medium purpurea. Spadicis circ. 1,2 dm
longi tenuis inflorescentia feminea cylindrica densiflora inflorescentia sterili longior,
1,2 cm longa, 5 — 6 mm crassa, mascula fertilis 1,5 cm longa a feminea interstitio
3 cm longo sejuncta, 2 — 2,5 mm crassa; florum sterilium rudimenta inferiora longe
claviformia 5 — 6 mm longa, atropurpurea, superiora deflcienüa; appendix tenuiter cylin-
droidea 7 cm longa, 2 — 2,5 mm crassa, haud stipitata. Staminum sessilium thecae
ovoideae, poro apicali obliquo dehiscentes. Pistilla ovoidea, truncata, stigmate sessili
orbiculari instructa.
Temperiertes Ostasien. — Nord-China: Nachar (Stoliczka — Kais. Hofmus.
Wien — blühend August 1866).
4. T. diversifolium Wall. Cat. (1832) n. 8933a; Schott, Aroideae (185 3) 13, t. 20;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 617; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII.
(1880) 261; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 510. — Heterostalis diversifolia Schott
in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 261, Gen. Ar. (1859) t. 18, Prodr. (1860) 110.—
Tuber subglobosum circ. 2 cm diametiens. Foliorum petioli 1,5 — 3 dm longi, lamina
Typhonium. Hl
0,6 — 1 dm longa, ovato-lanceolata acuminata vel hastata, lobo antico ovato-oblongo
acuminato, lateralibus ovato-vel oblongo-lanceolatis, lobi antici y 3 — i / 2 longitudine
aequantibus, dr divei'gentibus (interdum iterum lobatis lobulis acutis). Pedunculus
0,5 — 1,5 dm longus; spatbae tubus oblongus, 2 — 3 cm longus, superne vix constrictus,
pallide viridis, lamina oblongo-lanceolata, circ. 0,8 — 1,2 dm longa, 2 — 2,5 cm lata,
acuminata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 1 cm longa a mascula aequilonga
interstitio fere 3 cm longo separata; florum inferiorum sterilium rudimenta pauca sub-
erecta inferne filiformia superne crassa clavata, 4 — 5 mm longa, media atque superiora
brevissima apiculata; appendix claviformis e basi tenuiore sursum incrassata, circ. 3,5 —
5 cm longa, 3 — 4 mm crassa.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Subtropischer Hi-
malaya: Nepal und Kumaun, aufsteigend in den temperierten Himalaya um 1900 —
2600 m (Wallich n. 8933a); Garhwal von 3300 — 3500 m ü. M. (v. Schlagintweit
n. 10 051 — Herb. Berlin). In der gemäßigten Region von Simla bis Bhotan von
2300 — 3600 m ü. M. ; Sikkim, auf feuchten Wiesen von 2700 — 3300 m (Hook. f. in
Hook. f. et Thoms. Herb. Ind. or. — Herb. Kew, Berlin usw., Pantling — Herb.
Calcutta), Ghumbi und Thusi im angrenzenden Tibet (King — Herb. Calcutta); Nashar,
Bursahir um 2600 m (Brandis — Herb. Calcutta); Mussorie (King — Herb. Cal-
cutta).
Var. a. Huegelianum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 618. —
T. Huegelianum Schott, Aroideae I. (1853) 13, t. 19. — Heterostalis Huegeliana
Schott in Österr. bot. Zeitschr. VII. (1857) 261, Prodr. (1860) HO. — Foliorum pri-
orum lamina triloba vel trisecta, lobo medio triangulari, lateralibus lanceolatis angustis,
parum brevioribus divergeptibus, posteriorum tripartita, partitionibus lineari-lanceolatis,
divaricatis vel partitione utrinque accessoria retrorsum versa 5-partita, interdum
7-partita.
Monsungebiet. — Provinz des tropischen Himalaya: Massuri (Hügel
n. 141 — Kais. Hofmus. Wien), Tadi Road, Tannsar (Gamble n. 25 697 — Herb.
Calcutta).
Nordwestmalayische Provinz: Ober-Burma, Chin Hills (R. Dun — Herb.
Calcutta).
Var. ß. microspadix Engl. — Foliorum lamina 3 — 7-secta, segmentis anguste
lineari-lanceolatis vel linearibus. Pedunculus circ. 4 cm longus; spathae tubus subglo-
bosus 1 cm longus, lamina oblongo-lanceolata 3 cm longa. Spadicis appendix reducta
apice spatham aequans vel ea brevior, vix 2 cm longa.
Temperierter Himalaya: Sikkim: Ling-tu, um 3900 m (King n. 4237 — Juli
1877 — Herb. Calcutta), Chumbi (Dungboo n. 4708 — Herb. Calcutta).
5. T. pedatum Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 262 pr. p., Prodr.
(1860) 108 pr. p.; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 260; Hook. f. Fl.
Brit. Ind. VI. (1893) 511, non Engl. — Foliorum petiolus circ. 1,8 dm longus, lamina
pedatisecta, segmentis subdistantibus lanceolatis acuminatis, basi angustatis 1 dm longis,
2 — 2,2 cm latis, extimis minoribus. Pedunculus circ. 4,3 cm longus; spatha 5,6 cm
longa acuminata. Spadicis inflorescentia feminea florum sterilium rudimentis filiformibus
numerosissimis superata, appendix tenuis quam spadicis pars inferior duplo longior.
Monsungebiet. — Nordwestmalayische Provinz: Pegu (Mc. Lelland —
Herb. Kew).
6. T. foliolosum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 618. — Hetero-
stalis foliolosa Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 261, Prodr. (1860) 111. —
Tuber parvum, globosum, circ. 1,5 cm diametiens. Folii solitarii (an semper?) petiolus
circ. 3 dm longus, lamina pedati-1 3-partita, partitionibus lanceolatis et anguste lanceo-
latis acuminatis basin versus cuneatim angustatis, intermedio quam vicina circ. 1 2 cm
longa et medio 12 mm lata paullum breviore, extimis circ. 6 cm longis, vix 1 cm
latis, nervis lateralibus adscendentibus in nervum collectivum a margine 2 mm remotum
conjunctis. Pedunculus circ. 2 dm longus; spathae tubus elongato-oblongus circ. 5 cm
112 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
longus, inferne 1 2 mm, superne 6 mm amplus, lamina anguste lanceolata longissime
acuminata 1 1 cm longa, inferne 6 mm lata. Spadicis inflorescentia feminea cylindrica
circ. 1,5 cm longa, 6 mm crassa, florum sterilium rudimentis claviformibus erectis
paucis uniseriatis superata, ab inflorescentia mascula vix 1 cm longa, vix 3 mm crassa
interstitio 3 cm longo florum sterilium rudimentis verruciformibus ad 3 / 4 longitudinis
obsita; appendix breviter stipitata elongato-conoidea circ. 8 cm longa. Pistilla ovoidea
uniovulata, stigmate orbiculari sessili coronata. Florum sterilium rudimenta claviformia
circ. 3 mm longa.
Temperierter Himalaya: Kumaun (R. Bleakworth n. 8928 — Herb. Kew).
7. T. flagelliforme (Lodd.) Blume in Wall. Cat. (1832) n. 8931. — Arum
flagelliforme hodd. Bot. Cab. (1819) t. 396; Roxb. Fl. ind. III. (1832) 502; Wight, Icon.
III. (18 43), t. 791; Griflith, Itin. Notes 13, n. 193. — Heterostalis flagelliformis Schott
in Österr. bot. Wocbenbl. VII. (1857) 261, Gen. Ar. (1859) t. 18, Prodr. (1860) 109. —
Arum cuspidatum Blume, Cat. Gew. Buitenzorg (1823) 101. — T. cuspidatum (Blume)
Decaisne, Herb. Timor in Ann. hist. nat. III. (1834) 39; Blume, Rumphia I. (1835) 133,
t. 30, f. 1—3; Kunth, Enum. III. (1841) 26; Schott, Ic. Aroid. I. (1857) 12, Syn. (1860)
19; Miq. Fi. Ind. bat. III. (1855) 194; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 616; N. E.
Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1881) 262; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 511
et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 354. — Nelensehena major Rheede, Hort.
Mal. II. (1679), t. 20. — Arum angulatum Griff. Notul. III. (1831) 143. — Arum
ptychiurum Zipp. ex Kunth, Enum. III. (1841) 26. — Typhonium hastiferum Miq. Fl.
Ind. bat. III. (1855) 194 et in Bot. Zeit. (1856) p. 563. — T. Reinwardtianum de
Vriese et Miquel, Fl. Ind. bat. III. (1855) 195. — Tuber depresso-globosum, 1 — 2 cm
diametiens. Foliorum petioli tenues, 1,5 — 3 dm longi, lamina forma et magnitudine
valde variabilis, sagittata vel hastato-oblonga et basi vix cordata aut triloba, 0,5 — 1 dm
longa, lobo antico 2 — 3 cm lato, aut tripartita partitionibus latioribus vel angustioribus,
longioribus vel brevioribus, intermedia interdum 2,5 dm longa, 1 cm lata vel angustiore,
lateralibus horizontaliter patentibus 4 — 5 cm longis, 3 — 5 mm latis. Pedunculus tenuis
0,5 — 2 dm longus; spathae tubus viridis ovoideus vel oblongus, 1,5 — 2 cm longus,
lamina lanceolata in flagellum longissimum prolongata aut abbreviata et tantum acu-
minata, 0,75 — 2,5 dm longa, inferne 5 — 8 mm lata, alba. Spadicis quam lamina bre-
vioris vel longioris, interdum longissimi inflorescentia feminea subglobosa ut mascula
cylindrica, tantum 5 mm longa albida, feminea a mascula interstitio circ. 1,7 cm longo,
ad dimidium usque florum sterilium rudimentis claviformibus brevibus (circ. 2 mm
aequantibus), in dimidio superiore rudimentis subuliformibus deflexis obsito separata,
appendix brevissime stipitata inferne constricta, elongato-conoidea, demum filiformis
circ. 0,5 — 2,5 cm longa. Pistilla breviter ovoidea. — Fig. 16.
Nota. Folia sagittata et hastata angustipartita in eodem specimine occurrunt, formae
partitionibus angustissime praeditae verisimiliter stirpes magis adultae sunt.
Var. a. typicum Engl. — Foliorum partitiones latiores, intermedia circ. 1 cm lata.
Vorderindien:
Provinz des westlichen Gebirgslandes und der Malabar-Küste: Travan-
core (Lawson — Herb. Calcutta), Cochin (Meebold n. 12 562 — Herb. Berlin). —
Provinz der Gangesebene: Bengalen, Sibpur bei Calcutta, wild im botanischen
Garten (Davies, Prain, Mokim — Herb. Calcutta); Chandernagore (Abu Hosein —
Herb. Calcutta); Saharampur (Lemann — Herb. Boissier). — Ceylon: um den
Colombo-See (Ferguson nach Trimen).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Burma, Kachin Hills (Shaik Mokim — Herb.
Calcutta), sumpflge Plätze am Pegu-Fluß (S. Kurz h. 262 — Herb. Calcutta).
Südwestmalayische Provinz. — Malakka: Penang (Curtisn. 3023), Sepoy
Lines (Curtis - — Herb. Singapore), auf feuchten Grasplätzen bis zu 30 m ü. M.
(Kunstler n. 1584 — blühend im April), Singapore (A. Engler, Reise nach Java
n. 3804 — Herb. Berlin). — Java: Buitenzorg (A. Engler, Reise nach Java n. 4128 —
Typhonium.
113
Herb. Berlin), ohne Standortsangabe (Zollinger, PI. jav. n. 3096 — Herb. Berlin,
Kew usw.).
Austromalayische Provinz. — Timor (nach Decaisne).
Hinterindisch-ostasiatische Provinz: Cochinchina, Ufer des Se Moun im
mittleren Laos (Exped. Harmand — Herb. Mus. Paris), zwischen Mekong und Hue
(Harmand — Herb. Mus. Paris); Cambodscha (Godefroy n. 296, 3352, in Exped.
Harmand); Tonkin: Tankenin (Balansa n. 614, 4472 — blühend im August —
Herb. Mus. Paris), Hanoi (Balansa n. 4568); südlich Tonkin, auf Feldern bei Cäch
(H. Bon n. 3040 — blüht Juni bis Oktober).
Fig. 4 6. Typhonium flagelliforme (Lodd.) Blume. A Habitus. B Inflorescentia cum spatha.
G Spadicis pars fertilis. D Stamen desuper visum. JE Idem antice v. F Idem a latere v.
Theca a dorso v. H Floris sterilis superioris rudimentum. J Floris sterilis inferioris rudi-
mentum. K Pistillum. L Idem apertum. M Bacca. N Semen. Ejusdem sectio longitu-
dinalis. — Icon. e reliquiis cli. Schott reproductae praeter Fig. A, B, quae origin. — J. Pohl
delin., A. Engler direiit.
Provinz der Philippinen: Luzon, San Francisco da Monte (Loh er n. 2429),
Maragondong (D. Merrill in Government Herb. n. 4171 — Herb. Berlin), ohne nähere
Fundortsangabe (Merrill in Herb. Bur. of sc. n. 7111, 7128); Morong, Prov. Bizal
(Ramos in Herb. Bur. of science n. 1369, 11886 — Herb. Berlin).
Var. ß. angustissimum Bidley in Journ. Boy. As. Soc. LIX. (1911) 218. —
Foliorum petiolus tenuis 1,5 dm longus, lamina tripartita partitionibus anguste linearibus,
intermedia 1,25 — 1,5 dm longa basi 1,2 cm lata, lateralibus horizontalibus 2,5 cm
longis, 3 mm latis.
Südwestmalayische Provinz. — Südliches Siam: Perlis bei Bukit Lagi,
Kanga, Bangtaphan (Keith nach Bidley).
A. Engler, Das Pflanzenreich. IY. (Embryophyta siphonogama) 23 F. g
114 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Sect. II. Eutyphonium Engl.
Eutyphonium (sub titulo subgeneris) Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 610. —
Vide supra.
A. Spathae lamina aperta e parte inferiore late ovata sursum
dr longe angustata.
a. Florum sterilium rudimenta supra inflorescentiam sita
brevia, erecta.
a. Spadicis appendix basi truncata. Folia haud bulbilli-
fera.
I. Spadicis appendix brevis elongato-conoidea lutea ut
spathae lamina circ. 5 cm longa. Spathae lamina
apice haud torta 8. T. fultum.
II. Spadicis appendix valde elongata, tenuis ut spathae
lamina 1 — 1,5 dm longa. Spathae lamina apice
torta 9. T. divaricatum.
ß. Spadicis appendix basi haud truncata. Folia ad
apicem petioli bulbillifera . .' 10. T. bulbiferum.
b. Florum sterilium rudimenta supra inflorescentiam sita
subulata vel filiformia, patentia vel decurva.
a. Spadicis appendix breviter conoidea quam inflorescentia
mascula triplo longior 11 . T. Brownii.
ß. Spadicis appendix elongato-conoidea quam inflores-
centia mascula pluries longior.
I. Foliorum lamina oyato-cordata, ambitu subtriangu-
laris, raro triloba. Florum sterilium rudimenta
pauca 12. T.' inopinatum.
II. Foliorum lamina triloba usque tripartita.
1. Spathae lamina ovato-lanceolata vel oblongo-
ovato-lanceolata.
* Spadicis appendix rubra vel rubro-fulva, bre-
vissime vel vix stipitata 13. T. trüobatum.
** Spadicis appendix atropurpurea, longe atte-
nuata, longius stipitata 1 4. T. Roxburghii.
2. Spathae lamina oblongo-ovato-oblonga in caudam
longam anguste lanceolatam contracta . . . . 15. T. Pottingeri.
3. Spathae lamina elongato-lineari-lanceolata . . 16. T. gracile.
III. Foliorum lamina pedatisecta.
1. Foliorum lamina pedati-5-secta . ...... 17. T. Listeri.
2. Foliorum lamina usque 9-pedati-secta . . . . 18. T. pedatisectum.
B. Spathae lamina oblonga vel lineari-oblonga.
a. Foliorum lamina e petiolo subsensim dilatata, non lo-
bata 1 9. T. liliifolium.
b. Foliorum lamina distincte petiolata.
cc. Foliorum lamina ovato-cordata, parva 20. T. filiforme.
ß. Foliorum lamina oblonga, basi obtusa vel oblongo-
cordata 21. T. alismifolium.
c. Foliorum lamina trisecta, segmentis anguste linearibus . 22. T. angustilobum.
d. Foliorum lamina pedatisecta 23. T. fallax.
8. T. fultum Ridley in Journ. Straits Branch R. As. Soc. XLI. (1903) 45. —
Tuber parvum, circ. 6 — 8 mm diametiens, radicibus rigidis supra terram elevatum.
Foliorum petioli tenues, 0,8 — 1,5 dm longi, inferne late vaginati, lamina cordato-sa-
gittata, 4 — 9 cm longa, basi lobi antici 3 — 6 cm lata, lobo antico semiovato vel semi-
Typhonium. 115
oblongo-ovato breviter acuminato, lobis posticis sinu parabolico sejunctis semiorbicu-
laribus vel semiovatis 2 — 4-plo brevioribus. Pedunculus 2 — 3 cm longus; spathae
pallidae albescentis, basi tantum purpureo-maculatae tubus oblongo-ovoideus, 1 — 1,5 cm
Jongus, 6 — 7 mm amplus, lamina lanceolata circ. 5 cm longa et inferne 1 — 2 cm lata.
Spadicis inflorescentia mascula circ. 4 mm longa a feminea cum pistillodüs vix 5 mm
longa spatio circ. 4 mm longo separata, appendix breviter stipitata, e basi 3 mm crassa
sursum attenuata, circ. 3 cm longa, flava. Flores masculi diandri, antheris subsessi-
libus. Pistilla pauca basin inflorescentiae tantum occupantia. Florum sterilium rudi-
menta crasse subulata circ. 1 mm longa dense congesta, supra pistilla circ. 4 mm occu-
pantia.
Südwestmalayische Provinz: Malakka, Selangor; Batu Gaves unweit Kuala
Lumpor (Ridley n. 8165 — Herb. Singapore, A. Engler, Reise nach Java und Brit.
Indien n. 5278 — blühend Februar 1906 — Herb. Berlin); Perak: Kuala Dipang
(Ridley n. 9620 — Herb. Hort. Calcutta), Lankawi-Inseln (Curtis — Herb. Singapore).
9. T. divaricatum (L.) Decaisne, Descr. h. Timor in Ann. Nat. Hist. III. (1834)
367; Wight, Icon. III., t. 790; Blume in Rumphia I. (1835) 130, t. 36; Kunth, Enum.
III. (1841) 26; Schott, Aroideae I. (1855) 12, t. 18, Syn. Ar. (1856) 18, Prodr. (1860)
106; Miq. Prol. Fl. jap. (1866) 134; Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1876) 6; Engl
in DG. Mon. Phan. II. (1879) 611 excl. var. y } ö, Arac. exs. et illustr. n. 128; Gard.
Chron. New ser. XIII. (1880, I.) 306, XIX. (1883, 1.) 509; Somoku Dsusetsu, ed. S et 3.
(1912) XIX., t. 4; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 510; Matsumura, Ind. pl. jap. II.
(1905) 173; Koorders, Excursionsfl. Java I. (1911) 264. — Arum divaricatum L. Spec.
ed. 1. (1753) 966, ed. 2. (1763) 1369?, Roxb. Fl. Ind. III. (1832) 503; Wall. Cat. 8930;
Graham, Gat. Bomb. PI. (l 832) 228. — Arum trilobatum Thunb. Fl. Jap. (1784) 234, Bot.
Mag. (1822) t. 2324. — Arum diversifolium Blume, Cat. Gew. Buitenzorg (1823) 102.
— Nelensehena major Bheede, Hort. Mal. XI. (1692) t. 20. — Nom. japon. Liukiu-
hange. — Tuber subglobosum, usque 2 cm diametiens. Foliorum petioli tenues, 1 —
3 dm longi, lamina cordato- vel hastato-sagittata, subtriloba, 04 — 1,5 dm longa, bas ilobi
antici 3,5 — 9 cm lata, lobo antico semiovato vel semi-oblongo-ovato acutato vel acumi-
nato, lobis posticis sinu amplo sejunctis ovatis vel ovato-triangularibus duplo brevioribus,
raro majoribus atque basin versus angustatis. Pedunculus 1 — 4 cm longus; spathae tubus
oblongo-ovoideus, circ. 1,5 — 3 cm longus, 0,8 — 1,5 cm amplus, lamina ovato-lanceolata
longe acuminata atropurpurea, 1,25 — 1,8 dm longa, prima tertia parte 4 — 5 cm lata,
sursum valde angustata. Spadicis inflorescentia mascula 5 — 9 mm longa a feminea
spatio circ. 2 — 3-plo longiore sejuncta, appendix basi 1,5 — 3 mm crassa, inaequaliter
truncata, circ. 1 — 1,3 dm longa subulata. Flores masculi 2 — 3-andri, antheris sub-
sessilibus. Pistilla ovoidea triseriata. Florum sterilium rudimenta cylindroidea obtu-
siuscula vel subacuta supra pistilla dense congesta, circ. 7 — 9 mm occupantia. Baccae
obovoideae 6 mm longae.
Nota. Linnaeus (Sp. pl. ed. 1, p. 967) ad Arum divaricatum citat Flor. zeyl. n. 325
Quum autem in insula Ceylon Typhonium divaricatum Decaisne non occurrit, cl. Trimen
(Handb. Fl. Ceylon IV. 354) suspicit, Arum divaricatum Linnaei aut ad Typhonium Box-
burghii aut ad T. cuspidatum pertinere. Quum specimina originalia in herbario Herrn annii
non adsunt, discerni non potest, quae species re vera Arum divaricatum Linnaei.
Vorderindien. — Hindostanische Provinz: Mootaloor (Herb. Wight nach
Wallich, Cat. n. 8930).
Monsungebiet. — Südwestmalayische Provinz: Java, Buitenzorg (S. Kurz —
Herb. Bot. Gart. Calcutta); beim Dorf Djabong Bendrong (Mousset n. 977 — Herb.
Herlin); Semarang-Solo (Koorders n. 25 484/?, 31491/2, 33 1 33/3 — Herb. Buitenzorg).
'Centromalayische Provinz: Celebes, Makassar (Beccari — Herb. Florenz).
Austromalayische Provinz:. Timor (nach Decaisne).
Hinterindisch-ostasiatische Provinz: Süd-Tonkin, im Tal Döüg Bau (H. Bon
n. 2 542 — Herb. Mus. Paris); West-Tonkin (H. Bon — Herb. Mus. Paris). — China:
Hongkong (Seemann — Herb. Kew), Delabay (Herb. Hance).
8*
116 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet: Liu-Kiu-Inseln : Oshima,
in Hecken an den Straßen der Stadt Naze (Faurie n. 4277 — blühend im Juli 1900 —
Herb. Berlin). Kiusiu, Nagasaki (Thunberg nach Schott).
Var. Motleyanum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 612. — T. Mot-
leyanum Schott, Prodr. (1860) 106; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 510. — Foli-
orum lamina major, latior, cuspidata, nervis pluribus e basi abeuntibus. Pistillodia hori-
zontaliter exserta, apice tantum recurva.
Südwestmalayische Provinz: Penang: Pulo Sikus (Curtis n. 2888 — Herb.
Penang, Kunstler n. 1596 — Herb. Hort. Calcutta). — Singapore: Sangei Pandan
(Herb. Bot. Gart. Calcutta). — Borneo, Bangarmassing (Motley n. 1857 — Herb. Kew).
Centromalayische Provinz: Amboina (Doleschall — Kais. Herb. Wien).
10. T. bulbiferum Dalzell in Hook. Kew. Journ. IV. (1852) 113; Schott, Prodi-.
(1860) 106; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 611 et Arac. exs. et ülustr. n. 129;
Dalzell et Gibson, Bomb. Fl. (1861) 258; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 511; Cooke,
Fl. Bombay (1908) 222. — Tuber parvum. Foliorum petioli tenuissimi 1 — 1,5 dm
longi, summo apice bulbilliferi, bulbillo pisiformi, lamina triangulari-hastata sagittata vel
cordata, 4 — 6 mm longa, lobis posticis triangularibus acutis, quam anticus acuminatus
duplo brevioribus, 2 — 3 cm longis. Pedunculus 1 — 7 cm longus, spathae tubus oblongus,
circ. 1 cm longus, lamina anguste lineari-lanceolata, acuminata, 1 dm longa, medio 3 —
4 mm lata, purpurea. Spadicis inflorescentia feminea brevis circ. 3 mm longa, florum
sterilium rudimentis paucis erectis filiformibus circ. 3 mm longis superata, ab inflores-
centia mascula 3 — 4 mm longa interstitio 1 cm longo separata, appendix subfiliformis,
basi obtusiuscula, apicem versus attenuata circ. 1 dm longa. Pistilla globosa, stigmate
sessili coronata. — Fig. 15*S — V.
Vorderindien.
Provinz des westlichen Gebirgslandes: Malabar, Concan (Stocks in Hook. f.
et Thomson, Herb. Ind. or.).
11. T. Brownii Schott, Aroid. I. (1883) 11, t. 15, Syn. (1856) 18, Prodr. (1860)
107; F. Muell. Fragm. Phyt. austral. VIII. (1874) 187; Hook. f. in Bot. Mag. (1875)
t. 6180; Benth. Fl. austral. VII. (1878) 154; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 613
et in Arac. exs. et illustr. n. 132. — Arwm orixense B. Br. Prodr. Nov. Holl. ed. 1.
(1810), ed. 3. curis Nees ab Esenb. (1827) 192 (336). — Bhizoma crassum tuberosum.
Foliorum petioli 2 — 2,5 dm longi, lamina hastato-triloba vel hastato-tripartita, partitionibus
omnibus elongato-lanceolatis acuminatis, lateralibus angustioribus horizontalibus vel sub-
retrorsis circ. 6 — 7 cm longis, 2,5 — 3 cm latis, intermedia 1 — 1,5 dm longa, 2 — 4 cm
lata. Pedunculus 5 — 6 cm longus; spathae tubus subglobosus vel breviter ovoideus,
circ. 3 cm longus et amplus vel longior, lamina crassa late ovata, acuminata, circ.
1 dm longa atque 8 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea cylindroidea multiflora
circ. 1,5 cm longa, zona florum sterilium rudimentis filiformibus patentibus obtecta an-
gusta masculae crasse cylindroideae subaequilonga, ab illa spatio nudo fere aequilongo
remota, appendix breviter stipitata crassa, fungiformi conoidea, rugulosa, 2,5 — 5 cm
longa, inferne 1,5 cm crassa. Flores masculi 2 — 3-andri, staminibus compressis. Pistilla
ovoidea. Pistillodia filiformia recurva. — Fig. 17-4, B.
Monsungebiet.
Austromalayische Provinz. — Nord-Australien. — Araucarien-Pro-
vinz. — Queensland: Rockhampton, Rockinghams Bay (Dallachy — Herb. Berlin),
Frenchman's Creek, Burnett's River (nach F. v. Mueller in Fragm. Phytogr. Austr. VIII.
187), Cooktown (Warburg n. 19 408 — Herb. Berlin).
Australisches (extratropisches) Gebiet. — Neu-Süd-Wales : Richmond, Port
Jackson, Camden, Blue Mountains, Hastings-River, Hawkesbay-River (Herb. Sidney, Berlin),
Herbert Creek (Bowman — Herb. Berlin).
12. T. inopinatum Prain in Journ. R. Asiat. Soc. Bengal. LXIV. (1895) Part II.
n. 3, p. 301. — Tuber circ. 2 cm diametiens. Foliorum petiolus circ. 2 dm longus,
inferne latiuscule vaginatus, lamina subtriangulari-cordata, lobis posticis sinu lato obtuso
N \
Typhonium.
117
sejunctis obtusis quam anticus 3 — 4-plo brevioribus, vel subtriangularis basi late cune-
ata, circ. 8 — 10 cm longa, 6 — 7 cm lata, breviter acuminata, rarius trisecta. Pedun-
culus 3 — 4 cm longus. Spathae tubus ovoideus 2 — 2,5 cm longus, 1,2 — 1,5 cm amplus,
pallidus, lamina ovato-lanceolata, 9 — 10cm longa, expansa fere 4cm lata, convoluta
2 cm diametiens, purpureo-variegata. Spadicis inflorescentia feminea brevis circ. 3 — 4 mm
alta, 7 mm diametiens, florum sterilium rudimentis subuliformibus horizontaliter paten-
tibus et leviter curvatis 3 — 4 mm longis, spadicis partem 3 — 4 mm longam occupan-
tibus superata, ab inflorescentia mascula 1 cm longa, 4 mm crassa separata, appendix
vix stipitata e basi truncata 6 — 7 mm crassa sursum valde attenuata 4 — 4,5 cm longa.
Flores masculi plerumque diandri; staminum filamenta lata brevissima et distincta,
thecae ovoideae poris subapicalibus dehiscentes. Pistilla obovoidea, stigmate sessili
coronata. Baccae obovoideae.
Fig. 17. A, B Typhonium Brownii Schott. A Habitus. B Spadix. — G, D T. Boxburghii
Schott. C Habitus. D Spadix. — ET. pedatisectum Gay. Habitus. — F—N T. fallax N. E.
Brown. F Habitus. Spadix. H Alterius spadicis pars florum sterilium rudimentis obsita.
J Stamen antice visum. K Idem a latere v. L Idem desuper v. et transversaliter sectum.
M Ovarium longitudinaliter sectum. N Florum sterilium rudimenta. — Icon. origin. — J. Pohl
delin., A. Engler direxit.
Monsungebiet. — Nordwestmalayische Provinz: Ober-Burma, Myitkina
(King's Collector — Herb. Hort. Calcutta). — Auch verwildert im Bot. Garten von
Calcutta.
Var. trisectum Engl. — Foliorum lamina trisecta, segmento intermedio oblongo-
ovato, lateralibus elongato-triangularibus, latere interiore fere rectilineis.
Im Botanischen Garten von Calcutta (Davies ■ — Herb. Calcutta).
13. T. trilobatum (L.) Schott in Wien. Zeitschr. III. (1829) 72, Aroid. I. (1853)
12, t. 16, Syn. (1856) 18, Prodr. (1860) 108; Blume in Bumphia I. (1835) 132 pr.
p.; Kunth, Enum. III. (1841) 26 pr. p.; Engl, in DC. Monogr. Phan. II. (1879) 614,
in Bull. Soc. Tose. Ort. IV. (1879) 301; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880)
261; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 509 et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898)
118 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
353; Koorders Excursionsfl. v. Java I. (4 9 4 4) 264. — Arum trilobatum L. Sp. pl. ed. 4.
(4753) 965 [Herman, Paradis. bat. (4 698) t. 78, Mus. zeyl. (1711) 33; Burmann, The-
saurus zeyl. (4 737) 89], ed. 2. (4 763) 1369; Thwait. Enum. pl. Zeyl. (4 864) 33 4; Gran.
Cat. Bomb. PI. (4 839) 228. — Arum orixense Roxb. Fl. Ind. III. (4 832) 503; Wight, Ic.
III. t. 80 4; Lodd. Bot. Cab. t. 442; Andr. Bot. Rep. t. 356; Bot. Reg. t. 450; Griff. Ic. pl.
asiat. t. 50 (analys.). — Typhonium orixense Schott in Wien. Zeitschr. III. (1829) 72 ;
Wall. Cat. 8829. — Typhonium siamense Engl, in DC. Monogr. Phan. II. (1879) 64 5. —
Typhonium triste Griff. Notul. III. (1854) 4 45. — ? Arum humüe Pluk. Op. omn.
t. 4 48, f. 6. — ? Arum pumilum Lam. Encycl. III. (1789) 8. — ? Arisaema pumilum
Blume, Rumphia I. (4 835) 4 07; Kunth, Enum. III. (4 844) 20; Schott, Syn. (4 856) 27,
Prodr. (4 860) 59. — Tuber subglobosum usque 4 cm diametiens. Foliorum petioli 2,5 —
3 dm longi, vagina saepe variegata instructi, lamina hastato-subtrisecta, segmentis latius
cohaerentibus omnibus acuminatis segmento intermedio ovato 0,8 — 4,8 dm longo, 0,5 —
4 dm lato, lateraübus oblique ovatis, saepe latere exteriore inferne valde lobato-dilatatis.
Pedunculus tenuis 5 — 7 cm longus; spathae tubus oblongus 2,5 cm longus, 4 — 4,5 cm
amplus, lamina oblongo-ovato-lanceolata, acuminata, 4,5 dm et ultra longa, 5 — 7 cm
lata, extus pallide viridescens, intus roseo-purpurascens. Spadicis inflorescentia feminea
breviter cylindrica circ. 7 mm longa, florum sterilium rudimentis filiformibus flexuosis
fere 4 cm longis spadicis partem circ. 7 mm longam occupantibus dependentibus superata,
ab inflorescentia mascula circ. 4,25 — 1,5 cm longa 5 mm crassa interstitio circ. 2 cm
longo separata, appendix brevissime stipitata, basi lata 4 — 7 mm diametiens elongato-
conoidea, circ. 5 — 4 2 cm longa.
Var. ct. genuinum Engl. — Foliorum lamina hastato-subtrisecta. Spadicis ap-
pendix roseo-purpurascens.
Vorderindien. — Provinz der Gangesebene: Unteres Bengalen, sehr häufig
z. B. wild im Bot. Garten von Calcutta (D. Prain — Herb. Calcutta), Howrah (S. Kurz
— Herb. Calcutta); Silhet (Wallich n. 8929 — Herb. Calcutta). — Hindostanische
Provinz: Chota Nagpur (J. J. Wood — Herb. Calcutta). — Ceylon; häufig an feuchten
Plätzen im unteren Land (Thwaites, Ceyl. PI. n. 2896) — auf Kulturland Un-
kraut. Volksname: panuala.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Rangoon (S. Kurz n. 259), Ober-Burma, Kachin
Hills (Shaik Mokim — blühend im Juni 1899), Tavoy (Shaik Mokim — Herb. Hort.
Calcutta — blühend April, Mai). Assam (Herb. Hort. Calcutta); Chittagong (J. Wood —
Herb. Hort. Calcutta).
Südwestmalayische Provinz: Malakka (Griffith n. 5996 — Herb. Hort. Cal-
cutta); Pahang, Pulau Jellam, Pekan (Ridley — Herb. Singapore); Perak (Scortechini
n. 21b, Kunstler n. 1876 — Herb. Calcutta). — Südlichstes Siam (Micholitz nach
Ridley). — Singapore, im bot. Garten wild (Ridley). — Java, verwildert im bot.
Garten Buitenzorg (A. Engler, Reise nach Java und Brit. Ind. n. 44 27 — Herb. Berlin).
— Borneo, Sarawak (Beccari, P. born. n. 543, 74 7, 4 082 — Herb. Florenz),
Bau (Ridley n. 4 4 746 — Herb. Singapore).
Hinterindisch-ostasiatische Provinz: Siam (vgl. Craib in Kew Bull. [4912]
419), Bangkok (R. Schomburgk n. 334 — Herb. Berlin, Wawra n. 359, 447 —
Kais. Herb. Wien), Chiengmai (Kerr n. 4 859 — Herb. Kew, Herb. Berlin); Cam-
bodscha (Godefroy in Exp. Harmand n. 42); Cochinchina (Baudouin, L.Pierre —
Herb. Mus. Paris), Saigon (Talmy, Lefevre n. 499 — Herb. Mus. Paris); Tonkin,
Hanoi (Balansa, PI. du Tonkin n. 263, 2066, 4508, 4384, 4780 — Herb. Mus. Paris,
Berlin), Süd-Tonkin (H. Bon n. 2205 — blühend im Juli — Herb. Mus. Paris).
Var. Schottii (Prain) Engl. — T. Schottii Prain in Journ. R. As. Soc. Bengal
LXIV. (4 895) II. n. 3, p. 303. — T. Roxburghii Schott, Aroid. (4 853) t. 4 7 (excl.
descr.) — Foliorum lamina hastato-triloba, lobis lateralibus latis patentibus. Spadicis
appendix alba.
Typhonium. 119
Vorderindien. — Provinz der Gangesebene: Bengalen, im bot. Garten von
Calcutta verwildert (Davies, Prain — Herb. Hort. Calcutta).
14. T. Koxburghii Schott, Aroid. I. (1855) 12, (excl. t. 17), Prodr. (i 860) 106
pr. p.; Saunders, Refug. Bot. (1871) t. 283; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 510;
Trimen, Handb. Fl. Ceyl. IV. (1898) 354; Koorders, Excursionsfl. v. Java I. (1911)
2-64. — Arisarum amboinense Rumph. Herb. amb. V. (1747) 320, t. HO, f. 2. —
Arum divaricatum Moon, Catal. Ceylon (1824). — Arum trüobatum Roxb. Fl. Ind. III.
(1832) 505; Wight, Ic. III. (1843) t. 803; Bot. Mag. t. 339. — T. javanimm Miq.
Fl. Ind. bat. III. (1855) 193, Ann. Mus. Lugd. bot. III. (1867) t. 3B, in Bot. Zeit.
1856. p. 563; Schott, Prodr. (1860) 107; Engl. Arac. exsicc. et illustr. n. 131. —
Arum Boxburghii Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 432. — T. divaricatum y. et ö.
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 612. — Tuber subglobosum. Foliorum petioli
tenues 1 — 3,5 dm longi, lamina hastato-triloba vel hastato-subtrisecta, segmentis latius
vel interdum parte angusta cohaerentibus, breviter acuminatis, segmento intermedio ovato,
5 — 9 cm longo, 3 — 4 cm lato, lateralibus oblique ovatis vel oblique oblongo-ovatis, in-
terdum latere exteriore inferne lobato-dilatatis. Pedunculus tenuis 2 — 9 cm longus;
spathae tubus oblongus 2 cm longus, 1 cm amplus, lamina ovato-lanceolata, acuminata,
usque 1,5 dm longa, inferne 5 cm lata, extus pallida, intus atropurpureo-violacea. Spa-
dicis inflorescentia feminea breviter cylindrica, circ. 4 mm longa, florum sterilium rudi-
mentis filiformibus flexuosis circ. 5 — 6 mm longis spadicis partem 5 mm longam occu-
pantibus dependentibus superata, ab inflorescentia mascula circ. 1 cm longa 3 mm crassa
interstitio 1,2 — 1,5 cm longo separata, appendix longius et tenuiter stipitata, basi 3 —
4 cm diametiens, elongato-myosuroidea 1 — 1,2 dm longa. Flores 2— 3-andri. .Pistilla
obovoidea, stigmate sessili coronata. — Fig. 1 7 C, D.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon: Colombo (Ferguson nach Trimen), Peradeniya (Trimen); ohne Stand-
ortsangabe (Thwaites n. 3764 — Herb. Hort. Calcutta — blühend März bis August,
Dezember). — Volksname: polonala.
Monsungebiet.
Südwestmalay ische Provinz. — Malakka: Singapore; Sungie Paadan (Ridley
n. 1657 — Herb. Singapore); Kalantani: Kuala Lebir, Bidadori (Gunlith — - Herb.
Singapore). — Java (Lobb n. 128), Buitenzorg, wild im bot. Garten (A. Engler,
Reise nach Java und Brit. Ind. n. 4127 — blühend Febr. 1906).
Centromalayische Provinz. — Molukken: Amboina (Doleschall), Gunon
Salhutu, um 1100 m ü.M. (Beccari — Herb. Florenz).
15. T. Pottingeri Prain in Journ. As. Soc. Bengal. LXVII. (1898) II. 2. p. 304. —
Tuber depresso-globosum, circ. 2 cm diametiens. Foliorum (1 — 2) petiolus circ. 2,5 —
3,5 dm longus, basi latiuscule vaginatus, lamina profunde tripartita partitionibus sub-
aequilongis acuminatis auctis, intermedio oblongo-elliptico circ. 0,8 — 1,2 dm longo,
3 — 6 cm lato, lateralibus oblique oblongo-lanceolatis, latere exteriore lobo triplo breviore
oblongo obtuso subretrorso auctis. Pedunculus circ. 2 cm longus vel brevior; spathae
tubus ovoideus vel oblongus circ. 2,5 — 3 cm longus, 1,2 — 1,5 cm amplus, extus viridis,
intus rubescens, lamina erecta ima tertia parte ovato- oblonga, deinde sensim longe
acuminato-caudata tota 1,8 — 2,2 dm longa, extus concolor pallide viridis, intus basi
rubescens, supra puniceo-maculata. Spadicis inflorescentia feminea brevis vix 5 mm
longa, florum sterilium rudimentis numerosissimis spadicis 5 mm occupantibus tenuissime
filiformibus 8 — 9 mm longis flexuosis superata, ab inflorescentia mascula circ. 1,2 cm
longa interstitio 1,8 cm longo nudo separata, appendix breviter stipitata, basi truncata,
angustissime conoidea, 1,3 — 1,5 dm longa. Staminum filameiita lata brevissima. Pistilla
obovoidea, stigmate sessili coronata.
Monsungebiet.
Nordwestmal ay ische Provinz: Obei'-Burma, Kachin Hills bei Myitkyina (Herb.
Hort. Calcutta — blühend April, Mai 1897).
120 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
16. T. gracile (Roxb.) Schott Aroid. I. (1855) 4 2 4, Prodr. (4 860) 4 08; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (4 879) 64 3; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (4 894) 54 2. — Arum
gracile Roxb. Hort. Beng. (4 8 4 4) 654, Fl. Ind. III. (4 832) 505; Wight, Ic. III. (4 843)
793. — ?? Arisaema gracile Kunth, Enum. III. (4 844) 24 (= Katu-schena Rheede,
Hort. Malabar. XI. [1692] t. 2 4). — Tuber parvum 2 cm diametiens. Foliorum (interdum
solitarii) petiolus 2 — 2,5 dm longus, lamina profunde tripartita, partitionibus subaequi-
longis, 7 — 8 — 10 cm longis acuminatis, 3 — 5 cm latis, intermedia oblongo-elliptica, latera-
libus oblique oblongo-ovato-lanceolatis, latere exteriore basi late retrorsum lobaüs vel lobo
patente acuto auctis. Pedunculus brevis circ. 2 cm longus; spathae tubus ovoideus vel
oblongus 2 — 3 cm longus, 4 — 4,5 cm amplus, lamina elongato-lineari-lanceolata 4,5 —
4,7 dm longa supra medium vix 5 mm tantum lata. Spadicis inflorescentia feminea
brevis circ. 5 mm longa, florum sterilium rudimentis filiformibus tenuibus 5 — 6 mm
longis superata, ab inflorescentia mascula 5 mm longa cylindroidea interstitio 5 cm longo
separata, appendix breviter stipitata, basi truncata, 3 — 5 mm crassa, elongato-conoidea,
4,5 dm longa vel longior. Staminum filamenta brevissima. Pistilla ovoidea, stigmate
discoideo coronata.
Nordafrikanisch-indisches Wüstengebiet: Pendschab, am Jhelam River
(Aitchison — Herb. Kew).
Vorderindisches Gebiet. — Provinz der Gangesebene: Silhet (Roxburgh);
Ost-Bengalen (Griffith n. 6000 — Herb. Bot. Gart. Calcutta, Kew).
Monsungebiet. — Nordwestmalayische Provinz: Khasia, Turriaghat (G. Mann
— März 4 886 — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
4 7. T. Listeri Prain in Journ. As. Soc. Bengal. XLIV. (4 895) II. n. 3, p. 304. —
Tuber circ. 2,5 — 3,5 cm diametiens. Cataphylla brevia triangulari-lanceolata, summum
circ. 5 cm longum. Folii solitarii petiolus 2 — 3 dm longus, lamina pedati-5-secta segmentis
oblongo-lanceolatis vel lanceolatis, intermedio circ. 4 ,5 dm longo, 4,5 — 6 cm lato, lateralibus
intermedio subaequilongis ansäe communi 4 cm longae insidentibus, nervis lateralibus
angulo acuto a costis abeuntibus arcuatim adscendentibus in nervum collectivum a
margine 3 — 4 mm remotum conjunctis. Pedunculus brevissimus vix 2 cm longus;
spathae tubus oblongo-ovoideus circ. 2,5 cm longus, 4,5 cm amplus, lamina cum spadicis
appendice patente, fere deflexa (an semper?) oblongo-ovato-lanceolata, 4,6 — 2,2 dm
longa, 5 — 9 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 8 mm longa, 1,2 cm crassa,
florum sterilium rudimentis filiformibus dependentibus circ. 5 mm longis superata, ab
inflorescentia mascula circ. 4,5 cm longa 7 mm crassa interstitio 4 cm longo separata,
appendix breviter stipitata, basi obliqua fere 4 cm crassa, elongato-conoidea circ. 4 , 4 dm
longa. Staminum antherae subsessiles. Pistilla brevissime ovoidea, subglobosa.
Nordwestmalayische Provinz: Chittagong (Lister n. 335 — Herb. Bot. Gart.
Calcutta) ; Assam (Dr. Watt — Kult, im Bot. Gart. Calcutta).
4 8. T. pedatisectum Gage msc. in Herb. Hort. Calcutta. — Folii solitarii petiolus
circ. 2,5 dm longus, 4 mm crassus, lamina pedati-7 — 1 4-secta circ. 4,5 dm longa et 2 dm
lata, segmentis fere exacte linearibus, basim versus vix apicem versus a suprema quarta
parte angustatis, intermediis 3 circ. 4 — 4,5 dm longis et 4 cm latis, lateralibus vicinis
circ. 9 cm, extimis 4 cm longis et angustioribus, nervis lateralibus I. angulo acuto a
costa segmenti abeuntibus, adscendentibus in nervum collectivum a margine tantum 4 mm
remotum conjunctis. Pedunculus aut omnino hypogaeus aut epigaeus usque 5 cm longus.
Spathae tubus ovoideus circ. 3 cm longus, medio 2 cm amplus, superne constrictus,
lamina oblongo-ovato-lanceolata sensim acuminata cum acumine circ. 4,5 dm longa,
inferne convoluta, circ. 4 cm lata, superne contorta. Spadicis inflorescentia feminea
brevis, vix 4 mm alta, fere 4 cm crassa, florum sterilium rudimentis filiformibus 5 mm
longis spadicis 5 mm occupantibus et dependentibus superata, ab inflorescentia mascula
cylindrica circ. 4 \ mm longa 5 mm crassa partim exserta interstitio 4,5 cm longo nudo
sejuncta, appendix sessilis vel brevissime stipitata, basi 7 mm diametiens, elongato-
conoidea, circ. 8 cm longa, apicem versus valde attenuata. Staminum filamenta bre-
vissima. Pistilla ovoidea, stigmate hemisphaerico coronata. — Fig. 4 7 E.
Typhonium. 121
Nordwestmalayische Provinz: Ober-Burma; Minhu (1902 nach dem botan.
Garten von Calcutta eingeführt, blühte daselbst im Mai 1903).
19. T. liliifolium F. Muell. in Hook. Kew Miscell. (1856) 32 1, et Fragm.
Phyt. Austral. VIII. (1874) 187; Schott in Bonplandia VII. (1859) 103, Prodr. (18 60)
104; Benth. Fl. austral. VII. (1878) 153; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 6 10. —
Foliorum lamina linearis, angusta, in acumen subulatum longe producta, circ. 3 — 5 dm
longa. Pedunculus circ. 1,5 dm Iongus; spathae tubus subglobosus, lamina ovato-
lanceolata, acuminata,, 1,5 dm longa. Spadicis quam spatha multo brevioris inflores-
centia feminea ovoidea circ. 1,5 cm longa, florum sterilium rudimentis filiforinibus de-
curvis superata, ab inflorescentia mascula interstitio fere 3 cm longo separata, appendix
crassula elongato-conoidea, basi obliqua truncata, totius spadicis circ. J / 3 aequans.
Monsungebiet.
Austromalavische Provinz. — Nord-Australien: an der Mündung des
Victoria-Flusses (F. v. Mu eller — Herb. Kew, Berlin).
20. T. filiforme Ridley in Journ. Straits Branch R. As. Soc. XLI. (1903) 45. —
Tuber parvum, circ. 8 mm diametiens. Foliorum 2 — 3 petiolus circ. 0,5 — 1,2 dm
longus, lamina deltoidea hastata acuminata, lobis posticis divaricatis acutis, 5 — -7,5 cm
longa, 1,8 — 3,6 cm lata. Pedunculus circ. 6 — 7 cm longus; spathae tubus ellipticus
circ. 6 — 7 mm longus, olivaceus, lamina lineari-lanceolata superne flava rubro-punctata.
Spadicis tenuissimi inflorescentia feminea pauciflora, florum sterilium rudimentis fili-
formibus longis contortis superata, ab inflorescentia mascula brevi interstitio longo nudo
separata, appendix basi haud incrassata filiformis circ. 7,5 cm longa, flava.
M onsungebiet.
Südwestmalayische Provinz: Perak, am Fuß der Kalkberge bei Kuala Dipang
(Ridley n. 9620 — Herb. Singapore).
21. T. alismifolium F. Muell. Fragm. Phytogr. Austral. VIII. (1874) 186; Benth.
Fl. austral. VII. (1878) 154; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 610. — Foliorum
petiolus 1,7 — 2 dm longus, lamina ovato-lanceolata vel lanceolata, acuminata, basi
angustata vel rotundata vel cordata, 0,6 — 1 dm longa, inferne circ. 3 cm longa, nervis
lateralibus I. angulo acuto a costa abeuntibus, arcuatim adscendentibus, in nervum
collectivum a margine 3 — 4 mm remotum conjunctis. Pedunculus tenuis 3 dm longus;
spatha 11 — 14 cm longa, vix 4 cm lata, Spadicis quam spatha brevioris appendix
conoidea, 8 cm longa, 0,75 cm crassa. Baccae ovoideo-globosae, 5 — 6 mm diametientes. —
Species imperfecle cognita.
Monsungebiet.
Araucarienprovinz. — Queensland: Rockingham's-Bay an felsigen Plätzen des
Berges Macallisteri (Dallachy — ■ Herb. Berlin).
22. T. angustilobum F. Muell. Fragm. Phyt. Austral. X. n. 83. (1876) 66; Benth.
Fl. austral. VII. (1878 154; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 615. — Tuber
globosum circ. 3 — 4 cm diametiens. Foliorum petiolus circ. 2 dm longus tenuis, lamina
profunde triseeta, segmentis longe et angustissime linearibus, intermedio 1,2 — 1,7 dm
longo, lateralibus circ. 2 — 5 cm brevioribus, omnibus 2 — 3 mm latis. Pedunculus 1 —
1,3 dm longus; spathae lamina acuminata, spadicem alte superans. Spadicis inflores-
centia feminea circ. 2,5 cm longa, florum sterilium rudimentis filiformibus paucis su-
perata, ab inflorescentia mascula interstitio inflorescentiae femineae aequilongo separata,
inflorescentia mascula cum appendice cylindrico-subulata. circ. 7 cm metiente.
Monsungebiet.
Araucarienprovinz. — Queensland: am Gilbert-Fluß (F. v. Mueller).
23. T. fallax N.E.Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 260; Koorders,
Exkursionsfl. Java I. (1911) 2 6 4. — Heterostalis pedata Schott in Ann. Mus. Lugd.
Bat. I. (1864) 278. — T. pedatum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 613 et Arac.
exs. et illustr. n. 155, non Schott. — ■ Tuber parvum subglobosum. Foliorum petiolus
2 — 4 dm longus, basin versus latiuscule vaginatus, lamina pedatiseeta, segmentis 7 (vel
pluribus?) anguste lanceolatis acuminafis, basi sessilibus inter se remotis vel magis ap-
122 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
proximatis, 3 intermediis 10 — 12 cm longis, medio 2 cm latis, lateralibus gradatim
paullum brevioribus et angustioribus. Pedunculus 0,5 — 2 dm longus; spathae tubus ob-
longus circ. 2 — 3 cm longus, superne leviter constrictus, lamina oblongo-lanceolata circ.
6 — 7 cm longa, cuspidulata, circ. 2,5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea densiflora
circ. 1 cm longa, 6 mm crassa, interstitio 2 cm longo florum sterilium rudimentis ad
2 / 3 — 3 /4 longitudinis obsito ab inflorescentia mascula 1 cm longa 3 mm crassa (florum
rudimentis minimis superata) sejuncta, appendix db stipitata cylindroidea 3,5 — 5 cm
longa, utrinque leviter attenuata, baud basi truncata. Staminum filamenta brevissima,
thecae ovoideae poro subapicali dehiscentes. Pistilla ovoidea, 2-ovulata, stigmate disci-
formi coronata. Florum sterilium rudimenta inferiora elongato-claviformia circ. 4 mm
longa, superiora filiformia 5 — 5,5 mm longa, acuta, omnia flexuosa, summa gradatim
minora. Florum sterilium rudimenta supra inflorescentiam masculam sita circ. 1 mm
longa, claviformia apice 3 — 4-fida. — Fig. 17 F — N.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Java: am Papandajan in Mittel-Java (Kort-
hals — Herb. Leiden), ohne genauere Standortsangabe (Lörzing n. 286 — Herb.
Berlin).
Nota. Verisimiliter huc quoque pertinet Sauromatum ?Horsfieldii Miq. Fl. Ind. Bat. III.
1858) 196, Schott, Prodr. (1860) 72; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 571; Koorders, Excursionsfl.
v. Java I. (1911) 265. Hujus specimina incompleta in Herb. Brit. Nat. Hist. Mus. (London) con-
servanlur. Alterius folii lamina pedato-7-secta, segmentis magis quam in Typhonio failax acumi-
natis, alterius lamina pedato-9-secta. Spatha illi Typhonii failax similis est; spadicem autem exa-
minare non potui.
Species e genere Typhonium exclusae.
T. brevipes Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) = Sauromatum brevipes (Hook, f.) N. E.
511 Brown
T. erassifolium Ledeb. Fl. ross. IV. (1853) 10 = Eminium Lehmannii (Bunge) 0. Ktze.
T. orenatum Schott, Melet. I. (1832) 17 = Theriophonum minutum (Willd.) Engl.
var. Heynei Engl.
T, discolor Hassk. Cat. Hort, bogor. alter = Gonatanthus sp.
(1844) 54
T. minutum Blume in Bumphia I. (1835) = Theriophonum minutum (Willd.) Engl.
134 Var. Kleinii Engl.
T. pedatum Schott in Österr. bot. Wochenbl. = Sauromatum brevipes (Hook, f.) N. E.
VII. (1851) 262 pr. p. Brown
T. ? tuberculigerum Schott in Ann. Mus. Lugd. = Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach
Bat. I. (1863 — 64) 123
98. Sauromatum Schott.
Sauromatum*) Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 2 4, Gen. Ar. (1859)
t. 11, Prodr. (1860) 70; Endl. Gen. II. (1837) 235, n. 1678 (lapsu Stauromatum);
Kunth, Enum. III. (4 844) 28; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 568 et in Engl.-
Prantl, Pflzfam. IL 3. (1887) 148; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 966; Baill.
Hist. pl. XIII. (1894) 464; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1901) 141. —
De innovatione confer Engl, in Acta Acad. nat. cur. XXXIX. 3. 4. (1877) 206. — Arum
Auct. prior.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi oligandri: Staminum antherae sessiles,
compressulae, connectivo tenui, post pollinis dimissionem prominulo, thecis oppositis
oblongo-obovoideis, poro ovali vertice aperientibus. Flores feminei: Ovarium uniloculare,
2 — 4-ovulatum: ovula orthotropa, lageniformia, funiculo brevissimo placentae pulvinari
dense papillosae in fundo loculamenti affixa; stilus initio brevissimus, demum intrusus ;
stigma discoideum. Florum sterilium rudimenta stipitato-clavata, rarius aequaliter crassa,
*) Verisimiliter ex aaiqoi = lacerta, propter cataphylla et spathum maculata.
Sauromatum. 123
teretia, patentissima, sparsa. Baccae obpyramidatae vertice atropurpureo corrugatae,
ceterum purpureae, axi globoso-incrassatae insidentes; semina sphaeroidea vertice apicu-
lata, saepe uno latere deplanata, laevigata, strophiolo obconico instructa, testa tenui,
micropyle prominula; albumen copiosum; embryo axilis. — Herbae Africae tropicae,
Indiae orientalis septentrionalis atque Monsuniae austro-occidentalis. Tuber subglobo-
sum saepe magnum, plerumque altero anno folium unicum pedatum, longe petiolatum,
altero anno cataphylla atque pedunculum proferens, raro folium et inflorescentia coae-
tanea, et semper turio foliiferus junior quam turio floriferus. Folii petiolus teres in-
ferne ± maculalus, lamina pedatipartita vel pedatisecta. Pedunculus brevis. Spathae
marcescentis et evanescentis tubus oblongus, basi ventricosus, antice plus minusve clau-
sus, lamina elongato-lanceolata, intus atropurpurea, vario modo maculata, demum re-
flexa et spiraliter convoluta. Spadicis quam spatba brevioris inflorescentia feminea
cylindroidea a mascula breviore interstitio fere quadruplo longiore, ad dimidium usque
vel ultra dimidium florum sterilium rudimenta ferente remota; appendix teretiuscula
elongata, quam inflorescentia tota multoties longior.
Clavis specierum.
A. Spathae tubus supra inflorescentiam femineam leviter con-
strictus.
a. Spathae lamina oblongo-lanceolata. Florum sterilium
rudimenta stipitato-claviformia uniseriata atque plura
sparsa . . 1 . S. guttatum.
b. Spathae lamina elongato-lanceolata. Florum sterilium
rudimenta minus numerosa clavata inferne magis incras-
sata, interdum fere filiformia 2. S. nubicum.
B. Spathae tubus inferior ovoideus ampullaceus, superior brevis
duplo angustior. Folii segmenta lineari-lanceolata . . . . 3. S. brevipes.
Planta valde dubia atque imperfecte cognita 4. S. Horsfieldii.
1. S. guttatum (Wall.) Schott, Melet. I. (1832) 17, Prodr. (1860) 71; Blume,
Rumphia I. (1835) 126; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 570; Hook. f. Fl. Brit.
Ind. VI. (1893) 508 emend.; Cooke, Fl. Bombay II. (1908) 824. — Ärum guttatum
Wall. PI. as. rar. II. (1831) 10, t. 115. — Tuber maximum globosum usque circ.
1,5 dm diametiens, e vertice lateribusque germinans. Folii post inflorescentiam tem-
pore pluvioso provenientis raro cum inflorescentia coaetanei petiolus usque 0,5 m
longus, basi crassissimus, usque 2 cm, sursum attenuatus, immaculatus vel maculatus,
lamina ambitu rotundato-cordata pedato-palmata usque pedatifida vel pedatisecta, seg-
mentis oblongis vel oblongo-lanceolatis, acuminatis, intermedio usque 2,5 dm longo,
1,5 dm lato, lateralibus utrinque 3 — 7 gradatim minoribus, nervis lateralibus I. utrinque
circ. 5 — 6 inter se 1 — 1,5 cm distantibus atque nervis II. parallelis in nervum collec-
tivum a margine 2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus post cataphylla pauca
mox emarcescentia 5 — 10 mm longa triangularia acuta basi lata amplectentia emissus,
2 cm crassus, pallide viridis, vix 5 cm longus, spathae magnae (sed magnitudine valde
variabilis) crassae tubus 0,5 — 1 dm longus inferne leviter ventricosus, superne sub-
cylindricus, circ. 2 — 2,5 cm amplus, lamina aestivatione in cylindrum purpureo-lividum
basi tumidum inde recte adscendentem, gracile acuminatum convoluta, expansa oblongo-
lanceolata maxima, 3 — 7 dm longa atque 8 — 10 cm lata, margine inferiore irregula-
riter sinuato-repando superne sensim in acumen angustata, subtus purpurascens, medio
atque supra laete viridis, maculis frequentissimis angulatis atropurpureis hinc inde con-
fluentibus majusculis guttata, demum e medio recurvata, descendens et solo accumbens.
Spadicis quam spatha circ. tertio brevioris inflorescentia feminea cylindrica circ. 2 —
2,5 cm longa, 1,5 cm crassa, florum sterilium rudimentis stipitato-claviformibus femineis
uniseriatis et pluribus sparsis superata, ab inflorescentia mascula 1,5 cm longa inter-
stitio usque 6 cm longo superne purpurascente rudimentis minutissimis acutis aculei-
124
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
formibus sparsissimis obsito separata,
appendix cylindrica obtusa circ. 3 dm
longa, 1 cm crassa, pallide fusca vel
purpurascens. Pistilla valde numerosa
parva, obovoidea, vertice subtruncata,
2-ovulata. Staminum filamenta brevis-
sima, thecae connectivo rotundato paul-
lulum superatae. — Fig. \8Ä — L.
Var. a. typicum Engl. — Arum
guttdtum Wall. 1. c. — Arum veno-
sum Bot. Reg. XII. (1826) t. 1017. —
Folii petiolus immaculatus, lamina mi-
nus profunde partita, pedatifida nee pe-
datiseeta.
Subtropisches Ostasien. —
Provinz des subtropischen Hima-
laya: Kumaun, um 1600 m ü. M.
(Strachey et Winterbottom —
Herb. Kew et al.); Nepal (Wallich).
Vorderindisches Gebiet. —
Provinz der Malabarküste: Sat-
puragebirge (J. H. Burkill n. 31253,
31257 — fruchtend — Herb. R. E. P.
Calcutta), Poona (G. M. Woodlow —
Herb. Hort. Calcutta), häufig 20 eng-
lische Meilen von Bombay und bei La-
nowlee am Kamm der westlichen Ghats
(J. Marshall Boockow — Herb. Hort.
Calcutta). — Provinz der Ganges-
ebene: Palhankot (J. H. Burkill
n. <5 202 — blühend im März 1902 —
Herb. R. E. P. Calcutta). Häufig in der
unteren Region bei Rihlu, Shalpur,
Kaupre(J. H. Burkill); Supura, Lalitpur
(Herb. R. E. P. Calcutta n. 20 090).
Hindostanische Provinz:Chota
Nagpur (Prain — blühend im Mai 1899
— Herb. Hort. Calcutta), Nagpur (Herb.
R. E. P. Calcutta n. 16 224); Raipur
(Martin — Herb. Hort. Calcutta);
Bombay, Surat (Herb. R. E. P. Calcutta
n. 20 332); Name bei den Eingebore-
nen: bau ganda (Palhankot), sofed
surang (Nagpur).
Fig. 18. A — L Sauromatum guttatum
(Wall.) Schott var. venosum (Schott) Engl.
A Planta germinans. B Folium primarium
stirpis juveneulae. C Folium stirpis adultae.
D Tuber cum inflorescentia juvenili; spatha
aperta. E Inflorescentiae pars fertilis. F
Flores masculi. Q Stamen. H Pistillum longitudinaliter sectum. J Inflorescentia proveeta.
K Tuber cum spadice fruetifero. L Bacca cum seminibus, quorum unum longitudinaliter sec-
tum. — M S. brevipes (Hook, f.) N. E. Brown. Planta multiflora. — A — L Icon. origin., M se-
eundum Hooker . in Botan. Magaz. t. 7940. — J. Pohl dehn., A. Engler direxit.
Sauromatum. 125
Var. ß. simlense (Schott) Engl. — Sauromatum simlense Schott in Österr. bot.
Zeitschr. VIII. (1858) 263, Prodr. (1860) 72; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII.
(1880) 256, in Gardn. Chron. II. (1 880) 134, 198. — Forma coaetanea depauperata.
Folii lamina pedati-5-fida segmentis angustioribus. Spatha paullum ultra 1 dm longa.
Spadicis appendix tenuis, 5 — 6 cm longa.
Subtropisches Ostasien. — Provinz des subtropischen Himalaja:
Simla (Hook. f. et Thoms. — blühend im November 4 885 — Herb. Kew), Suni Road,
um 1900 m (Gamble n. 444 — blühend im August 1877 — Herb. Hort. Cal-
cutta, Herb. R. E. P. Calcutta n. 19 081). — Name bei den Eingeborenen: ihangno
(Simla).
Var. y. pedatum (Willd.) Engl. — Arum pedatum Willd. Enum. suppl. (1813)
54; Link et Otto, Ic. (1827) 9, t. 8. — Arum clavatum Desf. Cat. Hort. Paris ed. 3.
(1829) 385. — Sauromatum pedatum Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 24,
Gen. Ar. (1859) t. 11, Prodr. (1860) 70; Blume in Rumphia I. (1835) 126; Kunth,
Enum. III. (1841) 28; Regel, Gartenfl. (1866) 3, t. 495; Engl, in DG. Mon. Phan. II.
(1879) 569. — Foliorum petiolus viridis, immaculatus, lamina pedatisecta. Spathae
lamina circ. 3 dm longa, basi 5 cm lata, intus flavescens, maculis pui'pureis totam
fere superficiem in marginem usque occupantibus notata. Baccae vertice atropur-
pureae.
Mt. Tilla, im Salzgebirge (Aitchison — blühend im März 1893 — Herb. Hort.
Calcutta).
Var. 6. venosum (Ait.) Engl. — Arum venosum Ait. Hort. Kew. III. (1789)
315; Willd. Spec. IV. (1805) 479. — Sauromatum venosum Schott, Prodr. (1860)
71; Engl, in DC. Mon. Phan.. II. (1879) 570. — S. guttatum Bot. Mag. (1849) t. 4465;
Fl. serres t. 1334; Lemaire, Jard. fleur. I. t. 1 2 et hört, plurim., non Wall. — Amor-
phophallus giganteus Hort. Dammann et Co. Cat. 1892, p. 40 (nomen nudum). —
Arum simlense Hort. — Foliorum petiolus maculis oblongis et linearibus notatus, la-
mina pedati 7 — H-secta. — Fig. 18-4 — L.
Subtropischer Himalaya: Simla (Hook. f. et Thoms. — Herb. Ind. or.).
Var. «. sessiliflorum (Roxb.) Engl. — Arum sessiliflorum Boxb. Hort. Beng.
(1814) 65, Fl. ind. III. (1843) 507; Wight, Icon. t. 800. — Sauromatum sessiliflorum
Kunth, Enum. III. (1841) 28; Schott, Prodr. (1860) 71; N.E.Brown in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1880) 256. — Folii petiolus dilute maculatus. Spathae tubus extus sor-
dide viridis, purpurascens, lamina rubro-marginata, intus medio vitta lata violaceo-pur-
purea instructa, juxta vittam virescens et maculis parvis linearibus rubris notata.
Vorderindisches Gebiet. — Provinz der Gangesebene: Caunpur in der
oberen Gangesebene (Roxburgh). — Monsungebiet. — Nordwestmalayische
Provinz: Ober-Burma (Herb. Bot. Gart. Calcutta).
Var. C. punctatum (C. Koch) Engl. — Sauromatum punctatum C. Koch in
Wochenschrift f. Gärtnerei und Pflanzenkunde 1858. I. 263; N. E. Brown in Gardn.
Chron. n. s. XIV. (1880, I.) 134, 198, in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 256. —
Folii petiolus maculatus. Spathae lamina basi brunneo-maculata excepta unicolor, sed
striata.
Nur aus der Kultur bekannt.
Var. t]. pulchrum (Miq.) Engl. — S. pulchrum Miq. in Ann. Mus. Lugd. Bat.
(1863) 164. — Folii petiolus circ. 3 dm longus, lamina pedato-7-secta. Pedunculus
0,8 — 1 dm longus albicans, vix 1 cm crassus; spathae tubus magis elongatus usque
1 dm longus inferne ventricosus, lamina lanceolata inferne 5 cm longa, extus vel subtus
pallidissime flavescenti-viridula, supra flavo-viridula et maculis irregularibus saepe con-
fluentibus e punctis confertissimis compositis purpureis sursum pallidioribus picta.
Mon sungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Sumatra, im Bezirk Palembang (von hier
nach dem Bot. Garten von Utrecht eingeführt).
Nota. A planta indica vix nisi pedunculo longiore et lenuiore differt.
126 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
2. S. nubicum Schott, Syn. I. (i 856) 25, Prodr. (4 860) 72, in Seemann, Journ.
of bot. (1865) 34; Engl, in DG. Mon. Phan. II. 1879) 570; N. E. Brown in Th. Dyer,
FI. trop. Afr. VIII. (1901) 141. — S. abyssinicum Schott, Syn. I. (1860), Prodr.
(1860) 72; Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 570, in Hochgebirgsfl. Trop. Afr. in
Abhandl. K. preuß. Akad. d. Wiss. Berlin (1891) 153 et in Pflanzenwelt Ost-Afr. C.
(1895) 132; Martelli, Fl. Bogos. (1886) 88; Schweinf. in Bull. Herb. Boiss. II. Ap-
pendix II. (1894) 52; Penzig in Atti Congr. Bot. Genova (1892) 364; Durand et
Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 480 excl. syn. — Arum abyssinicum Schweinf. Beitr.
Fl. Aethiop. (1867) 193. — Tuber magnum. Folii solitarii plerumque hysteranthii,
interdum cum inflorescentia subcoaetanei petiolus 3 — 5 dm longus, maculis longitudinalibus
purpureis notatus, lamina pedato-palmata, segmentis late oblongo-lanceolatis, acuminatis,
intermedio usque 2 — 3 dm longo, 0,8 — 1,2 dm lato, lateralibus utrinque 3 gradatim mino-
ribus, nervis lateralibus I. inter se 7 — 12 mm remotis atque II. in nervum collectivum a
margine circ. 5 — 6 mm remotum conjunctis. Pedunculus 0,5 — 1,5 dm longus; spathaetubus
circ. 5 cm longus, inferne subventricosus, superne cylindricus, 2 cm amplus, intus atropur-
pureus, lamina expansa elongato-lanceolata, 2 — 2,5 dm longa, sursum valde angustata, pur-
pureo-maculata. Spadicis 2 — 2,3 dm longi inflorescentia feminea circ. 1 cm longa, florum
sterilium rudimentis claviformibus vel inferne crassis subteretibus circ. 4 mm longis uni-
seriatis aut irregulariter sparsis superata, ab inflorescentia mascula 1 cm longa interstitio
fere 4 cm longo separata, appendix cylindrica obtusa 1,8 — 2 dm longa, atropurpurea
vel fusca.
Nota. Spathae lamina angustior quam in specie priore. Florum sterilium rudimenta
minus numerosa quam in illa atque inferne magis incrassata, interdum (in specimine kilimand-
scharico) tenuiter clavata fere filiformia.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Sudanische Parksteppenprovinz. — Zentralsudanische Zone: Adamaua,
Korrowalplateau, in schmalem Galeriewald an tief eingerissenem Giesbach unweit des
Posten Sagdsche (Ssagdje) um 730 m (Ledermann n. 3823 — blühend Mai 1909 —
Herb. Berlin). — Nilzone, Bezirk des oberen Nilbeckens: Fazokl (= Fasogli) (Cien-
kowski — Kais. Hofmus. Wien).
Nordostafrikanisches Hochland. — Nord-Abyssinien: Keren, um 500 m
ü. M. (Beccari n. 169 — blühend im Juli 1870 — Herb. Berlin), Baresa-Tal, unter-
halb Ghinda, 600 m ü. M. (Schweinfurth n. 218 — Herb. Berlin), Donkolla-Berge
im Norden von Ghinda um 1000 — 1200 m (Schweinfurth n. 187), Ghinda-Tal 960 m
(Schweinfurth n. 489), Mogod-Tal, 1500 m (Schweinfurth und Riva n. 1570),
zwischen Ifag und Luhade (Steudner n. 510 — blühend im Mai 1862 — Herb. Berlin),
häufig von Ain bis Ainsaba (Steudner n. 711 — Herb. Berlin); am Sabber bei Keren
(Penzig — Herb. Genua).
Westafrikanische oder guineensische Waldprovinz. — Süd-Kamerun:
Molundu, Regenwald zwischen Jukaduma (Posten Plehn) und Assobam 14° 3 6 — 1 4° 1
ö. L., etwa 3° 24 n. B. (Mildbraed in Exp. Herzog Adolf Friedrich IL 1910—11
n. 4969 — Herb. Berlin). — Zentralafrikanische Zone: Ubangi-Bezirk, Gebiet
des östlichen Schari, Kubu im Lande Nduka, im Uferwald bei 8° 30 n. B. (A. Che-
valier n. 8400 — blühend im Mai 1903 — Herb. Mus. Paris, Berlin).
Ostafrikanische und südafrikanische Steppenprovinz: Kilimandscharo-
Zone: Marangu am Kilimandscharo, um 1400 m ü. M., häufig in den Bananenschamben
(Volkens n. 2266 — blühend und fruchtend — Herb. Berlin). Süd-Nyassaland
(Buchanan nach N. E. Brown).
Var. ß. angolense (N. E. Brown) Engl. — Sauromatum ?nubieum Schott in
Journ. of bot. (1865) 34; Engl, in DG. Mon. Phan. IL (1879) 570; Durand et Schinz,
Consp. Fl. Afr. V. (1895) 480; Rendle in Hiern Cat. Afr. PL Welw. IL (1899) 86. —
S. angolense N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1901) 142. — Cataphylla
elongato-lanceolata 0,6 — 3 dm longa. Folii cum inflorescentia emortua coaetanei peti-
Sauromatum. 127
olus 2,5 — 6 dm longus, lamina pedati-7 — 11-secta, segmentis oblongis basi cuneatis
apice acuminatis, nervis collectivis a margine circ. 5 mm distantibus. Spatha incognita.
Spadicis inflorescentia feminea florum sterilium rudimentis paucis subteretibus (crasse
filiformibus) apice haud claviformibus superata.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Westafrikanische oder guineensische Waldprovinz. — Kongo-Zone. —
Angola, in Felsspalten der großen Höhle Puri Gacarambola, im Bezirk Ambaca und
im Baranco de Pedra Sangue, im Bezirk Pungo-Andongo (Welwitsch, It. Angol.
n. 229).
Nota. Quum in speciminibus ad montem Kilimandscharo collectis florum sterilium rudi-
menta subfiliformia vix clavata juxta normalia exacte claviformia observantur, planta angolensis
propter rudimenta sua crasse filiformia sub titulo speciei haud sustineri potest.
3. S. brevipes (Hook, f.) N. E. Brown in Gard. Chron. XXXIV. (l 903) 93; Hook. f.
in Bot. Mag. (1 904) t. 7910. — Typhonium brevipes Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
511. — T. pedatum Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 262 pr. p. —
Tuber parvum depresso-globosum paullum ultra 1 cm diametiens tuberculis plurimis
coronatum. Foliorum 1 — 3 petiolus 0,6 — 3 dm longus, tenuis, cum costis purpuras-
cens, lamina (in foliis stirpis juvenculae) subtriangularis triloba, lobis posticis sinu latius-
culo sejunctis quam anticus circ. 3 cm longus et 2 cm latus duplo brevioribus et
angustioribus, vel in stirpe adulta pedati-5 — 9-partita segmentis lineari-lanceolatis 0,5 —
2,5 cm longis, 1,2 — 3,7 cm latis. Pedunculus brevissimus 1,2 — 2 cm longus hypo-
gaeus; spathae extus flavae tubus ovoideus inferne tumidus circ. 1,8 — 2,5 cm lon-
gus, 1,5 — 2 cm amplus, superne ut tubus superior 6 — 8 mm longus, 1 cm amplus,
antice fissus extus purpureo-punctatus, lamina lanceolata usque 1,12 dm longa, inferne
1,2 — 1,8 cm lata, inferne ut tubus superior intus purpurea, reli qua parte intus rosacea.
Spadicis inflorescentia feminea brevis circ. 6 mm longa, a mascula circ. 3 mm longa
interstitio 4 mm longo florum sterilium rudimentis paucis claviformibus medio atque
superne rudimentis subulatis obsito separata, appendix tenuiter filiformis 0,5 — 1,4 dm
longa, 2 — 3 mm tantum crassa, usque ad spathae apicem extensa, infra medium rosacea,
supra aurantiaca. Pistilla ovoidea, 2-ovulata. Florum sterilium rudimenta claviformia
circ. 4 mm longa. — Fig. 1 8 M.
Subtropischer Himalaya: Darjeeling, um 2300 — 2600 m ü. M., auf Felsen
und Baumstämmen (Gammie — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
Nota 1. Haec species bene intermedia inter genera Sauromatum et Typhonium.
Nota 2. Ad hanc speciem pertinere videtur planta in provinciae Sikkim valle Lachung
alt. 3900 m a cl. Gammie (Herb. Hort. Bot. Calcutta, Flora of the Sikkim Himalaya. n. 763 —
14./8. 1897) collecta, fructifera et folio sagittato trilobo instructa, spathae tubo tumido cum
planta supra descripta congruens. Florum sterilium rudimenta claviformia a cl. Hooker des-
cripta nee in hac planta nee in planta typica reperi; fortasse dejeeta fuerunt.
Planta valde dubia atque imperfecte cognita.
4. S. Horsfieldii Miq. Fl. Ind. Bat. III. (1855) 196; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 571; Koorders, Excursionsfl. v. Java I. (1911) 2 65. — Foliorum petioli 3 / 4 -
pedales, lamina pedato-8 — 10-partita, segmentis extimis subpetiolulatis, interioribus
latioribus sessilibus, elliptico-lanceolatis vel lanceolatis, exterioribus inaequilateris, acu-
minatis.
Java (Horsfield — Herb. Leiden).
Nota. Fortasse folia hie descripta ad speciem generis Typhonium pertinent. Vide supra
p. 122.
Species e genere Sauromatum exclusae.
5. ferox Linden Cat. (1856) 16 = Anchomanes difformis (Blume) Engl.
128 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
99. Eminium (Blume) Schott.
Eminium*) (Blume) Schott, Syn. (1856) 16, Gen. Ar. (1858) t. 19, Prodr. (1860)
I I 1 emend. 0. Ktze. Rev. gen. pl. I. (1891) 741; Engl, in Engl.-Prantl, Pflzfam. Nachtr.
(1897) 60. — Arum Sect. 2. Eminium Blume in Rumphia I. (1835) 121 et Kunth,
Enum. III. (1841) 25. — Typhonium Ledeb. Fl. ross. IV. (1853) 10. — Helico-
phyllum Schott, Aroideae I. (1853) 20, t. 28 — 30, Syn. (1856) 22, Gen. Ar. (1858)
t. 20, Prodr. (1860) 111; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 597 et in Engl.-Prantl,
Pflzfam. II. 3. (1889) 968; Baill. Hist. pl. XIII. (189 4) 462; Boiss. Fl. Orient. V. (1881)
41; Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 968; Post, Flora of Syria, Palestine and Sinai
(1883) 819, non Helicophyllum Brid. (genus muscorum 1827).
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 2-andri: staminum antherae sessiles com-
pressulae, connectivo tenui, ultra loculos haud producto, thecis oppositis oblongis,
rimula oblonga apice vel apicem versus sublateraliter aperientibus; pollen globosum
spinulosum. Flores feminei monogyni: ovarium uniloculare, 2-ovulatum; Ovula ortho-
tropa lageniformia, erecta, funiculo brevi placentae basilari indistinctae affixa; stilus
brevis vel nullus ; stigma sessile, hemisphaericum. Florum sterilium rudimenta longe
subulata. Baccae uniloculares, mono-, rarius dispermae. — Herbae Asiae occidentalis,
tuberosae, tubere e discis crassis annotinis composito folia sub-tria longepetiolata atque
pedunculum breviorem emittente. Foliorum petioli longi, lamina crassa lineari- vel
auriculato-hastata aut pedatisecta, partitionibus omnibus basi confluentibus, lateralibus
circum costas posticas spiratim volutis. Pedunculus petiolo folii supremi multo brevior;
spathae marcescentis, persistentis tubus subventricosus, oblongus, lamina oblonga vel
ovato-oblonga, erecta. Spadicis liberi, tenuis, quam spatha multo brevioris inflores-
centia feminea cylindrica a mascula cylindroidea breviore vel aequilonga interstitio lon-
giore, florum sterilium rudimentis ubique sparse obsito remota, appendix quam inflores-
centia tota brevior elongato-clavata, rugosa vel longior atque tenuiter cylindrica.
Clavis specierum.
A. Spathae lamina intus laevis.
a. Foliorum stirpis juvenculae et adultae lamina lanceolata
vel sagittato-hastata 1. E. Lehmannii.
b. Foliorum stirpis juvenculae lamina sagittato-hastata, stirpis
adultae pedatisecta, partitionibus circum costas spiratim
volutis.
a. Laminae pedatisectae segmentum intermedium ob-
longo-lanceolatum, lateralia linearia vel lineari-lanceo-
lata. Spadicis appendix quam inflorescentia brevior 2. E. intortum.
ß. Laminae pedatisectae segmentum intermedium elon-
gato-lanceolatum, lateralia angustissima linearia acu-
tissima. Spadicis appendix inflorescentiae aequilonga 3. E. Alberti.
B. Spathae lamina intus densissime verruculosa 4. E. spiculatum.
Confer. Biarum Sewerzowii Regel.
1. E. Lehmannii (Bunge) O. Ktze. Rev. gen. (1891) 741; Engl, in Pflzfam. Nachtr.
(1897) 60. — Biarum Lehmannii Bunge iu Mem. sav. etr. (Beitr. z. Kenntn. d. Fl.
Rußl. u. d. Stepp. Zentral-Asiens 327) St. Petersb. (1851) 503. — Helicophyllum
Lehmanni Regel in Act. Horti Petrop. VII. (1880) 549, VIII. (1883) 682, in Gartenfl.
(1881) 291, t. 1056 (f. foliis lanceolatis, basi non sagittatis). — Typhonium crassi-
folium Ledeb. Fl. ross. IV. (1853) 10. — Helicophyllum crassifolium (Ledeb.) Engl,
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 597; Hemsley in Transact. Linn. Soc. 2. Ser. III. (1888)
*) Nomen antiquum a Dodonaeo usitatum. Nomen Helicophyllum ex antiquitate recep-
tum, ob partitiones laterales circum costas tortas spiraliter protensas adhibitum; FAt| = helix,
(pv'kXov = folium.
Eminium. 129
120. — Eminium Ledebourii Schott, Aroideae (1855) 17, t. 22, Syn. (1856) 17,
Gen. Ar. (1858) t. 19, Prodr. (1860) Hl; Regel in Acta Hort. Petrop. VI. (1879)
489. — Tuber parvum subglobosum circ. 2 — 3 cm diametiens, post cataphylla 0,5 —
1,5 dm longa pro maxima parte hypogaea folia et inflorescentiam producens. Foliorum
petioli 1,5 — 3 dm longi, infra terram vaginati, lamina crassa sagittato-hastata, 0,7 —
1,3 dm longa, basi 4 — 5 cm lata, vel lanceolata vel anguste lanceolata, basi obtusa
vel cordata lobis lateralibus abbreviatis vel hastata juxta petiolum lobulo aucta. Pe-
dunculus variegatus, circ. 2 dm longus vel brevior; spathae tubus oblongo-cylindricus,
circ. 4 cm longus, 2 cm amplus, intus in fundo purpurascens, ceterum albidus, lamina
lanceolata ultra 1 dm longa, 3 cm lata. Spadicis spathae 3 / 4 circiter aequantis inflores-
centia feminea vix 1 cm longa, florum sterilium rudimentis quam Ovaria fere triplo
longioribus, mascula fertilis 1 cm longa, appendix tenuiter stipitata cylindrica 7 — 10 cm
longa, 2 — 3 mm crassa.
Zentralasiatisches Gebiet. — Aralo-kaspische Provinz mit West-Tur-
kestan, in der Kirgisen-Steppe unweit Kara-Gata, im Flugsand (Eversmann — Herb.
Berlin), bei Batkakkum (in Chiwa) (Lehmann — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg), im
Karatau bei Boroldai (Semenov n. 1006); in der Wüste Kisil-kum am Brunnen Diusebai,
im Tal des Sarawschau bei Daschti-Kasi und in den Bergen Aksai (0. Fedtschenko),
bei Karak-ata gegen Chiwa (Korolkow und Krause). Transkaspien im Bezirk von
Merw, in sandig-salziger Wüste bei Repetek (Androssow — Herb. Fl. ross. Acad.
imp. Sc. Petropol. n. 1893 — djali-godschele der Eingeborenen — blühend im
April), ebenda (Litwinow, PI. Turcomaniae n. 2041), im Flugsand bei Utsch-adsh
(Michelson — Herb. Berlin). — Ost-Turkestan mit Buchara: bei Kabadian, in
der Ebene am Ostfuß des Chodscha-Kabadian um 1000 m (A.Regel — Herb. Bot. Gart.
St. Petersburg). — Afghanistan: Hari-rud-Tal (Aitchison in Coli, delimit. Commiss.
n. 164 — Herb. Calcutta; einheimischer Name: phanar).
2. E. intortum (Soland.) O. Ktze. Bev. gen. (1891) 741; Engl, in Pflzfam. Nachtr.
(1897) 60. — Arum intortum Soland. in Russell, Nat. Hist. of Aleppo ed. 2. II.
(1794) 264. — Arum (Eminium) Rauwolffii Blume in Rumphia 1. (1835) 122;
Kunth, Enum. III. (1841) 25. — Helicophyllum Rauwolffii (Blume) Schott, Prodr.
(1860) 113 emend., Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 598; Gardn. Chron. 3. Ser.
XXI. (1897, I.) 2. — Tuber paullum depressum circ. . 3 cm diametiens. Foliorum
petioli cataphyllis involuti, inferne vaginati, ad dimidium usque vel longius hypogaei,
1,5 — 3 dm longi, virides, lamina crassa, stirpis juvenculae hastata lobo antico oblongb
obtuso, lobis posticis lineari-lanceolatis acutis arrectis, stirpis adultae intorto-pedatisecta,
segmento intermedio oblongo-lanceolato, lateralibus utrinque 7 — 8 angustioribus linea-
ribus vel lineari-lanceolatis acutis, alternatim sursum et deorsum versis. Pedunculus
crassus petiolo brevior, plerumque hypogaeus; spathae extus albidae tubus late cylin-
dricus circ. 4 — 6 cm longus, 2 — 3 cm amplus, intus pallide purpureus vel albidus,
lamina intus purpurea vel atropurpurea oblonga obtusa vel oblongo-lanceolata tubo
aequilonga vel 1 Y 2 — 2-plo longior, 0,5 — 1,25 dm longa et 4 — 5 cm lata. .Spadicis
inflorescentia feminea circ. 1 — 1,25 cm longa, a mascula aequilonga interstitio florum
sterilium rudimentis filiformibus obsesso triplo quadruplore longiore obsesso, appendix
breviter stipitata, breviter et crasse conoidea, utrinque obtusa, atropurpurea vel etiam
cylindroidea, 2 — 5 cm longa, 4 — 7 mm crassa. Baccae maturae 4 — 5 mm crassae
et longae.
Var. a. typicum Engl. — Foliorum lamina viridis. — Fig. 1 A — D.
f. 1. juvencula Engl. (Stirps juvencula). — Foliorum lamina hastata, lobo antico
oblongo 0,6 — 1,5 dm longo, 3,5 — 4,5 cm lato, lobis posticis lineari-lanceolatis acutis,
arrectis, quam anticus duplo triplove brevioribus.
f. 2. Olivieri (Schott) Engl. (Stirps adulta). — Helicophyllum Olivieri Schott,
Syn. (1856) 22, Prodr. (1860) 117. — Arum heterophyllum Aucher, Herb. d'Orient
n. 2680 in Herb. De Candolle; Blume in Rumphia I. (1835) 122; Kunth, Enum. ID.
(1841) 25. — Helicophyllum Aucheri Schott, Prodr. (1860) 113. — Arum intortum
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F. 9
130
A. Engler. — Araceae^Aroideae.
(Soland.) in Russell, Nat. Hist. of Aleppo ed. 2. IL (179 4) 264. — Helicophyllum Rus-
sellianum Schott, Prodr. (1860) 118. — H. Rauwolffii (Blume) Schott, Var. ß. Olivieri
(Blume) Engl, in DG. Mbn. Phan. IL (1879) 599, in Pflzfam. IL 3. (1889) 149, f. 95
et Arac. exs. et illustr. n. 31 und 31a.
Mittlere Mediterranpro vinz: auf grasigen und steinigen Triften. — Syrische
Unterprovinz: zwischen Aleppo und Mossul (Olivier — Herb. Boissier, Herb. De
Candolle, f. 1 und 2), zwischen Aleppo und Aintab um 500 m (Haussknecht). —
Palästina: in der Halbwüste bei Jerusalem (Haussknecht — Herb. Berlin u. a. f. 1 —
blühend April, Mai).
Fig. 19. A — D Eminium intortum (Soland.) Ktze. var. typieum Engl. A Habitus stirpis adultac.
B Spadix. G Stirpis juvenculae folium. D Planta in solo. — E—H E. spiculatum (Blume)
0. Ktze. E Folii latnina. F Pistillum. O Idem longitudinaliter sectum. H Semen. — A, B ex
iconibus Schottii reproduct., C—H icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
Armenisch-iranische Provinz: Kharput, an Bergabhängen (Sintenis, It.
Orient. 1889 n. 275 — f. 1), Erzinghan, an den Abhängen gegen den Euphrat bei
Bogos chan (Sintenis, It. Orient. 1890 n. 2370 — f. 1). — Westliches Persien:
zwischen Kermanschah und Hamadan, zwischen Kengower und Bisitun, bei Sahne (Th.
Strauss — Herb. Bornmüller — f. l), Kuh Schirin bei Harsin auf dem Kuh Diwangah
zwischen Kermanschah und Nemawend (Th. Strauss — Herb. Bornmüller — f. 2 —
blühend April, Mai). — Mesopotamien (Olivier — Herb. De Candolle), Tat-Ain bei
Biredschik (Sintenis, It. Orient. 1888 n. 179 — f. 2 — blühend im März); zwischen
Kermanschah und Bagdad, bei Miantacht (Th. Strauss — Herb. Haussknecht), Teil
Halaf (Kohl n. 100 p. p., 276 in Exped. v. Oppenheim), ebenda, rechts vom Djirdjib
(Kohl n. 336). — Arab. La-iat-el Baker.
Var. ß. Kotsehyi (Schott) Engl. — Helicophyllum Rauwolffii var. Kotschyi
(Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 599 et in Arac. exs. et illustr. n. 30. —
Eminium. 131
Helicophyllum Kotsehyi Schott, Prodr. (18 69) 114. — Foliorum lamina sparse albo-
maculata. Spadicis appendix inflorescentiae masculae contigua, haud stipitata.
Armenisch-iranische Provinz: am Pyramus (Kotschy, It. cilic.-kurd. Suppl.
n. 59).
3. E. Alberti (Regel) Engl. — H. Älberti Regel in Acta Horti Petrop. VIII.
(1883) 683, t. 9; Bot. Mag. t. 6969; Gardn. Chron. XXVIII. (1887, II) 754, XXXVI.
(1904, II) 304 c. tab. — Tuber paullum depressum. Foliorum petioli cataphyllis
pedunculum aequantibus involuti, inferne vaginati, fere ad dimidium usque hypogaei,
1,5 — 2 dm longi, pallide virescenles vel purpurascentes, lamina intorto-pedatisecta, seg-
mento intermedio elongato lanceolato, e basi circ. 1 — 1,5 cm lata in apicem sensim
angustato 0,6 — 1,2 dm longo, segmentis lateralibus utrinque I — 3 anguste linearibus
vel lineari-lanceolatis, 2,5 — 4 cm longis, 1,5 — 3 mm latis. Pedunculus 1 — 1,5 dm
longus, apicem versus =b incrassatus et ibi plicatim rugosus; spathae 1,1 — 1,8 dm
longae extus pallidae atque purpureo-variegatae tubus basi truncatus, superne cylin-
dricus, inferne inflatus, circ. 4 — 4,5 cm longus, 2,5 cm amplus, lamina duplo longior
ovato-oblonga vel rarius ovata, acuminata, intus atropurpurea, pilis fusiformibus albis
conspersa, usque 1,5 dm longa, 6 cm lata. Spadicis circ. trientem superiorem spathae
attingentis inflorescentia feminea breviter slipittaa, 1,5 cm longa, a mascula cjlindrica
paullum breviore interstitio florum sterilium rudimentis subrhombeis elongatis medio
abrupte subulatis dense obsito duplo longiore separata, appendix cylindrica circ. 7 cm
longa, 3 mm crassa.
Zentralasiatisches Gebiet. — Aralo-kaspische Provinz mit dem west-
lichen Turkestan. — Ost-Buchara: bei Chodscha Mumyn südwärts gegen Kulab,
um 1300 m; an den Abhängen des Karatau gegen den Fluß Pändsch unterhalb der
Mündung des Kvsil-su um 1000 — 1300 m; an den Ostabhängen des Gebirges Gasi-
Mailik bei Choschbulak zwischen den Flüssen Wachsch und Kafirnagan, um 1300 —
1600 m; in der tonig-sandigen Ebene zwischen Kulabet und Chodscha Mumyn, im Be-
zirk Kulab an den Ostabhängen des Karatau bei Dilankar am Pändsch unterhalb der
Mündungen des Kysil-su und des Aksu, um li'OO — 1300 m (A. Regel — Herb. Bot.
Gart. St. Petersburg, Berlin — blühen dim April).
4. E. spiculatum (Blume) 0. Ktze. Rev. gen. (1890 741; Engl, in Pflzfam.
Nachtr. (1897) 60. — Arum [Eminium) spiculatum Blume in Rumphia I. (1837) 121;
Kunth, Enum. III. (1841) 25. — Arum [Dracunculus) crassipes Boiss. Diagn. pl. or. XIII.
(1853) 9. — Helicophyllum crassipes (Boiss.) Schott, Syn. (1856)2 2, Prodr. (1860)
16 em., Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 600; Post, Flora of Syria (1883) 819. —
Tuber rotundatum depressum. Foliorum petioli saepe purpureo-maculati, i — 3 dm longi,
lamina intorto-pedatisecta segmento intermedio oblongo-lanceolato, acuto, saepe 1 dm
longo, 2,5 — 3 cm lato, lateralibus 7 — 9 lanceolato-elongatis vel lineari-lanceolatis, acutis,
alternatim sursum et deorsum directis, gradatim minoribus. Pedunculus I — 1,5 dm longus,
inferne 3 — 4 mm, superne 1 cm crassus; spathae saepe magnae extus pallide viridis vel
albidae aut minute purpureo-maculatae tubus basi subtruncatus, cylindroideus, intus
in fundo pallide purpurascens atque medium versus purpureo-maculatus, 6-8 cm longus,
3 — 4 cm amplus, lamina late ovato-oblonga vel oblonga acuta intus verrucosa et ru-
gosa, atropurpurea, 1 — 1,2 5 dm longa, 6 — 7 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea
circ. 1,5 cm longa ovariis uniovulatis, inflorescentia mascula 1 — 1,25 cm longa, ab
illa interstitio 5 — 6 cm longo florum sterilium rudimentis filiformibus 1 — 2 mm longis
obsesso separata, appendix 6 — 7 cm longa, 5 — 7 mm crassa, cylindroidea, basin api-
cemque versus attenuata, exsiccatione tuberculoso-rugosa. Baccae 5 mm longae et
crassae.
Var. a. albo-virens Engl. — Spathae tubus et lamina extus albo-virentes. Foli-
orum petioli virides.
Mittelmeergebiet. — Mittlere Mediterranprovinz.
Syrische Unterprovinz: Gemein auf Feldern (Post). — Syrien: Oberer Li-
banon, oberhalb Khan Hussein (Kotschy — Herb. Hofmus. Wien); am Libanon, ober-
9*
132 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
halb Beirut (Boissier); bei Bascheja am Antilibanon (Boissier); in den Tälern östlich
vom Hermon zwischen Bascheja und Damascus (Boissier); Tripolis (= Tarabulus —
Blanche n. 624 — Herb. Boissier, Haussknecht); oberhalb Bludan bei Zebdaine im
Antilibanon, um 1 800 m (Boissier). — Palästina: in der Ebene el Belgö (Payne —
Herb. Boissier); Jafa, auf Kulturland am Fluß Audsche (Bornmüller, It. syr. [1897]
n. 1467); in den südlichen Halbwüsten Judeas zwischen Nuckl und Gaza.
Südliche Mediterranprovinz. — Ägypten: im Sande am Meeresstrande, 6 km
westlich von Mex bei Alexandria (Schweinfurth — Herb. Berlin), bei El Grady (Ascher-
son — It. aegypt. IV. n. H67 — blühend im Mai), sehr häufig zwischen Santib und
Bir khreir (Sickenberger). — Knollen als Nahrungsmittel beliebt.
Var. ß. tigrinum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 600. — Arum [Eminium)
spiculatum Blume in Bumphia I. (1835) 121; Kunth, Enum. III. (1841) 25. — Helico-
phyllum spiculatum Schott, Prodr. (1860) 113! (fide speciminum h. DC). — Dracunculus
minor Blume in Bumphia I. (1835) 125 pr. p.! — Helicophyllum Dracunculus Schott,
Prodr. (1860) 115. — Spathae tubus intus purpureus extus cum lamina ovato-oblonga
dense et saturate purpureo-maculatus. Foliorum petioli dense purpureo-maculati.
Mittelmeergebiet. — Mittlere Mediterranprovinz.
Syrische Unterprovinz: zwischen Aleppo und Mossul (Olivier); auf grasigen
Plätzen bei Tefderdar zwischen Aleppo und Aintab (Haussknecht — Herb. Boiss.); auf
Karstformation des Dschebel Muhassän und Dschebel Nahar bei Aleppo (Haussknecht).
— Palästina: Haifa, am Fuß des Carmel (Bornmüller, It. syr. [1897] n. 1 468).
Armenisch-iranische Provinz: Persien (Aucher-Eloy, h. d'Orient n. 2681
in Herb. De Candolle). — Östliches Assyrien, zwischen Kerkuk und Erbil (Bornmüller,
It. pers.-turc. [1892 — 93] n. 1834). — Nördliches Mesopotamien: Teil Halaf in der
Steppe (Dr. Seemann n. 95 — 99 in Exped. Freiherr von Oppenheim), am linken
Chabur-Ufer (Dr. Kohl n. 2 78 in Exped. Freiherr v. Oppenheim), am Djirdjib-Ufer
(Dr. Kohl n. 277 in Exped. Freiherr v. Oppenheim — blühend im April).
Var. y. angustatum (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 601. — H. an-
gustatum Schott, Syn. (1856) 22, Prodr. (1860) 116. — Helicophyllum Loftusii
Schott, Prodr. (1860) 115.
Syrische Unterprovinz: bei Damascus (Kotschy, It. syr. n. 750).
Palästina, zwischen Nuckl, el Arysch und Gaza häufig (Boissier, Kotschy,
It. syr. n. 425).
Armenisch-iranische Provinz: in den Tälern des Nimrud (Loftus — Herb.
Kew).
Planta dubia.
H. luph Schott, Prodr. (1860) 118 (Gronow. Fl. or. p. 116, n. 284) aut ad H.
Rauwolffii var. Olivieri aut ad H. crassipes pertinet.
loo. Biarum Schott.
Biarum*) Schott, Melet. I. (1832) 17; Endl. Gen. (1837) 235, n. 1675; Kunth,
Enum. III. (1841) 21; emend. Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 571 et in Engl.-
Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 149; Boiss. Fl. or. V. (4 881) 31—35; Benth. et Hook. f.
Gen. HI. 2. (1883) 966; Post, Flora of Syria, Palestine and Sinai (1883) 816; Bat-
tandier et Trabut, Fl. d' Alger. I. (1884) 16; Halacsy, Consp. Fl. graec. III. (1904) 293;
Aschers, et Graebn. Syn. II. 2. (1904) 381; includit Biarum Schott, Syn. (1856) 5, Gen.
Ar. (1859) t. 7, Prodr. (1860) 60; Pari. Fl. ital. II. (1852) 240; Bertol. Fl. ital. X.
(1854) 241. — Arum L. Sp. ed. 2. (1763) 1370 et plur. aut. — Ischarum Blume in
•Bumphia I. (1835) 144, t. 29; Schott, Syn. Ar. (1856) 6 pr. p., Gen. Ar. t. 10, Prodr.
65. — Leptopetion Schott, Gen. Ar. (1858) t. 8, Prodr. (1860) 64. — Gyllenium
*) Nomen ex antiquitate receptum a Dioscoride -synonymon suae df>axovxia fxsyaXrj
[es Dracunculus vulgaris] citatum, a Dodonaeo et aliis usitatum.
Biarum. 133
Schott, Gen. Ar. (1858) t. 9, Prodr. 64. — Homaid Adans. Farn. II. (i 763) 470. —
Homaida 0. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 742; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 463.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi i — 2-andri: Äntherarum sessilium con-
nectivum tenue plus minusve apiculato-prominulum, thecae oppositae aut subextrorsae
ovoideae, loculis posticis supra loculos anticos plus minusve exsertis, rimis lateralibus
medium thecae aut fere basin attingenübus, apice coufluentibus aperientes. Florum
sterilium rudimenta filiformia apice acuta aut subulato-conica vel 2 — 3 in Organa
2 — 3-furcata apice uncinatim recurva connata. Flores feminei monogyni: Ovarium
ovoideum vel oblongo-ovoideum, uniloculare, uniovulatum ; Ovulum orthotropum lageni-
forme, placentae basali subexcentricae afflxum; stilus plus minusve distinctus; stigma
discoideum. Baccae obovoideae, albae, uniloculares monospermae. Semen obovoideum,
irregulariter rugosum strophiolo obconoideo instructum, testa crassiuscula, micropyle
prominula, umbilico opposita tholum spectante, albumen copiosum; embryo axilis,
albuminis dimidium longitudine superans. — Herbae mediterraneae tubere rotundato,
laevigato, altero anno folia plura, altero (raro eodem) anno cataphylla atque peduncu-
lum emittente. Foliorum interdum valde numerosorum lamina linearis vel oblongo-
lanceolata vel oblongo-ovata in petiolum longum sensim angustata vel abrupte contracta.
Pedunculus brevis. Spathae tubus subventricosus, inferne vel alte connatus hypogaeus
vel paulum supra terram emersus, lamina longior oblongo-lanceolata vel oblonga sordide
atropui'purea. Spadicis inflorescentia feminea brevis, semiglobosa vel disciformis, a mas-
cula cylindroidea duplo triplove longiore spatio longiusculo omnino vel partim staminodiis
obsito separata, appendix elongato-vermiformis, utrinque attenuata, spatham plus minusve
superans.
Nota. Genera a cl. Schott proposita sub titulo subgenerum tantum conservare possu-
mus. Quam maxime Cyllenia, Isekara, Biara affina sint, jam satis ex habitu omnino simili
apparet, qua de causa species sectionum diversarum non solum a collectoribus atque scriptoribus,
sed etiam a cl. Schott ipso commutabantur. Äntherarum fabrica quidem in Cylleniis atque
Ischaris alia quam in Biaris veris, attamen differentiae essentiales inveniri non possunt, neque
minus momenti est quod staminodiorum numerus atque dispositio valde variant.
Gonspectus specierum.
A. Florum sterilium rudimenta inter inflorescentiam mas-
culam et femineam atque etiam supra antheras nume-
rosa Subgen. I. Eubiarum.
Species unica \. B. tenuifolium.
B. Florum sterilium rudimenta solum inter flores mas-
culos et femineos evoluti
a. Antherae connectivo tenui rostrato prominulo, thecis
extrorsis obliquis, rimis lateralibus medium attin-
gentibus Subgen. II. Cyllenium.
ct. Spathae tubus 3 — 3,5 cm longus, lamina 0,7 —
\ dm longa 2. B. Spruneri.
ß. Spathae tubus 5 — 6 cm longus, lamina 1,5 —
2 dm longa 3. B. Carduchorum.
b. Antherae breves connectivo vix prominulo, thecis
oppositis rimis vertice confluentibus vel vertice de-
hiscentibus Subgen. III. Ischarum.
ct. Spathae tubus ima basi tantum connatus, lamina
ovato-oblonga vel late lanceolata.
I. Ovarium in stilum breviorem attenuatum.
Spathae tubus 4 — 5 cm longus, lamina fere
2 dm longa 4. B. eximium.
II. Ovarium in stilum aequilongum attenuatum.
Spathae tubus 4 — 5 cm longus, lamina fere
2 dm longa 5. B. Pyrami.
134 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
ß. Spathae tubus ad i / i vel ad medium usque
connatus.
I. Spathae lamina ovato-lanceolata 6. B. Fraasianwm.
IL Spathae lamina elongato-lanceolata .... 7. B. Bovei.
Huc etiam species dubia 8. B. Russellianum.
y. Spathae tubus fere tota longitudine connatus.
I. Spathae tubus oblongus e basi sursum leviter
ampliatus 9. B. angustatum.
II. Spathae tubus ovoideus, crassiuscula sub-
stantia.
\. Pedunculus spatha brevior. Spathae la-
mina anguste lanceolata. Foliorum la-
mina lineari-spathulata \ 0. B. Straussii.
2. Pedunculus spatha longior. Spathae lamina
inferne procurva, deinde er«cta linearis.
Foliorum lamina anguste lineari-lanceolata
. vel linearis .....* K\. B. Olivieri.
Subgen. I. Eubiarum Engl.
Eubiarvm Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 572. — Biarum Schott, Syn. Ar.
(1856) 5, Gen. Ar. t. 7, Prodr. 60. — Stenurus Salisb. Gen. (1866) 5. — Antherae
breviter semiovoideae, connectivo plus minusve prominulo, fere in apiculum producto,
thecis oppositis, rimis lateralibus basin fere attingentibus vertice confluentibus aperien-
tibus. Florum sterilium rudimenta subulato-conica inter fiores masculos atque femineos,
atque etiam supra antheras numerosa. Spathae lamina erecta.
1. B. tenuifolium (L.) Schott, Melet. I. (1832) 17, emend. Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 573; Aschers, et Graebn. Syn. II. 2. (1904)382.— Tuber oblongo-
cylindroideum, 2 — 3 cm longum. Gataphylla lineari-lanceolata, inferiora 2 — 3 cm,
superiora 1 — 1,25 dm longa. Folia valde diversa, semper longe vaginata, lamina stirpis
juvenculae obovato- vel oblongo-spathulata, stirpis adultae longior elongato-spathulata,
interdum lineari-lanceolata, basim versus cuneata, apicem versus angustata atque acuta.
Pedunculus hypogaeus 1 — 5 cm longus, tandem magis elongatus. Spathae tubus pallidus,
cylindroideus, lamina lanceolata, apicem versus sensim angustata, ad faucem margine
leviter undulato-crispata, intus atropurpurea. Spadicis inflorescentia feminea brevis sub-
hemisphaerica, mascula cylindroidea quam feminea 2 — 3-plo longior atque a feminea
interstitio 2 — 2 1 /2~P'° longiore florum sterilium rudimentis breviter flliformibus vel
subulatis obsito separata, appendix tenuiter cylindrica, medio leviter incrassata, apice
subacuta, spatham aequans vel dr superans. Antherarum connectivum dz prominulum.
Baccae subglobosae vel ovoideae, 4 — 5 mm longae.
Var. a. typicum Engl. — B. tenuifolium Schott, Syn. 6, Prodr. 60 em. ; Blume
in Rumphia I. 112; Kunth, Enum. III. 22; Visiani, Fl. dalmat. I. (1842) 186; Reichb.
Icon. Germ. VII. (18 45) t. 6; Parlat. Fl. ital. II. (1852) 240; Willk. et Longe, Prodr.
Fl. hisp. I. (1870) 31 incl. Var. latifolia Lange, Pug. (1860 — 1865) 81. — Ärum
tenuifolium L. Sp. ed. 2. (1763) 1370 (Moris. PI. hist. III. 1715, t. 6, f. 21); Spreng.
Syst. III. (1826) 768; Bot. Reg. t. 512; Willd. Spec. IV. (1905) 484; Bot. Mag.
t. 2282; Host, Fl. austr. IL (1831) 553; Reichb. Fl. germ. exe. (1832) 10; Bertol.
Fl. ital. X. (1854) 249. — Biarum gramineum Schott, Melet. (1832) 17; Blume in
Rumphia I. 113; Kunth, Enum. III. 22. — Arum gramineum Lara. Encycl. III. (1783)
30. — B. arundanum Boiss. et Reut. Pug. (1852) HO; Willk. et Lange, Prodr. Fl.
Hisp. I. (1870) 31. — B. Anguillarae Schott, Prodr. (1860) 62. — Draconcolo
minore Anguillara, Semplici (1561) 126, 176. — Folia stirpis adultae valde numerosa,
lamina lineari-lanceolata, 2 dm et ultra longa, 0,5 — 1 cm lata. Spathae tubus 3,5 —
5 cm longus, lamina elongato-lanceolata 1,5 — 3 dm longa, medio 2,5 — 4 cm lata.
Biarum.
135
Spadicis appendix 2 — 4 dm longa, te-
nuiter cylindroidea, circa 3 mm crassa.
Florum sterilium rudimenta breviter fili-
formia subacuta circa 2 mm longa. —
Fig. 20 A—F.
Mediterrangebiet: an buschigen
und steinigen Orten der immergrünen lito-
ralen und der montanen Region. — Blüht
im Frühjahr und Herbst oder nur in einer
von beiden Jahreszeiten.
Südwestliche Mediterranprovinz.
— Granada, um Casarabonela und Motril,
auf der Sierra Elvira (Lange). Um Ronda
und Grazalema (Boissier u. Reuter).
Ligurisch-tyrrhenische Provinz.
— Nordtyrrhenische Unterprovinz:
am Tiber bei Rom (nach Pariatore), am
Nemi-See (A. Engler 1886), zwischen Fras-
cati und Tusculum (A. Engler 1886 —
Herb. Berlin), bei den Cappucini und Rocca
di Papa in den Albaner Bergen (A. Eng-
ler 1886). — Südtyrrhenische Unter-
provinz: im Gebiet von Neapel bei Cava,
in den Wäldern von Gerealto und Bagnoli;
bei Castelgrande in der Basilicata, Pollino
(A. Terracciano — Herb. Berlin). —
Sicilien: auf trockenen Bergtriften, z. B.
oberhalb Gibilrossa (Huet du Pavillon,
PI. sie. n. 189), um Palermo, von der lito-
ralen bis in die montane Region (Ross,
Herb, sicul. n. 495, Lojacono, PI. Sicil.
rariores n. 497), auf dem Berge Bellieni
(Schweigger — Herb. Berlin), Termini,
Gastelbuono um 4 — 600 m (Strobl), auf
den Bergen der Madonie am Pizzo delle
Case, auf der Isola delle femmine bei Capaci
(Boccone), Alcamo, Segeste, Castellam-
"mare, Monte di Trapani, Cofani, Ficuzza,
Regalmuto, Syracus, Agosta, Palagonia,
Caltanissetta und Pietrapersia (Gussone).
Mittlere Mediterranprovinz. —
Adriatische Unterprovinz. — Dal-
matinischer Bezirk: Gorica bei Sebenico
(W. Nägeli — Herb. Berlin); Curzola und
Sabbioncello (Visiani).
Fig. 20. A—P Biarum tenuifolium (L.) Schott.
— A — F Var. «. typicum Engl. A — G Ha-
bitus, A (Dalmatien), B, (Sicilien), D Spadix,
E Antbera, F Pistillum. — Q—K Var. ß. db-
breviatum (Schott) Engl. Q — «/Habitus (Athen),
K Spadix. — L—P Var. y. Zelebori (Schott)
Engl. L, M Habitus, N Spadix, Anthera, P Semen longitudinaliter sectum. — Q — V B.
Spruneri ßoiss. Q, R Habitus (Hymettus), >S Spadix, T Anthera, U Floris sterilis rudimentum,
V Pistillum. — Icon. origin. — J. Pohl dehn., A. Eng ler direxit.
136 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Subvar. constrictum (C. Koch) Engl. — B, constrictum C. Koch, Ind. sem. Hort.
Berol. (1853) App. 12 et in Ann. sc. nat. 4. ser. I. (1852) 337. — Spathae tubus
biven^icosus, infra medium et. supra medium constrictus.
Süditalien: Neapel (nach C. Koch).
Var. p. abbreviatum (Schott) Engl. 1. c. 574; Richter, PI. Europ. (1890) 174. —
B. dbbreviatum Schott, Prodr. (1860) 62; Nyman, Consp. (1882) 755. — B. Spruneri
Schott, Gen. Ar. (1858) t. 7, Prodr. 61 non Boiss. — B. tenuifolium Boiss. Fl. or. V.
(1881) 31 et Haläcsy, Consp. Fl. graec. III. (1904) 293 quoad plantam ex Attica. —
Pedunculus plerumque brevissimus. Foliorum lamina elongata, spathulato-ianceolala.
Pedunculus hypogaeus quam spathae tubus tandem longior. Spathae tubus cylindricus
albidus, circ. 2 — 2,5 mm longus, lamina quadruplo usque sexies longior, 0,8 — 1,5 dm
longa, atropurpurea, apicem versus sensim angustata. Spadicis appendix raro 1 dm
superans. Antherarum connectivum minus prominulum. — Fig. 20 O — K.
Mittlere Mediterranprovinz. — Hellenische Unterprovinz: ohne genauere
Standortsangabe (Friedrichsthal n. 1022). — Nordgriechischer Bezirk: in der
Tannenregion des Parnass bei Livadi (Guicciardi — Herb. Berlin). — Mittel-
griechischer Bezirk: Nördl. Euboea, bei Kurbatzi (A. Wild — Herb. Berlin), auf
trockenen Hügeln bei Athen ziemlich selten, z. B. bei Turcovuni (Heldreich, PI. exs.
n. 2814, Herb, graec. norm. n. 17 et 1392); auf Strandhügeln am Piräus (v. Held-
reich), bei Menidi in Attica (Herb. v. Heldreich — Berlin); Boeotien: Epidaurus
(Herb. v. Heldreich — Berlin); Nördl. Lakonien: im Bezirk Alagonia bei Megali
Anastasova (v. Heldreich, Herb, graec. norm. n. 1699); Cephalonia, oberhalb des
Klosters San Gerasimo (Schimper u. Wiest); Kerkyra (Korfu) : Leucadia (Mazzieri
n. 21 — Herb. Berlin). — Südgriechischer Bezirk: auf dem Taygetos (Th. Pichler —
Herb. Berlin), in der Schlucht oberhalb Andravista (v. Heldreich — Herb. Berlin). —
Blühend Juni. — Scardo-pindische Provinz: Xerovuni oberhalb Kalentza im Be-
zirk Janina (A. Baldacci, It. alban. III. [1895] n. 206 — blühend Juli).
Var. y. Zelebori (Schott) Engl. 1. c. — B. Zelebori Schott in Österr. bot.
Wochenbl. VII. (1857) 245; Schott, Prodr. (1860) 63; Tschihatcheff, As. min. II. (1860)
643. — Foliorum lamina haud elongata, oblanceolata, 1,5 cm lata. Pedunculus bre-
vissimus. Spathae tubus cylindricus viridis, circ. 3 cm longus, lamina oblonga apice
subrepentino cuspidulato viridi excepto atropurpurea. Spadicis appendix spatham superans
1 — 1,5 dm longa, 4 — 6 mm crassa, viridis. Antherarum connectivum minus promi-
nulum. — Fig. 20 L — P.
Westliche Kleinasiatische Provinz: bei Smyrna (Kotschy, It. cilic. Kurd.
suppl. n. 367); Ilidja (Bornmüller, Lydiae et Cariae pl. exs. [1906] n. 10033).
Subgen. II. Cyllenium (Schott) Engl.
Cyllenium (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 574. — Cyllenium Schott
Gen. Ar. (1858) t. 9, Prodr. (1860) 64. — Antherae ovatae, connectivo tenui rostrato-
prominulo, thecis extrorsis oblique juxtapositis, rimis lateralibus medium attingentibus,
vertice confluentibus aperientibus. Florum sterilium rudimenta dimidium inferius tan-
tum spatii inter inflorescentiam femineam atque masculam siti occupantia.
2. B. Spruneri Boiss. Diagn. pl. or. XIII. (1853) 5; Engl. 1. c. 574; Boiss. Fl.
or. V. (1881) 32; v. Haläcsy, Consp. Fl. graec. III. (1904) 293. — Ischarum Spruneri
Schott, Syn. (1856) 7. — Arum tenuifolium Spruner, PI. exsicc. — Biarum rhopalo-
spadix C. Koch in Ind. Sem. Hort. Berol. (1853) App. p. 2; Ann. sc. nat. 4. ser. I.
(1854) 338. — Cyllenium Spruneri Schott, Gen. Ar. (1858) t. 9, Prodr. (1860) 65. —
Folia spathulato-lanceolata sensim in petiolum longum angustata. Cataphylla plurima
lanceolata breviter acuminata spathae tubum saepe superantia. Pedunculus 4 — 5 cm
longus. Spathae tubus 3 — 3,5 cm longus, margine undulatus, cylindroideus, pallidus,
lamina lanceolata purpurea, apicem versus viridescens, 0,75 — 1 dm aequans, inferne
1,5 — 2,5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea 0,5 cm tantum longa, mascula
Biarum. 137
cylindrica, tenuis, 1 cm longa, spatio 2 — 2,5 cm longo a feminea remota, appendix
1,25 — 1,5 dm longa, inferne 2 — 3 mm, medio saepe ad 5 mm crassa. Florum sterilium
rudimenta e gibbo longitudinali medio exserta 2 — 3 subuncinata in Organum 2 — 3-
furcatum connata, superiora solitaria brevissima. — Fig. 20 Q — V.
Mittlere Mediterranprovinz. — Hellenische Unterprovinz. — Mittel-
griechischer Bezirk: Felsige Triften am Fuß des Hymettus (v. Heldreich, Herb,
graec. norm. n. 512 et n. 3416, Spruner), bei Mägula (Eleusis) (v. Heldreich —
Herb. Berlin), ohne Fundortsangabe (Orphanides, Fl. graec. exs. n. 1109), bei Acro-
corinth (Haussknecht), am Kyllene um 1600 m (v. Heldreich — Herb. Berlin),
bei.Livadi um 1300 — 1600 m (v. Heldreich — Herb. Berlin). — Südgriechischer
Bezirk: am Taygetos (Bory de St. Vincent — Herb. Berlin).
Nota. Planta habitu omnino Biaro tenuifolio ejusque formis similis, at antherarum atque
staminodiorum fabrica facile recognoscenda. Insuper Majo neque auctumno floret.
3. B. Carduchorum (Schott) Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 575; Boiss. Fl.
Orient. V. (1881) 32. — Cyllenium Carduchorum Schott, Prodr. (1860) 65. —
Foliorum lamina spathulato-elliptica inferne subrepentino in petiolum angustata, apice
obtusata vel subacutata, circ. 8 cm longa, 3 cm lata. Cataphylla lanceolata spathae
tubum partim involucrantia. Pedunculus 2 — 6 cm longus. Spathae tubus 5 — 6 cm
longus, anguste cylindricus, pallidus, lamina lanceolato-oblonga, sensim acuminata, intus
purpurea, extus variegata, ovoideo-globosa, ovariis purpurascentibus, florum sterilium
rudimentis supra Ovaria densis, longis, sursum versis, superioribus sparsis, brevioribus,
recurvis, inflorescentia mascula cylindrica tenuis spatio ei aequilongo vel longiore a
feminea remota, 2 cm aequans. Spadicis appendix 1 — .1 ,2 S dm longa, superne cylin-
droidea, 3 mm crassa, inferne albida, ceterum atropurpurea, sensim incrassata. —
Fig. 2 1 Ä, B.
Mittlere Mediterranprovinz. — Syrische Unterprovinz: Aleppo, Aintab
(Haussknecht).
Armenisch-iranische Provinz. — Anatolien: bei Tokad (Gaillardot —
Herb. Haussknecht). — Kurdistan: auf den Kalkbergen von Karduchien, bei der Brücke
zwischen Karuy im Tal Dill an Derre um 1300 m (Kotschy, Iter cilic.-kurd. n. 474);
in der Provinz Schirwan bei der Stadt Bitlis (Kotschy); auf Äckern um Malatia um
1000 m (Haussknecht, It. syr.-armen. 1865); auf Triften des Sakar-kaya-Dagh bei
Inekli (Haussknecht); Charput (1300 m), Diarbekr usw. (Haussknecht — blühend
Sept. — Oktober, — Januar, nach Post).
Var. platyspathum (Bornm.) Engl. — B. platyspathum Bornm. in Fedde Be-
pertorium V. (1908) 57, 88. — Spathae tubus quam lamina maxima et latissima 4 —
6-plo brevior, lamina late oblonga, acuta, circ. 1,1 — 2 dm longa, 5 — 8 cm lata, extus
sordide flavo-viridis, intus atropurpurea. Spadicis laminae supremam quartam partem
attingentis inflorescentia feminea hemisphaerica a mascula breviter cylindrica (1 2' — 1 5 mm
longa) interstitio quam mascula fere duplo longiore (20 — 25 mm longo) inferiore tertia
parte florum sterilium rudimentis filiformibus obsito sejuncta, appendix cylindrica circ.
1 4 cm longa.
Armenisch-iranische Provinz. — Südwestliches Persien: in der Provinz
Farsistan, bei Bascht und Fahliun (Herzfeld — Herb. Schweinfurth, Berlin).
Subgen. III. Ischarum (Blume) Engl.
Ischarum (Blume) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 575; Boiss. Fl. Orient. V.
(1881) 32. — Ischarum Blume in Bumphia I. (1835) 144, t. 29; Schott, Syn. (1856) 6,
Gen. Ar. (1858) t. 10, Prodr. (1860) 65. — Antherae breves connectivo vix prominulo,
thecis oppositis, rimis sublateralibus medium vix attingentibus, vertice confluentibus vel
vertice dehiscentibus. Florum sterilium rudimenta pauca supra Ovaria tantum, filiformia
vel subulata. Ovariorum stilus abrupte exsertus, stigmate hemisphaerico coronatus.
Spathae tubus ventricosus, ima basi tantum vel ad medium usque vel fere tota longi-
138
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Fig. 21. A, B Biarum Carduehorum (Schott) Engl. Ä Habitus (Kurdistan), B Spadix. — C—E
B. eximium (Schott) Engl. C, D Habitus (Cilicien). E Spadix. — F—J B. Pyrami (Schott)
Engl. (Mesopotamien). F Habitus, Spadix, R Antherae, J Pistillum. — K, L B. Fraasia-
num (Schott) N.E.Brown. K Habitus (Theben), L Spadix. — M—U B. Bovei v Blume) Engl.
Biarum. 139
tudine connatus, lamina varia. — Species insequentes foliis tantum certe distingui non
possunt.
4. B. eximium (Schott et Kotschy) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (4 879) 576;
Boiss. Fl. Orient. V. (188 4) 33. — Ischarum eximium Schott ex Kotschy in Österr.
bot. Wochenbl. IV. (1854) 81, Syn. 6, Gen. Ar. (1859) t. 10, fig. 19, Prodr. Ar. (1860)
66. — Foliorum petiolus circ. 1 dm longus, lamina 4 — 9 cm longa, 2 — 4 cm lata,
ovato-oblonga vel elliptico-oblonga vel oblonga in petiolum sensim angustata. Pedunculus
1 — 1,5 cm longus, cataphyllis involutus. Spathae tubus ima basi tantum clausus ventri-
cosus extus viridis, intus atropurpureus, 3 cm longus, lamina circ. 9 cm longa, 3 — 4 cm
lata, oblongo-ovata, extus purpurascens minute maculata, intus atropurpurea, demum
revoluta. Spadicis quam spatha paulo brevioris inflorescentia feminea subdisciformis
0,5 cm longa, mascula circ. 2 cm longa, 0,5 cm crassa, interstitium inter flores femi-
neos et masculos 2,5 cm longum, fere tota longitudine florum sterilium rudimentis
filiformibus 0,5 — 1 cm longis obsessum, appendix 6 — 8 cm longa, 0,75 cm crassa,
cylindroidea, apicem versus leviter attenuata. Ovaria in stilum breviorem attenuata. —
Fig. 2 1 C—E.
Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurische Unterprovinz: Bulgar
Dagh, bei Adana an der Römerstraße gegen Minaret Khan um 70 m ü. M. (Kotschy,
It. cilic. n. 343); Mersina (Siehe [1896] n. 22 — blühend im September).
5. B. Pyrami (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 576; Boiss. Fl. orient.
V. (1881) 33; Post, Flora of Syria (1883) 816. — Ischarum Pyrami Schott, Prodr.
(1860) 66; Hook, in Bot. Mag. (1862) t. 5324. — Ischarum nobile Schott, Prodr.
(1860) 66. — Foliorum petiolus circ. 1 dm longus, lamina elliptico- subovata sensim
in petiolum paulo longiorem attenuata, apice obtusa, oblique nervosa, 0,8 — 1,2 dm
longa atque 3 — 5 cm lata. Pedunculus brevissimus, cataphyllis involutus. Spathae
tubus ventricosus, extus viridis intus atropurpureus, 4 — 5 cm longus, lamina fere 2 dm
longa atque 5 — 6 cm lata, lanceolata, longe acuminata, demum revoluta, intus atro-
purpureo-velutina. Spadicis spatham subaequantis inflorescentia feminea 5 — 7,5 mm
tantum longa, 1,25 cm diametiens, subdisciformis, ab inflorescentia mascula cylindroidea
2 — 2V2"Pl° longiore pallide violacea interstitio Uli aequilongo atque florum sterilium
rudimentis filiformibus sparsis instructo remota. Appendix fusiformis violacea, 0,6 —
1,25 dm longa, 5 — 6 mm crassa, apicem versus attenuata. Ovaria in stilum aequilon-
gum attenuata. — Fig. 2 S r 21 F — /.
Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurische Unterprovinz: bei
Messis gegen Schech Meran (Kotschy — Kais. Hofmus. Wien). — Syrische Unter-
provinz: am See Tiberias (Hooker f. — Herb. Kew — blühend Sept. bis Januar —
nach Post).
Armenisch-iranische Provinz: bei der Burg der Semiramis in Mesopotamien
(Kotschy — Kais. Hofmus. Wien — blühend im Sept.).
6. B. Fraasianum (Schott) N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1881) 254;
Engl. Arac. exs. et illustr. n. 105; Haläcsy, Consp. Fl. graec. III. (1904) 294. —
Ischarum Fraasianum Schott in Österr. bot. Zeitschr. IX. (1859) 98, Prodr. (1860)
18. — Tuber et folia incognita. Cataphylla late linearia 6 — 10 cm longa, 2 — 1,5 cm
lata, pedunculum 4 cm longum involucrantia. Spathae tubus subcylindroideus circ. 3 cm
M—Q Subsp. Blumei Engl. M, N Habitus (Syrien), Spadix, P Antherae, Q Pistillum. —
B, S Subsp. dispar (Schott) Engl. (Algerien). B l —B 8 Habitus, B & planta, cujus turiones juve-
niles folia lamina ovata, cujus turiones adulti folia linearia producunt. S Spadix. T, U Subsp.
Haenseleri (Schott) Engl. T Habitus (Granada), U Spadix. — V B. Bussellianum (Schott) Engl.
Habitus (Syrien). — W, X B. angustatum (Hook, f.) N. E. Brown. W Habitus (Palästina). X
Spadix. — Y—Z 2 B. Straussii Engl. Y Habitus (westl. Persien). Z Spadix, Z l Antherae,
£2 Pistillum. — Z*— Z» B. Olivieri Blume (Ägypten). Z3 Habitus, Z* Spadix, Z$ Antherae,
Z 6 Pistillum, Z 7 Semen, Z s planta juvencula. — Icon. origin. — J. Pohl dehn., A. Engler
direxit.
140 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
longus 1,5 cm amplus, ad medium usque connatus, lamina ovato-lanceolata vel oblonga,
breviter cuspidata, fere 1 dm longa, 4 cm lata, atropurpurea. Spadicis inflorescentia
feminea brevissima subhemisphaerica a mascula cylindrica fere Iriplo longiore (circ. 1 cm)
interstitio ea longiore separala, appendix fusiformis spathae laminae dimidium aequans
circ. 4,5 cm longa, medio 4 — 5 mm crassa. Ovaria oblonga in stilum fere aequi-
longum stigmate capitato coronatum contracta. Florum sterilium rudimenta pauca longe
flliformia acuta supra pistilla evoluta, paucissima (1) breviter subulata infra inflores-
centiam masculam sita. — Fig. 21 K, L.
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediterranprovinz. — Hellenische Unter-
provinz: im Gebiet von Theben (Fraas — Herb. Heldreich-Berlin).
Nota. Hujus speciei specimen unicum in herbario Berolinensi conservalur. Florum steri-
lium rudimentis paucissimis filiformibus acutis a Biaro eximium, tubo subcylindroideo a Biaris
Pyrami et Bovei differt. Nu'la altera species sectionis Ischarum in Graecia observata est.
7. B. Bovei Blume in Rumphia I. (1835) 114, t. 29; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879)577. — Tuber subglobosum. Turiones 5 — 8 — 1 0-phylli. Foliorum lamina ovata
vel oblongo-ovata vel oblonga vel elliptico-oblonga in petiolum longum ultra medium vagi-
natum abrupte contracta vel sensim angustata. Pedunculus cataphyllis inclusus elongatus
spathae dimidium aequans. Spathae tubus ad quartam partem usque connatus extus
viridis, quam lamina 3 — 5-plo brevior, lamina elongato-lanceolata, acuta, extus virides-
cens, intus atropurpurea. Spadicis inflorescentia feminea hemisphaerica , a mascula
cylindroidea 1 y 2 — 2-plo longiore interstitio ei aequilongo vel ea duplo longiore geni-
talibus rudimentariis subulatis paucis (ovariis vicinis longioribus) obsesso sejuncta;
appendix quam inflorescentia tota 2V2 — 3-plo longior, spathae apicem non attingens,
filiformis, rarius medio leviter incrassata purpurea. Ovaria oblonga in stilum paullum
breviorem stigmate capitato coronatum contracta.
Nota. Species eodem modo ac species reliquae generis Biari variat, sed varietates locis
remotis satis diversae occurrunt itaque varietates vicariae vel subspecies existimari possunt.
Subsp. 1. Bluntei Engl. 1. c. 577, Arac. exs. et illustr. n. 99. — Biarum Bovei
Blume 1. c. ; Decaisne, Liste d. pl. recueill. dans la Palest, et la Syr. in Ann. sc. nat.
(1835) 4; Kunth, Enum III. (1841) 22; Boiss. Fl. or. V. (1881) 33. — Ischarum
Bovei Schott, Syn. (1856) 7, Prodr. (1860) 68. — I. Carsaami Schott, Prodr. (1860)
67 (forma foliis ovatis). — Biarum Bovei Blume ß. Karsaami Boiss. Fl. orient. V.
(1881) 34; Post, Fl. of Syria (1883) 84 6. — I. crispulum Schott, Prodr. (1860) 68. —
I. Kotschyi Schott, Syn. (1856) 7, Gen. Ar. (1858) t. 10, f. 1 — 18, Prodr. (1864)
67. — /. Olivieri Schott in Ann. Mus. Lugd. Bat. I. (1864) 278. — Foliorum lamina
ovato-oblonga, 3 — 4 cm longa, vel oblongo-spathulata 1 dm longa, in petiolum 0,5 —
1,5 dm longum contracta, 2 — 2,5 cm lata. Inflorescentia feminea a mascula interstitio
ei aequilongo florum sterilium rudimentis paucis plerisque ovariis vicinis obsesso se-
parata. — Fig. 21 M — Q.
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurisch-
cyprische Unterprovinz: Kassan Oghlu, bei Beilankoi und Gorumse um 1300 m
(Kotschy, it. cilic. a. 442 — Kais. Hofmus. Wien). — Syrische Unterprovinz:
kalkige Hügel bei Schuf Amer bei Akka (Dingler — Herb. Berlin); Libanon (Bove
n. 379), am Ostabhang des südlichen Libanon bei Zerbus um 1000 m (Hartmann —
Herb. Haussknecht), um Beilan und Aleppo (Haussknecht), zwischen Aleppo und Mossul
(Olivier u. Bruguiere — Herb. Paris, Leiden, De Candolle), zwischen Aleppo und
Tarmanin (Haussknecht). — Armenisch-iranische Provinz: zwischen Siwas und
Tokad (Barse — Herb. Boissier); Arabkir: Denislübaschi (Sintenis, It. Orient. [1889]
n. 444); Anatolien (Gaillardot — Herb. Boissier). — Persien, ohne Standortsangabe
(Olivier — Herb. Paris). — Mesopotamien: Teil Halaf, um 400 m (Dr. Kohl n. 100b
in Exped. Frh. von Oppenheim — blühend September — Dezember).
Subsp. 2. dispar (Schott) Engl. 1. c. — Ischarum dispar Schott, Syn. I. (1856) 7,
Prodr. (1860) 69. — Biarum Bovei Munby, Cat. (1859) 31, PI. Alger. exsicc. Cent.
III. n. 18; Balansa, PI. d'Algerie n. 33; Letourneux, Cat. Kabyl.; Battandier et Trabut,
Biarum. 141
FI. d' Alger. I. (188 4) 17. — B. numidicum Parlat. in Herb. Webb. — Foliorum pe-
tiolus 0,5 — 1 dm longus, lamina stirpis juvenculae ± ovata vel oblönga, 2 — 4 cm
longa, 1,5 — 2 cm lata, stirpis adultae dr linearis 0,8 — 1 dm longa, 3 — 5 mm lata.
Cataphylla pedunculum involventia 0,25 — 1 dm longa. Pedunculus circ. I dm longus.
Spathae tubus 2,5 cm longus, 1,5 cm amplus, ventricosus, convolutus, breviter connatus,
lamina lanceolata, acuta, 6 — 7 cm longa, inferne 1 cm lata. Spadicis inflorescentia
mascula 1 cm longa, a feminea spatio 1,5 — 2 cm longo florum sterilium rudimentis
paucissimis obsesso sejuncta, appendix filiformis purpurea, 6 cm longa, medio vix J mm
crassa. Baccae albae 5 — 6 mm diametientes. — Fig. 21i? — S.
Var. a. purpureum Engl. — Biarum Olivieri Aschers, in Sitzungsber. d. Ges.
naturf. Freunde z. Berl. (1883) 153; E.Durand et Barratte, Fl. libycae Prodr. (1910)
242, non Blume. — Spathae extus viridis tubus ad faucem intus purpureus, lamina
ntus purpurea.
Südliche Mediterranprovinz: in Macchien und Gebüschen auf steinigem Boden,
auf Triften. — Algerien: Oran (Durando in Munby, PI. Alg. exs. cent. III. n. 18),
Sidi-bel-Abbes (Warion in Soc. dauphinoise Exs. n. 1863, PI. atlanticae selectae [1878]
n. 177), Constantine, auf steinigen Triften des Berges Mansurah (E. G. Paris, It. bor.-
afr. n. 293)', um Constantine (Choulette in Fragm. Florae algeriensis exs. n. 288),
Vallee des jardins bei Mostaganem (Balansa, PI. d'Algerie [1851] n. 33). — Cyrenaika:
Benghasi (Petrovich, Fl. cyren. n. 23, G. Buhmer, Fl. cyrenaica n. 318 — fruchtend).
Var. ß. viride Battandier in Bull. Soc. bot. Fr. XXVIII. (1881) 269; Battandier
et Trabut, Fl. d'Alger. I. (1884) 17. — Folia stirpis adultae linearia, marginibus
undulata. Spatha infra et supra viridis.
Verbreitet im ganzen Sahel, Douera, Crescia usw. (Battandier u. Trabut).
Var. y. rupestre (Pomel) Battandier et Trabut 1. c. 1 7. — B. rupestre Pomel, Nouv.
mater. fl. atlant. (1874 — 1875) 391. — Folia ovalia obtusa. Spadicis spatham aequantis
vel superantis inflorescentia mascula interstitio inter inflorescentias masculam et femi-
neam sito duplo brevior.
Milianah, auf Kalkfelsen bei den großen Quellen (Battandier u. Trabut).
Subsp. 3. Haenseleri (Willk.) Engl. 1. c. 578. — B. Haenseleri Willk. in Bot.
Zeitg. V. (1847) 49. — Ischarum Haenseleri Schott, Syn. (1856) 8, Prodr. (1860) 69;
Willk. et Lange, Prodr. Fl. hisp. I. (1870) 30. — Arum carratraeense Haenseler in
Bot. Zeitg. IV. (18 46) 313 (Herb. Boiss. !). — Foliorum petioli circ. 1 dm longi, lamina
elliptico-oblonga 4 — 6 cm longa, 1 — 1,5 cm lata. Pedunculus 0,5 — 1 dm longus.
Spathae tubus fere ad medium usque connatus 3 — 4 cm longus, lamina 0,8 — 1,2 dm
longa, inferne vix 2 cm lata. Inflorescentia feminea a mascula circ. 1 cm longa inter-
stitio 2,5 cm longo florum sterilium rudimentis filiformibus paucissimis sparsis obsesso
sejuncta, appendix 0,6 — 1 dm longa. — Fig. 21 T, U.
Mediterrangebiet. — Südwestliche Mediterranprovinz. — Granada: bei
Carratraca (Haenseler); Sierra Elvira bei Granada (Lange).
8. B. Russellianum Schott, Prodr. (1860) 63; Engl. 1. c. 579; Post, Fl. of Syria
(1883) 817. — Arum aoaule foliis lanceolatis spadiee setaceo declinaio Gronov. Fl.
Orient. (1755) 286 excl. syn. Bauw. — A. gramineum (Soland. in) Bussell, Aleppo
ed. 2. IL (1794) 264. — A. syriacum Spreng. Syst. HI. (1826) 768. — Turiones folia
valde numerosa (2 — 30) proferentes. Folia 1,5 — 2,5 dm longa, 3 — 5 mm lata, lineari-
lanceolata obtusa vel acütata. Pedunculus 3 — 4 cm longus. Spathae tubus circ. 4 cm
longus, 2 cm amplus, oblongo-cylindricus, ad medium usque connatus, intus in fundo
purpureus, supra atropurpureus, medio zona pallidiore notatus, lamina oblongo-lanceolata,
acutata, extus viridis, intus purpurea, 1 — 1,5 dm longa, 2,5 — 3 cm lata. Inflorescentia
feminea circ. 4 mm longa, a mascula 1 — 1,2 5 cm longa 4 — 5 mm crassa interstitio
3 cm longo ima tertia parte genitalibus rudimentariis filiformibus 5 — 7 mm longis ob-
sesso separata. Appendix 1 dm longa, medio 4 — 5 mm crassa, utrinque attenuata.
Baccae ovoideae, 4 mm longae. — : Fig. 2 1 V.
142 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Syrische Unterprovinz: Syrien (Aucher-Eloy — Herb. Mus. Paris), zwischen
Aleppo und Aintab bei Sulündül um 500 m (Haussknecht), bei Tefderdar auf grasigen,
tonigen Triften (Haussknecht), auf Karstformation bei Tarmanin häufig (Hauss-
knecht) — blühend im März.
Nota I. Quum nonnullarum Biari specierum (B. tenuifolium et B. Bovei Subsp. dispar)
specimina culta primum folia lamina lata ovata vel oblonga instructa, deinde folia linearia pro-
duxerunt, fortasse haec planta, cuju3 inflorescentia haud descripta est, ad B. Bovei var. Blumei
pertinet.
Nota 2. Verisimiliter huc pertinet B. homaid Blume in Rumphia I. (1835) 147; Kunth,
Enum. III. (1844) 22 = Arisarum homaidt Rauw. Hodoep. I. (1583) <45 = Ischarum homaid
Schott, Syn. (4 856) 8, Prodr. (1860) 70.
9. B. angustatum (Hook, f.) N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 255;
Boiss. Fl. Orient. V. (1881) 34; Post, Fl. of Syria (1883) 816. Ischarum angusta-
tum Hook. f. in Bot. Mag. (1878) t. 6355. — Tuber magnum depresso-globosum, 5 —
6 cm diametiens. Cataphylla late linearia vel lineari-oblonga 2,5 — 4 cm longa. Fo-
liorum petiolus crassus circ. 1 dm longus, longe et anguste vaginatus, lamina ob-
longo-lanceolata, subacuta, circ. 1 dm longa, medio 3 cm lata. Pedunculus brevis.
Spatbae tubus oblongus pallidus, fere tota longitudine connatus, 3 — 3,5 cm longus,
1 cm diametiens, lamina anguste lineari-oblonga acuminata 1 — 1,2 dm longa, 2,5 —
3 cm lata, atropurpurea. Spadicis inflorescentia feminea brevis circ. 5 mm longa et
crassa, a mascula cylindrica 1 — 1,2 cm longa 3 — 5 mm crassa interstitio florum sterilium
rudimentis obsito 0,7 — 1,5 cm longo sejuncta, appendix spatha paullum brevior, gra-
cillima, tenuiter cylindrica sursum attenuata. Ovaria ovoidea in stilum brevem adscen-
dentem apice recurvum contracta. Florum sterilium rudimenta inferiora pistilla longitu-
dine subaequantia, subulata, superiora breviora. — Fig. 21 W } X.
Mediterrangebiet. — Mittlere Mediterranprovinz. — Syrische Unter-
provinz: Syrien (J. D. Hooker); zentrales Syrien (Post). — Mir nur aus Abbildungen
bekannt. — Blühend im Dezember.
10. B. Straussii Engl. — B. Bovei Bornm. in Beihefte z. Bot. Zentralbl. XXIV. 2.
(1908) 94. — Tuber subglobosum, circ. 2 cm diametiens. Foliorum lamina lineari-
lanceolata, circ. 0,5 — 1,5 cm longa, 0,4 — 2 cm lata, in petiolum circ. triplo longiorem
1 mm latum ad medium usque vel ad 2 / 3 longitudinis late vaginatum 1 — 2,5 dm
longum angustata. Pedunculus 5 — 7 cm longus. Spathae tubus oblongo-ovoideus sub-
coriaceus (siccus transverse rugosulus), circ. 3 — 3,5 cm longus, 2 cm amplus, fauce
oblique ovali excepta clausus, extus pallidus, intus atropurpureus, lamina elongato-
anguste-triangulari-lanceolata 0,7 — 1 dm longa, e basi circ. 1 cm lata sursum angustata,
basi haud procurva. Spadicis spatham subaequantis inflorescentia feminea subhemisphaerica
circ. 5 mm alta, a mascula cylindrica circ. 1,5 cm longa 3 — 4 mm crassa interstitio
1,5 — 1,8 cm longo inferne florum sterilium rudimentis obsito sejuncta, appendix recta
cylindrica sursum leviter attenuata subacuta atropurpurea, circ. 1 dm longa. Ovaria
oblonga in stilum brevem stigmate discoideo coronatum contracta. Florum sterilium
rudimenta inferiora filiformia, acuta, 2 mm longa, superiora breviora. Baccae ovoideae
5 mm longae, 4 mm crassae. — Fig. 21 Y — Z 1 .
Mediterrangebiet. — Armenisch-iranische Provinz. — Westliches
Persien: Chorremabad (Th. Strauss [1898 — 1899] — Herb. Haussknecht, Born-
müller, Berlin), Schuturun-Kuh bei Suitanabad (Th. Strauss — Herb. Haussknecht),
auf dem Schah-sinde (Th. Strauss — Herb. Haussknecht), Schlucht Tengi Di-
nawer zwischen Bisitun und Sungur (Th. Strauss — Herb. Haussknecht), Tal des
Drehemschur bei dem Dorf Meikham auf Brachen (Th. Strauss — Herb. Haussknecht) —
blühend im Mai.
Nota. Species inter B. Bovei et B. Olivieri quasi intermedia, a priore spathae tubo
magis clauso et lamina angustiore, ab altera spathae lamina et spadice haud procurvis diversa.
11. B. Olivieri Blume in Rumphia I. (1835) 115 pr. p.; Kunth, Enum. III. (1884)
22; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 580; Boiss. Fl. Orient. V. (1881) 35; Aschers, et
" Biarum. 143
Schweinf. Illustr. Fl. Egypt. (18 89) 1 46. — Ischarum Olivieri Schott, Syn. (1856) 8
neque Ann. Mus. Lugd. I. (1864) 278. — Biarum alexandrinum Boiss. Diagn. pl.
Orient. XIII. (1853) 6; Post, Fl. of Syria (1883) 817. — Leptopetion alexandrinum
Schott, Gen. Ar. (1858) t. 8, Prodr. (1860) 64. — Tuber circ. 2 cm longum, 1,5 cm
crassum. Cataphylla membranacea, pallida, 0,5 — 1 dm longa. Turiones folia pauca
proferentes. Foliorum lamina lineari-lanceolata vel lanceolata, margine saepe undu-
lata, 4 cm — 1,5 dm longa, 2 — 5 mm lata, rarius latior (1 — 1,5 cm), angustissima,
in petiolum longum angustata. Pedunculus 0,5 — 1 dm longus. Spathae tubus ovoi-
deus, alte connatus, 1,5 — 2 cm longus, 1,25 — 1,5 cm amplus , lamina angustissime
linearis, .viridis, 4 — 5 cm longa, 2 mm lata. Spadicis gracillimi inflorescentia feminea
brevis, densiflora, a mascula cylindroidea 3 — 4 mm longa interstitio florum sterilium
rudimenta perpauca breviter subulata gerente 4 — 5 mm longo separata. Spadicis ap-
pendix 4 — 5 cm longa, medio vix 1,5 mm crassa. Baccae circ. 4 mm diametientes. —
Fig. 2lZ s — ZK
Mediterrangebiet. — Südliche Mediterranprovinz. — Ägypten (Olivier
— Herb. Boiss.!, Gaillardot, PI. d'Egypt. n. 380), Alexandria, auf trockenen Hügeln
und sandigen Plätzen am Kanal Mahmoudie, bei Hager en-Nawatije (Samaritani, De-
lectus plant. Aegypt. inf. n. 3213), Ramleh (Kotschy, It. syriac. n. 397, Letourneux,
PI. aegypt. n. 142; Schweinfurth), zwischen der Station Bulkeley und dem Meer (Gail-
ardot — Herb. Haussknecht); Bir Mabroüky (Barbey).
Species dubia, vix hujus generis.
B. Sewerzowii Regel in Acta Hort. Petrop. VI. (1879) 489, VIII. (1883) 682. —
Foliorum petioli basi vaginati, lamina hastata, lobo antico elongato ovato-lanceolato
acuto, lobis posticis horizontaliter patentibus lanceolatis acutis. Pedunculus folia circ.
aequans; spathae tubus bre\iter connatus, lamina oblongo-lanceolata sensim angustata.
Spadicis inter inflorescentias femineam et masculam atque supra masculam florum
sterilium rudimentis filiformibus obsiti appendix elongata teres. Baccae depresso-
globosae, stigmate sessili hemisphaerico instructae.
Zenlralasiatisches Gebiet. — Turkestan: Karatau (Sewerzow), im Tal des
Sarawschan bei Choschaduk, in der Schlucht Makschewat und zwischen Warsaminor
und Peti, in Kokan in der Schlucht Chodscha Tschiburgan und bei Schagimardan
(0. Fedtschenko). Bei Uratüpe um 1300 — 1600 m; im Tal des Sarawschan zwischen
Sänturusch und Kschtut, um 1900 — 2300 m; am See "Iskander um 2300 — 2600 m;
Passrat um 3000 m; im Tal des Sarydag bei 2600 m; in der Gegend von Hissar,
Hakimi und im Tal Karatag bei 1600 m. — Ost-Buchara: bei Chodsbulak an den Ost-
abhängen des Gasi — Mailik, zwischen Surchan und Kafirnagan an den Ostabhängen des
Boratag. — Chanat Baldschuan, am oberen Kaugut um 1300 — 1600 m (A. Regel —
Herb. Bot. Gart. St. Petersburg).
Nota. Planta iraperfecte descripta, imprimis ovarii et antherarum structura incognita.
Persuasus sum plantam ad Biarum non pertinere, quamquam eam (propter bellum) non vidi.
Biara vera plantae mediterraneae sunt et omnia Biara orientalia florum sterilium rudimentis
supra inflorescentiam masculam carent. Verisimiliter ad Eminium pertinet. Si haec opinio vera
cognoscitur, sectionem novam hujus generis constituere debet, quum alia Eminia florum
sterilium rudimentis infra inflorescentiam masculam tantum obsessa sunt.
Species e genere Biarum exclusa.
Biarum Lehmannii Bunge in Mem. sav. etrang. (Beitr. z. Kenntn. d. Fl. Rußl.
u. d. Stepp. Zentral-Asiens 324) St. Petersb. (1851) 503 = Eminium Lehmannii
(Bunge) 0. Ktze.
144 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Subtribus II. Arisarinae Schott.
Arisarinae Schott, Melet. I. (1832) 161, Syn. (1886) 3. — Arisareae Schott,
Gen. Ar. (l 958) et Prodr. (1860) 20; Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 957 excl.
Arisaema- Arisarinae Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 75 excl. Arisaema et Pi-
nellia. — Characterem vide supra p. 28.
Genus unicum 101. Arisarum Targ. Tozz.
ioi. Arisarum Targ. Tozz.
Arisarum*) [Tourn.] Targ. Tozz. in Ann. Mus. fis. Flor. II. 2. (1810) 67; Kunth,
in Mem. Mus. IV. 438 et Enum. III. (1841) 14; Schott, Melet. I. (1832) 16, Syn.
(1856) 4, Gen. Ar. (1858) t. 4, Prodr. (1860) 20; Blume in Bumphia I. (1835) 89;
Endl. Gen. (1837) 234, n. 1673; Pariatore, Note sur l'Arisarum, in Bull. Soc. bot. de
France (1856) 341, Fl. Ital. II. (1852) 234; Engl, in DG. Mon. Phan. IL (1879) 560
et in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 149; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII.
(1880) 246; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2. (1883) 965; Baill. Hist. pl. XIII. (1894)
464. — Arisaron Adans. Fam. II. (1763) 17. — Balmisa Lag. Gen. et sp. pl.
(1816) 17. — Homaida Baf. Fl. Tellur. III. (1836) 63.
Flores unisexuales monoici. Flores masculi monandri, sparsi, breviter stipitati;
antherae peltatim afflxae, hippocrepiformes sinu sursum spectantes, connectivo dilatato
haud crasso, thecis oblongis confluentibus, rima continua aperientibus, pollen amorphe
emittentibus. Flores feminei contigui pauci, ?monogyni : Ovarium uniloculare, depressum;
ovula plura placentae basilari funiculis brevibus affixa, orthotropa, erecta, obtusa, micro-
pyle tholum spectantia; slilus cylindrico-conoideus subabrupte productus; stigma sub-
hemisphaericum penicillatum. Fructus baccato-capsulares, hemisphaerici, superne plani,
margine elevato, stili basi persistente instructi, uniloculares, indehiscentes. Semina circ.
6 ovoidea, acuta, longitudinaliter rugosa, funiculo obconico brevi et strophiolo quam
funiculus duplo crassiore et longiore suflulta. Embryo in axi albuminis carnosi teres,
rectus, radicula crassiore. — Herbae ditionis mediterraneae, tuberosae. Tuber ovoideum
vel cylindricum, post cataphylla pauca folia 1 — 2 et inflorescentiam proferens. Foli-
orum petiolus longus, inferne breviter vaginatus, apice leviter sulcatus, maculis oblongis
sparse notatus, lamina rotundato-sagittata vel subhastata, nervis collectivis 3, extimo
marginali. Pedunculus folia plerumque aequans, maculatus. Spathae tandem evanes-
centis tubus rectus, connatus, subventricosus, faux subcontracta, lamina plus minusve
procurva, fornicata. Spadicis androgyni ima parte spathae dorso accreti inflorescentia
feminea 3 — 5-flora unilateralis, mascula Uli arcte contigua sparsiflora dimidium tubi
paullo superans, appendix elongato-stipitata dependens, in clavulam elongatam vel cras-
siorem aut in filum longum exiens.
Conspectus specierum.
A. Spathae lamina ecaudata.
a. Spadicis appendix e spatha exserta ± dependens in
clavulam elongatam rarius crassiorem subabrupte in-
crassata 1. A. vulgare.
b. Spadicis appendix haud ultra spathae laminam procurva,
in clavam sphaeroideo-capitatam valde incrassata . . . 2. A. simorrhinum.
B. Spathae lamina in caudam subulatam tortam longissimam
producta 3.-4. proboscideum.
*) Nomen compositum ex «(>(?, iSog herbae cujusdam antiqua denominatione et «joc;
aQiaaQoy jam a Dioscoride adhibitum.
Arisarum. 145
1. A. vulgare Targ. Tozz. in Ann. Mus. Flor. II. 2. (18 10) 66; Kunth in Mem.
Mus. IV. 438. En. III. (1844) 15; Schott, Melet. I. (1832) 16; Blume in Rumphia I.
(1 836) 90; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 561; Post, Fl. Syr. Palest. (1883) 815.
— A. austräte Richard in Guill. Arch. I. (1833) 20, t. 2. — Arisarum humile et
Arisarum alterum latifolium etc. Cup. paraph. I. (1713), t. 66; Raf. (1807) t. 66,
f. 2. — Arisarum serpentinum, rotundiore folia etc. Barrel. PI. p. Gall. Ic. (1714)
t. 573. — Arisarum latifolium, eolubrinum repens Barrel. PI. p. Gall. Ic. (1714)
t. 1130. — Arum arisarum L. Sp. ed. 2. (1753) 966, ed. 2. (1763) 1370; Jaq.
Schoenbr. II. (1797) 34, t. 192; Desf. Fl. all/ II. (1798) 327; Gren. et Godr. — Fo-
liorum plurium vel solitarii petiolus teretiusculus quam lamina 3 — 5-plo longior, punctis
oblongulis vel maculis linearibus plus minusve densis conspurcatus, lamina adulta sa-
gittato-ovata vel triangulari-sagittata, lobo antico breviter apiculato,' lobis posticis ovatis
vel oblongo-ovatis vel etiam triangularibus obtusis retrorsis vel subextrorsis, sinu an-
gustiore vel latiore. in fundo obtuso sejunctis. Pedunculus petiolum plerumque subae-
quans. Spathae tubus cylindricus laminae ovatae vel ovato-lanceolatae, repentino vel
atque breviter sensim cuspidatae subaequilongus vel ea paulo brevior. Spadicis inflores-
centia feminea brevissima, mascula laxiflora duplo longior, appendix tenuis supra tubum
leviter curvata e spatha exserta, plus minusve dependens, in clavulam elongatam, rarius
crassiorem subabrupte incrassata. Baccae depresso-globosae majusculae.
Nota. Species per terras Mediterraneas valde divulgata, foliorum' forma atque appendicis
forma variabilis, itaque a cl. Schott eodem modo ut Ära, Anthuria, Arisaemata in species nu-
merosas divisa, quarum nonnullae autem ne formae quidem existimari possunt, nonnullae aliae
varietates locales notula constante diversae esse videntur. Quod cl. Schott de foliorum forma
in diagnosibus spccierum suarum indicat, in specierum definitione certe parvi aestimandum est,
nam specimina numerosa ullius loci sive neapolitanae, sive dalmaticae, sive Graeciae, sive Aegypti
laminae lobos posticos plus minusve abbreviatos vel elongatos, plus minusve retrorsos vel sub-
extrorsos praebent. Etiam spathae lamina in speciminibus ejusdem loci paullum longitudine sua
variat. Spadicis appendix autem in speciminibus italicis, graecis, Asiae minoris, Aegypti, ple-
rumque longe (circ. 1 cm) ultra spathae laminam exserta atque levissime vel vix incrassata est,
in speciminibus hispanicis autem atque algericis minus exserta atque magis incrassata obser-
vatur. Quibus de causis hujus speciei varietates sequentes distinguimus:
Var. ct. typicum Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 562. — A. vulgare Targ.
Tozz. I.e.; Sibth. Fl. graec. (1840) t. 948; Visiani, Fl. dalm. I. (1842) 186; Reichb.
Ic. Fl. Germ. VII. (1845), t. 7; Pari. Fl. ital. II. (1852) 235; Bertol. Fl. ital. X. (1854)
25*0; Schott, Syn. (1856) 4, Gen. Ar. (1858) t. 5, Prodr. (1860) 22; Moggridge,
Conlr. Fl. Mentone (1868) t. 47; Boiss. Fl. or. V. (1881) 44; Haläcsy, Consp. Fl. graec.
III. (1904) 294; Coste, Fl. Fr. III. (1906) 434, n. 3683 c. fig.; Briq. Prodr. Fl. cors.
I. (1910) 235; Rouy et Camus, Fl. Fr. XIII. (1912) 282. — A. arisarum HuA in
Helios XI. (1893) 133; Aschers, et Graebn. Syn. II. 2. (1904) 383. — A. Sibthorpii
Schott, Prodr. (1860) 21; Kotschy in Unger u. Kotschy, Die Insel Cypern (1865) 210. ' —
A. Forbesii Schott in Öslerr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 190, Prodr. 21. — A. Ba-
lansanum Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 190, Prodr. 23. — A. Libani
Schott, Prodr. (1860) 21; Kotschy I.e. 211. — A. Jacquini Schott, Prodr. (1860)
22. — A. erassifolium Schott in Bonpl. IX. (4 861) 369; Kotschy 1. c. 211. — A.
subalpinum Kotschy mss. ! — Arum arisarum L. Gren. et Godr. Fl. Fr. III. (1855)
331; Ces., Pass. et Gibelli Comp. Fl. Ital. "(1868—86) 112, t. 13, f. 4; Gard. Chron.
XXXVI. (1904, II.) 105, 208. — Arum ineurvatum Lam. Fl. fr. III. (1778) 538. —
Spadicis appendix tenuis apicem versus leviter incrassata. — Fig. 22-4 — B.
Mediterrangebiet.
Iberische Provinz. — Subpyrenäische Unterprovinz: Port Vendres am
Fuß der Ost-Pyrenäen (Penchinat in Billot, Fl. Gall. et Germ. exs. n. 2555 quater).
Hauptsächlich in den Unterprovinzen des westatlantischen und östlichen
Iberien, mit der Var. y. Clusii; desgl. auf den Balearen sehr häufig (nach
Mares et Vigineix), hier fraile genannt; Majorka (Cambessedes — Herb.
Berlin).
A. KnjUr Da» Pflanienreich. IV. (EmbrjophyU liphonoguna) 23 V. 10
146
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Fig. 22. Arisarum Targ. Tozz. A—TJA. vulgare Targ. Tozz. A — R Var. a. typicum Engl.
A, B Plantae germinantes, in A semen strophiolo destitutum, in B semen strophiolo instructum.
G, D Rhizomata ramosa. E Inflorescentia. F Flos masculus (stamen). Q Anthera clausa.
R Eadem aperta. J Pollen. K Flos femineus (pistillum) longitudinaliter sectus. L Ovulum.
M Spadix fructifer. N Bacca aperta. Semen. P Spadix (Nizza). Q (Attica). 7? (Syria, Li-
Arisarum. 147
Ligu risch-tyrrhenische Provinz: Verbreitet. — Provencalische Unter-
provinz: Hyeres (Jouffroy in Billot, Fl. Gall. et Germ. exs. n. 2555 bis ); Toulon (Huet
in Billot, exs. n. 2555 ter ); Var, bei la Seyne (Tholin). — Ligurische Unterpro-
vinz: San Remo (Firle, A. Engler); Nizza, Colline du Vinaigrie (Canut in Reliqu.
Mailleanae n. 1770); Genua (Grioleto); Portofino (L. Gross, Bornmüller). — Nord-
tyrrhenische Unterprovinz: Kalkfelsen des Monte Pisano bei den Bädern von S. Giu-
liano (Savi in Billot, Fl. Gall. et Germ. exs. n. 2555 bis ), Sarzana (Bertoloni), Lucca
(Bertoloni). — Südtyrrhenische Unterprovinz: z. B. Neapel (v. Heldreich)
und benachbarte Inseln, z. B. Capri (Ross). — Corsica: auf der ganzen Insel (Bri-
quet, Mabille, Herb. cors. n. 289), z. B. Bastia (Mabille, Herb. cors. n. 282). —
Sardinien: z.B. Gagliari (Müller), Santa Teresa Gallura, bei Tempio (Reverchon),
Sassari (v. Sardagna). — Sicilien: sehr verbreitet, z. B. Palermo (Todaro). —
Blüht von Februar bis April in Nörditalien, von November bis März in Süditalien. —
Malta (Ruhmer, Fl. melitensis n. 47).
Mittlere Mediterranprovinz. — Adriatische Unterprovinz: Ancona (Mar-
chisia nach Bertoloni). — Mittelitalien bis zum Monte Gargano und Apulien:
in der litoralen Region, z. B. bei Viesti am Gargano (Porta et Rigo, It. II. ital. n. 549).
— Liburnischer Bezirk: Fiume(Noe — Herb. München); Quarnerische Inseln:
Veglia (Marchesetti), Lussin (Haracic in Dörfler, Herb. norm. n. 3270), Arbe. —
Süddalmatinischer Bezirk: Meleda, Curzola, Lesina (Tommasini, Ascherson),
Ragusa, Lapad (Visiani). — Hellenische Unterprovinz. — Nordgriechischer
Bezirk: Thessalien: Lechonia bei Volo (Sintenis, It. thessal. n. 176). — Mittel-
griechischer Bezirk: Attica: Athen (Friedrichsthal, Orphanides, Fl. graec.
exs. n. 217), am Piraeus, Ägina (v. Heldreich); an der Nordseite der Berge Atticas
(v. Spruner); Argolis: Nauplia (Berger — Herb. München, Spruner — Herb. Berlin),
Argos (Spruner). — Kerkyra (Korfu): Monrepos, San Pantaleone, Scripero (Spreitzen-
hofer). — Kephalonia: Argostoli (v. Heldreich); Ithaka (Spreitzenhofer). — Süd-
griechischer Bezirk: Messenien : Navarin, Methone. — Insel Sapienza (Chaubard).
— Cykladen: Syra (Weiss), Cythnos, Delos, Mykonos, Rhenia, Thera (v. Heldreich),
Melos (Lefevre). — Südeuxinische Unterprovinz: am Olymp bei Brussa (Pauli).
— Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Scios (Olivier — Herb. Berlin),
Milos (Lefevre — Herb. Berlin), an der Küste von Carien (Forbes — Herb. Berlin). —
Cilicisch-taurisch-cyprische Unterprovinz: Cypern, bei Paphos (Kotschy n. 59,
als A. Sibthorpii Schott — K. K. Hofmus. Wien), westlich von Larnaca (Kotschy
n. 28 Öa), Lapetus (Kotschy n. 378), auf dem Pentadactylos (Kotschy n. 490); diese
-3 als A. Libani Schott. Zwischen Phaneromene und der Saline bei Larnaca (Kotschy
als A. crassifolium Schott in Unger et Kotschy, die Insel Cypern S. 2H). — Syrische
Unterprovinz. — Syrien: Beirut (Haussknecht, It. Orient. [1866] n. 898, Gail-
lardot). — Palästina, bei Gorumse gegen Yagle (Kotschy, It. cilic. kurd. Suppl.
n. 443); Jaffa, bei Sarona (Bornmüller, It. syr. n. 1469, Dingler — Herb. Berlin —
Übergang zu Var. Veslingii), zwischen Haifa und der Templerkolonie (Dingler — Herb.
Berlin — Übergang zu Var. Veslingii). — Candische Unterprovinz: Creta (Sieber),
bei Akroteri (Reverchon), Canea (Weiss), Kladiso, Candia (Raulin, Descr. phys. Crete
[1869] 872).
Südliche Mediterranprovinz. — In Algerien verbreitet in der litoralen Region
(Durando, Bove, Durieu, Battandier und Trabut, A. Engler); z. B. bei Bab-
Azun (Romain in Reliqu. Mailleanae n. 1769), Constantine (Dukerley — - Herb.
Berlin), Mostaganem (Balansa, PI. d'Algerie [1851] n. 31). — Cyrenaica: Benghasi
(Ruhm er, Fl. cyren. n. 319).
banon). S Var. ß. Veslingii (Schott) Engl. (Aegyptus, Alexandria). T Var. y. Clusii (Schott)
Engl. (Marokko, Tanger). U Var. d. subexsertum (Webb) Engl. (Algier). — V, W A. simor-
rhinum Dur. FTuber cum inferiore parte plantae floriferae atque tubere secundario. JFSpadix.
— X, Y A. proboscideum (L.) Savi. X Spatha. Y Spadix. — Icon. pr. p. ad icones ex collec-
tione Schottii, partim origin. — J. Pohl dehn., A. Engler direxit.
10*
148 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Var. ß. Veslingii (Schott) Engl. 1. c. 563; Boiss. Fl. or. V. (1881) 44. — A.
Veslingii Schott, Prodr. (l 860) '22. — A. Libani Schott, Prodr. (1860) 21. —
Spathae lamina tubum subaequans, longius acuminata. Spadicis appendix tenuissima
apicem versus vix incrassata, longe exserta. — Fig. 22$.
Mittlere Mediterranprovinz. — Cilicisch-taurisch-cyprische Unter-
provinz: Cypern, bei Larnaca (Kotschy, PI. Cypr. n. 280). Ägypten (Aucher-Eloy
h. d'Or. n. 2682, Kotschy, It. syr. n. 972). — Syrische Unterprovinz: Beirut
(Kotschy, It. eil. kurd. Suppl. n. 473, Gaillardot n. 2247). Palästina, Jerusalem
(Roth — Herb. München).
Südliche Mediterranprovinz: Alexandria, in den Palmenhainen von Ramleh
(Kotschy, It. syr. n. 398, Gaillardot, PI. d'Egypt. n. 678).
Nota. Transitum ad hanc varietatem reddit A. Sibthorpii Schott.
Var. y. Clusii (Schott) Engl. 1. c. 563. — A. Clusii Schott, Prodr. (1860) 23. —
A. vulgare >Kunth« Willk. Prodr. Fl. bisp. I. (1870) 30. — Spadicis appendix ultra
spatham haud longe (circ. 5 — 8 mm) exserta, apice breviter et valde incrassata. — Fig. 22 T.
Südwestliche Mediterranprovinz. — Südatlantisches Iberien: Sehr
verbreitet, z. B. Sevilla (Willkomm), Cadix (Monnard), Gibraltar (Gaudichaud —
Herb. Berlin).
Iberische Provinz. — Zentrales Iberien: zerstreut (nach Willkomm). —
Östliches Iberien: verbreitet (nach Willkomm). — Westatlantisches Iberien:
Portugal; Cintra (Welwitsch, It. lusit. n. 401), Estremadura (Welwitsch, It. lus.
n. 155). Tafadar bei Lissabon (Herb. Kew), Sierra de Monsanto (Daveau — Herb,
lusitan.).
Var. ö. sutoexsertum (Webb) Engl. 1. c. 564. — A. subexsertum Webb, Hist.
Canar. II. (1836 — 50) 293; Schott, Prodr. (1860) 23. — A. tingitanum Schott, Prodr.
22. — A. axorieum Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 190, Prodr. 2 4. —
Spathae lamina quam tubus paullo brevior. Spadicis appendix breviter vel vix exserta,
apice in clavam breviter cylindroideam incrassata. — Fig. 22 U.
Südwestliche Mediterranprovinz. — Marokko, Algerien: Tanger (Salz-
mann — Herb. München). — Südwestliches Spanien: Gibraltar (Herb. Calcutta).
Makarone sisches Übergangsgebiet. — Kanarische Inseln: Tenerife
(Bourgeau, PI. Canar. n. 445). — Azoren: St. Michael (Hunt — Herb. De Gandolle).
2. A. simorrhinum Durieu ex Duchartre Revue bot. I. (1845 — 47) 360; Durieu,
Explorat. scientif. de l'Alger t. 44, Rev. bot. (1846) 360; Schott, Syn. (1856) 4, Prodr.
(1860) 24; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 564; Battandier et Trabut, Fl. d'Alger.
I. (1884) 19. — Arisarum vulgare Hook. f. in Bot. Mag. (1873) t. 6023. — A. asper-
gillum Dunal, Petit bouquet medit. (18 47) 8, t. 5. — Folii solitarii petiolus quam lamina
triplo quadruplove longior, lamina sagittato-ovata vel triangulari-sagittata vel hastato-
triangularis, lobo antico apiculato, lobis posticis oblongis vel ovatis antici dimidium su-
perantibus retrorsis vel divaricatis, sinu angustiore vel latiore obtuso sejunetis. Pedunculus
plerumque brevis, 1 — 1,5 dm longus. Spathae tubus 1,5 — 1,75 cm longus, 1 cm
amplus, ovoideus faucem versus purpurascens, lamina breviter ovata, brevissime apicu-
lata, atropurpurea, vel virescens, 1,5 cm longa, 1 cm lata. Spadix 2,5 cm longus, apice
in clavam 4 mm longam atque 4 mm crassam incrassatus. Appendix brevis, crassa,
supra faucem cum spathae lamina curvata dimidium laminae vix attingens haud ultra
laminam procurva, in clavam sphaeroideo-capitatam valde incrassata. — Fig. 2 2 F, W.
Südwestliche Mediterranprovinz. — Marokko (Hook. f.).
Südliche Mediterranprovinz. — Oran, am Nordabhang des Dschebel Santo
(Debeaux — Herb. Haussknecht). Algerien: Mostaganem (Balansa, PI. d'Algerie
n. 35); Öran (Balansa, PI. d'Algerie n. 218; Munby, PI. Alg. cent. II. n. 4).
Nota. Speciei priori affinis, imprimis varietatibus Clusii atque subexsertum , attamen
magis quam illae ab Arisaro vulgari diversa.
3. A. proboseideum (L.) Savi in Mem. Acad. Pistojese 1816, p. 6 et Bot. etrusc.
IV. 102; Schott, Melet. I. (1832) 16, Syn. (1856) 4, Prodr. (1860) 24; Blume in
Arisarum, Arisaema. 149
Rumphia I. (1835) 91; Kunth, En. III. (1841) 15; Caruel, Prodr. Fl. Tose. 666 et Suppl.
p. 49; Pari. Fl. ital. II. (1852) 237; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 565; Caruel
in Nuovo Giorn. bot. ital. XI. (1879) 7, t. 1; Hook. f. in Bot. Mag. (1882) t. 6634;
Gard. Chron. XVIII. (1882, II) 441. — Arum probosoideum L. Sp. ed. 1. (1753) 966,
ed. 2. (1763) 1370 (excl. ß.) (Sabb. Hort. 2, t. 78; Bocc. Mus. II. 61, t. 50; Barr,
t. 1150); Willd. Sp. IV. (1805); Bertol. Fl. ital. X. (1854) 249, 485 (excl. ß.). —
Rhizoma elongatum. Folii solitarii petiolus tenuis circ. 2,5 — 3 dm longus, lamina sa-
gittata adulta tota 1 — 1,25 dm longa, lobo antico 8 — 9 cm longo, 6 — 7 cm lato, bre-
viter acuminato, lobis posticis quam antici dimidium longioribus vel brevioribus oblongis
obtusis plus minusve extrorsis. Pedunculus 1 — 1,5 dm longus. Spathae tubus 1 — '
1,5 cm longus, infra albidus, breviter ovoideus, lamina inferne late ovato-lanceolata,
valde curvata in caudam subulatam tortam 1 — 1,5 dm longam prolongata, fere 1,5 cm
lata, excavata. Spadicis appendix cum spathae lamina curvata, brevis, in clavam fun-
gosam, rugosam, 1 cm longam, 5 — 6 mm crassam exiens. — Fig. 22 X, Y.
Mediterrangebiet. — Ligurisch-tyrrhenische Provinz: An feuchten schat-
tigen Plätzen des kontinentalen Mittel- und Süd-Italiens, in den Vorgebirgen des
Apennin. — Nordtyrrhenische Unterprovinz: Toscana, im Tal des oberen Arno
bei Bibbiena in Casentino, östlich von Florenz (Levier, PI. etrusc. , Marcucci), im
Apennino Magellano (Savi), in den Marche (Pariatore); in den Albaner Bergen am
Nemi-See (A. Engler 1886) und an anderen Orten um Rom (Pariatore).
Südtyrrhenische Unterprovinz: Mte. Visolo bei Caserta, Castellammare bei
Neapel, Basilicata (Pariatore). — Blüht April — Mai.
Subtrib. 3. Arisaematinae Engl.
Arisaematinae Engl. — Dracunculinae Schott, Syn. (1856) 23 pr. p. — Ari-
sareae Schott, Gen. Ar. (1858) et Prodr. (1860) 20 pr. p.; Benth. et Hook. f. Gen. III.
(1883) 957 pr. p. — Characterem vide supra p. 28.
Genus unicum 102. Arisaema Mart.
102. Arisaema Martius.
Arisaema*) Martius in Flora XIV. (1831) 458 — 459, Bull. sc. nat. Oct. (1831)
65; Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 25, Gen. Ar. (1858) t. 6, Prodr. (1860)
24; Blume in Rumphia I. (1835) 92 — 110 excl. speciebus »dubiis« n. 24 et 27; Endl.
Gen. (1840) n. 1674, p. 234; Kunth, Enum. III. (1841) 16; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 533, in Engl.-Prantl, Nat. Pflzfam. II. 3. (1888) 150; N. E. Brown in Journ.
Linn. Soc. XVIII. (1880) 246—254, t. 5, 6, et in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1901)
143; Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 965; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 497—
508 et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 350—352; Baill. Hist. pl. XIII. (1894)
465; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 175 — 180; Koorders, Excursionsfl.
v. Java I. (1911) 265; Buchet in Lecomte, Nat. syst. I. fasc. 12 (1911) 366 — 375,
II. fasc. 4 (1911) 120—128; Craib, Contrib. to the Fl. of Siam, in Kew Bull. (1912)
418, 419. — Arum L. Spec. ed. 1. (1753) 964, ed. 2. (1763) 1367 pr. p. ; Willd.
Spec. IV. (1865) 478 pr. p.; Wallich, Tent. Fl. Napal. (1824—26) t. 18—20, PI.
as. rar. II. (1831), t. 135, 136; Wight, Icon. pl. Ind. or. III. (1843) t. 784, 788. —
Amidena Raf. Fl. Tellur. IV. (1836) 15. — Dochafa Schott, Syn. (1856) 24. — Muri-
cauda Small, Fl. G. E. U. S. (1903) 237. — W. W. Rowlee: The stigmas and pollen of
Arisaema, in Bull. Torr. Bot. Club (1896) 369 — 370, t. 272, 273; R. J. Rennert, Seeds
and Seedlings of A. triphyllum and A. dracontium, in Bull. Torr. Bot Cl. XXIX. (1902)
37 — 54; Mac Dougal, Seedlings of Arisaema, in Torreya I. (1901) 2 — 5; Adnotationes
ad eulturam speetantes in Gard. Chron. XI. (1879) 789, XXIV. (1886) 179.
*) Nomen compositum ex kqis i&og herbae nomen et al/ua sanguis, quod significat agtöi
consanguineum.
150 A.« Engler. — Araceac-Aroideae.
Flores unisexuales monoici vel saepius dioici. FJores masculi 2 — 5-andri, plerumque
sparsi, sessiles vel stipitati; antherae connectivo tenui fere indistincto, thecis breviter
ovoideis poro vel rima plus minusve protensa interdum duabus in unam lunatam con-
fluentibus aperientibus, pollen globosum saepe minute echinulatum emittentibus. Rudi-
menta loco florum masculorum abortivorum subulala vel filiformia. Flores feminei
contigui, mono(?)gyni: Ovarium uniloculare, intus processu e tholo descendente pilifero
(Pollenleitungsgewebe) praeditum, ovoideum vel oblongo-ovoideum in stilum brevem
attenuatum; ovula i — 2 — 9 placentae basilari funiculis brevibus affixa, orthotropa,
erecta, micropyle (interdum ampla) tholum spectantia. Baccae obovoideae obconicae,
"vertice rotundatae, uniloculares, oligospermae. Semina sphaeroideo-ovoidea, apice sub-
conice producta, funiculo brevi affixa. Albumen copiosum. Embryo axilis. — Herbae
tuberosae rarius rhizomate horizontali subcylindrico praeditae, pleraeque Asiae orientalis,
tropicae, subtropicae et temperatae, pauciores Africae tropicae atque nonnullae Ame-
ricae borealis, post cataphylla nonnulla amplectentia folia { — 2, rarissime 3 atque
pedunculum solitarium proferentes, rarius post folia cataphylla pedunculum involventia
emittentes. Foliorum petiolus vagina plus minusve longa amplectente instructus, saepe
ut pedunculus maculatus, lamina raro 3-loba vel 3-partita, saepius 3-secta vel pedati-
5 — 7 — 9-= — 1 1— et ultra-secta vel radiatisecta, segmentis ovatis vel ovato-lanceolatis vel
lanceolatis, integerrimis vel interdum erosis serratisve, sessilibus vel (imprimis inter-
medio) ansatis co apice acuminatis circ. 8 mm longe
aristatis. Pedunculus petiolo brevior vel eum aequans, 5 mm
crassus. Spathae pallide viridescentis \ dm longae tubus
4 — 5 cm longus, superne 2 cm amplus, faucis marginibus
haud auriculatis, tantum leviter excurvatis, lamina suberecta
tubum longitudine aequans, oblonga, 4 — 3,5 cm lata, apice
sensim acuminata, arista circ. 4 mm longa instructa. Spadicis
Fig. 23. Arisaema fimbriatum Mast. A Habitus. B Inflores-
centia. C Spadix masculus. D, E Flores masculi. — Icon.
origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
Fig. 24. Arisaema Treubii
Engl. A Habitus. B Spadix.
C Flos masculus. D Stamen
a dorso visum. E Stamen
antice visum. F Stamen a
latere visum. — Icon. origin.
J. Pohl delin., A. Engler
direxit.
Fig. 25. A — D Arisaema microspadix Engl. A Habitus.
B Inflorescentia. G Spadix masculus. D Flos masculus. —
E, F A. pallidum Engl. E Habitus. F Spadix masculus. —
Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Eng ler direxit.
Fig. 26. Arisaema album N.
E. Brown. A Folium. B Spa-
dix masculus. — J. Pohl
delin., A. Engler direxit.
154 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
masculi inflorescentia 5 mm longe stipitata 2 — 2,5 cm longa, 4 mm crassa, floribus
densiusculis, 3 — 4-andris, appendix 3,5 — 5 cm longa, e tubo paullum exserta, tenuis,
basi 3 mm crassa, sursum sensim attenuata, supra flores masculos rudimentis nonnullis
distantibus adscendentibus subulaüs 5 — 7 mm longis obsita, superne (prope spathae
faucem) longis (usque 1,3 cm) flexuosis instructa. Florum masculorum stamina oblique
radiantia, saepe rudimentum subulatum 2,ü mm longum circumdantia, antheris con-
nectivo distincte subulato, thecis ovoideis subextrorsis, apice hiante nigricantibus. —
Fig. 24.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Ost-Java: Tenggergebirge, Bergwald am
Wege nach Tosari 1500 — 1600 m (A. Engler, Reise nach Java n. 5088 Febr. 1904,
blühte in Dahlem Juni 1907); beim Wasserfall in der Nähe des Dorfes Nongkadjadjar
um 1225 m ü. M. (Mousset n. 199 — Herb. Berlin).
4. A. microspadix Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (1905) 142. — Cata-
phylla lanceolata acuta, summum 12 cm longum. Folii petiolus 2,5 — 3 dm longus,
ad tertiam partem vel ad medium usque vaginatus, lamina trisecta, segmentis subae-
qualibus oblongo-lanceolatis äcuminatis in apiculum aristiforme exeuntibus, 9 — 10 cm
longis, circ. 4 cm latis, intermedio basi acuto ansa 1 cm longa suffulto, lateralibus
paullum inaequilateralibus basi obtusiusculis ansis 3 — 5 mm longis insidentibus. Pedun-
culus usque 2 dm longus, tenuis. Spathae circ. 5 — 6 cm longae tubus 3 cm longus,
1 cm amplus, lamina lanceolata vel triangularis 2 cm longa. Spadix tenuis, masculus circ.
4 cm longus, ad medium usque floribus minimis diandris sparse obsitus, femineus circ.
5 cm longus, ad tertiam partem usque pistillis oblongis densiusculis instructus, uterque
ad apicem usque florum rudimentis subulatis 2 — 3 mm longis obtectus. — Fig. 25.4 — D.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Java (Zollinger ohne Nummer — Herb.
Brit. Mus.).
5. A. pallidum Engl. n. sp. — Monophyllum, dioicum. Tuber parvum subglo-
bosum 2,5 cm diametiens. Folii petiolus circ. 3 dm longus, ad dimidium usque an-
guste vaginatus, lamina trisecta, segmentis lateralibus terminali ovato-lanceolato longi-
oribus vel subaequalibus oblongo-lanceolatis longe äcuminatis in apiculum aristiforme
exeuntibus, 1,4 — 1,5 dm longis, 5 — 7 cm latis, intermedio basi obtusiusculo vel acuto
ansa 1,5 — 2 cm longa suffulto, lateralibus inaequilateralibus ansis 3 — 4 mm longis in-
sidentibus, nervis lateralibus I. angulo circ. 40° a costa abeuntibus, inter se 7 — 8 mm
distantibus, in nervum collectivum a margine 4 — 5 mm remotum - conjunctis. Pedun-
culus petiolo longior usque 3,5 dm longus. Spathae circ. 8 — 14 cm longae tubus 4 —
7 cm longus, 1 — 1,5 cm amplus, pallidus, lamina pallide purpurascens lanceolata, longe
acuminata 2 cm longa. Spadix masculus tenuis 4 — 7 cm longus, ad medium usque
floribus minimis diandris sparse obsitus; appendix inflorescentiae aequilonga, sursum
attenuata acuta, florum sterilium rudimentis brevibus subulatis 1 — 3 mm longis ad apicem
usque instructa. Flores masculi sessiles, thecis ovoideis, rima oblonga dehiscentibus. —
Fig. 25.E7, F.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Sumatra (Forbes n. 1 854 — Herb. Calcutta).
6. A. album N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 247: Hook. f. Fl.
Brit. Ind. VI. (1893) 498. — Monophyllum monoicum. Tuber depressum. Cataphylla
lineari-lanceolata. Folii solitarii petiolus 3 — 4 dm longus, circ. ad medium usque vagi-
natus, lamina trisecta, segmentis lateralibus brevius (circ. 3 — 9 mm longe) ansatis
intermedio longius (1,5 — 2 cm) ansato late elliptico vel oblongo-elliptico fere 2 dm
longo et 0,7 — 1,4 dm lato subaequilongis, oblique oblongo-ellipticis, latere exteriore
rotundatis interiore angustiore cuneatis, omnibus äcuminatis et in apicem aristiformem
exeuntibus, nervis lateralibus I. inter se ultra 1 cm distantibus in nervum collectivum
a margine 4 — 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo fere aequilongus.
Spathae pallidae tubus che. 4,5 cm longus, 1,2 cm amplus, lamina ovato-lanceolata,
Arisaema. 155
cum acumine elongato tubo aequilonga. Spadicis androgyni quam spatha brevioris ex
tubo exserti inflorescentia tenuis circ. 2 — 2,5 cm longa, inferne feminea deinde mascula
aut unisexualis mascula sparsiflora, appendix supra inflorescentiam circ. 2,5 cm longa,
florum rudimentis subuliformibus tota sparse obsita. Flores masculi ± stipitati, 2 —
3-andri, thecis purpureis. Pistilla subglobosa, in stilum brevem stigmate capitato coro-
natum exeuntia. — Fig. 26.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Khasia, Mausmai, um 1300 m ü.M. (C. B.
Clarke n. 7257 — Herb. Kew); Kossyah und Jynteah Hills, um 1600 m (Gallatly
n. 274 — Herb. Calcutta). — Ober-Burma: Kachin Hills (Shaik Mokim — Herb.
Calcutta). — NW.-Siam: Chiengmai, Doi Sootep in Uferwäldern um 750 m (Kerr
n. 640).
7. A. ornatum Miq. Fl. Ind. bat. III. (1855) 220, in Ann. Mus. Lugd. Bat. III.
(1867) 79, t. 3A; Schott, Prodr. (1860) 56; Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 543. —
Tuber parvum. Folii solitarji petiolus sordide viridis, maculis purpureis e basi ad
apicem usque notatus, circ. 3 dm longus, lamina pedatisecta (radiatosectae primo aspectu
similis), segmentis ellipticis vel elliptico-lanceolatis, (l — 1,5 cm) longe acuminatis, in
partem aristiformem (5 — 8 mm longam) exeuntibus, basi obtusis, intermedio 3,5 — 4 cm
longe ansato, 1 — 2,-8 dm longo, 4 — 9 cm lato, proximis paullum brevioribus ansäe
2,5 — 3 cm longae, extimis ansäe 1,5—2,5 cm longae insidentibus, nervis lateralibus I.
angulo acuto arcuatim adscendentibus in nervum collectivum a margine 5 mm remotum
conjunctis. Pedunculus brunnescens 2 — 2,5 dm longus. Spathae tubus infundibuli-
formis 6 cm longus supra 3 cm amplus, extus pallide fuscus, saturatius vittatus, intus
pallidus, lamina late lanceolata inferne ad faucem marginibus reflexa, deinde late lan-
ceolata subfornicata, saturate fusca, 1,5 dm longa, medio 5 — 6 cm lata. Spadicis
masculi inflorescentia ignota, feminei inflorescentia cylindrica densiflora, appendix 1,5 —
1 ,7 dm longa e spatha I dm longe dependens, tenuis, apicem usque florum rudimentis
filiformi-subulatis subviridibus subpatulis 1,5 — 2 cm longis dense obtecta.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — West-Sumatra (Korthals — Herb.
Leiden); in den Wäldern des Bukit Djarat, um 1400 m (Schlechter n. 15997 —
blühend Februar 1909 — Herb. Berlin).
§. 2. Attenuata Engl.
Spadicis appendix supra inflorescentiam nuda vel basi tantum florum sterilium
rudimentis subuliformibus obsita. Spathae faucis margines angusti haud auriculati.
Antherarum thecae haud fissura lunata dehiscentes. Foliorum lamina aut trisecta aut
pedatisecta segmentis sessilibus vel ansatis, rarissime radiatosecta.
A. Folii lamina trisecta, segmentis sessilibus vel intermedio
parum ansato.
a. Spadicis appendix quam inflorescentia 2 — 2 72~pl° longior . 8. A. talense.
b. Spadicis appendix quam inflorescentia sexies usque decies
longior . 9. A. intermedium.
B. Folii lamina trisecta segmentis (imprimis intermedio) ±
ansatis.
a. Spadicis appendix ultra faucem spathae haud exserta.
Folii segmenta subaequilonga 10. A. Kunstleri.
b. Spadicis appendix ultra faucem spathae paullum exserta,
masculi interdum brevior.
a. Inflorescentia mascula laxiflora. Folii segmenta sub-
aequilonga.
I. Lamina spathae tubo longior 11.-4. laminatum.
IL Lamina spathae tubo brevior vel ei aequilonga. . 12. A. cuspidatum.
156 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
ß. Inflorescentia mascula densiflora. Folii segmentum
intermedium longius '..'.; 13. A. Pierreanum.
c. Spadicis appendix ultra faucem exserta, dr dependens.
ct. Inflorescentia monoica.
I. Inflorescentia mascula laxiflora 1 4. A. umbrinum.
II. Inflorescentia mascula densiflora.
1. Folii segmenta circ. 0,6 — 1,2 dm longa, 3,5 —
7 cm lata 1 5. A. Praxeri.
2. Folii segmenta circ. 1,05 — 1,5 dm longa, 4 —
6 cm lata 1 6. A. soot&pense.
ß. Inflorescentia dioica 17. A. yunnanense.
C. Folii lamina pedatisecta.
a. Folii segmenta oblonga vel oblongo-lanceolata.
ct. Segmenta lateralia sessilia, intermedium breviter an-
satum I 8. A. Maireanum.
ß. Segmenta lateralia brevius ansata, intermedium longe
ansatum. . ; 19. A. Bockii.
b. Folii segmenta linearia sessilia 20. A. saxatile.
D. Folii lamina radiatosecta. Monoicum 21. A. Mmrayi.
8. A. talense Engl. n. sp. — Monophyllum dioicum. Tuber parvum subglobosum.
Cataphylla circ. 2. Folii solitarii vagina 2 — 2,5 dm longa pedunculum includens, petiolus
reliquus quam segmenta brevior, lamina trisecta, segmentis lateralibus quam intermedium
breviter ansatum circ. 1 i / i -p\o brevioribus, 0,5 — 1 cm longis, 1,5 — 3 cm latis, omnibus
anguste oblongis acutis, nervis lateralibus I. tenuibus angulo acuto a costis abeuntibus
in nervum collectivum a margine remotiusculum conjunctis. Pedunculus quam folium
longior, usque 3,5 dm. Spathae parvae usque 8 cm longae viridis tubus 2,5 — 3 cm
longus, 8 mm diametiens, lamina oblongo-lanceolata acuminata, circ. 4 cm longa, 4,5 —
2,5 cm lata. Spadicis masculi tenuis inflorescentia circ. 1,5 cm longa remotiflora, flori-
bus 3 — 4-andris, appendix curvata quam inflorescentia duplo longior ad apicem usque
valde attenuata, dimidio superiore horizontaliter protruso. ■ — Fig. 28 G.
Zentralasiatisches Gebiet. — Hoch-Yünnan, an trockenen Plätzen des Berglandes
an der Nordostgrenze des Likiang-Tales (27° 1 2' N) um 3000 — 3300 m ü. M. (G. Forrest
n. 2465 — Herb. Edinburgh — blühend im Juni 1906).
Var. latisectum Engl. — Folii segmenta oblique ovata, breyiter et acute acumi-
nata. Spatha normalis. Spadicis feminei inflorescentia 1,2 cm longa, 4,5 mm crassa,
appendix normalis.
Temperiertes Ostasien. — Yün'nan: an schattigen Stellen der Gebüsche am
Ostabhang des Tali-Range 25° 40', um 2300 — 3000 m (G. Forrest n. 4849 —
blühend im Juni 1906). — Plantae masculae in eodem loco collectae segmenta anguste
oblonga sunt.
9. A. intermedium Blume in Rumphia I. (1835) 102; Kunth, Enum. III. (1841)
18; Schott, Syn. (1856) 27, Prodr. (1860) 28; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
540; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 500. — A. Stracheyanum Schott in Österr.
bot. Zeitschr. VII. (1857) 333, Prodr. 271; Engl. Arac. exs. et illustr. n. 11. —
A. dolosum Schott in Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 28. — Tuber magnum.
Folii solitarii petiolus viridis circ. 3 dm longus, lamina trisecta, segmentis sessilibus vel
brevissime ansatis, ovatis vel oblongo-ovatis acutis, subaequilongis, 1 — 2,3 dm longis,
0,5 — 1,2 dm latis, lateralibus valde inaequilateralibus, latere exteriore quam interius
saepe triplo latiore, nervis lateralibus I. inter se longe (1 — 4,5 — 2 cm) distantibus,
irregulariter in nervös collectivos a margine 5 — 10 mm remotos conjunctis. Pedunculus . . .
longus.. Spathae pallidae tubus oblongo-cylindricus, late purpureo-vittatus, sensim in
laminam erectam vel leviter curvatam oblongo-lanceolatam longissime atque angustissime
cuspidatam cum cuspide 1 dm longam circ. 3 cm latam transiens. Spadicis masculi
Arisaema. 157
inflorescentia circ. 2 cm longa, pauci- et sparsiflora, appendix cylindracea inferne paullum
incrassata, apice subrepente in filum usque 1 m longum capillare flexuosum producta;
feminei inflorescentia densiflora circ. 1,5 cm longa, appendix pallida, stipite 1 — 1,5 cm
longo tenuiore suffulta.
Temperiertes Ostasien. — Provinz des temperierten Himalaya, Yün-
nan, Sz-tschwan und Kansu. — Temperierter NW-Himalaya (Jacquemont —
Mus. Paris); Simla, um 2600 m (Hook, f.); Khati (Winterbottom); Chumba, Kelatop-
Wald, um 2300 m (J. H. Lace n. 1719 — Herb. Bot. Gart. Calcutta — blühend im
Juni 1896); Bodyas (Gamble n. 26 914 — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
10. A. Kunstleri Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 497. — Tuber parvum.
Cataphylla lanceolata, summum circ. 1 dm longum, ut petiolus et pedunculus rubro-
variegata. Folii solilarii petiolus circ. 3,5 dm longus, tenuis, lamina trisecta, segmentis
lateralibus patentibus subsessilibus vel saepius ansis usque 5 mm longis insidentibus,
quam intermedium ansa circ. 1,5 cm longa sufiultum paullum longioribus vel omnibus
subaequilongis, oblongo-lanceolatis vel ovato-lanceolatis basi acutis, in acumen longe
angustatis, 1 — 1,4 dm longis, 5 — 6 cm latis, nervis lateralibus I. inter se 0,8 — 1,2 cm
distantibus, in nervum collectivum a margine paulum remotum conjunctis. Pedunculus
2,5 — 3 dm longus. Spathae omnino pallide viridis tubus infundibuliformis' 3 — 3,5 cm
longus, superne 1 cm amplus, faucis marginibus undulatis vix recurvis, lamina violas-
cens erecta ovato-lanceolata, cum acumine longo 2,5 — 3 cm longa, 1,2 cm lata. Spa-
dicis masculi inflorescentia breviter stipitata 2 cm longa, 3 mm crassa, sparsiflora,
appendix e basi conoidea sursum valde attenuata 2 — 2,5 cm longa. Flores masculi vix
stipitati, tetrandri, thecis ovoideis. — Fig. 2 8 1*7, F.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka: Penang um 30 — 600 m (Kunstler
n. 1653 — Herb. Singapore, Hort. Calcutta), Spitze des Fort Hill (Bidley n. 7246 —
Herb. Singapore); Government Hill, um 600 m (Herb. Penang).
11. A. laminatum Blume in Bumphia I. (1835) 99, t. 27, 37 E\ Schott, Syu.
(1856) 2 6, Prodr. (1860) 33; Miq. Fl. Ind. bat. III. (1855) 197; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 536; Gard. Chron. XXVI. (1886) 178; Koorders, Excursionsfl. v. Java
I. (191 1) 265. — Monophyllum vel diphyllum. Tuber crasse discoideum, horizontaliter
circ. 4,5 cm diametiens, 2 — 2,5 cm crassum. Cataphylla lineari-lanceolata, sursum
angustata acuta, summum fere 3 dm longum. Folia 1 — 2; petiolus 3 — 4 dm longus,
ultra 2 dm vaginatus, variegatus; lamina trisecta vel tripartita, segmentis lateralibus
sessilibus vel breviter (5 — 8 mm) ansatis intermedio ansäe 1 — 3 cm longae insidenti
subaequilongis vel eo brevioribus, paullum inaequilateralibus, omnibus oblongo-lanceo-
latis vel oblongo-ellipticis, basi acutis, longo acuminatis, 1,3 — 2,7 dm longus, 0,5 —
1,2 dm latis, nervis lateralibus I. inter se 1 — 1,5 cm distantibus, nervo collectivo a
margine 5 — 8 mm remoto conjunctis. Pedunculus fere 3 dm longus, tenuis, variegatus.
Spathae tubus infundibuliformis extus albus purpurascenti-variegatus, circ. 5 cm longus,
2 cm amplus, faucis marginibus vix auriculatis, lamina erecta ovato-lanceolata vel lan-
ceolata, cum acumine 7 — 8 cm longa, basi 2 — 2,5 cm lata, fascia transversa atropur-
purea notata, ceterum viridis. Spadicis fere 5 cm longi e tubo haud exserti masculi
inflorescentia circ. 2 cm longa, sparsiflora, feminei inflorescentia circ. 1 cm longa, supra
flores femineos rudimentis florum subulatis arrectis formationem circ. 1 cm longam con-
stituentibus notata, appendix tenuis circ. 2 cm longa.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Java: in Bergwäldern (Zollinger, PI. jav.
n. 1409, Lobb n. 250). — West-Java: Tjibodas (Ploem — Herb. Berlin). — Mittel-
Java: Nord-Sendärä, etwa 1800 m (J. A. Lörzing — Herb. Berlin). — Ost- Java:
Provinz Malang (Zollinger n. 2340 — Herb. Berlin), auf dem Ardjuno im Distrikt
Karanglo in der Besidenzschaft Pasaruan, auf dem Bergrücken G. Mungker im Urwald
um 2000 m (Mantri H. Tirtoatmodjo in Herb. Koorders n. 38158/3). — Südost-
Java (H. 0. Forbes n. 1057 — Herb. Brit. Mus.), Tosari, Besoeki, Sitoebondo
158
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
(Koorders n. 20 84 0, 32 546 — Herb. Buitenzorg). — Sumatra: Balang Singalang
(Herb. Utrecht).
Austro-malayische Provinz: Timor (H. 0. Forbes n. 3633 — Herb. Brit. Mus.).
lusus Wichuranum Engl. — Spadicis appendix tenuis apice 5-fidus, cruribus
43 mm longis, 4 mm crassis, uno 5 mm longo, inferne 4,5 mm crasso.
Java: Berg Malabar (Wichura — Herb. Berlin).
4 2. A. cuspidatum (Roxb.) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 536. — Arum
cuspidatum Roxb. Fl. ind. III. (4 832) 506; Wight, Icon. III. (4 840 — 56) t. 784. —
Ärisaema Roxburghii Kunth, Enum. III. (4 844) 4 8; Schott, Syn. (4 856) 27, Prod. (4 860)
33; Miq. Fl. Ind. Bat. III. (4 855) 197; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (4 893) 497. — Diphyllum,
dioicum. Rhizoma obliquum usque 3 cm crassum. Cataphylla ut petioli palljde roseo-
et viridi-variegata, lanceolata, summum circ. 8 cm longum. Folia 2; petioli 2 — 2,5 dm
longi 5 mm crassi ultra medium usque vaginati, lamina trisecta usque tripartita, seg-
mentis lateralibus subsessilibus vel brevissime, intermedio longe (circ. 4 cm) ansatis,
omnibus lanceolatis, 4 — 4,5 dm longis, 3,5 — 4 cm latis, lateralibus paullum inaequi-
Fig. 27. A — D Ärisaema umbrinum Ridley. A Habitus. B Spadix monoicus. C Flos mas-
culus. D Flos femineus. — E—K A. Pra&eri Hook. f. E Habitus. F Spadix monoicus. O
Flos masculus. H Idem thecis aperüs. J Pistillum seu flos fem. K Pistillum longitudinaliter
sectum. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
lateralibus, nervis lateralibus I. circ. 4 cm inter se distantibus, nervo collectivo a margine
2 mm remoto conjunctis. Pedunculus 2 — 3 dm longus. Spathae tubus albescens vel
pallide viridi-flavens, interdum variegatus, circ. 2,5 — 4 cm longus, fauce fefe 2 cm
amplus, lamina ovata purpurascens cuspidata, 2,5 — 4 cm longa, 4,5 — 2,5 cm lata.
Spadicis masculi inflorescentia elongato-conoidea laxiflora, circ. 4,5 cm longa, inferne
2,5 mm crassa, appendix tenuis 2 cm longa; spadicis feminei inflorescentia cylindrica
4,5 cm longa, 6 mm crassa, appendix fere 4,5 cm longa, ad 4,5 cm longitudinis florum
rudimentis filiformibus 3 mm longis dense obsita, ceterum nuda et valde attenuata.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Assam, Nimbar Wald in den Naga-Hills
(G. Watt n. 4 4 394 — Herb. Calcutta — blühend in Mai 4 895).
Südwestmalayische Provinz. — Perak: Pulo-Penang (Roxburgh), Govern-
ment Hill bei Penang, um 600 m (Gurtis); Pahang und Selangor (Herb. Singapore);
Langkawi-Inseln (Curtis nach Ridley). — Wird von Hooker (in Fl. Brit. Ind. 1. c.
nach Abbild, von Horsfield) von Java angegeben, doch liegt wahrscheinlich Verwechs-
lung mit A. laminatum Blume vor.
Arisaema.
159
1 3. A. Pierreanum Engl. n. sp. — Cataphylla lineari-lanceolata acuta, circ. 1 cm lata,
summum 1 dm longum. Folii solitarii petiolus 2 — 2,4 dm longus ; ad dimidium usque
vaginatus , vagina obtusa, lamina trisecta , segmentis lateralibus ansis usque 5 mm
longis insidenLibus quam intermedium ansa circ. 1 cm longa suffultum vix longioribus,
inaequilateralibus, lalere exteriore quam interias 1 Ya-plo latiore, Omnibus oblongo-lanceo-
latis, basi subacutis, in acumen longissime (l cm) aristatum angustatis, cum acumine circ.
1 dm longis, 3 — 3,5 cm latis, nervis la+eralibus I. in nervum collectivum a margine 4 —
5 mm remotum conjunctis. Pedunculus 2 — 2,8 dm longus tenuis. Spathae flavae tubus
cylindricus circ. 2,5 cm lcngus, 1 cm amplus, lamina lanceolata cum acumine aristato
1 cm longo fere 4 cm longa, 1,5 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia cylindrica
2 cm longa, 3 — 4 mm c assa, densiflora, appendix filiformis 2 cm longa, 1 — 1,5 mm
crassa. Flores masculi 3 — 4-andri, thecis brevissime ovoideis, rimula ovata aperientibus.
Monsungebiet.
Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Cochinchina, auf dem Berge
Dem ba um 300 m ü. M. (L. Pierre — Herb. Berlin — April 1869).
G
Fig. 28. A — C Arisaema Boekii Engl. A Habitus plantae femineae. B Spadix femineus. C
Pistillum longitudinaliter sectum. — E, F A. Kunstleri Engl. E Habitus. F Spadix mascu-
lus. — Q A. talense Engl. Inflorescentia. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Eng ler direxit.
1 4. A. umbrinum Ridley in Journ. Straits Branch R. As. Soc. XLIV. (1905) 711. —
Monoicum. Folium et pedunculus coaetanea, at folium infra cataphylla pedunculum in-
volventia 1 — 1,8 dm longa situm. Folii petiolus circ. 2 dm longus, inferne circ. 4 mm
crassus, lamina trisecta, segmentis lateralibus ansis 3 — 4 mm longis insidentibus, inter-
medio ansa 1,5 cm longa suffulto oblongo-elliptico basi acuto subaequilongis, valde in-
aequilateralibus, oblique oblongis, latere exteriore basi rotundato quam interius duplo
latiore, omnibus cum cuspide 1 — 1,2 cm longa acutissima circ. 1,2 — 1,4 dm longis,
medio 4 — 5 cm latis, nervis lateralibus I. inter se remotis in nervum collectivum a
margine 5 — 7 mm remotum conjunctis. Pedunculus circ. 1 dm longus. Spathae extus
fiavo-viridis tubus anguste cylindricus circ. 3 cm longus, 8 mm amplus, lamina basi
2 cm lata auriculata subdeltoidea acuminata 2,5 cm longa, intus brunnea. Spadicis
conoidei monoeci inflorescentia feminea circ. 1 ,2 cm longa, mascula sparsiflora vix 1 cm
longa, appendix supra faucem curvata in partem filiformem dependentem spatha duplo
longiorem attenuata, tota circ. 1,2 dm longa. Flores masculi diandri vel triandri
thecis late ovoideis, connectivo interdum subulato. Pistilla breviter ovoidea, stigmate
sessili coronata. — Fig. 27 A — D.
160 ' A - Engler. — Araceae-Aroideae.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Matang, um 500 m, im Bezirk
Sarawak (Ridley n. 12 412 — Herb. Singapore).
15 A. Prazeri Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 501. — Monoicum, mono-
phyllum vel diphyllum. Tuber parvum, subglobosum. Cataphylla et foliorum petioli
cum vaginis viridia aut atropurpureo-variegata. Cataphylla lineari-lanceolata, summum
1 — 1,8 dm longum. Foliorum petiolus 1,5 — 4 dm longus, tenuis, ad i f i — 3 / 4 longi-
tudinis vaginatus, lamina trisecta, segmentis lateralibus patentibus ansis 4 — 5 mm longis
insidentibus, intermedio ansa circ. 1 cm longa suffulto ovato basi subacuto aequilongis,
paullum inaequilateralibus oblique ovato-oblongis, omnibus breviter acuminatis et apiculo
aristiformi brevi instructis, circ. 0,6 — 1,2 dm longis, 3,5 — 7 cm latis, nervis lateralibus
I. inter se 6 — 8 mm distantibus in nervum collectivum a margine 5 — 6 mm remotum
conjunctis. Pedunculus 2 — 5 dm longus. Spathae viridis vel sursum paullum glauco-
violascentis tubus cylindricus 4 — 5 cm longus, 1 cm amplus, lamina erecta lanceolata,
6 — 9 cm longa, 1,5 — 1,7 cm lata, acuminata in apiculum aristiformem exiens. Spadicis
monoeci inflorescentia feminea 1,2 cm longa, 6 mm crassa, mascula femineae arcte
contigua 1 cm longa, 3 mm crassa, densiflora, appendix flliformis sensim attenuata e
fauce horizontaliter protensa vel dependens 8 — 10 cm longa, atropurpurea. Flores
masculi sessiles diandri, thecis ovoideis, rimula longitudinali oblonga dehiscentibus. Pistilla
obovoidea stilo brevissimo et stigmate orbiculari instructa. — Fig. SIE — K.
Var. a. viride Engl. — Minus, plerumque monophyllum. Cataphylla et folii petiolus
cum vaginis viridia.
Var. ß. variegatum Engl. — Majus, plerumque diphyllum. Cataphylla et folii
petiolus cum vaginis atropurpureo-variegata.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Ober-Burma: Koni (J. C. Prazer — -
Herb. Kew), Fort Stedman (Abdul Khalil — Herb. Hort. Calcutta).
Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Tropisches Yünnan: Szemao
um 1500 m (Henry n. 13081 — Herb. Berlin), Mengtze um 1560 (Henry n. 9583 A —
Herb. Berlin, Calcutta).
16. A. sootepense Craib in Kew. Bull. (1912) 418. — Monophyllum, dioicum,
4 — 5,5 dm altum. Tuber depresso-globosum, 2,4 cm diametiens, 2 cm altum. Folii
lamina trisecta, segmentis ovato-lanceolatis vel anguste ellipticis, acuminatis, lateralibus
inaequilateralibus, 1,05 — 1,5 dm longis, 4 — 6 cm latis, nervis lateralibus I. supra con-
spicuis, subtus prominulis, venis subtus conspicuis. Spathae tubus circ. 3,5 cm longus,
1 cm diametiens, lamina ad" 7,5 cm longa et 3 cm lata. Spadicis masculi breviter sti-
pitati inflorescentia circ. 1,5 cm longa, appendix 2,7 cm longa, apice filiformis, gracilis,
pendula.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — NW.-Siam: Chiengmai, Doi Sootep, um
660 m (Kerr n. 1199). — Nicht gesehen.
17. A. yunnanense Buchet in Lecomte, nat. syst. I. fasc. 12. (1911) 367. —
Monophyllum, raro diphyllum dioicum. Cataphylla obtusa breviter apiculata, summum
ad 1,5 — 3 dm longum. Folii solitarii petiolus circ. 4 — 7 dm longus vagina longissima
(ad y 6 — Y ? longitudinis) apice obtusa instructus, lamina trisecta, segmentis lateralibus
subsessilibus vel breviter ansatis, ovatis vel elliptico-lanceolatis, acuminatis vel tantum
acutis, intermedio longius (usque ad 1,5 cm) ansato, elliptico vel elliptico-lanceolato,
rarius ovato, nervis lateralibus I. pluribus (utrinque circ. 12 — 15) angulo acuto a costa
abeuntibus in nervum collectivum conjunctis. Pedunculus petiolo rarius brevior saepius
ertia parte longior. Spathae pallidae in medio vittis viridescentibus ornatae tubus 2 —
2,5 cm longus, 1 — 1,5 cm amplus, oblique truncatus, lamina erecta, dorso gibboso-
concava, 5 — 8 cm longa, 2 — 3,5 cm lata, sensim acuminata. Spadicis masculi in-
florescentia elongato-conoidea, basi 3 — 4 mm crassa, circ. 2 cm longa, sparsiflora,
feminei inflorescentia 1,5 cm longa, densiflora, appendix nuda tenuis (2 — 2,5 mm crassa),
Arisaema. 161
lamina paullum brevior vel inaequilonga, 5 — 6 cm longa, e parte inferiore cylindrica
vel leviter fusiformi sensim attenuata, primum erecta, deinde defiexa propendens. valde
exserta. Flores masculi inferiores longius (0,7 — \ mm), superiores brevius stipitati,
plerumque diandri, thecis subglobosis, apice dehiscentibus. Pistillorum ovarium ob-
ovoideum, in stilum 0,5 mm longum stigmate subhemisphaerico coronatum contractum.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Subtropisches Yünnan: Umgebung von Yünnan-sen (Delavay ohne Nummer,
Ducloux und Bodinier n. 5514), Ebene von Tali (Prinz Henri von Orleans). —
Kuy-tscheu: Tsin-tschen (Cavalerie n. 2157). — Alles Herb. Mus. Paris).
Nota. Hanc speciem non vidi. A cl. autore comparatur cum A. Praxeri Hook, f., quod
differt inflorescentia monoica atque appendice longiore. Comparatur quoque cum A. Pierreano
Engl., quod differt spadice breviore atlonuato.
18. A. Maireanum Engl. n. sp. — Diphyllum, dioicum. Tuber subglobosum. Fo-
liorum petiolus 2 — 3 dm longus, inferioris ad quartam partem usque, superioris ultra
tertiam partem aginatus, lamina pedatisecta, inferioris segmentis 7 valde inaequalibus,
intermedio 'irc. 8 mm longe ansato latius oblongo-lanceolato utrinque subaequaliter an-
gustato quam lateralia majore, t,4 dm longo, 4,5 cm lato, lateralibus omnibus sessilibus,
utrinque 2 lanceolatis 1,2 dm longis, 2,5 cm latis, extimis tantum 8 cm longis 2 —
2,5 cm latis, folii superioris segmentis 5, intermedio circ. 8 mm longe ansato obovato-
lanceolato quam lateralia lanceolata 1 dm longa haud longiore, at 4,5 cm lato, nervis
lateralibus I. segmentorum angulo acuto (circ. 45°) adscendentibus inter se 6 — 8 mm
distantibus in nervum collectivum a margine 1 — 2 mm remotum conjunctis. Pedunculus
vix dimidium petioli aequans. Spathae viridis tubus cylindricus brevis circ. 3 cm longus,
1 ,2 cm amplus, faucis marginibus haud revolutis, lamina erecta fornicata oblongo-lanceo-
lata acuminata 6,5 cm longa, expansa circ. 3 cm lata. Spadicis feminei inflorescentia
densiflora oblongo-ovoidea 1,5 cm longa, 8 mm crassa, appendix inferne 3 mm crassa,
sursum angustata 6 — 7 cm longa. Pistilla ovoidea biovulata, in stilum brevem stigmate
discoideo coronatum contracta.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Ost- Yünnan: ßergwälder bei Pan-lang-se um 2 400 m (E. E. Maire n. 3649 —
Herb. Berlin).
19. A. Bockii Engl, in Engl. Bot. Jahrb. XXIX. (1900) 235. — Monophyllum
dioicum. Tuber depresso-globosum 6X4 cm diametiens. Gataphylla pedunculum
amplectentia glaucescentia, summum 1,2 dm longum. Folii solitarii petiolus 2,5 dm
longus, ad 1,5 dm longitudinis vaginatus, lamina magna viridis, subtus paullum glauces-
cens, pedatisecta, segmentis 5 — 7 oblongis vel ellipticis utrinque acutis, intermedio ansa
2,5 — 3 cm longa suffulto, usque 1,7 dm longo et 7 — 9 cm lato, lateralibus brevius
ansatis et paullum inaequilateralibus, omnibus margine argute serrulatis, nervis laterali-
bus pluribus patentibus. Pedunculus vaginam folii paullum superans, 2 dm longus,
superne incrassatus. Spathä ignota. Spadix/fructifer crasse conoideus fere 5 cm longus,
inferne 2 cm crassus; appendix circ. 2 cm longa. Pistilla oblonga vertice subtruncato
stigmate sessili coronata, pluriovulata. — Fig. 28^4 — G.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Subtropisches Sz-tchwan: Nan-tschwan: Tang ai kuo (Bock, von Rosthorn
— abgeblüht im September).
20. A. saxatile Buchet in Lecomte Not. syst. II. fasc. 4. (19H) 124. — Mono-
phyllum, dioicum. Cataphylla angusta, superius 6 — 1 cm longum, 5 — 6 cm latum,
summum lanceolatum acutum. Folii petiolus circ. 1,6 dm longus ad dimidium usque
vaginatus, lamina pedati-5 — 7-secta, segmentis sessilibus linearibus vix 1 cm latis,
intermedio usque 1,5 — 1,7 dm longo, lateralibus brevioribus, omnibus acuminatis et
basi longe et anguste cuneatis, nervis lateralibus paucis a costa angulo acutissimo
abeuntibus. Pedunculus circ. 1 dm longus, strictus, 1,5 mm crassus. Spathae 5 — 9 cm
tantum longae subluteae tubus cylindricus vel elongato-ellipsoideus, marginibus sensim
in laminam erectam lanceolatam acutam 1 — 2 cm lalam transeuntibus. Spadicis feminei
A. Englor, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F. 44
162 A. Engier. — Araceae-Aroideae.
inflorescentia subcylindrica, 1,2 — 2 cm longa, appendix 2 — 4 cm longa, erecta, quam
lamina brevior, sed tubo exserta, haud stipitata, basi 1 — 2,5 mm crassa, sursum sensim
plerumque attenuata, obtusa. Pistillorum ovarium subglobosum, stigmate depresso
coronatum, 3 — 4-ovulatum.
Yünnan: auf Kalkfelsen bei He-gni-schan unterhalb Ho-kin-tcbeu (Delavay —
Herb. Mus. Paris — blühend im Juli).
21. A. Murrayi (Graham) Hook, in Bot. Mag. (1848) t. 4388; Schott, Syn. (1856)
31, Prodr. (1860) 44; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 552; Fl. des serres t. 1322;
Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 507. — Ärum Murrayi Gr ah. Cat. Bomb. PI. (1839)
299. — Monophyllum, monoicum vel dioicum. Tuber magnum. Cataphylla purpuras-
centia, sursum angustata acuta, summum usque 2 dm longum, inferiora multo breviora.
Folii petiolus purpurascens usque 4 dm longus, ultra medium vaginatus, inferne 5 —
6 mm crassus, lamina radiato-5 — 9-secta, segmentis subaequilongis oblongis, cum acumine
angustissimo acutissimo 1,5 — 2 cm longo circ. 1 — 1,2 dm longis, 2,5 — 3 cm latis,
basin versus cuneatis, nervis lateralibus I. numerosis inter se 5 — 7 mm distantibus in
nervum collectivum a margine 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus folium superans,
circ. 5 dm longus. Spathae tubus tumide cylindricus, viridis, 3 — 4 cm longus, 2 cm
amplus, faucis marginibus angustis extrorsum curvatis purpureis fascia purpurea etiam
laminae basin cingente, lamina procurva alba oblongo-ovata breviter cuspidato-acuminata,
5 — 6 cm longa, 2,5 — 3 cm lata. Spadicis androgyni inflorescentia mascula femineae
aequilonga circ. 1,5 — 2 cm longa, paucis florum sterilium rudimentis subuliformibus
superata vel illis destituta, appendix inferne conoidea sursum valde attenuata viridi-
purpurascens 4 cm longa. Flores masculi 2 — 3-andri brevissime stipitati, thecis breviter
ovoideis, superne rimula longitudinali aperientibus, connectivo minute apiculato instructis.
Pistillorum ovarium breviter ovoideum in stilum brevem stigmate discoideo coronatum
contractum.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste: Concan (Stocks
in Hook. f. et Thoms. Herb. Ind. Orient. — Herb. Kew, Berlin u. a.); Bombay (Balph
in Herb. Delessert); Nilgherries (Thomson in Hook. f. et Thoms. Herb. Ind. Orient.);
Otacamund (G. King — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
§ 3. Barbata Engl.
Spadicis appendix supra inflorescentiam fertilem etiam supra medium apicem
usque florum abortivorum rudimentis filiformibus numerosis obsita. Spathae faucis
margines late auriculati. Antherarum thecae haud fissura lunata dehiscentes. Foliorum
lamina trisecta.
A. Foliorum lamina trisecta segmentis sessilibus .22.-4. barbatum.
B. Foliorum lamina tripartita 23.-4. Balansae.
22. A. barbatum S. Buchet in H. Lecomte Not. syst. I. fasc. 12. (1911) 366. —
Cataphylla obtusa et breviter apiculata vel paullum angustata et acuta, summum 9 —
11,5 cm longum. Folii solitarii petiolus tenuis (1,5 mm crassus) 2 — 3 dm longus, ultra
dimidium inferius vaginans, vagina anguste (3 — 4 mm) tubulosa, marginibus ad apicem
oblique sensim arcuatis, lamina trisecta, segmentis sessilibus subaequalibus conformibus
elongato-ellipticis vel lanceolatis, 7 — 13 cm longis, 2 — 5 cm latis, basi cuneatis, apice
acuminatis tenuiter aristatis. Pedunculus petiolum subaequans aut vix superans, gra-
cillimus. Spathae 1,1 — 1,5 dm longae ultra folium exsertae tubus 4 — 6 cm longus,
angustus (8 — 13 mm amplus), faucis marginibus valde auriculatis, lamina suberecta
vel leviter procurva, tubo longior, oblonga, 7 — 10 cm longa, medio 2,5 — 3,5 cm lata,
apice sensim acuminata, arista fere 5 — 6 mm longa instructa. Spadicis masculi in-
florescentia tenuis cylindrica, 1,5 — 3 cm longa, 1,5 — 2 mm crassa, floribus sparsis
sessilibus plerumque triandris; appendix 4 — 5 cm longa, vix e tubo exserta, tenuis, basi
Arisaema. 163
1 mm crassa, sursum sensim attenuata, supra flores masculos vel jam inter Ultimos
florum rudimentis nonnullis (3 — 10) distantibus adscendentibus subulatis 2 — 4 mm
longis obsita, in medio nuda, superne (ad spathae faucem) longis (usque 2 cm) multisque
criniformibus flexuosis instructa. Florum masculorum stamina oblique radiantia, antheris
connectivo obtuso thecis ovoideis, parallelis, apice hiante nigricantibus.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Java: Lamandjang (Zollinger n. 1409 —
Herb. Mus. Paris, Herb. Drake del Castillo). — Nicht gesehen.
23. A. Balansae Engl. n. sp. — Tuber depressum, majus 6 cm vel ultra hori-
zontaliter diametiens. Cataphylla latiuscula, summum ultra 2,5 dm longum. Folii soli-
tarii cum inflorescentia coaetanei petiolus cum vagina 3 dm longus inferne circ. 8 mm
crassus, lamina magna trisecta, segmentis distincte ansatis, lateralibus ansa 1 2 mm
longa 2 mm crassa suffultis oblique ovato-oblongis valde inaequilateralibus, latere exteriore
quam interius 1 y 2 -plo latiore, cum cuspide 2 cm longa acutissima 2,4 dm longis, ultra
1 dm latis, segmento intermedio ansa 4 cm longa suffulto, oblongo-elliptico, nervis
lateralibus I. inter se remotis 1,5 cm distantibus in nervum collectivum a margine 1 cm
vel magis remotum conjunctis. Pedunculus valde elongatus 7 dm longus, 4 — 6 mm
crassus. Spathae tubus pallidus subcylindricus 8 — 9 cm longus, 2 cm amplus, lamina
erecta tota viridis inferne biloba lobis ad faucem auriculiformibus, parte media ovata
longe cuspidato-acuminata, in partem aristiformem 1 — 1,2 cm longam exeunte, tota
1 — 1,2 dm longa, 4 — 7 cm lata. Spadicis masculi breviter stipitati inflorescentia
anguste conoidea 2,5 cm longa, superne remotiflora, appendix 1 dm longa, ultra faucem
longe exserta florum rudimentis filiformibus subulatis, inferioribus 0,5 — 1 cm longis
sparsis, superioribus 1,5 — 3 cm longis densioribus instructa. Flores masculi 3 — 4-andri,
antheris minute apiculatis, thecis ovoideis.
Monsungebiet.
Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Tonkin: Wälder des Mont Bavi,
gegen 600 m ü. M. (Balansa, PI. du Tonkin n. 2046 — blühend April 1887).
§ 4. Auriculata Engl.
Spadicis appendix supra inflorescentiam nuda vel basi tantum florum sterilium
rudimentis subuliformibus obsita, superne nuda. Spathae faucis margines late auricu-
lati. Antherarum thecae haud fissura lunata dehiscentes. Foliorum lamina trisecta aut
pedatisecta.
A. Folii lamina trisecta.
a. Spathae lamina acuta, haud caudata.
a. Flores masculi sessiles.
I. Appendix apice subacuta. Folii segmenta latitudine
sua 3 — 4-plo longiora 24. A. Harrnandii.
II. Appendix apice obtusa. Folii segmenta latitudine
sua 4 — 5-plo longiora 25. A. petiolulatum.
ß. Flores masculi stipitati. Spadix supra inflorescentiam
florum sterilium rudimentis subuliformibus obsitus. . 26.-4. anomalum.
b. Spathae lamina in acumen angustissimum 2 cm longum
exiens 27. A. Fargesii.
c. Spathae lamina longissime caudata 28. A. Lackneri.
B. Folii lamina pedatisecta.
a. Spadicis appendix haud in filum dependens prolongata.
ct. Appendix 2,5 — 3 cm longa.
I. Spathae lamina viridis 29.-4. Scortechmii.
II. Spathae lamina purpureo-variegata 20. A. meleagris.
ß. Appendix circ. 7 cm longa . . 31. A. auriculatum.
b. Spadicis appendix in filum longe dependens prolongata.
11*
164
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
a. Folii segmenta lateralia sessilia cordata 32. A. cordatum.
ß. Folii segmenta omnia vel intermedium et vicina
ansata.
I. Folii segmenta elliptica vel elliptico-lanceolata, latius-
cula, longe acuminata 33.-4. filiforme.
II. Folii segmenta anguste elliptico-lanceolata, longis-
sime acuminata . '. . . . 34. A. Wrayi.
24. A. Harmandii Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXV. (1898) 27. — Mono-
phyllum vel diphyllum, dioicum — Tuber parvum globosum, circ. 1,5 cm diametiens.
Cataphyllum elongatum obtusum. Folia \ — 2; petiolus 2 — 2,5 dm longus, laminae
Fig. 29. Arisaema Harmandii Engl.
A Inflorescentia. B, G Spadices mas-
culi. D Flos masculus. — Icon.
origin. — J. Pohl dehn., A. Engler
direxit.
Fig. 30. Arisaema anomalum Hemsl. A Habitus.
B Spadix plantae masculae. G Spadix plantae fe-
niineae. D Flos masculus. E Pistillum seu flos fe-
mineus. F Ejusdem Sectio longitudinalis. — Icon.
origin. — J. Pohl dehn., A. Eng ler direxit.
subtus glaucescentis trisectae segmenta distincte ansata, lateralia oblique oblongo-ovata,
intermedium longius ansatum elongato-oblongum, omnia acuminata et 4 — 5 mm longe
tenuiter aristata, 1,5 dm longa, circ. 6 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque circ. 5 — 7
leviter arcuatis in nervum collectivum a margine 2 — 5 mm remotum conjunctis. Pedun-
culus quam petiolus brevior infra spatham paullum incrassatus. Spathae tubus angustior
cylindricus pallide glaucescens 4 cm longus, \ cm diametiens, faucis marginibus auriculi-
formibus 7 — 8 mm latis, lamina purpurascens ovato-lanceolata acuta 2,5 cm longa,
1,5 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia conoideä sparsiflora 2 cm longa, appendix
aequilonga, nuda vel basi paucis florum rudimentis subulatis obsessa. Flores masculi
3 — 4-andri, subsessiles. — Fig. 29.
Monsungebiet.
Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Cochinchina: Mündungsgebiet
des Me-kong (Dr. Harmand — Herb. Mus. Paris).
Arisaema. 165
25. A. petiolulatum Hook. f. Brit. Ind. VI. (1893) 498. — Monophyllum dioicum.
Folium et pedunculus coaetanea, at folium infra cataphylla pedunculum involventia insertum.
Folii petiolus, circ. 3 dm longus, ad tertiam partem usque vaginatus, lamina trisecta,
segmentis subaequilongis, intermedio ansa 2 — 3,5 cm longa suffulto, lateralibus ansäe
breviori 0,8 — 1,2 cm longae insertis inaequilateralibus, latere exteriore quam interius
1 1 / / 2"Pl° latiore, omnibus ceterum inter se subaequilongis at latitudine variantibus,
lanceolatis vel oblongo-lanceolatis vel ovato-lanceolatis, cum acumine 1 — 1,5 cm longo
in apiculum aristiforme exeunte 1,5 — 2,5 dm longis, 4 — 8 cm latis, nervis lateralibus I.
ioter se 1 — 2 cm distantibus, in nervum collectivum a margine 4 — 5 mm remotum
conjunctis. Cataphylla pedunculum involventia linearia acuta, summum 1,5 dm longum.
Pedunculus tenuis 2,5 — 3,5 dm longus, infra tubum incrassatus. Spathae tubus pallidus
cylindricus 5 — 6 cm longus, 1 cm amplus, faucis marginibus auriculiformibus circ. 4 —
7 mm latis, purpurascentibus, lamina ovato-lanceolata 4 — 5 cm longa, vix 2 cm lata,
pallida. Spadicis masculi inflorescentia circ. 1,7 cm longa, 2 — 3 mm crassa, sparsiflora,
appendix tenuiter cylindrica 3 cm longa, 1,5 mm crassa. Flores masculi sessiles, 3 —
5-andri.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Ober-Burma: Kachin Hills (Sheik Mokim
— Herb. Hort. Calcutta — blühend im Januar 1898), Duphla-Hills um 1500 m (J. L.
Lister n. 185 — Herb. Hort. Calcutta). — Assam: Manipur (G. Watt n. 5917 —
Harb. Hort. Calcutta).
26. A. anomalum Hemsley in Journ. of bot. XXV. (1887) 205; Bot. Mag. (1891)
t. 7211. — Bhizoma circ. 1,5 cm crassum oblique adscendens. Folia 2— H et pedun-
culus coaetanea, at folia infra cataphylla pedunculum involventia evoluta. Foliorum
petiolus circ. 3 dm longus tenuis, ad tertiam partem usque vaginatus, lamina trisecta,
segmentis subaequilongis, intermedio ansa 1 — 1,3 cm longa suffulto oblongo-lanceolato
basi acuto, lateralibus ansäe brevi 4 — 5 mm tantum longae insertis valde inaequi-
lateralibus latere exteriore semi-ovato-lanceolato quam interius triplo latiore, omnibus
in acumen angustum acutissimum circ. 2 cm longum exeuntibus, circ. 1 ,3 dm longis
et 4 — 5 cm latis, nervis lateralibus I. inter se 1 — 1,5 cm distantibus in nervum col-
lectivum irregulärem a margine 4 — 6 mm remotum conjunctis. Cataphylla pedunculum
involventia linearia obtusiuscula, 3 — 1 cm longa. Pedunculus tenuis 3 — 3,5 dm longus.
Spathae tubus pallidus subinfundibuliformis, superne 1 — 1,2 cm, inferne 7 — 8 mm
amplus, faucis marginibus auriculiformibus semiovatis ut spathae lamina procurva semi-
ovata acuta cum cuspide (l — 2 cm longa) 3,5 — 4,5 cm longa intus atropurpureis. Spadix
aut bisexualis aut unisexualis masculus; bisexualis inflorescentia feminea circ. 1,2 cm
longa, 1 cm crassa, floribus paucis masculis stipitatis et nonnullis florum rudimentis
subuliformibus 3 — 4 mm longis superata, masculi inflorescentia circ. 2,5 cm longa,
laxiflora, nonnullis florum rudimentis 4 — 5 mm longis superata; appendix inferne leviter
incrassata, subclavifera, 3,5 — 4,5 cm longa, inferne 5 mm crassa, sursum attenuata. —
Fig. 30.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka: Butang, Padang, um 1600 m
ü. M. (L. Wray n. 1500 — Herb. Mus. Perak); Larut-Hill, um 600 — 1100 m (Scor-
tecchini, Curtis n. 3714, Kunstler n. 6308, 6929, 6989 — Herb. Calcutta);
Taiping-Hills (Derry — Herb. Singopore), Hermitage u. Maxwell's Hill (Herb. Singapore —
blühend im März).
27. A. Fargesii S. Buchet in Lecomte Not. syst. I. fasc. 12. (1911) 371. —
Tuber depressum, circ. 5 cm diametiens. Cataphylla 2 — 2,5 cm lata sursum angustata,
apice obtusa, summum 1,5 dm longum. Folii solitarii petiolus carnoso-succulentus,
2 — 2,3 dm longus, 6 — 7 mm crassus, vix ad quartam partem usque vaginatus, lamina
trisecta segmentis sessilibus, basi zb etiamve abrupte cuneatis, lateralibus paulum
inaequilateralibus ellipticis dimidia exteriore parte semiovatis quam intermedium ovatum
1,2 — 1,6 dm longum 0,9 — 1,3 cm latum ad tertiarium brevioribus et duplo angustiori-
166
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
bus. Pedunculus carnosus petiolo duplo brevior et tenuior. Spathae purpureae vittis
pallidis lineatae \ — 1,5 dm longae tubus 4 — 6 cm longus, circ. 1,5 cm diametiens,
faucis marginibus valde auriculatis, lamina oblongo-deltoidea valde fornicato-procurva
vel deflexa, 4 — 4,5 cm lata, brevius angustata in acumen angustissimum 2 cm longum
exiens. Spadicis masculi inflorescentia cylindrica 2,5 — 3 cm longa, floribus plerumque
Fig. II. A — C Arisaema Lackneri Engl. A Inflorescentia. B Spadix plantae masculae. C
Flores masculi. — D — GA. Franchetianum Engl. D, F Plantae masculae. E Flores masculi.
Spadix plantae masculae. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
tetrandris sparse obsita, appendix breviter stipitata e basi 7 — 9 mm crassa abrupte
attenuata haud truncata sursum conice attenuata 4,5 — 5,5 cm longa, in medio pro-
curva, apice crassiusculo obtuso.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan, Sz-tschwan und Kansu. —
Sz-tschwan: Distrikt von Tschen-keu-tin , Hong lan sin, um 2000 m (Farges
n. 690 — Herb. Mus. Paris).
Nota. Teste cl. Buchet (1. c. 372) verisimiliter ad hanc speciem pertinet planta feminea
a collectore Thennes e Sz-tschwan in hortum cli. Maurice de Vilmorin introducta, validior
et altior petiolo basi roseo, punctato-maculato, superne attenuato, laminae amplissimae seg-
mentis patentibus, concavo-deflexis, nervis crassis; spathae fauce auriculata marginibus valde
revolutis; ipadicis appendice apice crassiore.
Arisaema.
167
28. A. Lackneri Engl, in Notizblalt Bot. Gart. Berlin II. n. 14 (1898) 186. —
Tuber . . . Cataphylla viridia, summum circ. 1 dm longum. Folii unius post inflores-
centiam evoluti petiolus 4 — 5 dm longus, e basi fere 2 cm ampla sursum attenuatus,
viridis, lamina laete viridis, trisecta, segmentis oblongo-lanceolatis acuminatis acutis,
lateralibus basi obliquis, circ. 1,5 dm longis, 8 cm latis, nervis lateralibus I. utrinque
circ. 15 — 16 parallelis patentibus inter se 6 — 8 mm distantibus, in nervum collectivum
a margine 3 — 4 mm remotum conjunctis. Pedunculus cum folio haud coaetaneus
pallide viridis quam spatha duplo longior, 2,5 cm longus. Spathae tubus anguste in-
fundibuliformis 6 — 7 cm longus, superne 2 cm amplus, albescens, lamina tubo sub-
aequilonga ad faucem utrinque lobata deinde ovato-lanceolata, acuminata, 6 — 7 cm
longa, 4 cm lata, in caudam angustissimam quam tota spatha 3 — 3 V2"Pl° longiorem
5 — 5,5 dm longam 1 mm latam exiens. Spadicis (in specimine masculo solum sup-
petente) inflorescentia elongato-conoidea 4 cm longa, inferne densiflora, 5 mm crassa,
superne laxiflora, in stipitem cylindricum 7 mm longum et appendicem 2,5 cm longam
elongato-conoideam exiens. Flores masculi plerumque 4-andri, antheris subsessilibus,
thecis ovoideis, poro verticali ovato dehiscentibus. — Fig. 31.4 — G.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Burma: Genauerer Fundort nicht bekannt.
Wurde 1897 dem verstorbenen Gartenbaudirektor Lackner mit Paphiopedilum Charles-
worthii (Rolfe) Pfitzer von Burma gesendet.
29. A. Scortechinii Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 503. — Rhizoma hori-
zontale, circ. 1,5 cm crassum. Dioicum. Cataphylla post folium evoluta pedunculum
involventia lineari-lanceolata acuta, summum 7 — 8 cm
longum. Folii petiolus 1,5 — 2,5 dm longus, breviter va-
ginalis, lamina pedati-5-secta, segmentis saturate viridi-
bus vitta longitudinali alba interdum instructis, oblongo-
lanceolatis vel lanceolatis, sensim acuminatis, intermedio
ansa 1,8 — 2,2 cm longa suffulto cum acumine 1 — 1,3 dm
longo, 2,5 — 4 cm lato, lateralibus sessilibus, intermedio
vicinis vix, extimis circ. quarta vel tertia parte breviori-
bus, 1,5 cm latis, nervis lateralibus I. segmentorum paucis
angulo circ. 20 — 30° adscendentibus. Pedunculus petiolo
paullum longior. Spathae tubus pallide viridis 4 cm lon-
gus, 1 cm amplus, fauce auriculis magnis obovatis vel
suborbicularibus 1 ,5 — 2 cm diametientibus patentibus flavo-
viridibus instructus, lamina ovata, acuminata, circ. 5 cm
longa et 2,5 cm lata, antice viridis medio albescens. Spa-
dicis masculi inflorescentia conoidea laxiflora circ. 2,3 cm
longa, basi 3 mm crassa, appendix tenuis 2,5 cm longa
fere subulata flava. Flores masculi brevissime stipitati, tri-
andri, thecis ovoideis rima lineari aperientibus. — Fig. 3 2.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz: Selangor (Abbil-
dung — Herb. Bot. Gart. Calcutta); Pahang (Herb. Bot.
Gart. Calcutta); Penang, Goat Hill um 600 m (Curtis,
Fl. Penang n. 1572 — Herb. Singapore — blühend
Februar, März).
3 0. A. meleagris Buchet in Lecomte, Not. syst. II.
fasc. 4. (1911) 122. — Monophyllum, dioicum. Tuber
parvum, subglobosum vel compressum, 1 — 2 cm diame-
tiens. Cataphylla inferiora rotundato-obtusa, summum
sensim angustatum vel apice rotundatum mucronatum petioli dimidium partem subae-
quans. Folii solitarii petiolus 1,3 — 2,3 dm longus, 1,5—2,5 mm tan tum crassus, an-
guste vaginatus, lamina pedatisecta, segmentis 7, rarius 6 — 9, sessilibus integerrimis vel
Fig. 32. Arisaema Scortechinii
Hook. f. A Habitus. B Spadix
plantae masculae. — Icon. origin.
— J. Pohl delin., A. Engler
direxit.
168 A. Engler. — Araceae-Aroideo.e.
serrulatis rariusve valde eroso-sinuatis elliptico-lanceolatis, 3 — 10 cm longis, 1 — 2,5 cm
latis, basi cuneatis, apice acuminatis brevissime mucronatis vel subulatis, intermediis
aequilongis, basi remotis, extimis utrinque 2 contiguis. Pedunculus petiolo bi'evior.
Spathae 6 — 9 cm longae roseae purpureo-variegatae tubus primum cylindraceus, posterius
infundibuliformis, lamina paullum longior, plerumque pallidior, ad faucem auriculis pa-
tentibus vel oblique surrectis retrorsum semicordatis instructus, lamina angulo acuto
ab auriculis separata erecta vel suberecta, breviter elliptica vel ovata, 3,5 cm longa,
2 cm ampla, basi paullum strangulata, apice acuta vel acuminata, intense purpureo-
variegata. Spadicis masculi et feminei inflorescentia brevissima, 6 — 8 mm longa, ap-
pendix subcylindrica 2 — 3 mm crassa, basi repentino tenuiter (5 — 10 mm longe) atte-
nuata, apice parum exserta, 2,5 — 3,5 cm longa, inferne pallida, tantum purpureo-
variegata, sursum atropurpurea. Flores masculi sessiles, inferiores 4-andri, superiores
2 - 4-andri, thecis subglobosis rima elongata hiante aperientibus. Pistillorum ovarium
flavum obconoideum, in stilum brevem stigmate subgloboso coronatum contracta, 3 —
6-ovulata, ovulis micropylo latiusculo truncato instructis.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Subtropisches Sz-
tschwan: Tschen-keu-tin (Farges n. 393 bis ).
Var. sinuatum Buchet 1. c. 123. — Folii segmenta eroso-sinuata, petiolus quam
pedunculus duplo longior. Appendix inclusa.
Subtropisches Sz-tschwan: Heu-pin, bei Tschen-keu-tin, um 2500 m (Farges
n. 919).
31. A. auriculatum Buchet in Lecomte Not. syst. II. fasc. i. (1911) 123. —
Monophyllum, dioicum. Tuber parvum depresso-sphaeroideum, vix 2 cm diametiens.
Cataphylla latiora, superius 0,8 — 1,3 dm longum, inferne tubulosum, apice deltoideum,
brevissime mucronatum. Folii solitarii petiolus 1,1 — 2,2 dm longus, 2 — 3 mm crassus,
ad tertiam inferiorem partem usque vaginatus, lamina amplissime pedatisecta, intense
viridis, subtus purpurascens, segmentis 13 — 19 oblanceolatis acuminatis, inferne longe
et sensim cuneatis, 5 — 6-plo longioribus quam latioribus, sessilibus, intermediis sub-
aequalibus, propius (circ. 3 mm) insertis, proximis lateralibus vix brevioribus valde
(6 — 17 mm) distantibus, utrinque 3 — 4 admodum brevioribus, extremo perpusillo. Pedun-
culus 1,2 — 1,8 dm longus, circ. 2 mm crassus. Spathae (totius 9 — 11 cm longae)
pallidae roseo-purpureae variegatae superne interruplo-vittatae tubus infundibuliformis
sursum repentino dilatatus, auriculis maximis divaricatis 3 — 3,5 cm longis, basi 1,5 cm
arnplis et porro semicordatis, apice deltoideo-obtusis, retrorsum recte truncatis et angulo
acuto a lamina separatis, intensius purpureis, lamina erecta applanata 4,5 — 5,5 cm
longa, tubo tantum brevior, basi substrangulata, ovato-acuta vel obtusa, medio 2,5 —
3 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia conica 1,2 — 1,5 cm longa, sparsiflora,
appendix tota circ. 7 cm longa, suberecta vel sursum oblique porrecta longe ultra
tubum exserta, sed lamina brevior, e basi longissime elongato-conica, 2 — 2,5 mm crassa,
subrepentino et breviter attenuato-stipitata, apicem versus sensim attenuata, gracillima,
apice obtusiusculo. Flores masculi sessiles, plerumque diandri, subatrati, connectivo
obsoleto, thecis ovoideis, hiatu superiore elliptico.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Subtropisches Sz-tschwan: im Distrikt Tschen-keu-tin (Farges — Herb. Mus.
Paris).
32. A. cordatum N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 177. — Mono-
phyllum dioicum. Folii petiolus circ. 4,5 dm longus, basi breviter vaginatus, brunneus,
atroviridi-maculatus, lamina pedatisecta, segmentis sessilibus oblongo-ellipticis utrinque
acutis, 1,25 — 1,7 dm longis, 5 — 6,2 cm latis. Pedunculus circ. 0,5 — 1 dm longus
(vel longior). Spathae tubus 3 — 3,5 cm longus, cylindricus, faucis marginibus late
auriculiformibus rotundatis, lamina ampla explanata triangularis acuta circ. 5 — 6 cm
longa, cum auriculis totidem lata. Spadicis appendix in filum tenue quam spatha duplo
longius (circ. 1,5 dm) attenuata.
Arisaema. 169
Monsungebiet.
Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Kuan-tung: Tai-Mo-Gebirge gegen-
über von Hongkong, um 2300 m (Westland n. 92 — Herb. Kew); Lantao-Insel und
Taimoshan, um 760 m, Honkong New Territory (Dünn a. Tutcher).
33. A. filiforme (Reinw.) Blume in Rumphial. (1835) 102, t. 28; Kunth, Enum. III.
(1841) 18; Schott, Syn. (1856) 27, Gen. Ar. (1858) t. 6, fig. 1 — 10, 28, Prodr. (1860)
34; Miq. Fl. Ind. bat. VII. (1855) 197; Engl, in DC. Mon. Phan. VI. (1879) 541;
Koorders, Excursionsfl. v. Java I. (1911) 266, Fig. 22. — Arum filiforme Reinw.
in Blume Cat. Gew. Buitenzorg (1823) 103. — Arisaema Makoyanum Kunth
in Ind. sem. Hort. Berol. (18 45) 9. — A. stictopodum Miq. Fl. Ind. bat. III.
(1855) 219; Schott, Prodi 1 . (1860) 55. — Rhizoma horizontale circ. 2 cm crassum,
post folia 1 — 2 cataphylla et pedunculum emittens. Catapbylla lineari-lanceolata,
summum circ. 2 dm longum. Foliorum petioli 4 — 5 dm longi, tenues, virides vel
variegati, lamina pedatisecta, segmentis ellipticis vel elliptico-lanceolatis (l — 1,5 cm)
longe acuminatis, in partem aristiformem (5 — 8 mm longam) exeuntibns, basi acutis,
intermedio 2 — 3 cm longe ansato, 1,25 — 1,5 dm longo, 0,75 — 1 dm lato, proximis
subaequilongis brevius ansatis, extimis minoribus fere duplo angustioribus sessilibus.
Pedunculus tenuis, saepe 5 dm longus. Spathae tubus infundibuliformis circ. 5 cm
longus, 2 cm amplus, viridis, pallide vittatus, lamina faucis marginibus latiuscule
recurvis alropurpureis, ceterum ovato-lanceolata procurva, longe acuminata, 1 dm et ultra
longa, inferne 4 — 5 cm lata, viridis vel partibus superiore et lateralibus inter nervös
purpurascens vel tota purpurea. Spadicis unisexualis vel bisexualis inflorescentia quam
tubus paullum brevior, mascula in spadice masculo circ. 4 cm longa, in spadice andro-
gyno supra inflorescentiam femineam aequilongam 1,5 — 2 cm longa, appendix purpurea
3,5 — 4 cm longe conoidea, basi florum sterilium rudimentis subuliformibus paucis
sparsissimis circ. 2 — 3 mm longis obsita vel iis destituta, procurva, ad dimidiam spatham
deflexa atque in filum tenue quam spatha duplo longius (2 dm) et dependens attenuatum.
Flores masculi breviter stipitati, plerumque triandri, thecis ovoideis violaceis rimula
brevi basali aperientibus. Florum rudimenta interdum anthera una pröpe basin rudi-
menti subuliformis sita instructa. Pistilla' ovoidea in stilum brevem stigmate discoideo
coronatum attenuata, 3 — 5-ovulata.
Var. a. typicum Engl. — Florum sterilium rudimenta adsunt.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Java: in feuchten Bergwäldern (Commer-
son, Reinwardt, Jagor, Nagel, Fleischer, Hillebrand u. a. — Herb. Leiden, Berlin,
Buitenzorg, Lobbn. 127 — Herb. Kew); Tangkuban prahu um 1600- 2300 m (Zol-
linger n. 2000), oberhalb Tjibodas am Pangerango von 1500 — 2300 m (A. Engler,
Reise nach Java u. Brit. Indien n. 4629, 4700), auf dem Gede, 1400 — 2000 m, sehr
häufig (Pulle n. 4046, Koorders n. 32039/2 und 31882/2), Kawatjenkeung (Scheffer —
Herb. Buitenzorg), Kawahmanuk bei Garut, 1600 — 1800 m (A. Engler, Reise nach
Java usw. n. 5230 — Herb. Berlin), Südost-Sendärä, etwa 1600 m (J. A. Lörzing —
Herb. Berlin), Preanger, Tjandjoer (Koorders n. 31903, 32030 — Herb. Buitenzorg),
Pasoeroeam (Koorders n. 38158 — Herb. Buitenzorg). — Ost-Java: auf dem Tengger
bei Tosari im Regenwald in Schluchten, um 1500 — 1600 m (A. Engler, Reise nach
Java n. 508 8).
Var. ß. fallax (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 542. — A. fallax
Schott in Miq. Ann. Mus. Lugd. Rat. I. (1863 — 64) 123. — Spadicis inflorescentia
mascula genitalibus rudimentariis destituta.
Java (Zippelius — Herb. Leiden).
Var. y. sumatranum Engl, in Engl. Rot. Jahrb. XXXVII. (1905) 142. — Folii
segmenta extima ad basin ansarum segmentorum II. ansa brevi 0,5 cm longa instructa.
Sumatra: oberhalb des Sees Ranan, um 1000 m (H. 0. Forbes n. 2155 —
Herb. Hort. Galcutta, Herb. Brit. Mus.), Dunpo, um 2300 m (H. 0. Forbes n. 2424a,
170
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
2448a), Gipfel des Dolok Dündabinen (Hagen — Herb. Buitenzorg), Gajö Loeös (van
Daalen — Herb. Buitenzorg).
34. A. Wrayi Hemsley in Journ. of bot. (1887) 205; N. E. Brown in Gard. Chron.
Ser. 3. V. (1889) 136; Bot. Mag. (1890) t. 7105; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
503. — Dioicum. Bhizoma breve radicibus dense obtectum. Cataphylla pedunculum cir-
cumdantia acuta, summum circ. 7 cm longum. Folii petiolus 3,5 — 4,5 dm longus, supra
terram haud vaginatus, albo- et viridi-marmoratus, rubropunctatus, lamina saturate viridis
pedati-7 — 9-secta, segmentis
fere omnibus ansis flavoviridibus
purpureo-punctatis insidentibus,
anguste elliptico-lanceolatis lon-
gissime acuminatis in partem
aristiformem 0,5 — 1 cm longam
exeuntibus, basi acutis, inter-
medio ansa 2 — 3 cm longa
suffulto cum acumine circ. 1,3 —
1,9 dm longo, 2 — 4 cm lato, la-
teralibus vicinis ansis 1 — 1 ,5 cm
longis insidentibus paullum tan-
tum brevioribus, extimis autem
breviter ansatis fere duplo mi-
noribus, nervis lateralibus I.
paucis angulo acuto adscenden-
tibus in nervum collectivum a
margine 3 — 5 mm remotum con-
junctis. Pedunculus petiolo lon-
gior 5 — 5,5 dm longus, inferne
fere 1 cm crassus. Spathae tubus
infundibuliformis circ. 5,5 cm
longus, supra 2,5 cm amplus,
pallidus, faucis marginibus auri-
culiformibus semiorbicularibus
viridis, lamina oblongo-lanceo-
lata longe acuminata, 9 cm
longa, 3 cm lata, flavo-viridis vel
lilacina, erecta. Spadicis masculi
inflorescentia elongato-conoidea
4,5 cm longa, sparsiflora, inferne
circ. 4 mm crassa, appendix nuda
filiformis ad laminae medium us-
que erecta deinde curvata depen-
dens, circ. 1,8 — 3 dm longa,
flavovirens; spadicis feminei in-
Fig. 33. Arisaema Wrayi Hemsley. A Habitus. B Spadix
plantae masculae. C Flos masculus. D Spadix plantae
femineae. E Pistillum longitudinaliter sectum. i^Pistillum
anomalum. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler
direxit.
florescentia densa circ. 2,5 cm longa, 7 mm crassa, appendix ad 2,5 cm longitudinis
florum (masculorum) rudimentis subuliformibus 2 — 3 mm longis infimis interdum an-
theriferis obsita. Flores masculi sessiles plerumque triandri, thecis obovoideis poro
rotundo apicali aperientibus. Pistillorum Ovaria breviter ovoidea 3 — 5-ovulata, in stilum
breviorem stigmate discoideo subpenicillato coronatum contracta. — Fig. 33.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka. — Perak: am Larut, im dichten
Begenwald auf humusreichem Boden, 800 — 1300 m (Wray, Scortechini n. 262,
399 — Herb. Mus. Perak, Kunstler n. 5421 — blühend im Nov. 1885, A. Engler,
Heise nach Java u. Brit. Indien n. 5314 — blühend im Februar 1906); Taiping Hills
(Derry — Herb. Singapore).
Arisaema.
171
§ 5. Clavata Engl.
Spadicis appendix supra inflorescentiam fertilem plerumque nuda, interdum florum
abortivorum rudimentis subuliformibus pauris instructa, plerumque cvlindrica vel clavi-
formis, interdum basin versus in inflorescentiam contracta, sed baud supra stipitem
truncata. Spatbae faucis margines haud auriculati. Antherarum tbecae baud fissura
lunata debiscentes. Folia pedatisecta vel saepius radiata.
Foliorum lamina pedatisecta.
a. Spathae tubus ovoideus
b. Spathae tubus infundibuliformis.
ct. Spathae lamina haud vel breviter acuminata.
I. Spatbae lamina vix tubum aequans, sub-
rhombea vel breviter elliptica
II. Spathae lamina oblonga tubum aequans . .
ß. Spathae lamina oblongo-lanceolata, in acumen
filiforme exiens
Foliorum lamina radiato-secta (interdum in speciebus
diphyllis unum folium pedatisectum).
a. Spadicis appendix haud stipitata, interdum supra
inflorescentiam fertilem florum sterilium rudimentis
paucis obsita.
ct. Appendix ultra spathae faucem vix vel paullum
exserta.
I. Appendix e basi crassiore cvlindrica . . .
II. Appendix subcylindrica.
1. Folii segmenta usque 12, haud caudata.
* Folii segmenta haud ultra 2 dm longa .
** Folii segmenta 2,3 — 3,5 dm longa. .
2. Folii segmenta 1 — 20, ± longe caudata .
III. Appendix tenuis apice ± clavata.
1. Folii segmenta 6.
* Folii segmenta 1,2 — 1,7 dm longa. .
** Folii segmenta circ. 1 dm longa. . .
2. Folii segmenta 7 — \ \
IV. Appendix crassiuscula, clavil'ormis.
1. Spathae lamina acuminata, tarnen haud
caudata
2. Spatbae lamina longe caudata
t j. Appendix, ultra spatbae faucem dr exserta.
I. Appendix quam inflorescentia brevior . . .
II. Appendix quam inflorescentia longior . . .
b. Spadicis appendix rfc: stipitata at supra partem
stipitiformem baud truncata.
ct. Spadicis appendix ultra spathae tubum vix ex-
serta.
I. Appendix crassiuscula apice rugosa vel echi-
nata
II. Appendix crassiuscula apice laevis.
\ . Appendix supra inflorescentiam florum
sterilium rudimentis instructa
2. Appendix florum sterilium rudimentis haud
instructa.
* Spathae cauda vix 2,5 cm longa. . .
35. A. flavum.
36. A. clavatum.
37. A. Du-Bois-Reymondiae.
3 8. A. Mildbraedii.
39.
A.
pulchrum.
40.
41.
42.
A.
A.
A.
erubescens.
hypoglaucwn.
consangiiineum.
43.
44.
A.
A.
filicaudatum.
Kerrii.
45.
A.
concinnum.
46.
47.
A.
A.
fratcrnum.
Lesclicnaultü.
48.
49.
A.
A.
enneaphyllum.
Schiniperianum
50. A. eclrinatum.
51
52.
A. polyphyllum.
A. ruwenzoricum.
172
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
** Spathae cauda circ. 8 cm longa. . . 53. A. eaudatum.
ß. Spadicis appendix ultra spathae tubum longius
exserta et stlpitata 54. A. Bottae.
Species hujus gregis imperfecte cognita . . 55. A. brevipes.
35. A. flavum (Forsk.) Schott, Prodr. (1860) 40; Engl, in DC. Mon.
(1879) 548; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 503; Bot. Mag. (1900) t.
Arum flavum Forsk. Fl. aeg. arab. p. CXX. n. 525 (1775) 157, Cent. VI,
Arisaema abbreviatum Schott in Österr. bot. Zeitschr. VII. (1857) 382, Prodr. (
Phan. II.
7700. —
n. 5. —
1860) 40;
c
Fig. 34. Arisaema flavum (Forsk.) Schott. A, B Spatha.
G Spadix androgynus. D Flos masculus. E Pistillum longi-
tudinaliter sectum. — Icon. origin. — J.Pohl delin., A. Engler
direxit.
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 548. — Dochafa flava Schott, Syn. (1860) 24,
Gen. Ar. (1858) Append. — Monoicum. Tuber subglobosum parvum 2 — 3 cm diametiens.
Cataphylla lata subacuta, petiolus et caulem laxe amplectenlia, rosea, summum circ.
2,5 dm longum obtusiusculum.
Foliorum plerumque 2 petioli
2 — 4 dm Iongi, ad 4 / 5 longitu-
dinis vaginati, lamina pedati-
secta segmentis 9 — 1 1 oblongis
vel oblongo-lanceolatis, inter-
medio interdum ovato-lanceo-
lato subansato 5 — 8 cm longo
2 — 3 cm lato, lateralibus bre-
vioribus basi cuneata sessilibus,
omnibus anguste acuminatis acu-
tis, nervis lateralibus I. angulo
acuto adscendentibus utrinque
2 — 3 inter costam et marginem
procurrentibus. Pedunculus 3 —
5 dm longus; spathae tubus ovoideus fauce leviter constrictus circ. 1,5 cm longus, viridis,
lamina erecta ovata, parum procurva, 2 — 3 cm longa, 1,5—2 cm lata, acuminata, nervis
viridibus exceptis intus atropurpurea. Spadicis inflorescentia vix 2 cm longa, androgyna,
feminea quam mascula triplo brevior, 5 mm crassa, appendix 2 — 3 mm longa, 1,5 mm
crassa. Flores masculi subsessiles, diandri, thecis obovoideis, poro rotundo aperientibus.
Pistilla breviter obovoidea, 3 — 5-ovulata, stigmate discoideo coronata. — Fig. 34.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. - — Unterprovinz
des abyssinischen und Galla-Hochlandes mit Eritrea und Yemen. — Yemen:
bei Tais, am Fuß des Berges Sabor (Forskai — Herb. Kopenhagen, Kiel, Brit. Mus.).
Mediterrangebiet. — Armenisch-iranisches Hochland — Afghanistan:
Kurrum Tal (J. E. P. Aitchison n. 776 — Herb. Kew, Hort. Calcutta — blühend im
Dezember 1879).
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Subtropischer West-
Himalaya: Simla um 1600— 2300 m (Hooker f.); Elysium Hill, um 2200 (Gamble
n. 4722A), zwischen Hollyoak und Convent, um 2500 m (Gamble n. 6246 D); Chumbi
(G. King's Collector — ■ Herb. Hort. Calcutta — blühend im Mai); Sungla, um 2800 m
(Herb. G. Kurz n. 4105); Garhwal, um 3109 m (Strachey et Winterbottom).
36. A. clavatum Buchet in Lecomte Not. syst. II. fasc. 4. (1911) 121. — Di-
phyllum, dioicum; planta feminea plerumque validior. Tuber hemisphaericum vertice
depressum (in primo anno ovoideum, laterale). Cataphylla obtusa, inferiora subrotundata,
summum petioli vaginam subaequans. Foliorum petioli fere ad dimidium usque vaginati,
lamina pedatisecta, segmentis 7 — 13 sessilibus lanceolatis acuminatis, basi cuneatis,
5 mediis subaequalibus 1 — 2 dm longis 3 — 6 cm latis, costis valde manifestis, nervis
lateralibus I. atque nervo collectivo tenuissimis. Pedunculus petiolo valde brevior.
Spatha tota 0,8 — 1,6 dm longa, plerumque purpurea, rarius subviridis, extus pallidior
et parum vel haud vittata, intus in dimidia vel tertia superiore parte vitta media soli-
taria tenuissima rariusve obsoleta lineata, tubus infundibuliformis circ. 3,5 — 8 cm longus,
Arisaema.
173
medio 1,5 — 2,5 cm amplus, marginibus superne hiantibus atque late sensim et arcuatim
expansis, haud revolutis, lamina vix tubum aequans ab illo angulatim vel strangulatim
manifestissime separata, erecta, subrhombea vel breviter elliptica, acuta vel brevissime
acuminata. Spadicis masculi inflorescentia elongato-conoidea, 1,2 — 2 cm longa, basi
3 — 4 mm crassa, sparsiflora, feminei inflorescentia ellipsoidea vel conoidea 2 — 2,5 cm
longa, 7 — 8 mm diametiens, appendix haud stipitata 3 — 7 cm longa, erecta, longe et
anguste cylindracea, supra inflorescentiam ima quarta parte florum rudimentis hamulato-
subulatis paucissimis sparsis obtecta, apice in clavulam 3 — 5 mm crassam 0,5 — 1 cm
longam exiens. Flores masculi subsessiles purpurei diandri, thecis globosis apice poro
dehiscentibus. Pistillorum ovarium obovoideum, in stilum 1 mm longum stigmate
hemisphaerico coronatum contractum, 3 — 4-ovulatum, ovulis funiculo longiusculo et
micropyle latissima campanulata instructis.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Sz-tschwan: Tschen-
keu-tin (Farges n. 393 ter ), im Wald d'Heu-pin bei Tschen-keu-tin, um 1400 m ü. M.
(Farges n. 1227 — Herb. Mus. Paris).
37. A. Du-Bois-Reymondiae Engl. n. sp. — Dioicum. Foliorum petioli virides, lamina
subtus paullum glaucescens pedatifida, 9-secta, segmentis lanceolatis, intermedio breviter
ansato atque lateralibus extimis paul-
lum brevioribus exceptis circ. 8 —
6 cm longis, 1—1,2 cm latis. Pe-
dunculus tenuis. Spathae pallide vi-
rentis tubus infundibuliformis basi
truncatus 5,5 cm longus, superne
fere 2 cm amplus, lamina oblonga
acuta 7 cm longa, 3 cm lata. Spa-
dicis inflorescentia mascula circ. 2 cm
longa, florum sterilium rudimentis
paucis superata, appendix claviformis
circ. 6 cm longa, superne 6 mm crassa.
Flores masculi 3 — 4-andri. Florum
sterilium rudimenta 3 mm longa.
Subtropisches ostasiatisches
Übergangsgebiet. — China, Prov.
Kiangsu: Tühinskiang am Yang-tze,
um 100 m (Frau Marie Du Bois-
Reymond — Herb. Berlin — blühend
im April).
38. A. Mildbraedii Engl. inWiss.
Ergebn. d. Deutsch. Zentr. Afr.-Exped.
1907—1908, Bd. II. (1910 — 1914)
55. — Diphyllum, dioicum, usque
9 dm altum. Tuber globosum. Cata-
phylla 2 — 3, summum usque 1 dm
longum. Foliorum petiolus vagina
1 — 3 dm longa instructus, usque
8 dm longus, lamina pedatisecta seg-
mentis 7 — 9 inter se 3 — 4 mm re-
motis, breviter ansatis vel extimis
sessilibus, omnibus oblongo-lanceo-
latis, 0,5 — 2,5 cm longe acuminatis
acutissimis, subtus glaucescentibus, nervis segmentorum numerosis (utrinque circ. 6)
tenuibus, arcuatim adscendentibus procul a margine conjunctis. Pedunculus quam petioli
brevior, usque 5,5 dm longus; spathae viridis tubus circ. 5 — 6 cm longus, 1,5 — 2,5 cm
amplus, lamina oblongo-lanceolata usque 8 cm longa et acumine fere filiformi 5 — 6 cm
Fig. 35. Arisaema Mildbraedii Engl. A Habitus. B Spa-
dix plantae masculae. C, D Flores masculi. — Icon.
origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
174 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
longa aucta, decurva. Spadicis sessilis masculi (qui tantum praestat) inflorescentia circ.
3 cm longa, cylindrica, appendix nuda superne claviformis 3 — 4 cm longa. Flores bre-
viter stipitati 2 — 3-andri thecis subglobosis. — Fig. 35.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Ostafrikanische und südafrikanische Steppenprovinz. — Unterprovinz
des zentralafrikanischen Zwischenseenlandes: Vulkangebiet im N des Kiwu-
Sees: im Bambuswald des Sabinjo-Mgahinga-Sattels, 2500 m ü. M., ganz vereinzelt
(Mildbraed n. 1746 — blühend Ende Nov. 1907); Insel Kwidjwi im Kiwu-See, an sehr
feuchten schattigen Stellen des Regenwaldes, 1700m ü.M. (Mildbraed n. 1216 —
blühend im Sept. 1907).
Nota. Species magnitudine omnium partium valde variabilis.
39. A. pulchrum N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 252, t. 6. —
Monophyllum, monoicum (an semper?). Tuber . . . Cataphylla . . . Folii solitarii
petiolus pallide viridis, rubescens, rubro- et purpureo-variegatus, lamina supra obscure
viridis, subtus glaucescens, radiato- circ. 1 0-secta, segmentis obovato- vel obverse
lanceolatis, a suprema quarta parte basin versus cuneatim angustatis, apice distincte
cuspidatis (circ. 1 cm), intermedio 1,3 dm longo, superne 4 — 4,5 cm lato, lateralibus
paullum minoribus, nervis lateralibus I. numerosis angulo circ. 45° a Costa abeuntibus
inter se 5 — 7 mm distantibus, in nervum collectivum a margine 2 — 3 mm remotum
conjunctis. Pedunculus pallide viridis, sursum rubro-brunnescens; spathae tubus in-
fundibuliformis, circ. 8 cm longus, inferne 1,3 cm, superne 2,5 cm amplus, pallide
viridis, basi purpurascens, albo-vittatus, faucis marginibus revolutis, lamina ovato-lanceo-
lata valde procurva flavo-virens, albo-vittata, circ. 6 cm longa, 5 cm lata, in caudam
reliquae laminae parti aequilongam (6 cm) ex viridi brunnescentem angustata. Spadicis
androgyni (in specimine unico ab autore viso) inflorescentia feminea cylindrica, 1,5 cm
longa, paullum ultra 1 cm crassa, densiflora, mascula 2,5 cm longa anormalis floribus
paucis fertilibus atque pluribus florum sterilium rudimentis subulatis sparsis composita,
appendix claviformis 5 cm longa, superne 6 — 7 mm, inferne 1 cm crassa, viridis, paullum
ultra faucem exserta. Flores masculi fertiles stipitati, 3 — 5-andri, purpurascentes.
Pistillorum ovarium breviter ovoideum, usque 5-ovulatum, in stilum brevem stigmate
minuto coronatum contractum.
Monsungebiet. Spezielle Heimat unbekannt (Von W. Ball in die Kultur ein-
geführt).
40. A. erubescens (Wall.) Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 30, Prodr.
(1860) 53; Blume in Rumphia I. (1835) 93; Kunth, Enum. III. (1841) 16; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 558; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 506. — Arum
erubescens Wall. PI. as. rar. II. (1831) 30, t. 135. — Arisaema vituperatum Schott
in Bonplandia VII. (l 859) 28 pr. p. — Monophyllum, dioicum. Tuber parvum subglobosum.
Cataphylla inferne tubulosa, superne lineari-lanceolata, ut petiolus atque pedunculus
rosea purpureo-variegata, summum.circ. 1,5 dm longum. Folii petiolus circ. 2,5 — 4 dm
longus, anguste vaginatus, variegatus, lamina subtus glauca, radiato-secta, segmentis
9 — 13 (2 3 teste Schottii) lineari-lanceolatis longe acuminatis in partem aristiformem
3 — 5 mm longam exeuntibus, basin versus cuneatim angustatis, sessilibus, intermedio
1 — 1,8 dm longo, superne 1,5 — 2,5 cm lato, lateralibus paullum brevioribus et an-
gustioribus, nervis lateralibus arcuatim a costa abeuntibus tenuissimis in nervum col-
lectivum a margine circ. 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus 2 — 5 dm longus,
inferne 0,5 — 1 cm crassus; spathae tubus cylindroideus albo- et roseo-vittatus, 4 — 6 cm
longus, superne 1 — 1,5 cm amplus, faucis marginibus angustis patentibus albis, lamina
intus albo- et roseo-vittata, extus rosea et purpurascenti-vittata, ovato- vel oblongo-
lanceolata, sine acumine circ. 5 — 6 cm longa, inferne 3 cm lata, in acumen 2 — 3 cm
longum angustata. Spadicis feminei inflorescentia breviter conoidea circ. 1,5 cm longa
inferne 1 cm crassa, 'densiflora, appendix breviter stipitata, clavata, e basi ad 6 mm
incrassata sursum leviter attenuata, superne cylindroidea, 3 mm crassa. Pistilla ob-
ovoidea, stigmate sessili subhemisphaerico albo coronata. — Fig. 36 D — E.
Arisaema.
175
Temperierter Himalaya. — Nepal (Wallich n. 8915 pr. p., 8917 — Herb.
Berlin).
41. A. hypoglaucum Craib in Kew Bull. (1912) 418. — ■ Monophyllum dioicum.
Tuber depresso-globosum. Folii petiolus longus, lamina subtus glauca radiato-secta,
segmentis 7 lanceolatis apice caudato-acuminatis lanceolatis basin versus cuneatis,
sessilibus, 2,3 — 3,5 dm longis, 4,5 — 7 cm latis, nervis lateralibus I. numerosis in nervum
collectivum conjunctis. Pedunculus folio brevior; spathae tubus vix 4 cm longus, lamina
Fig. 36. A — G Arisaema consanguineum Schott. A Habitus. B Spadix plantae masculae.
G Spadix plantae femineae. — D, E A. erubescens (Wall.) Schott. D Spatha. E Spadix. —
F A. concinnum Schott. G, IL A. concinnum Schott var. alienatum Engl. G Spadix plantae
masculae. H Spadix plantae femineae. — Icon. origin. — J. Pohl dehn., A. Eng ler direxit.
basi auriculala, anguste elliptica, 8 cm longa, 3,5 cm lata. Spadicis feminei infiores-
centia sessilis, appendix validiuscula, 4 cm longa, basi 3 mm diametiens, florum sterilum
rudimentis filiformibus paucis inferne obsita.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — NW-Siam: Chiengmai, im immergrünen
Uferwald am Doi-Sootep, um 1200 — 1500 m (Kerr n. 1874 pr. p.). — Nicht gesehen.
42. A. consanguineum Schott in Bonplandia VII. (1859) 27, Prodr. (1860) 52
emend. — A. consanguineum Schott, Hook. f. Fi. Brit. Ind. VI. (1893) 505; Engl, in
Bot. Jahrb. XXXVI, Beiblatt n. 82 (1905) 11. — A. erubescens Schott var. con-
sanguineum Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 558. — A. Tatarinowii Schott in
176 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Bonplandia VIT. (1859) 27, Prodr. (1860) 53; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 559,
in Engl. Bot. Jahrb. XXIX. (1901) 236. — A. vituperatum Schott in Bonplandia VII.
(1859) 28, Prodr. (1860) pr. p. — A. filamentosum Wall. Cat. 1155. — Pun-ha. —
Monophyllum, dioicum. Tuber depresso-globosum usque 1 dm diametiens. Cataphylla
inferne tubulosa, superne elongato-linearia, summum 1,5 — 2 dm longum. Folii solitarii
petiolus 4 — 8 dm longus, ad medium usque vaginatus, inferne glaucescehs, superne
viridis, interdum variegatus, Iamina subtus glaucescens, radiato-1 I — 21-secta, segmentis
elongato-lanceolatis, repentino in cuspidem subulatam vel aristiformem praelongam 1,2 —
8 cm metientem acuminatis, basi cuneata sessilibus, integris, cum cuspide 1,2 — 1,9 dm
longis, 1 — 2 cm latis, interdum etiam latioribus, nervis lateralibus I. angulo acuto
patentibus numerosis in nervum collectivum a margine 3 — 4 mm remotum conjunctis.
Pedunculus quam petiolus brevior 3 — 5 dm Jongus; spathae tubus cylindricus 7 cm
longus, 1,5 cm amplus, extus viridi-glaucescens, intus ± intense purpureo-vittatus,
faucis marginibus angustis patentibus, Iamina erecta ovato- vel oblongo-lanceolata,
longissime in caudam subuliformem reliquae spathae aequilongam deflexam 1 — 1,3 dm
metientem contracta, tota vel loco nervorum vittis albis exceptis purpurea. Spadicis
masculi inflorescentia fertilis circ. 2 — 2,5 longa, densiflora, sterilis circ. 0,5 — 1 cm
longa, florum abortivorum rudimentis paucis usque numerosis longiusculis subulatisvel2 — 3-
furcatis, viridibus, 3 — 4 mm longis, feminei inflorescentia circ. 2 cm longa, 6 — 7 mm
crassa, florum abortivorum rudimentis sparsis superata, appendix claviformis basin et
apicem versus paullulum attenuata, 3 — 3,5 cm longa, medio 3 — 4 mm crassa. Flores
masculi fertiles brunnescentes, 3 — 4-andri, breviter stipitati, thecis subglobosis, poris
dehiscentibus. Pistilla ovoidea, stigmate .sessili coronata. — Fig. 36 J. — G.
Nota. Species late distributa et valde variabilis, magnitudine, segmentorum numero atque
latitudine, imprimis longitudine acuminum, etiam spathae magnitudine et colore, inflorescentiae
sterilis rudimentis plus minusve numerosis. Specimina in herbariis asservata potius formae
quam varietates esse videntur; etiam Status stirpis juvenculae et stirpis magis adultae segmen-
torum numero, latitudine longitudineque variat.
f. latiseetum Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXIX. (1901) 236. — A. Giraldii
Baroni in Bull. B. Soc. Toscana Ortic. (1893) t. XII. et Bull. Soc. Bot. Ital. (1893)
515. — Foliorum segmenta 9 — 13 medio 3 — 4,5 lata.
Temperiertes Ostasien.
a. Provinz des temperierten Himalaja, Yünnan, Sz-tschwan, Schensi,
Hupeh und Kansu. — Himalaya: Chumbi, Ja-ssi-dum (King's Collector — Herb.
Bot. Gart. Calcutta); Sikkim, um 1600 — 2900 m (Hooker f. in Hook. f. et Thomson,
Herb. Ind. or.), Darjeeling um 2300 m (Gamble n. 10327 — blühend April); SO.-
Sikkim: Phadonchen, um 2300 — 2600 m (W. W. Smith). — Hoch-Yünnan: Trockene
Plätze am Bande der Gebüsche in den Seitentälern am Ostabhang des Tali-Bange (25° 40')
um 2600 — 3000 m [G. Forrest n. 4852 — Herb. Edinburgh), an den Bergen der
Nordostgrenze des Likiang-Tales (27° 12'N) um 3000 — 3 300 m (G. Forrest n. 2 43 i —
blühend im Juni), unter 27° 10' um 3300— 3600 m (G. Forrest n. 2444 — Herb.
Edinburgh — -blühend im Juni) ; südl. Yünnan, Plateau Lon-gou, 1 9 km südl. von
Möng-kou (Meister — Herb. Berlin), — Sz-tschwan: Batang (Soulie n. 3898 —
Herb. Mus. Paris): Tsaku-lao (v. Hosthor n n. 2562 — f. latisecta fruchtend — Herb.
Christiania, Herb. Berlin). — Schensi; im Norden: Thui-kio-tsuen (Giraldi n. 6190 —
Herb. Biondi), an der Spitze des Si-ku-tzui-san (Giraldi n. 6189 — Herb. Biondi),
Berg Miao-Wang-san (F. Hugh — Herb. Brit. Mus.); Lun-san (Giraldi n. 6184 —
Herb. Biondi, Herb. Berlin — f. latisecta). — Hupeh (Henry n. 4546, 4653, 5397,
5937, zum Teil f. latisecta); Patung (E. H. Wilson n. 372 — Herb. Berlin), Nanto
(E. H. Wilson n. 372a — Herb. Berlin). — Tschili: »Peking« (Herb. Bot. Gart.
St. Petersburg).
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet mit dem subtropischen
Himalaya, Yünnan usw. — Himalaya: Kumaun (King — Herb. Calcutta, Berlin);
Nepal (Wallich n. 8915 pr. p. — Herb. Berlin); in Sikkim hinabsteigend bis 1600 m
Arisaema. 177
ü. M. (Hooker f.), Tong, um 4 300 — 4 600 m (W. W. Smith u. Cave n. 878), Churra
(Herb. Kew). — Yünnan: Mengtze, um 1900 m (Henry n. 101 333A. — Herb. Kew). —
Sz-tschwan: Nan-tschwan (Bock, von Rosthorn n. 644, 2104, 2106, 2107, 2110,
2111. — Herb. Christiania, Herb. Berlin). — Kwantung: auf dem Lo-fu-schan um
1600 m (B. C. Henry — Herb. Hance n. 22 312, Herb. Brit. Mus.).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. -- Khasia (Griffith, Hook. f. et Thoms. —
Herb. Kew), Maphlang (C. B. Clarke n. 38266), Stilüng Hill um 2100 m (C. B. Clarke
n. 18623 — fruchtend Oktober, n. 3 8224 — blühend im Juni). — Assam: Munipur,
Mao 1600 m (G. Watt n. 686, 7116 — Herb. Bot. Gart. Calcutta). — Burma:
Sin-lum Bhamo, um 1900 m (Leveson — Herb. R. E. P. Calcutta), Indine (Herb. Bot.
Gart. Calcutta), Chin Hills (R. Dun n. 185), Fort Stedman (Herb. Bot. Gart. Calcutta),
Mokokehang in den Naga Hills (G. Watt — Herb. R. E. P. Calcutta), Kohima (Prain).
— NW.-Siam: Chiengmai, im immergrünen Regenwald um 1200— 1500 m (Kerr
n. 1874 pr. p.).
Var. Davidianum Engl. — A. Davidianum Engl, in Bot. Jahrb. XXV. (1898)
27. — Spadicis masculi inflorescentia supra partem fertilem 2 cm longam parte 1,2 cm
longa, floribus abortivis remotiusculis numerosis longiusculis subulatis vel 2 — 3-furcatis
obsita.
Yünnan (Abbe David — Jardin des plantes, Paris, Bot. Gart. Berlin).
43. A. filicaudatum N. E. Erown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1880) 253; Hook. f.
Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 507 et in Trimen Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 351. —
Monophyllum, dioicum. Folii solitarii petiolus circ. 3 dm longus, lamina radiato-6-secta,
segmentis late lanceolatis vel oblongo-lanceolatis apice acuminalis in partem aristiformem
exeuntibus, basi cuneatis breviter ansatis, intermedio circ. 1,7 dm longo, superne 6,5 cm
lato, extimis 1,25 dm longis, 3,5 cm latis. Pedunculus petiolum subaequans; spathae
tubus circ. 3,7 cm longus, lamina latissime ovata vix 2,5 cm longa, circ. 3,3 cm lata,
abrupte in caudam filiformem 1 ,5 dm longam apice leviter clavatam contracta. Spadicis
masculi inflorescentia circ. 1,2 cm longa, tenuis, inferne densiflora, appendix tenuis
basi haud incrassata, supra medium breviter attenuata, apice leviter clavata. Flores
masculi tetrandri.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon: Morowak Korale um 1000 m (Thwaites n. 3980 — Herb. Kew — Juli
1868).
44. A. Kerrii Craib in Kew Bull. (1912) 418. — Monophyllum, dioicum, circ.
4 dm altum. Folii petiolus maculatus, lamina radiato-secta, segmentis 6 lanceolatis, in
acumen lineare circ. 5 mm longum angustatis, basi angustata sessilibus, 1 dm longis,
circ. 1,7 dm latis, nervis lateralibus l. cum nervo collectivo supra subconspicuis. Spathae
tubus 4 cm longus, 1 cm diametiens, lamina 3,8 cm longa, 3,3 cm lata, in caudam fere
1 ,5 dm longam exiens. Spadicis masculi inflorescentia 1 ,5 cm longa, 2 mm crassa,
appendix ima basi 1,5 — 2 mm crassa, superne arcuata et summo apice 4 mm crassa.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — NW.-Siam: Chiengmai, im immergrünen
Regenwald am Doi Sootep um 1200 m (Kerr n. 620).
45. A. concinnum Schott in Bonplandia VII. (1859) 27, Prodr. (1860) 50; Hook. f.
in Bot. Mag. (1871) t. 5914; Engl, in DC. Mon. Phan. VI. (1879) 556; Gardn. Chron.
XIII. (1880) 434; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 505. — A. affine Schott in Bon-
plandia VII. (1859-) 27, Prodr. (1860) 45. — A. concinnum var. affine Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 557 pr. p. — Monophyllum, dioicum, interdum monoicum. Tuber
globosum. Cataphylla inferne tubulosa, superne, lineari-lanceolata, summum usque 2,5 dm
longum. Folii solitarii petiolus 3—6 dm longus, inferne 1 cm crassus, sursum valde
attenuatus, ultra dimidium latiuscule et obtusiuscule vaginatus, purpureo- et brunneo-
maculatus, lamina radiato-7 — 11-secta, segmentis oblongo-lanceolatis vel obloogo-ellipticis
cuspidato-acuminatis acutis, a medio vel jam a triente superiore basin versus cuneatim
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta aiphonogama) 23 F. 42
178 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
angustatis, sessilibus, omnibus subaequalibus 1,5 — 3 dm longis 2,5 — 5 cm latis, nervis
lateralibus I. tenuibus arcuatim adscendentibus in nervum collectivum a margine 2 —
3 mm remotum conjunctis. Pedunculus 2 — 4 dm longus, viridis; spathae viridis vel
purpurascenti- et albo-vittatae tubus infundibuliformis vel cylindroideus 4,5 — 5 cm longus,
circ. 1,5 cm amplus, faucis marginibus angustis recurvis, lamina oblongo-ovata vel ob-
longo-lanceolata, mox procurva, sine acumine 4 — 5 cm longa, supra faucem 3,5 — 4 cm
lata, acumine angustissimo subuliformi usque 7 cm longo. Spadicis masculi inflores-
centia circ. 2 cm longa, laxiflora, feminei inflorescentia conoidea vel cylindrica densi-
flora circ. 2,5 cm longa, supra pistilla florum sterilium rudimentis subuliformibus paucis
instructa, appendix haud stipitata, tenuis apice clavatim incrassata, circ. 2,5 — 3 cm
longa, 1 ,5 — 2 mm crassa. Flores masculi inferiores stipitati plerumque 4-andri, superiores
sessiles triandri, thecis ovoideis poro ovato apicali aperientibus. Pistilla ovoidea, in
stilum brevem stigmate sessili coronatum contracta. — Fig. 36 F.
Temperiertes Ostasien und temperierter Himalaja.
Temperierter Himalaya. — West-Hiinalaya: Kumaun, um 2400 m
(Strachey u. Winterbottom), Rilkot, um 3000 m (Strachey u. Winterbottom),
Simla, 2600 m (Gamble n. 4424 — Herb. Bot. Gart. Calcutta). — Ost-Himalaya:
Nepal (Wallich n. 8920 — Herb. Berlin); Sikkim, um 2000 — 3000 m (Hooker f.,
Herb. Kew), Darjeeling, um 2300 m (C. B. Clarke n. 34 913 — Herb. Kew, Gamble
n. 10 324 — blühend im Mai, Meebold n. 3071 — Herb. Berlin), Dikeeling, um
2300 m (C. B. Clarke n. 9761), Kalinoki um 3300 m (Burkill in Herb. R. E. P.
n. 27578), Lachung, um 4060 m (Gammie n. 957, G. Watt n. 11 695 — Herb. Bot.
Gart. Calcutta), Tonglo, um 3300 m (Hartless n. 533), Kursiong um 1500 m (C. B.
Clarke n. 11620 — Herb. Bot. Gart. Calcutta — blühend im Mai 1870); Llonakh-Tal
(Ribu in W. W. Smith and Cave n. 2700).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Ober-Burma: Kyina (Prain), Kachin Hills
(Sheik Mokim — Herb. Bot. Gart. Calcutta), Lan khong (Watt n. 11695 in Herb.
R. E. P. Calcutta).
Var. alienatum (Schott) Engl. — A. alimatum Schott in Bonplandia VII. (1859) 26,
Prodr. (1860) 45. — A. coneinnum var. affine (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. VI.
(1879) 557 pr. pr. — Minus. Folii petiolus vix variegatus, lamina 7 — 9-secta, seg-
mentis ovato- vel oblongo-lanceolatis 0,7 — 1,2 dm longis, 3 — 4 cm latis. Spathae tubus
subcylindricus viridi- et albo-vittatus, lamina ovato-lanceolata pallida. — Fig. 36 Cr, H.
Temperierter Himalaya. — West-Himalaya: Garhwal (Hooker f. et Thom-
son — Herb. Kew). — Ost-Himalaya: Sikkim, Yeumthung um 3900 m (Ribu u.
Rhomon n. 5429 — Herb. Bot. Gart. Calcutta — blühend im Sept.), Bootan (Grif-
ft th n. 2630 — Herb. Kew).
46. A. fraternum Schott in Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 45; Hook. f.
Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 507. — A. Leschenaultii Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
552 quoad specimina. — Monophyllum, dioicum. Tuber depresso-globosum. Cataphylla
lineari-lanceolata, rosea purpureo-maculata, summum circ. 1,5 dm longum. Folii petiolus
circ. 2,5 dm longus, longe vaginatus, lamina radiato-7 — 9-secta, segmentis subaequi-
longis, elliptico-lanceolatis, acuminatis, basi cuneata sessilibus, circ. 9 cm longis, medio
1 — 1,5 cm latis, nervis lateralibus I. tenuibus arcuatim adscendentibus in nervum col-
lectivum a margine 2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo brevior; spathae
viridis tubus cylindroideus 4,5 cm longus, 1 — 1,2 cm amplus, faucis marginibus circ.
2 mm latis patentibus, lamina ovato-lanceolata cuspidato-acuminata cum cuspide circ.
1 cm longa circ. 6 cm longa, 2,3 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia circ. 2 cm
longa, laxiflora, feminei cylindrica densiflora 2 cm longa, 5 — 6 mm crassa, florum
rudimentis subuliformibus paucis superata, appendix haud stipitata clavata, superne circ.
4 mm crassa, ultra faucem paullum exserta. Flores masculi 3 — 4-andri, thecis bre-
viter ovoideis, poro apicali dehiscentibus. Pistilla ovoidea, stigmate sessili coronata. —
Fig. 37.
Arisaemä. 179
Temperiertes Ostasien.
Temperiertes Hoch-Yünnan: auf Bergwiesen und in grasigen Lichtungen der
Coniferen-Wälder am Ostabhange des Likiang-Zuges (27°12'N) um 3000 — 3600 m
ü. M. (G. Forrest n. 2374 — Herb. Edinburgh).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Assam (Herb. Bot. Gart. Galcutta), Khasia
Hills (Griffith, Gammie n. 407 — Herb. Bot. Gart. Galcutta — blühend im April).
47. A. Leschenaultii Blume in Bumphia I. (1835) 93; Kunth, Enum. III. (1841)
16; Schott, Svn. (1856) 30, Prodr. («860) 51; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
552; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 504 et in Trimen Handb. Fl. Ceylon IV. (1898)
352. — A. Huegelii Schott, Syn. 27, Prodr. 44. — A. papilloswni Steud. ex Schott,
Prodr. (1860) 46; Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 335; Hook, in Bot. Mag. t. 5496
excl. syn. erubescens. — ? A. erubescens Dalz. et Gibs. Bombay Fl. (1861) 258. —
Monophyllum, dioicum. Tuber globosum, magnum, 4 — 5 cm vel magis diametiens. Cata-
phylla inferne tubulosa, superne lineari-lanceolata, summum usque 3 dm longum. Folii
solitarii petiolus usque 6 dm longus, inferne 1 cm crassus, sursum valde attenuatus,
ultra dimidium latiuscule et obtuse vaginatus, purpureo- et fusco-maculatus, lamina
subtus glaucescens radiato-5 — 11-secta, segmentis oblongo-lanceolatis, acuminatis in
partem aristuliformem 3 — 5 mm longam exeuntibus, a triente superiore basim versus
cuneatim angustatis, sessilibus, intermedio 1,5 — 2,5 dm longo, 5 — 7 cm lato, lateralibus
paullum minoribus, nervis lateralibus I. numerosis angulo circ. 45° a costa abeuntibus
inter se 7 — 9 mm distantibus in nervum collectivum a margine 3 — 5 mm remotum
conjunctis. Pedunculus petiolo brevior, in speciminibus majoribus circ. 4 dm longus;
spathae viridis, interdum late purpureo-vittatae tubus infundibuliformis 6 — 7 cm longus,
superne 2,5 cm amplus, faucis marginibus angustis vel latioribus leviter recurvis, lamina
leviter procurva ovato- vel oblongo-lanceolata sine acumine 4 — 5 cm longa, 2 — 2,5 cm
lata, acumine 1 — 5 cm longo in partem aristiformem exeunte. Spadicis masculi inflores-
centia conoidea circ. 2 — 2,5 cm longa laxiflora, feminei conoidea densiflora circ. 1,5 cm
longa, in partem 5 mm longam florum rudimentis subuliformibus obsitam contracta,
appendix claviformis supra inflorescentiam sensim incrassata circ. 2,5 cm longa, 3 mm
crassa, spadicis feminei paullum longior et crassior, apice verrucoso-muriculata. Flores
masculi brevissime stipitati, superiores sessiles, plerumque triandri, thecis breviter
ovoideis poro ovali aperientibus. Pistilla breviter ovoidea, stigmate sessili hemisphaerico
coronata. Spadix fructifer circ. 4 cm crassus. Baccae subglobosae 8 mm diametientes.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste. — Unter-
provinz Travancore mit den Nilgiris (Leschenault — Herb. Leiden, Hohen-
acker, PI. Ind. or. n. 20504 — Herb. Berlin, Perrottet n. 1813, Gamble n. 20 514 —
Herb. Kew), Ootacamund (Gamble n. 11456, Proudlock — Herb. Kew — blühend
im Juni 1892). — Provinz Ceylon: Verbreitet in schattigen Bergwäldern (Thwaites
n. 546), Hackgalla, an Waldrändern um 1800 m (A. Engler, Heise nach Jaja u. Brit.
Ind. n. 3758 — blühend im Dezember 1905).
48. A. enneaphyllum Höchst, ex A. Bich. Tent. Fl. Abyss. U. (1851) 352; Schott,
Syn. (1856) 28, Prodr. (l 860) 46; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 553 et in
Hochgebirgsfl. d. trop. Afr. Abh. d. Preuß. Akad. d. Wiss. Berl. 1891 (1892) 154;
Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 479; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop.
Afr. VIII. (1902) 144; Deflers, Voy. Yemen (1889) 215. — Diphyllum vel triphyllum,
dioicum. Tuber depresso-globosum circ. 5 cm diametiens. Cataphylla inferne tubulosa,
superne late linearia, obtusa. Foliorum petioli circ. 2,5 — 5,5 dm longi, longe ultra
dimidium vaginati, vagina obtusa; lamina radiato-5 — 9-secta, segmentis elliptico-lanceo-
latis vel lanceolatis breviter vel longe acuminatis, basi breviter 'cuneatis sessilibus, 0,75 —
1,2 dm longis, medio 2,5 — 3 cm latis, margine eroso-serrulatis, serraturis horizontalibus,
nervis lateralibus I., II. et III. utrinque prominentibus, I. et II. angulo valde acuto ad-
scendentibus in nervum collectivum a margine 2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedun-
12*
180
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Fig. 37.
Arisaema fraternum Schott. A Ha-
bitus. B Spadix plantae masculae.
O Spadix plantae femineae. — Icon.
origin. — J. Pohl delin.
Fig. 38.
A — B Arisaema Schimperianiim
Schott. A Habitus. B Spadix.plantae
masculae. G Spadix plantae femi-
neae. D Pistillum. E Idem trans-
versaliter sectum. — F — HA. ennea-
phyüum Höchst. F Spadix plantae
masculae. O, H Flores masculi. —
Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. Engler direxit.
Fig. 38.
• Arisaema. 181
culus plerumque foliis longior, 3 — 7 dm longus; spathae tubus ovoideus vel oblongo-
ovoideus subcampanulatus, circ. 3 — 4 cm longus, 2,5 cm amplus, lamina fere 6 cm
longa, inferne 2,5 — 3 cm lata, sensim acuminata, alba. Spadicis masculi 5 mm longe
stipitati inflorescentia 2 cm longa, 6 — 7 mm crassa, appendix clavata circ. 4,5 cm
longa, superne cjlindroidea ; 5 — 6 mm crassa, basin versus attenuata. Flores masculi
sessiles, diandri, thecis subglobosis poro ovali dehiscentibus. — Fig. 38 F — H.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Unterprovinz
des abyssinischen und Galla-Hochlandes. — Abyssinien: Semen, bei Ensched-
kap (Schimper, It. abyss. II. n. 1125 z. T. — blühend im JuH). — Gallahochland:
Gofa, auf feuchten Bergwiesen im Gestrüpp (Neumann n. 161a, 176 — Herb. Berlin). —
Yemen: an den Gipfeln des Berges Schibäm (Haräz) bei Menakha, um 2800 m (Deflers
n. 347); auf steinigen Plätzen am Saumpfad vom Schibäm zur Burg Kaukaban, um
2600 — 2800 m (Deflers n. 621); Wadi Suleyman bei Suq el-Khamiss, um 2400 m
(Deflers n. 574); Gipfel des Berges el-Sumara, am Weg von Yerim nach Ibb, um
2800 m (Deflers).
49. A. Schimperianum Schott in Bonplandia VII. (1889) 27; Prodr. (1860) 47;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 553, in Engler-Prantl, Nat. Pflzfäm. II. 3. (1889)
151, in Hochgebirgsfl. d. trop. Afr., Abh. d. Preuß. Akad. d. Wiss. Berl. 1891 (1892)
154; Durand et Schinz Consp. Fl. Afr. V. (1895) 479; N. E. Brown in Th. Dyer, Fl.
trop. Afr. VIII. (1902) 144. — Diphyllum, dioicum. Tuber globosum vel depresso-
globosum, circ. 4 — 5 cm diametiens. Cätaphylla inferne tubulosa, superne lineari-
lanceolata, acuta, cum petiolis et pedunculis variegata, summum usque 2 dm longum.
Folii superioris petiolus 5—9 dm longus, ad dimidium usque vaginatus vagina superne
obtusa, inferne 1,4 cm crassus, superne attenuatus, lamina radiati-7 — 1 2-secta, seg-
mentis lanceolatis vel elongato-lanceolatis, utrinque longe angustatis, 1,2 — 1,4 dm longis,
2 — 3 cm latis, margine argute serratis, serraturis longulis sursum vergentibus, nervis
lateralibus I. numerosis angülo acuto circ. 30° a costa abeuntibus, inter se 7 — 8 mm
remotis, in nervum collectivum a margine 2,5 — 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus
petiolum subaequans vel longior, usque 1 m longus; spathae viridis tubus subcylindricus,
5 — 8 cm longus, 2 cm amplus, lamina oblongo-lanceolata vel lanceolata 0,8 — 4 dm
longa, 3 cm lata, in cuspidem linearem usque 3 cm longam producta, superne albescens.
Spadicis masculi inflorescentia tubi dimidium aequans circ. 2 cm longa, laxiflora, appendix
claviformis usque subfusiformis circ. 4 cm longa, medio 5 — 6 mm crassa utrinque
angustata. — Fig. 38^ — E.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Unterprovinz
des abyssinischen und Galla-Hochlandes. — Abyssinien: Semen bei Ensched-
kap (Schimper, It. abyss. II. n. 1125 z.T.); Gaffat, zwischen Gebüsch um 2700 m
(Schimper n. 1197 — blühend im August 1863). — Harar: auf Matten am Gara
Mulata um 2500 m (Ellenbeck in Exped. Baron von Erlanger n. 540 — blühend im
März 1900).
50. A. echinatum (Wall.) Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 30, Prodr.
(1860) 49; Blume in Rumphia I. (1835) 91; Kunth, Enum. III. (1841) 16; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 555; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 506. — Ärum echinatum
Wall. PI. as. rar. II, (1831) 30, t. 136. — Pythonium spec. Griff. Itin. Notes (4 848)
176, Notul. III. (1851) 156, Ic. pl. asiat. III. (1851) t. 163. — Monophyllum, dioicum.
Tuber subglobosum, parvum, 2,5 cm diametiens. Cätaphylla inferne tubulosa, superne
lineari-oblonga, apice obtusa, ut petiolus variegata. Folii solitarii petiolus circ. 2,5 dm
longus, lamina radiati-7 — 9-secta, segmentis elongato-lanceolatis, longe acuminatis acutis,
basin versus cuneatim angustatis, 1 — 1,25 dm longis, 2 — 4 cm latis, nervis lateralibus I.
tenuibds leviter arcuatis inter se 5 — 8 mm distantibus, in nervum collectivum a margine
2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus circ. 1,5 dm longus; spathae tubus in-
fundibuliformis circ. 4 cm longus, superne 2 cm amplus, faucis marginibus angustis
182 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
recurvo-patentibus, lamina sine cauda ovato- vel oblongo-lanceolata, circ. 8 cm longa,
inferne 4 cm lata, procurva apice in caudam 5 cm et ultra longam dependentem pro-
longata. Spadicis masculi inflorescentia tenuiter conoidea circ. 1,5 cm longa, inferne
5 mm superne 3 mm crassa laxiflora, feminei inflorescentia truncato-conoidea circ.
1,3 cm longa, inferne fere 1 cm crassa densiflora, appendix breviter (feminei paullum
longius) stipitata clavata vel subcylindrica, 2,8 — 3 cm longa, 4 — 5 mm crassa (feminei
paullum longior et crassior), vertice muriculato-echinata.
Temperiertes Ostasien und temperierter Himalaya.
Temperierter Himalaya: Nepal (Wallich); Sikkim, um 3000—3500 m ü. M.
(Hooker f. in Hook. f. et Thoms. — Herb. Ind. or.); Bhutan (Griffith).
51. A. polyphyllum (Blanco) Merrill in Governm. Labor. Publ. n. 27 (1905) 90
et in Philipp. Journ. Sc. V. (1910) 336. — Calla polyphylla Blanco Fl. Filip. ed. 1.
(1837) 659. — Caladium digitatum Blanco, Fl. Filip. ed. 2. (1845) 459. — Arisaema
Gumingii Schott, Syn. (1856) 52, Prodr. (1860) 52; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 558. — Ä. Sarasinorum Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (1905) 143. —
Monophyllum, rarius diphyllum, dioicum. Tuber subglobosum 2 — 5 cm diametiens.
Cataphylla inferne tubulosa, superne aperta, lineari-oblonga obtusiuscula, ut petioli vagina
maculis atropurpureis 2 mm longis variegata, summum ultra 1,5 dm longum. Folii
petiolus 2,5 — 5 dm longus, ultra medium vaginatus, lamina radiatisecta supra viridis,
subtus glaucescens, segmentis 7 — 11 elongato-ellipticis , longe cuspidatis, in partem
aristiformem vel subuliformem 0,7 — 2 cm longam exeuntibus, basim versus longe
cuneatim angustatis, sessilibus, 1,5 — 1,7 dm longis, 2,5 — 3 cm latis, nervis lateralibus I.
tenuissimis adscendentibus in nervum collectivum a margine 2 mm remotum conjunctis.
Pedunculus quam petiolus brevior; spathae tubus infundibuliformis pallide roseus, intus
purpureo-vittatus, 7 cm longus, inferne 1,5 cm, superne 2 cm amplus, fauce aperta
marginibus recurvis atropurpureis, lamina ovato-lanceolata 6 cm longa, basi 3,5 cm
lata, acuminata, in caudam tenuissimam 3 — 9 cm longam exiens, atropurpurea, loco
nervorum albo-vittata. Spadicis masculi inflorescentia circ. 2,5 cm longa, sparsiflora,
feminei anguste cylindrica, supra flores femineos florum rudimentis subuliformibus bre-
viter subuliformibus instructa, appendix sensim incrassata, rosea vel purpurea, faucem
paullum superans fere 6 cm longa, inferne 4, superne 5 — 6 mm crassa. Flores masculi
breviter stipitati, superiores sessiles, 2 — 3-andri. Pistilla ovoidea stigmate sessili coronata.
Spadix fructifer appendice destitutus 7 cm longus, inferne 4 cm crassus. Baccae ovoideae
6 — 7 mm longae, 4 — 5 mm crassae.
Monsungebiet.
Zentromalayische Provinz. — Celebes: Matinongkette, auf der Nordseite
des obersten Kammes, um 1800 m (Vettern Sarasin n. 645 — Herb. Berlin —
blühend im August).
Provinz der Philippinen: ohne Fundortsangabe (Guming n. 1392 — Herb.
Berlin u. a.), Luzon, Provinz Benguet (Barnes in Herb. For. Bur. n. 977), Pauai,
um 2100 m (Mc Gregor in Herb. Bur. of sc. n. 8466 — blühend im Juni), auf dem
Tonglon (Gurran in Herb. Bur. of sc. n. 5063 — fruchtend im August), ebenda (Herb.
For. Bur. n. 3393), Mt. Sto. Tomas (Whitford in Herb. For. Bur. n. 11084), Caulaon
Volcano Negros (Banks in Herb. Bur. of sc. n. 1133), Provinz Bizal, Bosoboso (Bamos
in Herb. Bur. of sc. n. 1180), Mt. Polis in dem Bezirk Ifugao (Mc Gregor in Herb.
Bur. of sc. n. 19 740 und 19 676), Mindanao, im Bezirk Davai, auf dem Mt. Apo
(Copeland in Herb. For. Bur. Government Labor, n. 989), Provinz Misamio, auf dem
Mt. Malindang (Mearns in Herb. For. Bur. n. 4555).
Var. angustifolium Merrill in Philipp. Journ. Sc. V. (1910) 336. — Folii seg-
menta multo angustiora, lineari-länceolata, 5 — 13 cm longa, 5 — 10 mm lata.
Philippinen, in der Pinus-Begion, unterhalb 2000 m (Merrill n. 6472); Prov.
Benguet, Pauai (Mc Gregor in Herb. Bur. Sei. n. 8364, 8466 p. pr.), Twin Peaks
(Eimer n. 6330), Mount Polis im Bezirk Bontoc (Alvarez in Herb. For. Bur. n. 18387),
Botolan im Bezirk Zambales (Maule).
Arisaema.
183
52. A. ruwenzoricum N. E. Brown in Th. Dyer, Fl. trop. Afr. VIII. (1902) 143. —
Diphyllum, dioicum. Tuber . . . Cataphylla . . . Foliorum petiolus obtuse vaginatus,
supra vaginam 2 — 2,5 dm longus, lamina inferioris subpedati-7-secta, superioris radiato-
7-secta, segmento intermedio oblongo-elliptico-lanceolato 1,8 — 2,2 dm longo, 7 cm lato,
lateralibus lanceolatis 4 — 5 cm latis, omnibus subaequilongis, longe acuminatis atque
in partem aristiformem terminantibus, basin versus longe cuneatim angustatis, sessilibus,
nervis lateralibus I. angulo acuto adscendentibus inter se circ. 1 cm distantibus in nervum
collectivum a margine 5 — 6 mm remotum conjunctis. Pedunculus quam petioli paullum
brevior, superne incrassatus; spathae viridis tubus subcylindricus 6 — 10 cm longus,
1,5 — 3 cm amplus, faucis marginibus angustis recurvis, lamina oblongo-lanceolata 7 —
10 cm longa, acuminata in caudam angustissimam circ. 2,5 cm longam exiens. Spadicis
masculi inflorescentia tubi 2 / 3 aequans, 4 — 6 cm longa, fere 1 cm crassa, sparsiflora,
appendix breviter stipitata claviformis usque 7 cm longa, inferne incrassata, ceterum
cvlindrica, 6 — 8 mm crassa. Flores masculi inferiores stipitati, 3 — 4-andri, thecis
ovoideis, rima oblonga superne dehiscentibus. Planta feminea haud cognita.
Nota. In specimine Mildbraedii folii inferioris segmenta perultimum et ultimum inter
se paullum cohaerent, ut folium subpedatifidum nominari possit. Gl. N. E. Brown inter folia
a cl. Scott-Elliott collecta unum pedatifidum observavit.
Ostafrikanisches Wald- und Steppengebiet.
Guineensische Waldprovinz. — Zentralafrikanische Unterprovinz. —
Ruwenzori: Toro-Distrikt, bei Kivata, um 2300 — 2600 m (Scott Elliot n. 7773 —
Herb. Kew); Butagu-Tal, im Baumbusch-
wald der Vorberge, besonders an Tal-
hängen, um 1800 — 2100m ü.M. (Mild-
braed n. 2672 — Herb. Berlin — blühend
im Febr. 1908).
53. A. caudatum Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 559; Hook. f. Fl. Brit. Ind.
VI. .(1893) 508. — Monophyllum, dioicum.
Folii petiolus crassus, anguste vaginatus,
lamina radiatisecta, segmentis 7 oblongo-
ellipticis, longe et angustissime acuminatis
in partem aristiformem 1 — 1,5 cm longam
exeuntibus, basi breviter cuneatis, 1,5 —
1,75 dm longis, intermedio 5 cm lato, late-
ralibus angustioribus , nervis lateralibus I.
angulo acuto arcuatim adscendentibus, inter
se 7 — 9 mm distantibus, in nervum collec-
tivum a margine 2 — 3 mm remotum con-
junctis. Pedunculus petiolo multo brevior;
spathae tubus longe infundibuliformis 6 —
7 cm longus, superne 2 cm amplus, faucis
marginibus angustis recurvis, lamina erecta
oblongo-lanceolata circ. 8 cm longa, inferne
3 cm lata, in caudam angustissime linearem
8 cm longam contracta. Spadicis inflorescentia
circ. 5 cm longa, appendix stipitata, inferne
incrassata, 1,5 cm tantum longa. — Fig. 39.
Nota. Planta, cujus specimen male exsiccatum vidi, ab omnibus speciebus bene cognitis
valde differt. Segmentorum forma nulli alteri accedit nisi Arisaemati Cumingii Schott, sed ab
illo differt inflorescentia longiore atque appendice stipitata multo breviore.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste: Goncan (Stocks
in Hook. f. et Thoms. Herb. Ind. or. als A. curvatum Schott).
Fig. 39. Arisaema caudatum Engl. A Ha-
bitus. B Spadix plantae masculae. C Flos
masculus. — Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. Eng ler direxit.
184 • A. Engler. — Araceae-Aroideae.
54. A. Bottae Schott, Prodr. (1860) 42; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
551 . — Monophyllum, dioicum, imperfecte cognitum. Folii petiolus circ. 4 dm longus,
longe ultra medium vaginatus, lamina 5-secta, segmentis mediis 3 oblongo-elliphcis,
circ. 1 dm longis, 4 cm latis, extimis duobus oblongo-lanceolatis angustioribus, oranibus
cuspidato-acuminatis, basi cuneata sessilibus, nervis lateralibus angulo acuto a costa
abeuntibus adscendentibus inter se circ. 7 — 9 mm distantibus, in nervum collectivum
a margine circ. 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo longior; spathae tubus
campaniformis haud constrictus circ. 3 cm longus, 2 cm amplus, lamina quam tubus
duplo et ultra longior valde concava oblonga acuta, 6 — 7 cm longa, 2 cm lata. Spadicis
inflorescentia circ. 2,5 cm longa, appendix stipite 1 cm longo suffulta clavata, inferne
crassior, 3,5 cm longa.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
b. Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Unterprovinz
des abyssinischen und Galla-Hochlandes mit Eritrea und Yemen. — Yemen:
Ahl el cäf (Botta — Herb. Mus. Paris); auf dem Berge Sabor (Botta nach Deflers).
Species verisimiliter hujus gregis, incomplete cognita :
55. A. brevipes Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXXVI. Beiblatt 82 (1905) 11.—
Monophyllum, dioicum. Tuber subdepressum circ. 5,5 cm latum, 3 cm altum. Cataphylla
plura lineari-lanceolata, 1 dm et ultra longa. Folii petiolus quam lamina pluries brevior
(in specimine unico suppetente 6 cm longus), lamina subtus glaucescens radiatisecta,
segmentis late oblongis vel oblongo-lanceolatis in ansam fere 4-plo breviorem 5: — 6 cm
longam cuneatim angustatis, 5 — 7 mm longe cuspidatis, cum ansa et cuspide circ. 3 dm
longis, 9 — 10 cm latis, nervis lateralibus I. pluribus arcuatim patentibus inter se circ.
1 cm distantibus in nervum collectivum irregulärem a margine 5 — 6 mm remotum
conjunctis. Pedunculus petiolum paullum superans; spatha incognita. Spadix fructifer
crasse conoideus usque 1 dm longus, inferne 5 cm, superne 2 cm crassus. Baccae
7 mm diametientes ; semina subglobosa, 3 mm crassa. Inflorescentia mascula et appendix
incognita.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Nord-Schensi: Miao-wang-schan, im Gebiet von Pao-ki-scen (Scallan in Herb.
Giraldi n. 6201 — fruchtend im Juli 1899).
§ 6. Franchetiana Engl.
Spadicis appendix tenuiter claviformis, basi versus inflorescentiam contracta, sur-
sum attenuata, recta vel leviter curvata. Spathae faucis margines haud auriculati.
Antherarum thecae haud fissura lunata dehiscentes. Folii lamina panduriformis triloba
aut trisecta, segmentis sessilibus latissime ovatis.
A. Spathae lamina leviter curvata longe acuminata . .'56.-4. Franchetianum.
B. Spathae lamina valde curvata, galeata longe caudata. 57. A. purpureogaleatwn.
56. A. Franchetianum Engl, in Engler's Bot. Jahrb. I. (1881) 487. — Tuber
globosum. Cataphylla brevia, oblonga vel oblongo-lanceolata, acuta, summum usque
6 cm longum. Folii unici petiolus 2 — 2,5 dm longus ; inferne purpurascens, superne
viridis, lamina aut panduriformis triloba, lobo antico semiovato 1,6 dm longo, 1,8 dm
lato, lobis posticis ovatis 1 ,2 dm longis, 8 cm latis, aut trisecta, segmentis subsessilibus,
latissime ovatis, lateralibus inaequilateralibus 1 dm longis, 8 cm latis, intermedio aequi-
laterali basi truncato 1,5 dm longo, 1,3 dm lato, omnibus breviter acuminatis acutis,
margine binc inde undulatis, nervis lateralibus I. paucis inter se 1.5 — 2 cm distantibus
in nervum collectivum a margine 2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedunculus 0,8 —
2 dm longus, purpurascens, pallide punctulatus; spathae atropurpureo- et albo-vittatae
tubus cylindricus 7 cm longus, 1,5 — 2 cm amplus, supra leviter curvatus, in laminam
paullo longiorem sensim acuminatam transgrediens. Spadicis masculi inflorescentia
conoidea 2 cm longa; spadicis feminei inflorescentia breviter ovoidea; appendicis pars
Arisaenaa. 185
inferior stipitiformis purpurea 0,5 — 1,5 cm longa, pars superior tenuiter claviformis
erecta vel leviter curvata 0,5 — 7,5 cm longa, inferne 8 mm crassa, sursum attenuata,
alba. Flores masculi brevissime stipitati 4 — 5-andri, antheris breviter apiculatis, thecis
ovoideis, poro ovato dehiscentibus. Baccae ovoideae 3 mm crassae. — Fig. 31.D — F.
Temperiertes Ostasien. ■ — ■ Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan,
Sz-tschwan und Kansu. — Yünnan: Berg Szemao (Henry n. 13 048 — Herb.
Calcutta); Mengtze, in schattigen Gehölzen (Henry n. 10 969 — ■ stirps juvencula folii
lamina panduriformi — Herb. Calcutta), Pan-long-ta, um 2400 m (Maire, PI. du Yünnan
n. 3672 — Herb. Berlin).
57. A. purpureogaleatum Engl. — Tuber . . . Cataphylla magna late lanceolata,
acuta, summum 2,5 dm longum, 2 cm latum. Folii unici petiolus purpureus circ. 4 dm
longus, lamina trisecta, segmentis sessilibus latis lateralibus inaequilateralibus late ellipticis
circ. 1,2 dm longis, 7 — 8 cm latis, intermedio aequilaterali obovato, basin versus cuneato,
circ. 1,2 dm longo et 1 dm lato, omnibus 1 cm longe angustissime cuspidatis, nervis
lateralibus I. angulo acuto (circ. 45°) a costa abeuntibus, inter se 6 — 8 mm remotis,
in nervum collectivum a margine 3 — 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus pur-
pureus circ. 2,5 dm longus; spathae atropurpureae tubus cylindricus circ. 5 cm longus,
superne 1,5 cm amplus, in laminam galeatam curvatim transiens, lamina marginibus
recurvis valde curvata usque ad partem decurvam 5 cm longa, deinde cum cauda an-
gustissima dependente circ. 1,3 dm longa. Spadicis masculi inflorescentia conoidea,
laxiflora, appendix breviter stipitata curvata e basi incrassata sursum attenuata, circ.
5 cm longa. Flores masculi 3 — 4-andri, antherarum thecis subglobosis poro ovato
subapicali dehiscentibus, connectivo apiculato.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan, Sz-tschwan und Kansu. —
Yünnan: Yunnan-sen (E. E. Maire n. 1889 — Herb. Edinburgh).
§ 7. Tortuosa Engl.
Spadicis appendix supra inflorescentiam fertilem nuda, ultra faucem spathae longe
exserta sigmoidea vel inferne curvata, deinde arrecta, interdum parte superiore longe
dependens. Spathae faucis margines haud auriculati. Antherarum thecae haud fissura
lunata dehiscentes. Foliorum lamina plerumque pedatisecta, raro pedatipartita, rarius
radiatisecta.
A. Foliorum lamina pedatisecta vel pedatipartita.
a. Monophylla.
ct. Folii segmenta lateralia inter se plerumque remota.
I. Spatha tota ultra 8 cm longa.
1 . Spadicis appendix haud in filum dependens pro-
ducta.
* Spathae lamina obtusa. Folii segmenta lineari-
lanceolata 58. A. multisectum.
** Spathae lamina acuta vel acuminata.
•J* Folii segmenta anguste linearia 59. A. lineare.
ff Folii segmenta oblonga vel oblongo- lanceo-
lata vel lanceolata.
Q Segmenta obovato-oblonga vel obovato-
oblongo-lanceolata, breviter cuspidata,
intermedium et vicina lateralia sub-
aequilonga 60. A. koreanum..
QO Segmenta lanceolata, longe acuminata,
intermedium quam vicina brevius . . 6 1 . A. ambiguum.
2. Spadicis appendix in filum longe dependens pro-
ducta 62. A. Thunbergii.
186 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
IL Spatha tota 6 — 8 cm longa. Spadicis appendix
sigmoidea erecta spatham longe superans . . . . 63.-4. dracontium.
ß. Folii segmenta lateralia inter se et medio valde approxi-
mata 64. A. macrospathum.
b. Diphyllum; laminae pedatipartitae segmenta 13 — 23. . 65. A. tortuosum.
B. Foliorum lamina radiatisecta. Diphyllum vel monophyllum . 66.-4. neglectum.
58. A. multisectum Engl. n. sp. — A. Thunbergii N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XXXVI. (1903) 180 pr. p. (quoad Henry n. 5370). — Tuber parvum subglobosum
2 — 3 cm diametiens. Cataphylla lineari-lanceolata breviter acuminata, summum circ.
1,5 dm longum. Folii petiolus circ. 2,5 dm longus, tenuis, ut costae et pedunculus
rubescens breviter vaginatus, lamina pedati-1 7-secta, segmentis intermedio circ. 1 —
1,5 dm longo, 2 cm lato et vicinis 0,5 — 1 cm longe ansatis exceptis sessilibus, lanceo-
latis, longe acuminatis, basi acutis, lateralibus gradatim brevforibus et angustioribus,
nervis lateralibus I. tenuissimis in nervum collectivum a margine circ. 3 mm remotum
conjunctis. Pedunculus petiolo fere duplo usque plus duplo brevior; spathae tubus in-
fundibuliformis circ. 6 cm longus, superne 2 cm amplus, roseus, faucis marginibus
lateralibus latiusculis recurvis lilacinis, lamina leviter fornicata, ovata, obtusa, 4 cm
longa, 3 cm lata, nervis pallidis exceptis lilacina. Spadicis feminei inflorescentia ovoidea
vel breviter cylindrica, circ. 1,2 cm longa, 8 mm crassa, appendix 1 cm longe tenuiter
stipitata, e basi incrassata fere 5 mm crassa sursum sensim attenuata, ad faucem usque
erecta et pallida, deinde procurva et purpurea, spatham haud excedens, tota 8 cm
longa. Pistilla ovoidea, stigmate sessili coronata.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — China. — Hupeh:
Patung (Henry n. 5370 — Herb. Berlin), ebenda, um 1800 m (E. H. Wilson n. 274 —
Herb. Berlin).
Nota. Species pnmo aspectu valde similis Arisaemati Thunbergiano, valde differt spathae
lamina obtusa haud acuminata et spadicis appendice erecta haud infra caudam tenuem curvata
atque ejus parte filiformi haud ultra spatham prolongata. Nostrae speciei typus est planta a cl.
Henry sub n. 5370 edita, quae a cl. N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. 1. c. sub A.
Thunbergii enumeratur. An reliquae plantae eodem loco enumeratae (Henry n. 5370 A; Corea,
Port Hamilton, Tsusima [Wilford n. 660]) ejusdem speciei sint, discernere non possum, quum
specimina non vidi.
59. A. lineare Buchet in Lecomte Not. syst. IL fasc. 4. (1911) 125. — Mono-
phyllum, dioicum. Cataphylla sursum sensim angustata, acuta, mucronata. Folii soli-
tarii petiolus usque 5 dm longus ad 2 / 3 longitudinis vaginatus, supra vaginam 2 mm
crassus, lamina pedatisecta, segmentis approximatis sessilibus anguste lineari-lanceolatis,
intermedio usque 2 dm longo, 1 — 1,5 cm lato, nervis lateralibus I. angulo acutissimo
a costa abeuntibus. Pedunculus usque 6,5 dm longus, inferne 2,5 cm crassus; spathae
1,15 dm longae subviridis tubus cylindroideus vel basi infundibuliformis a lamina vix
separatus, marginibus faucis subverticalibus, 5 cm longus, superne 1 ,5 cm amplus, lamina
ovato-lanceolata, acuta leviter procurva, circ. 6 cm longa. Spadicis masculi inflores-
centia elongata, subcylindrica, 2,5 cm longa, 2,5 mm crassa, sparsiflora, appendix haud
stipitata circ. 2 dm longa, inferne circ. 1,5 mm crassa, ex ima basi apicem usque
sensim attenuata, sursum subcapillaris in clavulam tenuissimam exiens, e fauce ad tubi
basin decurva, deinde arcuatim porrecta, sursum sigmoideo-erecta. Flores masculi
sessiles, 2 — 3-andri, thecis hiatu ovato apicali aperientibus.
Yünnan: auf Weiden am Hce-schan-men (Delavay n. 3028 — blühend im Juni).
60. A. koreanum Engl. n. sp. — A. Jieterophyllum N. E. Brown, in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1881) 250, XXXVI. (1903) 178 pr. p. (certe quoad specimina coreana);
Makino in Tokyo Bot. Mag. XL (1897) 33, XV. (4904) 134 et in Jinuma Sömoku-
Dzuzetsu 3. ed. IV. 19. (1912) t. 1 4. — ? A. curvatum Hance in Journ. of bot. XXVIII.
(1880) 302, non Kunth. — Robustum, dioicum. Cataphylla acuta, summum circ. 2 dm
longum. Folii solitarii petiolus 3 — 6 dm longus, inferne 1 cm vel ultra crassus, sordide
viridis et atropurpureo-irroratus, ultra medium vaginatus, lamina pedati-1 5 — 1 7-secta,
Arisaema. 137
segmentis obovato-oblongis vel obovato-oblongo-lanceolatis breviter (5 — 9 cm longe)
cuspidatis aristulatis, a triente superiore basin versus cuneatim angustatis, sessilibus vel
intermedio atque duobus vicinis brevissime ansatis, circ. 1,3 — 1,5 dm longis, superne
5 — 6 cm latis, ceteris lateralibus gradatim minoribus, nervis lateralibus I. tenuibus in
nervum collectivum a margine 6 — 7 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo
longior 4—7 dm longior, sursum paullum incrassatus; spathae sordide et pallide virides-
centis tubus cylindricus 5 — 6 cm longus, fere 2 cm amplus, faucis marginibus haud
revolutis, lamina fornicata leviter procurva ovato-lanceolata, 8 — 8,5 cm longa, 3 — 4 cm
lata, sensim acuminata, acuta. Spadicis masculi inflorescentia 3,5 cm longa, 7 mm
crassa, laxiflora superne remotiflora, floribus 2 — 4-andris, inferioribus stipitatis, superi-
oribus sessilibus, appendix cum inflorescentia continua haud stipitata, e fauce procurva
deinde recurva et attenuata, sigmoidea, tola 1 dm longa. Florum masculorum thecae
ovoideae, poro ovali aperientes.
Var. Taquetii Engl. — Folii segmentum intermedium ansa 2 cm longa suffultum.
Plantae femineae inflorescentia crassa conoidea 4 cm longa, 2 cm crassa.
Nota. Descriptio plantae, quae a cl. N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (4 880)
250 false ad A. heterophyllum Blume attribuitur, exacte cum notis hujus speciei congruit. L. c.
p. 250 dicitur: »The pedatisect leaf has 15 — 17 sessile, oblong-lanceolate, shortly cuspidate Seg-
ments, the middle one being about as long as the first pair of lateral ones.<
Contradictio autem 1. c. p. 251: »From both of these [A. tortuosum Schott et A. curvatum Kunth)
and from all others of the group at present known it is readily distinguished by the middle
leaflet being shorter than the lateral ones next it«.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Korea: Diamantberg
(Faurie, PI. coreanae n. 216 — Herb. Berlin); Insel Quelpaert: Hallaisan (Faurie,
PI. coreanae n. 2083 — blühend im Mai), ebenda auch die Var. (Taquet in Faurie,
PI. coreanae n. 3273); Surly Insel (Oldham n. 817); Söul Gebirge (Carl es); Westküste
(Wykeham Pary n. 50). Diese letzteren nach N. E. Brown im Herb. Kew und Brit.
Museum. — Japan: Insel Kiu-Kasan (Faurie, pl. jap. n. 5184, 5187 — Herb. Berlin). —
Kiangsi: Kiukiang (Shearer). — Tsche-kiang: Tientui-Gebirge, um 1000 m (Faber
n. 85). — Alles im Herb. Kew und Herb. Brit. Mus.
61. A. ambiguum Engl. n. sp. — A. Jieterophyllum N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1881) 250, XXXVI. (1903) 178 pr. p. quoad specimine subtus citata. —
Monophyllum, dioicum. Tuber parvum discoideum. Cataphylla acuta, summum 1,5 —
2 dm longum. Folii solitarii petiolus 3 — 5 dm longus, parte suprema 1 dm longa excepta
vaginatus, tenuis, pallide viridis vel rosaceus, laminae pedati-13 — 15-sectae segmentis
lanceolatis longe acuminatis, a medio utrinque angustatis, sessilibus, intermedio vicinis
utrinque 2 — 3, 1,3 — 1,4 dm longis et 2 — 2,5 cm latis, intermedio interdum et reliquis
lateralibus brevioribus, extimis 5 — 6 cm longis, nervis lateralibus I. tenuibus in nervum
collectivum a margine 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo longior tenuis usque
4 — 5,5 dm longus infra spatham incrassatus; spathae pallide viridescentis tubus cylin-
dricus 4,5 — 5,5 cm longus, superne 1,5 — 1,8 cm amplus, faucis marginibus haud revo-
lutis, lamina erecta vel procurva ovato-lanceolata circ. 5 — 6 cm longa et 3,5 cm lata.
Spadicis masculi inflorescentia circ. 3,5 cm longa, 6 mm crassa, laxiflora, floribus 2 —
4-andris, inferioribus stipitatis, superioribus sessilibus, appendix cum inflorescentia con-
tinua, haud stipitata, e fauce plerumque leviter procurva, deinde arrecta et attenuata,
sigmoidea, tota 1,3 — 1,8 dm longa. Florum masculorum thecae ovoideae, poro ovali
aperientes. Spadix fructifer fere 1 dm longus, 3,5 cm crassus. — Fig. 40.4, B.
Subtropisches ostchinesisches Übergangsgebiet. — China. — Kiangsu:
Fengwangschan bei Schangai (Forbes — Herb. Hance n. 8139), ohne genauere An-
gabe (Limpricht n. 92 — Herb. Berlin). — Hupeh (Henry n. 3030), Patung
(Henry n. 5508 — Herb. Bot. Gart. Calcutta), Ichang (Henry n. 3574 — Herb.
Berlin, Herb. Bot. Garten Calcutta).
Nota. Species certe valde affinis Arisaemati coreano, at minus robusta et folii segmenta
omnia sessilia et longe acuminata.
188 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
62. A. Thunbergii Blume in Rumphia I. (4 835) 105; Kunth, Enum. III. (1841)
4 9; Schott, Syn. (1856) 29, Prodr. (1860) 38; Prol. Fl. jap. (1866—1867) 133, 358;
Franch. et Sav. Enum. pl. jap. II. (1876) 5; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 546;
Makino in Tokyo Bot. Mag. XI. (1897) 32 et in Jinuma Sömoku-Dzusetsu III. 19 (1912)
t. 15; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 180; Matsumura, Ind. pl. jap. II. 1.
(1905) 17 1 . — Arum dracontium Thunb. Fl. jap. (1784) 233; Juel, PI. Thunberg. (1918)
75. — Jap. Urashima-Sö. — Monophyllum dioicum. Tuber subglobosum 2 — 3 cm
diametiens. Cataphylla lineari-lanceolata sursum angustata, summum circ. 1,5 dm lon-
gum. Folii plerumque solitarii petiolus breviter vaginatus circ. 3 dm longus, viridis
et rubro- vel purpureo-variegatus, lamina pedati-1 1 — 13-secta, costis posticis sursum
versis, segmentis intermedio usque 2 dm longo 2 — 3 cm lato interdum ansato excepto
sessilibus, lineari-lanceolatis vel oblongo-lanceolatis, longe acuminatis basin versus paul-
lum angustatis, lateralibus gradatim brevioribus et angustioribus. Pedunculus petiolo
duplo vel tertia parte brevior, 4 — 2 dm longus, sursum incrassatus; spathae tubus
cylindricus vel infundibuliformis, 5 — 6,5 cm longus, supra circ. 2 cm amplus, pallide
purpureus, subvittatus, fuscus, faucis marginibus lateralibus angustis recurvis atro-
purpureis, lamina fornicata, procurva, oblongo-lanceolata, cum acumine angustissimo
(circ. 2 — 3 cm longo) ultra 1 dm longa, 4 — 5 cm lata, intus nervis pallidis exceptis
atrobrunnea. Spadicis masculi inflorescentia tubi dimidium superans, circ. 2,5 cm longa,
floribus subsessilibus vel breviter stipitatis 3 — 4-andris, feminei inflorescentia cylindrica
3 — 3,5 cm longa, 1 cm crassa, appendix stipite fere 1 cm longo vel breviore suffulta
fusiformis parte fusiformi curvata circ. 5 cm longa, medio 4 mm crassa, in partem fili-
formem primum arrectam, deinde ± longe dependentem totam 2 — 3 dm longam atte-
nuata. Florum masculorum thecae ovoideae rima subovata aperientes. Pistilla ovoidea,
stigmate sessili discoideo parvo coronata.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet, — Kiushiu: Nagasaki,
(Maximowicz, It. II. — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin). — Nippon:
Yokohama (Maximowicz, It. II. — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin),
Kanosan an der Ostseite der Yedo-Bai (Dönitz — Herb. Berlin), Zenocema (Hilgen-
dorf — Herb. Berlin), Misaki (Hilgendorf — Herb. Berlin), Yamakita im Hakone-
Gebirge (Faurie n. 2933 — Herb. Berlin), Hakone-Gebirge und Fudsi (Thunberg),
Yokosuka (Savatier n. 1336), auf den Goto-Inseln (Faurie n. 4875 — Herb. Berlin —
blühend im Mai).
Südliches und mittleres Japan: Insel Kiu-Kasan (Faurie, PI. jap. n. 5185 — '■
Herb. Berlin).
Var. heterophyllum (Blume) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 105. —
A. heterophyllum Blume in Rumphia I. (1835) 110; Kunth, Enum. III. (1841) 20;
Schott, Syn. (1856) 30, Prodr. (1860) 55; Miq. Prol. Fl. jap. (1866—1867) 134; Cat.
Musei bot. Lugd. Bat. (1870) 95; Makino in Tokyo Bot. Mag. XI. (1897) (33), XV.
(1901) 134 et in Jinuma Sömoku-Dzusetsu IV. (1 912) t. 14; nee N. E. Brown. — Folii
segmenta sessilia oblonga, b,reviter cuspidata, intermedium quam lateralia fere duplo
minus.
Japan (Bürger — Herb. Leiden); noch nicht wild gefunden nach Makino in
Tokyo Bot. Mag. XV. 134.
63. A. dracontium (L.) Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. (1856) 28, Prodr.
(1860) 39; Blume in Rumphia I. (1835) 103; Kunth, Enum. III. (18 41) 18; Torrey,
Fl. New York II. (1843) 240, t. 123; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 547; Chapraan,
Fl. South. Un. St. (1860) 440; Hemsley in Biologia Centr. Amer. III. (1882—1886) 417;
A. Gray, Manual ed. 6. (1890) 549, ed. 7. (Robinson and Fernald) (1908) 2 57; Britton
and Brown, Illustr. Fl. North. Un. St. (1896) 361; Ch. Mohr, PI. Life of Alabama in
Contrib. U. St. Nat. Herb. VI. (1901) 426. — Arum dracontium L. Sp. ed. 1. (1753)
964, ed. 2. (1763) 1368; Willd. Spec. IV. (1805) 478; Schkuhr, Handb. III. (1808)
216, t. 277; Bot. Reg. t. 668; Elliott Bot. South Carol. II. (t824) 629; Beck, Bot,
North. St. (1833) 381; Lodd. Bot. Cab. t. 1165. — Arisaema Boscii Blume in Rumphia
Arisaema.
189
I. (1835) 104; Kunth, Enum. III. (1841) 19; Schott, Syn. (1856) 29, Prodr. (1860) 56
(forma stirpis juvenculae folii segmento inteimiedio sessili, magis elongato). — Arisaema
Plulcenetii Blume in Rumphia I. (1835) HO (Pluk. Phyt. 52, t. 271); Schott, Syn.
(1856) 30, Prodr. (4 860) 56; Kunth, Enum. VII. (1841) 21. — Muricauda dracon-
tmm (L.) Small, Fl. S. E. U. S. (1903) 227, ed. 2. (1913). 227. — Monophyllum,
dioicum vel monoicum. Tuber oblongum, usque 2 cm crassum. Cataphylla albida vel
rosacea, summum circ. 1 — 2 dm longum. Folii
solitarii petiolus circ. 3 dm longus, vix ad tertiam
partem usque vaginatus, inferne variegatus, la-
mina pedati-7 — 1 5-secta, segmentis oblongis vel
lanceolatis acuminatis, lateralibus basi cuneata
sessilibus 1 — 1,5 dm longis, 2,5 — 4 cm latis,
intermedio breviter ansato interdum ut lateralia
extima basi confiuentia breviore, nervis lateralibus
I. in nervum collectivum a margine circ. 3 mm
remotum conjunctis. Pedunculus tenuis petiolo
brevior, circ. 2 dm longus; spathae viridis tubus
cylindroideus circ. 2 — 4 cm longus, faucis mar-
ginibus recurvatis, lamina ovata vel oblongo-ovata
procurva acuta vel breviter acuminata, circ. 2,5 —
5 cm longa, 1,5 — 2,5 cm lata. Spadicis masculi
inflorescentia circ. 3 — 4 cm longa tubum aequans,
spadicis androgyni inflorescentia feminea masculae
aequilonga dimidium tubi aequans, appendix cum
inflorescentia continua inferne ejus axi aequi-
crassa, conoidea e fauce procurva, deinde assur-
gens longe attenuata, tota usque 4,8 dm longa.
Flores masculi breviter stipitati, 2 — 3-andri, thecis
ovoideis. Pistillorum Ovaria ovoidea, stigmates ub-
sessili discoideo coronata. — Fig. 40(7 — F.
Atlantisches Nordamerika: in feuchten
Wäldern und an Flußufern, bisweilen auch auf
trockenem Boden.
a. Seenprovinz. — 1. Zone der Pinus
strobus: Maine; Ontario; Minnesota. — 2. Über-
gangsprovinz: Connecticut; New Jersey: in Sümp"en
um Rahway (Heuser — Herb. Berlin); Pennsyl-
vania: Lancaster Co., Little Conestoga unterhalb
Millersville auf Kalk (A. Heller — Herb. Berlin).
b. Provinz des sommergrünen Mis-
sissippi- und Alleghany-Waldes; Ohio: St.
Marys (A. Wetzstein — Herb. Berlin); Kentucky
(Herb. Berlin); Tennessee: Dandridge (Rugel);
Illinois: Starved Rock, La Salle Co. (Field Museum
of Nat. Hist. PI. of Illin. n. 54); Missouri: St. Louis (Fendler, Eggert -- Herb. Berlin).
c. Immergrüne Provinz der südatlantischen Staaten. — Georgia: Ste-
wart Co., am Chattahoochee River (R. M. Harper, Georgia Plants n. 1088); Florida
(nach Chapman); Alabama: Untere Kieferzone. Cullman Co., Tuscaloosa Co. (E. A.
Smith), Clarke Co., Choctaw Corner (nach Ch. Mohr — blühend im April); Über-
gang zu den Prärien: Kansas: Douglas Co. (Snow — Herb. De Candolle) ; Texas
Houston (Lindheim er, Hall, PI. Tex. n. 617).
Mittelamerikanisches Xerophytengebiet. — Sonora-Provinz: San Luis
Potosi, 1900—2600 m (Parry u. Palmer — Herb. Kew).
Fig. 40. A, B Arisaema ambiguum
Engl. A Habitus. B Spadii plantae
masculae. — G—F A. dracontium (L.)
Schott. C Spadix plantae masculae,
pars inferior. D, E Flores masculi.
F Spadix plantae hermaphroditae. —
Icon. origin. — J. Pohl dehn.,
A. Engler direxit.
190
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
64. A. macrospathum Benth. PI. Hartweg. (1839) 52; Bot. Heg. (1 840) chron.
n. 54; Schott, Syn. (1856) 38, Prodr. (1860) 38; Engl, in DG. Mon. Phan. H. (1879)
546. — Amorphophallus granatensis Hort. — Monophyllum, dioicum. Cataphylla
supra folium pedunculum includentia lineari-lanceolata, subacuta. Folii petiolus varie-
gatus circ. 3 dm longus supra terram haud vaginatus, lamina pedati-7-secta, segmentis
obovato-lanceolatis vel ellipticis circ. 1 — 1,5 cm longe cuspidato-acuminatis, basin versus
cuneatis subaequilongis circ. 1 dm longis, 3 — 5 cm latis, intermedio ansa vix 1 cm
longa suffulto excepto sessilibus, nervis lateralibus I. inter se 4 — 6 mm distantibus in
nervum collectivum a margine circ. 4 mm remotum conjunctis. Pedunculus 2 — 2,5 dm
longus; spathae tubus infundibuliformis circ. 5 cm longus, superne 2 — 2,5 cm amplus,
viridescens, faucis marginibus angustis recurvatis, lamina ovato-oblonga, superne pro-
curva, acuta, viridescens, vittis maculisque
purpurascentibus colorata. Spadicis mas-
culi inflorescentia eylindrica laxiflora circ.
2 — 2,5 cm longa, appendix breviter sti-
pitata e parte fusiformi circ. 4 cm longa
medio 7 — 8 mm crassa attenuata, supra
faucem procurva dende erecta (sigmoideo-
curvata) attenuata, tota circ. 1 dm longa,
violacea. Flores masculi inferiores breviter
stipitati 3 — 4-andri, superiores sessiles di-
andri, thecis ovoideis connectivo minutis-
simo apiculato superatis, poro ovato apice
aperientibus. — Fig. 41.
Gebiet des tropischen Amerika.
— Provinz des tropischen Zentral-
amerika. — Mexikanische Zone, in
der subtropischen Begion: Morelia (Hart-
weg n. 394); Orizabaum 2000m (Heller,
Bourgeau n. 2522); ohne Fundortsangabe
(Karwinsky — Herb. Bot. Gart. St. Pe-
tersburg).
65. A. tortuosum (Wall.) Schott,
Melet. I. (1 832) 1 7, Syn. (l 856) 29, Prodr.
(1860) 36; Kunth, Enum. III. (1841) 19;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)5 45
et Arac. exsicc. et illustr. n. 61', Hook. f.
Fl. Brit Ind. VI. (1893) 502. — Arum
tortuosum Wall. PI. as. rar. II. (1830)
10. — Diphyllum vel triphyllum, saepe giganteum usque 1,2 m altum. Monoicum
vel dioicum. Tuber depresso-sphaeroideum magnum usque ultra 1 dm diametiens.
Cataphylla nonnulla obtusa ut petioli atroviridia et purpureo-marmorata, summum circ.
1 dm longum. Foliorum petioli 3 — 6 dm longi, longissime et obtuse vaginati, lamina
ambitu reniformis pedati-13 — 23-secta usque pedatipartita, segmentis oblongo-ellipticis
breviter acuminatis acutis, intermediis 1 — 3,5 dm longis, 4 — 12 cm latis, in ansam
2 cm longam angustatis inter se remotis, lateralibus brevius ansatis, magis approxi-
matis et gradatim minoribus, nervis lateralibus pluribus patentibus in nervum collec-
tivum a margine remotiusculum conjunctis. Pedunculus 0,3 — 1 m longus, foliorum
vaginis inclusus; spathae tubus subcylindroideus vel infundibuliformis, virens, intus
pallide purpurascens, 3 — 5 cm longus, superne 1,5 — 2 cm amplus, faucis marginibus
vix anguste revolutis, lamina erecta ovata vel oblongo-ovata, acuta vel acuminata,
viridis, pallidius vittata, 4 — 12 cm longa, 2,5 — 4,5 cm lata. Spadicis androgyni in-
florescentia circ. 7,5 dm longa, feminea 2 — 4 cm, mascula 3 — 3,5 cm longa, spa-
dicis masculi inflorescentia 3 — 4 cm longa, feminei inflorescentia 2 — 4 cm longa,
Fig. 41 . Arisaema macrospathum Benth. A Ha-
bitus. B Spadix plantae masculae. O, D Flores
masculi. — Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. Engler direxit.
Arisaema.
191
appendix vix stipitata, interdum supra inflorescentiam masculam leviter constricta, in-
ferne axi inflorescentiae aequicrassa, ad faucem usque erecta, supra faucem horizon-
taliter procurva, deinde sursum porrecta (sigmoidea) vel decurva. Flores masculi longe
stipitati 3 — 4-andri, thecis oblongo-ovoideis, rima longitudinali oblonga dehiscentibus.
Pistillorum ovarium ovoideum 3 — 5-ovulatum in stilum brevem stigmate discoideo
coronatum contractum. ßaccae breviter ovoideae
1 cm crassae; semina 3 — 5 ovoideo-subglobosa 3 mm
diametientia. — Fig. 42.
Nota. Species in India orientali late distributa
et valde variabilis magnitudine, numero et latitudine
segmentorum, spadicis inflorescentia monoica vel dioica )
proportione inflorescentiae masculae et femineae spadi-
cum androgynorum neque minus longitudine appendicis
et colore spathae.
Vom Monsungebiet und dem tropischen
bis in den subtropischen Himalaya: NW-
Himalaya: Chamba, 1300 — 1900 m (J. H. Lace
n. 1605 — blühend im August 1897 — Herb. Bot.
Gart. Calcutta), Bashahr (Lace n. 1 129 — blühend
im August), Garhwal (King), Simla, 1300 — 2600 m
(Hooker f. et Thomson), Tranda (Stoliczka),
Mussori (Rolson — Herb. Bot. Gart. Calcutta). —
Östlicher Himalaya: Nepal (Wallich), Sikkim
(Prain — blühend im Mai 1896), im Regenwald
des Terai, unterhalb Goreedora (S. Kurz — Herb.
Calcutta), Darjeeling von 600 m an (C. B. Clarke
n. 9343, 11965 — Herb. Calcutta), Kursiong, um
1800 m (C. B. Clarke n. 35 461), Lachung, um
3000 m (Gamble n. 1111), Tong, um 1300 —
1600 m (W. W. Smith and Cave n. 877); Südost-
Sikkim: Phadonchen, um 2300 — 2600 m (W. W.
Smith).
Varietates sequentes praeter typicam distingui
possunt.
Var. a. helleborifolium (Schott) Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 545 et in Arac. exsicc.
et illustr. n. 58. — Arisaema helleborifolium Schott,
Syn. Ar. (1856) 29, Prodr. (1860) 36. — Ä. tar-
tuosum Blume in Rumphia I. (1835) 105! — A.
curvatum Hook, in Bot. Mag. (1871) t. 5931, Gard.
Chron. XIII. Jl 880) 4 66. — A. commutatum Schott
in Bonpl. VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 35. —
Minus. Folii lamina 1 7-secta. Spathae lamina purpurea. Spadicis androgyni inflores-
centia feminea masculi dimidium aequans, appendix longe tenuiter stipitata.
Subtropischer Himalaya: Simla (Lady Dalhousie); Mussori (Hügel n. 190);
Nepal (Wallich n. 8927); Sikkim (Cathcart, Wight n. 2773). — Einheimischer
Name: sapaloo, ihangsoo (Simla).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Khasia: um 1600 m (Hooker f. et
Thomson); Burma: Kachin Hills (Sheik Mokim — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
Var. ß. curvatum (Roxb.) Engl. — Arum curvatum Roxb. Fl. ind. III. (1832)
506, Wight, Icon. (1840 — 56) t. 788. — Arisaema curvatum (Roxb.) Kunth, Enum.
III. (1841) 20; Schott, Syn. Ar. (1856) 29, Prodr. (1860) 37; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1899) 544 et Arac. exsicc. et illustr. n. 57; Dalz. et Gibs. Bomb. Fl. (1861) 258. —
Fig. 42. O — K Arisaema tortuosum
(Wall.) Schott. Q Habitus. H Inflores-
centia plantae masculae. J Flos mas-
culus. K Pistillum. — Icon. origin. —
J. Pohl delin., A. Engler direxit.
192
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Foliorum segmenta sessilia atque angustiora, lineari-lanceolata acuta, intermedia 1,2 —
1,5 dm longa, 0,75 — 1 cm lata.
Subtropischer Himalaja.
NW. Himalaya: Simla, Chilpine-Wald, um 1600 m (Gamble n. 6289D); Naini
Tae-Kumaun (Wallich n. 8928); Nepal (Roxburgh); Sikkim, um 800 m (G. King —
Herb. Bot. Gart. Calcutta).
Vorderindisches Gebiet.
Hindostanische Provinz: Chota Nagpur, Ramghur Ghat, um 600 m (C. B.
Clarke n. 33864 -■ — Herb. Hort. Calcutta — fruchtend Oktober 1833); Bilaspur im
Pandra State (Kalke in Herb. R. E. P. Calcutta n. 20 342).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Khasia, um 1 400 m (C. B. Clarke n. 44 683 —
blühend im August 1886).
Einheimischer Name: dhaie (Bilaspur). — Blätter und Knollen werden gegessen.
Var. y. Steudelii (Schott) Engl. — A. Steudelii Schott in Bonplandia VII. (1859)
26, Prodr. (4 860) 37. — A. tortuosum Steudel in Hohenacker, PI. Ind. exs. n. 1301;
Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
502. — Inflorescentiae monoicae
pars mascula femineae aequilonga
florum rudimentis paucis filiformi-
bus (staminodiis) superata.
Vorderindisches Gebiet:
Nilgiris (Hohenacker, PI. Ind.
n. 1301); Medduwaddam 2300 m
(Meebold n. 11699 — Herb.
Berlin — fruchtend Oktober 1909).
66. A. neglectum Schott in
Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr.
(1860) 36; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 554; Hook. f. Fl. Brit.
Ind. Ind. VI. (1893) 504 et in
Trimen,Handb. Fl. Ceylon VI. (1898)
351 . — A. filiforme Thwait. Enum.
(1864) 334, non Blume. — A.
Wightii Bot. Mag. (1865) t. 5507,
non Schott. — Diphyllum vel mono-
phyllum, monoicum vel dioicum.
Tuber globosum. Cataphylla in ferne
tubulosa, superne late linearia ob-
tusa, ut petioli vaginae obscure ma-
culata, summum circ. 1,5 dm lon-
gum. Foliorum petiolus 2 — 4 dm
longus, ad medium usque vel longe
ultra medium vaginatus, lamina
5-(interdum 4-) — 7-radiato-secta, segmentis ellipticis vel lanceolato-ellipticis vel lanceolatis,
breviter cuspidato-acuminatis, basi cuneata sessilibus, intermedio usque 1 dm longo vel
paullum longiore, medio circ. 4 cm lato, lateralibus paullum minoribus, nervis lateralibus
I. tenuibus inter se 5 — 7 mm distantibus in nervum collectivum a margine 3 — 4 mm
remotum conjunctis. Pedunculus quam petioli longior, 3 — 4 dm longus; spathae pallide
viridis tubus cylindroideus 2 — 3 cm longus, faucis constrictiusculae marginibus subrevo-
lutis lamina ovato- vel oblongo-lanceolata, 5 — 6 cm longa, 2 cm lata, longe acuminata.
Spadicis unisexualis vel androgyni inflorescentia circ. 2 cm longa conoidea, appendix in-
florescentiae axi inferne aequicrassa, sursum attenuata, sigmoideo-curvata. Flores masculi
subsessiles, 2 — 3-andri, thecis ovoideis, rima longitudinali dehiscentibus. — Fig. 43.
Fig. 43. A—D Arisaema negledum Schott. A Habi-
tus. B Inflorescentia plantae masculae. G, D Flores
masculi, G diandrus, D triandrus. — Icon. origin. —
J. Pohl delin., A. Engler direxit.
Arisa.ema. 193
Vorderindisches Gebiet.
a. Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste: Nord-Canara
(Talbot n. 5Ü, 1258 — Herb. Bot. Gart. Calcutta). — Nilgiris, um 1900 m (Gamble
— Herb. Calcutta — blühend im Juni).
b. Ceylon: Ziemlich häufig im Regenwald bis 1300 m (Thwaites n. 3H8,
Hügel n. 4379); ohne Standortsangabe (Wight n. 2772, 2773 in Herb. Peninsulae
orientalis).
§ 8. Speeiosa Engl.
Spadicis appendix supra stipitem in partem conoideam ultra faucem exsertam
demum deflexam incrassata, deinde in partem filiformem longissimam attenuata.
Spathae lamina marginibus ad faucis latera revolutis instructa, maxima. Antherarum
thecae haud fissura lunata dehiscentes. Foliorum lamina tripartita.
A. Folii lamina trisecta. Spatha minor, lamina circ. 3 — 4 cm
lata 67. A. intermedium.
B. Folii lamina tripartita. Spatha major, lamina circ. 5 — '8 cm
lata . 68. A. speciosum.
67. A. intermedium Blume in Rumphia I. (1835) 102; Kunth, Enum. III. (1841)
18; Schott, Syn. (1856) 27, Prodr. (1860) 28; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)
540; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 500. — A. Stracheyanum Schott in Österr.
bot. Zeitschr. (1857) 533, Prodr. (1860) 27; Engl, in Arac. exs. et illustr. t. H . —
A. dolosum Schott in Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 28. — Monophyllum,
dioicum. Tuber globosum. Cataphylla lineari-lanceolata, summum circ. 2 dm longum.
Folii solitarii petiolus circ. 3 — 5 dm longus, inferne 1 — 1,5 cm crassus, viridis, lamina
trisecta, segmentis ovatis vel oblongo-ovatis acutis, sessilibus vel brevissime ansatis 1 —
2 dm longis, 5 — 12 cm latis, intermedio late elliptico basi acuto, lateralium latere ex-
teriore quam inlerius saepe triplo latiore, nervis lateralibus I. inter se 1 — 1,5 cm dis-
tantibus in nervum collectivum a margine 5—8 mm remotum conjunctis venis remote
reticulatis. Pedunculus vix quartam partem petioli aequans, 1 — 2 dm longus, quam
petiolus multo tenuior; spathae pallidae tubus late purpureo-vittatus oblongo-cylindricus
circ. 5 cm longus, sensim in laminam curvatam cum cuspide longissima et angustissima
circ. 1 dm longam et circ. 3 — 4 cm latam transiens. Spadicis masculi inflorescentia
circ. 2 cm longa, sparsiflora, feminei inflorescentia densiflora circ. 1,5 cm longa, appen-
dix inferne paullum attenuata, deinde subcylindrica, supra tubum valde attenuata, in
filum longum capillare flexuosum spatha duplo longius producta. Pistilla oblongo-ovoidea
in stilum breviorem attenuata.
Subtropischer Himalaya: von 2000 — 2900 m, Kumaun, Khati (Strachey und
Winterbottom); Simla um 2600 m (Hooker f. in Hooker f. et Thoms. Herb. Ind.
or.), ohne nähere Standortsangabe (Jacquemont in Herb. Mus. Paris).
68. A. speciosum (Wall.) Mart. in Flora (1831) 458; Schott, Melet. I. (1832)
17, Syn. (1856) 26, Prodr. (1860) 27; Blume in Rumphia I. (1835) 107; Kunth,
Enum. III. (1841) 18; Bot. Mag. (1872) t. 5964; Engl, in DC. Mon. Phan. II. '(1*879)
539; Elwes in Gard. Chron. new ser. XII. (1879) 584, 585, Fig. 96; XIII. (1880) 338;
Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 500. — Arum speciosum WM. Tent. Fl. napal. (182 4)
29, t. 20. — Monophyllum, dioicum. Tuber horizontale cylindricum, articulatum circ. 7 —
9 cm longum, 2,5—6 cm crassum. Cataphylla plura lineari-lanceolata, sursum angus-
tata acuta, rosea, summum circ. 1,5 dm longum, 2,5 cm latum. Folii solitarii petiolus
3 — 6 dm longus, inferne 1,5 — 3 cm crassus, atropurpureo-guttatus, lamina trisecta
segmentis lateralibus breviter (0,5 — 1 dm) .ansatis, intermedio ansa 1 — 1,5 cm longa
suffulto oblongo vel oblongo-lanceolato 2 — 4 dm longo 1 — 2 dm lato subaequilongis
vel paullum brevioribus oblique ovato-lanceolatis latere exteriore basi rotundato quam
interius basi cuneatum duplo latiore, omnibus acuminatis acutis rubromarginatis, nervis
lateralibus I. et II. crassiusculis, rubentibus subtus prominentibus, inter se 1 — 1,5 cm
A. Englun Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogamaj 23F. \ 3
194
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
distantibus, in nervum collectivum a margine S — 7 mm remotum conjunctis. Pedun-
culus florifer 1 — 1,5 dm longus, 0,75 — 1,5 cm crassus, fructifer fere duplo longior,
pallidus; spathae tubus circ. 4 — 7 cm longus, albo- et pallide purpureo-vittatus, lamina
ovato-lanceolata, marginibus ad faucis latera revolutis patentibus, extus viridi-purpureo-
vittata, intus violacea, versus marginem reticulata, 0,8 — 2,5 dm longa, 6 — 8 cm lata.
Spadicis masculi inflorescentia cylindrica sparsiflora, circ. 2,5 cm longa, 5 mm crassa,
appendix stipite 5 mm crasso, 2,5 — 3 cm longo instructa, supra stipitem in partem
conoideam circ. 6 cm longam 2 cm crassam ultra faucem exsertam demum deflexam
carneam incrassata, deinde in partem filiformem violaceam 3 — 7 dm longam attenuata.
Fig. 44. Arisaema speciosum (Wall.) Mart. A Habitus. B Spadix plantae masculae. G Flos
masculus. D Spadix plantae femineae. J7 Pistillum. JFEjusdem Sectio longitudinalis. — J.Pohl
delin., A. Engl er direxit.
Flores masculi stipitati triandri, thecis oblongis, rimula in unam confluentibus aperien-
tibus. Spadicis feminei inflorescentia circ. 1,7 cm longa, densiflora, appendix stipite
4 — 5 cm longa instructa, supra stipitem in partem conoideam circ. 6 cm longam circ.
1,5 cm crassam erectam apice procurvam incrassata, deinde in partem filiformem de-
pendentem attenuata. Pistilla oblonga, pluriovulata, stigmate discoideo instructa. —
Fig. 44.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Subtropischer Himalaya. — Ost-Himalaya: Nepal (Wallich n. 8923);
Sikkim (Hook. f. — Herb. Kew, Berlin u. a.), Darjeeling (King, A. T. Gage, Gamble
n. 10 330 — blühend März bis Mai), Rungbee um 1900 m (Prain's Collector); südöstl.
Sikkim: Karponang, Phadonchen, um 1900 — 2600 m (W. W. Smith n. 3034).
Arisaoma. 195
Var. ct. eminens (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 540. — A. emi-
nens Schott in Österr. bot. Zeitschr. VII. (1857) 357, Prodr. (l 860) 30. — Folii
maximi petiolus 5 — 6 dm longus, lamina segmentis 4 — 4,5 dm longis, 2 dm latis.
Spathae tubus cylindroideus I dm longus extus pallide flavo-vittatus marginem versus
pallide purpureo-maculatus, lamina 1,5 — 2 dm longa purpurea, inferne pallidior, ad
medium usque vittata, superne reticulata. Spadicis appendix basi purpurascens superne
flavescens in filum duplo longius attenuata.
Östlicher Himalaya: Sikkim, Darjeeling (Hook. f. — Herb. Kew).
Var. ß. mirabile (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 540. — A. mira-
bile Schott in Österr. bot. Zeitschr. VII. (1857) 366, Prodr. (1860) 31. — Folii pe-
tiolus purpureo-variegatus. Spathae tubus circ. ö cm longus, lamina circ. 1,2 dm
longa (colore varietatis prioris). Spadicis appendix abrupte incrassata fusiformis, sub-
repentino in filum attenuata.
Temperierter östlicher Himalaya: Sikkim um 3000 m (Hook. f.).
§ 9. Decipientia Engl.
Spadicis appendix breviter stipitata, basi crassiore subtruncata incrassata, deinde
sensim attenuata, erecta, paullum ultra faucem exserta. Spathae lamina haud auri-
culata, longe caudata. Antherarum thecae haud rimula lunata dehiscentes. Foliorum
lamina pedatisecta.
Species unica . . 69. A. decipiens.
69. A. decipiens Schott in Österr. bot. Zeitschr. VII. (1857) 373, Prodr. (1860)
134; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 542; N. E.Brown in Journ. Linn. Soc.
XVIII. (1881) 251; Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 503. — Diphyllum dioicum. Cata-
phylla lineari-lanceolata, acuta. Foliorum petioli ad medium usque vaginati variegati,
circ. 3 — 3,5 dm longi, lamina pedati-5 — 7-secta, segmentis elliptico-lanceolatis caudato-
acuminatis, intermedio ansa 2,5 cm longa suffulto cum acumine 2 — 2,9 dm longo,
medio 7 cm lato, vicinis ansäe 1 cm tantum longae insidentibus 1,8 — 2,7 dm longis
5 cm latis, exterioribus 2 utriusque lateris multo minoribus, inter se basi ±: cohaeren-
tibus, extimis 6 — 7 cm longis, 1 cm latis. Pedunculus variegatus, petiolo folii supe-
rioris circ. duplo brevior; spathae tubus cylindricus variegatus 5 — 6 cm longus, I cm
amplus, faucis marginibus leviter patentibus haud recurvis, lamina oblongo-lanceolata,
marginem versus purpureo-variegata, ceterum purpurascens, apice procurva circ. 7 cm
longa et 2,5 cm lata, in caudam 1 dm et ultra longam demum 1 — 2 mm latam exiens.
Spadicis masculi inflorescentia dimidium tubi aequans circ. 2,5 cm longa, 6 mm crassa,
laxiflora, appendix breviter stipitata basi crassiore subtruncata incrassata, deinde sensim
attenuata, erecta, paullum ultra faucem exserta, circ. 4 cm longa. Flores masculi bre-
viter stipitati, triandri.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz. — Khasia: um 1600 — 2300 m, Nurtiang und
Pomrangy (Hooker f. und Thomson), ohne Fundortsangabe (Griffith n. 5973),
Jaintea (Clarke n. 1 8 363 — Herb. Kew), C. Surucen I 600 m (C. B. Clarke n. 4 4 832 —
blühend im September 1886).
?A. spec. (affinis decipiens Schott) ex Koorders, Exkursionsfl. v. Java I. (1911)
2 67. — Diphyllum vel monophyllum. Folii lamina pedati-4 — 7-secta, segmentis zb
lanceolatis acutis circ. 4 — 5 cm longis. — Flores non adsunt.
Südwestmalayische Provinz: Ost-Java; auf dem Bahun-Idjen-Gebirge bei
Pantjur (T. Ottolander — Herb. Buitenzorg).
Planta omnino dubia, fortasse ad Sauromatum pertinet.
§ 10. Tenuipistillata Engl.
Spadicis appendix tenuissime breviter stipitata, basi incrassata subtruncata tenuiter
cylindrica. Spatha fauce haud auriculata. Antherarum thecae haud rima lunata de-
hiscentes. Folii lamina radiatisecta.
13*
196 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
A. Spathae lamina tubo brevior, anguste deltoidea 70. A. brevispathum.
B. Spathae lamina tubo longior, saepe longe caudata.
a. Folii segmenta obovata vel obovato-oblonga vel obovato-
oblongo-lanceolata cuspidato-acuminata. Spathae acumen
caudiforme usque 6 cm longum 71. A. Wightii.
b. Folii segmenta elliptico-lanceolata, utrinque subaequaliter
angustata vel contracta. Appendix plerumque pröcurva 72. A. Jacquemontii.
c. Folii segmenta anguste lanceolata, basi longissime
cuneata.
a. Segmenta longe cuspidato-acuminata minutissime serru-
lata. Spatha cum acumine longo circ. 1 — 1,1 dm
longa . 73.-4. exile.
ß. Segmenta longissime (usque 6 cm) caudata. Spatha
cum acumine caudato 1,5 — 2 dm longa 74. A. Souliei.
70. A. brevispathum Buchet in Lecomte Not. syst. II. fasc. 4. (1911) 4 26. —
Exile, monophyllum dioicum. Tuber parvulum depressum circ. 1,5 cm diametiens, vix
1 cm altum. Cataphylla inferne tubulosa, superne aperta, apice obtusa, summum circ.
1,3 dm longum. Folii solitarii petiolus 2 — 2,5 dm longus, 1,5 — 2 mm crassus, ad
dimidium usque vaginatus, lamina radiatisecta, segmentis 6—8 anguste lanceolatis valde
inaequalibus, 2 — 7 cm longis, 4 — 10 mm latis acuminato-subulatis, serrulatis. Pedun-
culus petiolo brevior, 1,3 — 1,6 dm longus, debilis, paullum nutans; spathae 5 — 5,6 cm
longae viridis pallide vittatae tubus cylindricus pallidior, 3,5 cm longus, 8 mm dia-
metiens, fauce subtruncatus, lamina tubo brevior anguste deltoidea, breviter (6 — 7 mm)
subulato-caudata cum acumine circ. 2,5 cm longa. Spadicis masculi inflorescentia leviter
conoidea, 9 — 1 4 mm longa, superne 1 mm crassa, subdensiflora, appendix erecta tenuis-
sima, 1,5 — 3 mm stipitata, tenuiter cylindrica, 2,5 cm longa, basi incrassata subtruncata,
apice obtuso vix exserta. Flores masculi sessiles, plerumque diandri, thecis subglobosis,
poro suborbiculari apice hiantibus, connectivo subnullo.
Sz-tschwan: im Bezirk von Tschen-keu-tin (Farges — Herb. Mus. Paris).
71. A. Wightii Schott in Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 43; Hook. f.
in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 507. — A. Jacquemontii Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 555 pr. p. — Diphyllum, dioicum. Tuber sphaericum. Cataphylla in-
ferne tubulosa, superne lineari-lanceolata acuta vel obtusiuscula, summum usque 2,5 dm
longum. Foliorum petiolus 4 — 5 dm longus, ad 4 / 5 longitudinis late et obtuse vagi-
natus, lamina subtus glaucescens 5— 9-secta, segmentis obovatis vel obovato-oblongis
vel obovato-oblongo-lanceolatis cuspidalo-acuminatis in partem aristiformem exeuntibus,
basi cuneata sessilibus, intermedio 0,8 — 1,7 dm longo, 4 — 7 cm lato, reliquis paullum
minoribus, nervis lateralibus dr a costa angulo circ. 40° abeuntibus, inter se 7 — 8 mm
distantibus, in nervum collectivum a margine 3 — 4 mm remotum conjunctis, subtus
distincte prominenlibus. Pedunculus quam petioli longior, interdum ultra 5 dm longus;
spathae purpureo- et albo-vittatae tubus infundibuliformis 5 — 6 cm longus, superne
1,5 cm amplus, faucis marginibus levissime recurvis, lamina oblongo-lanceolata circ.
7 cm longa, 3 cm lata, in acumen caudiforme 6 cm longum contracta. Spadicis mas-
culi inflorescentia elongato-conoidea 3,5 cm longa, inferne 5 mm crassa, sparsiflora,
appendix tenuiter (3 — 4 mm longe) stipitata, e basi fere 3 mm crassa (haud truncata)
sursum attenuata, 2,5 — 3,5 cm longa, recta vel apice leviter curvata. Flores masculi
inferiores longius, superiores brevius stipitati purpurascentes, thecis breviter ovoideis,
apice rima ovali aperientibus. Inflorescentia feminea fructifera 5 — 6 cm longa, 3 cm
crassa, baccis subglobosis, 5 mm diametientibus.
Vorderindisches Gebiet, Nilgiri-Gebirge: Coonoor (G. King — Herb. Bot. Gart.
Calcutta); Mysore, Kadua, um 1800 m (Wight n. 2774, Talbot n. 3765 — Herb.
Bot. Gart. Calcutta).
Arisaema.
197
72. A. Jacquemontii Blume in Rumphia I. (1835) 95; Decne. in Jacquemont
Voy. (1844) t. 168; Kunth, Enum. III. (1841) 16; Schott, Syn. (1856) 31, Prodr.
(1860) 43; Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 555; Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI.
(1893) 505. — A. comutum Schott in Bonplandia VII. (1859) 27, Prodr. (1860) 48;
Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 557. — Diphyllum, dioicum. Tuber subglobosum.
Gataphylla inferne tubulosa, superne late linearia, obtusa vel acuta, summum usque
2 dm longum, petioli dimidium fere aequans. Foliorum petioli longitudine paullum
diversi circ. 4 dm longi, fere ad 4 /s longitudinis obtuse vaginati, lamina radiati-5 — 7-
secta, segmentis oblongo-ellipticis vel oblongo-lanceolatis cuspidato-acuminatis, basi cuneata
angustata sessilibus, inaequalibus, intermedio 1 — 1,25 cm longo quam reliqua latiore
2 — 3 cm lato, proximis subaequilongis vel brevioribus, extimis interdum duplo minoribus,
Fig. 45. A — C Arisaema Jacquemontii Blume. A Habitus. B Spadix plantae masculae.
Spadix plantae femineae. — D — O A. exile Schott. D Folii segmentum. E Inflorescentia.
F Spadix plantae masculae. O Spadix plantae femineae. — Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. Engler direxit.
nervis lateralibus I. irregularibus arcuatim adscendentibus pro parte in nervum collec-
tivum a margine 3 — 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus foliis parum brevior vel
ea superans, 3 — 6 dm longus; spathae pallide viridis albo-vittatae 0,8 — 1,25 dm longae
tubus cylindroideus, 4 — 6 cm longus, 1 — 1,3 cm amplus, faucis marginibus angustis
antice leviter recurvis, lamina oblongo- vel ovato-lanceolata, incurva, 5 — 6 cm longa,
in caudam erectam vel dependentem 1,5 — 7,5 cm longam contracta. Spadicis masculi
inflorescentia conoidea circ. 2 cm longa, 3 — 3,5 mm crassa, sparsiflora, interdum florum
rudimentis paucis subulatis superata, feminei inflorescentia cylindrica densiflora, 3 cm
longa, appendix tenuiter (circ. 4 — 5 mm longe, 1 mm crasse) stipitata, inferne truncata
5 mm crassa, mox supra basin contracta caudiformis et curvata, 4 — 7, interdum 9 cm
longa, apice 0,5 mm crassa. Flores masculi brevissime stipitati vel sessiles, 2 — 4-andri,
thecis ovoideis, rima oblonga hiantibus. Pistillorum ovarium ovoideum, stigmate sessili
subhemisphaerico coronatum. — Fig. 45-4 — G.
198 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Temperiertes Ostasien und temperierter Himalaya.
Temperierter Himalaya. — Nordwestlicher Himalaya: Kashmir (Jac-
quemont n. 730, 803, 4 298 — Herb. Mus. Paris und Leiden); Baramula (Radcliff —
Herb. R. G. P. Calcutta); Chamba-Staat, Kalalop-Wald, um 2300 m (J. H. Lace n. 4 718 —
blühend im Juni): Kumaun (Strachey und Winterbottom — Herb. Brüssel), Wald
bei Sasa, um 2900 m (J. F. Duthie n. 6063 — blühend im Juli); Simla um 2 600 m
(Thomson in Hook. f. und Thomson Herb. Ind. or., Dalhousie). — Östlicher
Himalaya: Sikkim, um 2600 — 3800 m (Hook. f. in Hook. f. et Thoms. Herb. Ind.
or., Edgeworth n. 172, Prain n. 274), Chooa bama, um 4000 m (King's Collector —
Herb. Bot. Gart. Calcutta), Sandukfu bei Darjeeling, um 3600 m (Gamble n. 9483 —
Herb. Bot. Gart. Calcutta), Shaling um 4300 m (G. King's Collector — blühend im
Juli), Mahalderam um 1900 m (C. B. Clarke n. 3491 3A); Patung-lu (G. King
n. 4162 — blühend im Juli 1877); Bodyar, um 2600 m (Gamble n. 26 915 — blühend
im Juni); Zemu- und Llonakh-Täler: Zemu, Thango, um 2600 — 3900 m (W. W. Smith
und G. H. Cave), sehr häufig im südöstlichen Sikkim: Laghep, Changu, Chola, 2300 —
4500 m (W. W. Smith n. 3057, 3595); vgl. Rec. Bot. Surv. Ind. IV. 7. (1913) 423.
73. A. exile Schott in Bonplandia VII. (1859) 26, Prodr. (1860) 42; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 554; Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 506. — ' A. cylin-
draceum Wall. msc. — Monophyllum vel diphyllum, dioicum. Tuber parvum, magni-
tudine cerasi magni. Cataphylla late linearia apice breviter acutata, longa, summum
fere 2 dm longum. Foliorum vel folii pe^iolus tenuis 3 dm longus, ad 3 / 4 longitudinis
anguste et obtuse vaginatus, lamina radiati-5 — 11-secta, segmentis anguste lanceo-
latis, longe cuspidato-acuminatis, minutissime serrulatis, basi longissime cuneatis, 1 dm
longis, medio 1,5 — 2,5 cm latis. Pedunculus tenuis quam petiolus longior circ. 3,5 dm
longus; spathae angustissimae pallidae totius 1,3 — 1,5 dm longae tubus cylindroideus
circ. 4 cm longus, 8 mm amplus, viridis pallide vittatus, lamina lanceolata tubum
aequans vel superans longissime acuminata, cum acumine 6 — 7 cm longa, inferne 8 —
1 mm lata. Spadicis masculi tenuis inflorescentia elongato-conoidea circ. 1 ,6 cm longa,
2 cm crassa, sparsiflora, appendix vix stipitata inferne leviter incrassata, deinde atte-
nuata, erecta vel leviter curvata, usque 4 cm longa; feminei inflorescentia cylindrica fere
2 cm longa, 6 mm crassa, appendix distincte stipitata, inferne incrassata, deinde in
partem filiformem contracta et attenuata. Flores masculi 2 — 4-andri, brevissime stipi-
tati vel sessiles, thecis breviter ovoideis, rimula ovali hiantibus. Pistilla oblongo-ovoidea
in stilum brevem, stigmate hemisphaerico coronatum attenuata. — Fig. 45 D — G.
Temperiertes Ostasien und temperierter Himalaya.
Temperierter Himalaya. — Nepal (Wallich n. 8918), Lachen, Lachong
(Hook. f. und Thoms. Herb. Ind. or.).
74. A. Souliei Buchet in Lecomte Not. syst. II. fac. 4. (1911) 127. — Diphyllum,
interdum triphyllum, dioicum. Tuber subglobosum circ. 3 cm diametiens. Cataphylla
inferne longe tubulosa, parte libera parum angustata, oblonga obtusa, summum petio-
lorum vaginas subaequans. Foliorum petioli longissimi spatham longe excedentes, 4 —
7 dm longi, circ. ad dimidium usque vaginati, lamina radiatisecta, segmentis 6 — 9,
persaepe 7, late oblongo-lanceolatis sensim acuminatis et longius vel longissime (usque
6 cm) caudatis, longe et angustissime cuneato-subansatis, intermediis 1 — 2,5 dm longis,
5 — 8 cm, rarius vix 2,6 cm latis, costis crassiusculis, nervis lateralibus a costa angulo
acuto abeuntibus, nonnullis versus apicem convergentibus. Pedunculus folii superioris
vaginam modeste superans; spathae totius cum acumine et cauda 1,5 — 2 dm longae,
viridis vel laminae dimidia superiore parte atro-brunneae et pallide vittatae tubus
cylindroideus 5 — 7 cm longus, 1 — 1,5 cm amplus, faucis marginibus sursum repentino
rotundato-arcuatis, haud vel anguste revolutis, lamina suberecta ovata vel ovato-lanceo-
lata, basi zb strangulata, (sine cauda) 4,5 — 5 cm longa, usque 3,5 cm lata, sursum
sensim acuminata et longissime (4 — 5 cm) caudata. Spadicis masculi inflorescentia
brevissime (2 mm) stipitata, cylindrica, circ. 2 cm longa, 2,5 mm crassa, sparsiflora,
feminei inflorescentia subcylindrica 2,5 — 3 cm longa, 6 — 7 mm crassa, subremotiflora,
Arisaema. 199
appendix stipite (in spadice masculo 2 — 3 mm, in femineo 5 — 6 mm longo) suffulta,
basi pallida, dilatato-ovoidea, sublobulata, (in spadice masculo 3 mm, in femineo usque
6 mm crassa), supra tumorem zh contracta, deinde sensim attenuata tenuiter cylindrica,
1 — 1,5 mm crassa, atrobrunneae tubo exserta, erecta vel procurva vel oblique porrecta.
Flores masculi sessiles, plerumque diandri. Pistillorum ovarium brevissime obovoideum,
5 — 9 ovulatum, in stilum 5 mm longum, stigmate depresso coronatum contractum.
Sz-t schwan: Tongolo (Souliej n. 2989 et 2990 — Herb. Mus. Paris, Herb.
Berlin).
§ II, Pistillata Engl.
Spadicis appendix distincte stipitata et supra stipitem basi sua truncata dt cylin-
droidea. Spathae faucis margines haud vel vix reflexi. Antherarum thecae haud rima
lunari dehiscentes. Foliorum lamina trisecta vel tripartita aut pedatisecta vel pedati-
partita.
A. Folii lamina trisecta.
a. Folii segmenta apice acuta, haud acuminata 75.-4. triphyllum.
b. Folii segmenta acuminata 76.-4. Wattii.
B. Folii lamina tripartita, segmento intermedio vel etiam late-
ralibus ansatis.
a. Folii segmenta subaequalia, elliptica vel elliptico-lanceo-
lata 77.-4. onoticum.
b. Folii segmenta lateralia valde inaequilateralia saepe ima
tertia parte lobo lato instructa 78.-4. lobatum.
C. Folii lamina pedatisecta vel pedatipartita.
a. Folii lamina pedati-5-secta. %
a. Spathae tubus cylindroideus 79.-4. quinatum.
ß. Spathae tubus infundibuliformis.
I. Segmenta lateralia ansis haud decurrentia . . . 80.-4. amurmse.
II. Segmenta lateralia ansis decurrentia 81.-4. saxensoo.
b. Folii lamina pedato-5 — 11-secta, segmentis oblongis vel
oblongo-lanceolatis, integris vel serratis 82. A. serratum.
D. Folii lamina pedati-9 — 4 9- vel 7 — 17-secta, segmentis
anguste oblongis vel oblongo-ellipticis, acuminatis.
cc. Spathae lamina elliptica vel ovato-elliptica, longe
acuminata 83. -4. Takedai.
ß. Spathae lamina oblongo-ovata vel lanceolato-ovata, in
caudam longam angustata. . 84.-4. tosamse.
75. A. triphyllum (L.) Torr. Fl. N. York II. (1843) 239; Chapman, Fl. South.
Un. St. (1860) 440; Gray, Man. 5. ed. (1872) 476; Nicholson, Dict. of Gard. I. (4 884)
412, fig. 4 48; Britton and Brown, Illustr. Fl. North. Un. St. I. (4 896) 364, Fig. 876;
Gray's New Man. (4 908) 257. — Arum triphyllum L. Sp. ed. 4. (4 753) 965, ed. 2.
(1763) 1368 pr. p. [Pluk. Alm. (1696) 52, t. 77, f. 5 et amalth. 52, t. 376, f. 3;
Moris. hist. III. (1699) 547, s. 13, t. 5, f. 43]; Willd. Spec. IV. (1805) 480 pr. p.;
Michx. Fl. bor. am. II. (1803) 188; Pursh, Fl. Am. sept. II. (1814) 399; Bigelow,
Med. Bot. 1. (1817) 52, t. 4; Ell. Bot. South Carol. II. (182 4) 629; Mart. in Amoen.
bot. Monac. (1829) 4 6, f. 4 4; Schott, Melet. I. (4 832) 4 7; C. Mac Millan, Metaspermae
of Minnesota Valley X. (4892) 432. — Arum triphyllum, var. xebrinum Bot. Mag.
t. 950; Bot. Cab. t. 320; Gray, Man. (4 848) 446. — Arum atrorubens Ait. Hort.
Kew. III. (4789) 315; Willd. Spec. IV. (1805) 481; Beck, Bot. North. St. (4 833)
38 4. — Arisaema atrorubens Blume in Rumphia I. (4 835) 97; Kunth, Enum. III.
(1841) 17; Morren in Ann. Gand. (1846) t. 58; Schott, Syn. (1856) 26, Gen. Ar. (1858)
t. 6, f. 27 (germinatio), Prodr. (1860) 32; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 535. —
Arisaema brasilianum Blume in Rumphia I. (1835) 96 (Dod. Mem. 81, f. 273); Schott,
Syn. (1856) 26. — Arisaema hastatum Blume in Rumphia I. (1835) 96 (quoad spatham
200 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
speciminis in Herb. Pal. Beauv., nunc Delessert asservatij. — Arisaema polymorphum
Meehan in Bot. Gaz. IX. (1884). — De ramificatione subterranea confer: Ida A, Keller:
Notes on Underground runners, in Proceed. of the Acad. Nat. Sc. Philadelphia 1897,
p. 161 — 165, pl.IIL — De sexu confer: B. L. Putnam, Determination of sex in Ari-
saema triphyllum, Asa Gray Bull. VI. (1898) 50 — 5 2 (Specimina majora feminea, minora
mascula sunt). — Nom. vern. Jack in the pulpit (Mac Millan, Minnesota Plant Life
[1899] 431, phot. loco natali), Indian turnip. — Tuber subglobosum, rhizomata late-
ralia emittens. Cataphylla atque petioli circ. 3 dm longi pallide variegati. Foliorum lamina
longius petiolata, segmentis sessilibus ovatis vel oblongo-ovatis 1 — 1,5 dm longis, 5 —
8 cm latis, haud longe acuminatis. Spathae extus virentis striato-vittatae intus fundo
vittis pallide virentibus interstitiisque atrorubentibus vel totius viridescentis 8 — 17 cm
longae tubus ejus dimidium aequans, lamina circ. 3 — 4 cm lata in fauce aperta vix repli-
cata acuminata, extus et intus inferne pallide virens, intus superne ex toto atrorubens
vittis virentibus instructa aut viridescens. Spadicis inflorescentia plerumque unisexualis
1 cm tantum longa, appendix stipitata 3 cm aequans, faucem paullum excedens; flores
masculi 2 — 3-andri; flores feminei: pistilla 5 — 6-ovulata. Baccae majusculae circ.
1 cm diametientes.
Var. a. typioum Engl. — Spathae tubus extus virens striato-vittatus intus fundo
vittis pallide virentibus interstitiisque atrorubentibus pictus, lamina intus superne ex
toto atrorubens vittis virentibus instructa.
f. Stewardsonii (Britton) Engl. — Arisaema Stewardsonii Britton, Man. Fl.
N. U. S. (1901) 1045. — Minor. Foliorum segmenta 7 — 8 cm longa, 3 — 4 cm lata.
Spatha vix 7 mm longa.
Atlantisches Nordamerika: in humusreichen und sumpfigen Laubwäldern von
Neu-Schottland bis Florida. — a. Seenprovinz. — '■ 1. Zone der Pinus strobus: Von
Neu-Schottland und Neu-Braunschweig über Quebec und Ontario bis Minnesota, besonders
verbreitet in allen humusreichen Wäldern von Ontario (J. Macoun — Herb. Berlin);
in Milwaukee (Lapham, Henning); Michigan: Keweenaw Point (Herb. Kew). —
2. Übergangszone: Vermont: Manchester (A. Day, PL of South. Verm. n. 184);
Connecticut: New Haven (Allen); Bhode Island: Providence (Thurber — Herb. Berlin);
Massachusetts: Cambridge (Foorbil); New York: Niagara (v. Chrismar — Herb. Berlin),
Schenectadia (J. Pearson — Herb. Berlin), Schlangenwald auf Long-Island (Heuser —
Herb. Berlin), am Wading-Biver (S. Miller — Herb. De Candolle); Pennsylvania: Lan-
caster City, Conestoga und Mt. Hope (A. Heller), Jannersville (Canby — Herb. Berlin —
f. Stewardsonii), Beading (Bischoff — Herb. Berlin), Ober-Susquehana (Barbour —
Herb. Berlin). — b. Provinz des sommergrünen Missisippi und Alleghani-
Waldes. — S. Illinois: Makanda (C. F. Baker — Herjb. Berlin); Indiana: Bluffton
(Deam — Herb. Berlin); Ohio: Hamilton (B. Matthes n. 39), Cincinnati (Lloyd),
St. Marys (Wetzstein — Herb. Berlin), Cleveland (W. Krebs); New Jersey (Herb.
Berlin); Washington (Schutz — Herb. Berlin); Maryland: Baltimore (Bügel — Herb.
Boissier); Virginia: Winchester (Herb. Berlin) ; Nord-Carolina: Biltmore (Biltmore Her-
barium n. 1288 b), steigt in den Alleghanies bis 1600 m hinauf — blühend April bis
Juni; Süd-Carolina (Fräser); Kansas (nach Britton). — c. Immergrüne Provinz
der südatlantischen Staaten. — Alabama: zerstreut in Winston County (500 m),
Clay, Cullman, Tuscaloosa, Clarke, Mobile, Baldwin Counties (Mohr).
Var. ß. viride Engl, in DC. Mon. Phan. IL (1879) 425. — Spathae lamina fauce
excepta viridescens.
Massachusetts (Tuckermann); Illinois (Engelmann — Herb. Berlin); Virginia:
Winchester (Herb. Berlin).
Var. y. pusillum (Nash) Engl. — A. pusittum Nash in Britton, Man. Fl. N. U. S.
(1901) 229; Small, FL S. E. U. S. (1903) 226. — Foliorum petioli 0,5 — 1,8 dm
longi, segmenta ovato-oblonga vel ovato-elliptica, acuminata, 5 — 12 cm longa. Spathae
tubus extus pallidus, intus rubro-brunnescens, lamina 5 — 6 cm longa, acuminata, extus
virescens, intus atrorubens. Baccae 4 — 5 mm diametientes.
Arisaema. 201
Atlantisches Nordamerika: in Sümpfen und schattigen Wäldern, von New
York bis Kentucky und Georgia (Small).
Var. d. acuminatum (Small) Engl. — A. acuminatwm Small in Fl. S. E. U.
St. (1903) 226. — Foliorum segmenta lanceolato-elliptica vel ovato-lanceolata acumi-
nata, 7 — 12 cm longa, eroso-ciliata. Spathae tubus viridis, lamina saturate viridis Ion ge
acuminata.
Atlantisches Nordamerika: Östliche Staaten und Florida (Small).
Lusus bispadiceum Engl. (Ex nota in Bulletin of Torrey Bot. Club IX. [1882]
90 et in Gardn. Chron. XVIII. [1882] 274.) — Spatha unica spadices duos femineos
includens, quorum alter minor a majore abiens inferne compressus superne dilatatus.
Beobachtet in Nord-Amerika in einem Garten.
Lusus bispathaeeum Engl. (Ex nota W. W. Bailey in Bull. Torr. Bot. Club IX.
[1882] 90 et in Bot. Gaz„ IX. [1884] 177.) — Spatha altera alteram includens. Spa-
dices duo basi inter se conjuncti, alter dilatatus.
Beobachtet in Nordamerika.
Lusus trispadiceum Engl. (Ex nota A. G. Clark in Rhodora VI. (1904) 163 c. fig.).
— Spatha altera alteram includens. Spadices tres dilatati basi inter se conjuncti.
Beobachtet in Nordamerika, um Philadelphia.
76. A. Wattii Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 498. — Tuber parvum sub-
globosum. Cataphylla sursum paullum angustata, obtusiuscula, rosea, summum usque
1,8 dm longum. Folia 2; petiolus usque 3,6 dm longus, ad 2 / 3 longitudinis vaginatus,
vagina apice rotundata, lamina subtus glaucescens, trisecta, segmentis lateralibus oblique
valde inaequilateralibus oblique oblongis, latere exteriore quam inferius fere duplo latiore
basi valde rotundato, segmento intermedio elliptico-oblongo, basin versus valde cuneatim
angustato, circ. 1,5 dm longo, 4 — 4,5 cm lato, omnibus in acumen angustum aristiforme
3 — 5 mm longum exeuntibus, nervis lateralibus I. angulo circ. 60° a costa abeuntibus
in nervum collectivum a margine 2 mm remotum conjunctis. Pedunculus circ. 3,5 dm
longus; spathae tubus anguste infundibuliformis circ. 5 cm longus, superne 1,2 cm
amplus, faucis marginibus lateralibus leviter recurvis, lamina ovata 4 — 5 cm longa,
2,5 — 3,5 cm lata, acuminata. Spadicis inflorescentia feminea (in specimine unico sup-
petente) cylindrica, circ. 2 cm longa, floribus masculis paucis 2 — 3-andris superata, in
appendicem stipite 8 mm longo suffultam circ. 6 cm longam 6 mm crassam exiens.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Munnipore, bei Mao, um 1300 m (Watt —
blühend im April 1882 — Herb. Bot. Gart. Calcutta); Assam: Naga Hills (Watt —
fruchtend Mai 1895 — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
77. A. onoticum Buchet in Lecomte Not. syst. I. fasc. 12 (1911) 374. —
Monophyllum vel diphyllum, dioicum. Tuber subglobosum, 2 — 3 cm diametiens. Cata-
phylla sursum angustata, acuta, inferne longissime vaginantia, summum circ. 2 dm
longum. Folii petiolus 1,8 — 3,3 dm longus, tenuis 1,5 — 2,5 mm crassus, ad 2 / 3 longi-
tudinis vaginatus, vagina apice truncata, lamina trisecta (interdum 2-partita), segmentis
pariter longe (l — 2,5 cm) ansatis subaequalibus ellipticis vel elliptico-lanceolatis, 9 —
1 1 cm longis, circ. 4 cm latis, tenuiter serrulatis, basi cuneatis, symmetricis, acuminatis,
nervis lateralibus I. tenuissimis ad costam fere rectangule insertis, nervo collectivo haud
manifeste Pedunculus petiolo subaequalis paulum brevior aut longior, 2,5 — 3 mm
crassus; spathae totius 9 — 11 cm longae, in "medio albo-vittatae dimidium superius
brunneo-purpureum, rarius viride, tubus pallidus infundibuliformis, circ. 5 cm longus,
supra 1,5 — 2 cm amplus, faucium marginibus obliquis truncatis haud revolutis, lamina
ereeta onotidea, dorso leviter gibbosa, marginibus paullum sinuato-undulata, brevius
acuminata. Spadicis masculi inflorescentia 2 — 3 cm longa , elongato-conoidea, densi-
flora et multiflora, appendix ereeta tota 2,2 — 5 cm longa, basi e stipite 5 — 8 mm
longo subito incrassata, inferne truncata superne cylindrica vel cylindrico-obconica,
apice valde clavata, e tubo paulum exserta, lamina valde brevior. Flores masculi bre-
202
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Bifolium vel unifolium, dioicum.
viter stipitati 3 — 4-andri, thecis breviter ellipsoideis apice poro dehiscentibus, connectivo
deltoideo.
Sz-tschwan: Tschen-keu-tin (F arges — Herb. Mus. Paris).
78. A. lobatum Engl, in Engler's Bot. Jahrb. I. (1881) 487; Franch. PI. David.
II. (1888) 1 38 ; Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 178. — Tuber parvum subglobosum.
Cataphylla lineari-lanceolata summum, circ. 1,2 dm
longum. Foliorum petioli 3 — 3,5 dm longi, ad 2 /3
longitudinis vaginati atropurpureo-maculati, lamina
trisecta, segmento intermedio ansa 1,5 — 5 cm longa
suffulto, late oblongo vel late elliptico usque sub-
orbiculari, basi ± obtuso, 0,8 — 1,2 dm longo,
circ. 0,4 — 1 dm lato, lateralibus sessilibus, valde
inaequilateralibus oblongis, latere exteriore quam
interius inferne duplo latiore, saepe ima tertia
parte lobo lato instructis, usque 1,8 dm longis,
medio circ. 6 — 7 cm latis, basin versus magis di-
latatis, omnibus acuminatis acutis, nervis laterali-
bus I. inter se circ. 1 cm distantibus, in nervum
collectivum a margine circ. 5 mm remotum con-
junctis. Pedunculus petiolum subaequans; spathae
extus pallide purpurascentis tubus subinfundibuli-
formis circ. 7 cm longus, superne 2,5 cm amplus,
subito in laminam lanceolatam subaequilongam an-
guste acuminatam 6 — 7 cm longam 2,5 cm latam
atropurpuream contractus. Spadicis masculi in-
florescentia circ. 2,5 cm longa, laxiflora, feminei
inflorescentia cylindrica densiflora circ. 2 cm longa,
appendix stipite 6 mm longo suffulta, e basi trun-
cata leviter constricta, deinde claviformis sursum
paullum incrassata, 4 cm :longa, superne 5 mm
crassa. Flores masculi breviter stipitati 2 — 3-andri,
thecis ovoideis rimula oblonga dehiscentibus. Pistilla obovoidea, obtusa, stigmate sessili
coronata. — Fig. 46.
Nota. Hujus speciei primuni varietas eulobatum cognita fuit, serius varietas Rosthornia-
num, quae typum magis primordialem refert.
Var. a. Rosthornianum Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXIX. (1901) 235, XXXVI.
(1905) 11; Forbes et Hemsley in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 178. — A. pictum
N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXIX. (1892) 321. — Folii segmenta lateralia valde
obliqua latere exteriore minus vel haud lobata. — Fig. 46.
Ostasiatisches subtropisches Übergangsgebiet. — Provinz des sub-
tropischen Yünnan, Sz-tschwan, Hupeh. — Sz-tschwan: Nan-tschwan: Berg-
hang Ch'ang ling kang; Shih mao p'ing (Bock n. 651, v. Bosthorn n. 1237 — Herb.
Christiania — fruchtend im August). — Hupeh: Pao-ki-sun, auf dem Berge Miao-uan-
san (Henry n. 5381 — Herb. Brit. Mus.), West-Hupeh, Patung, 1860 m (E. H. Wilson
n. 239).
Temperiertes Ostasien. — Provinz des temperierten Yünnan, Sz-
tschwan, Schensi, Hupeh. — Nord-Schensi: Nordhänge des Quan-tou-san
Giraldi n. 6197 — blühend im Mai 1898 — Herb. Florenz, Berlin), Fon-sian-fu,
(Ugo Scallan in Giraldi n. 6196 — blühend im Mai 1895 — Herb. Florenz, Berlin). —
Nördliches Zentral-China (Bev. Hugh — Herb. Brit. Mus.) — Westliches China, in
Wäldern um 2600 — 3300 m (Wilson n. 4569 — Herb. Mus. Paris).
Var. ß. latisectum Engl. — Folii segmenta latissima, 1 — 1,2 dm.
Ostasiatisch-südjapanisches Übergangs gebiet. — Sz-tschwan (Henry
u. 5391c. — Herb. Brit. Mus.). — West-Hupeh (Wilson n. 239).
Fig. 46. Arisaema lobatum Engl,
var. «. Rosthornianum Engl. A Ha-
bitus plantae masculae. B Spadix.
O, D Flos masculus. — Icon. origin. —
J. Pohl delin., A. Engler direxit.
Arisaema. * 203
Temperiertes Ostasien. — Sz-tschwan: Ta-tsien-lu, um 3000 — 4500 m
(A. E. Pratt n. 61 — Herb. Hort. Calcutta).
Var. y. eulobatum Engl. — Folii segmenta lateralia basi lobo circ. 4 — 5 cm
lato, 1,5 cm alto instructa.
Temperiertes Ostasien. — Sz-tschwan: Mupin (David — blühend Mai
1869 — Herb. Mus. Paris).
79. A. quinatum (Nutt.) Schott, Syn. (1856)28, Prodr. (1869) 41; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 550; Tb. Meehan in Bot. Gaz. IX. (1884) 113; Ch. Mohr,
Plant Life of Alabama (1901) 425; Small, Fl. S. E. U. S. (1903) 227. — Ärum
quinatum Nutt. Gen. of North Am. II. (1818) 222. — Arum polymorphum Buckl. Am.
Journ. Sei. XLV. (1843) 173; Ell. Bot. South. Carol. II. (182 4) 629. — Arisaema poly-
morphum (Buckl.) Chapm. Fl. South. Un. St. (1860) 440, ed. 3. 464. — Tuber 3 —
7 cm diametiens. Diphyllum, folio inferiore pedatisecto, superiore trisecto vel 4-secto.
Foliorum petiolus 2 — 3 dm longus, variegatus, inferioris ultra tertiam partem, superioris
circ. fere ad medium usque vaginatus, lamina pedatiseeta, segmentis 5 oblongo-ellipticis
vel oblongo-lanceolatis, basi euneatis margine minutissime eroso-serrulatis, intermedio
subansato circ. 1 dm longo, 4 — 5 cm lato, lateralibus subsessilibus intermedio plerumque
paullum angustioribus, nervis lateralibus I. inter se 0,8 — 1,7 cm distantibus in nervum
collectivum a margine 5 mm remotum conjunetis. Pedunculus circ. 2 dm longus;
spathae albae tubus cylindroideus circ. 4 cm longus, supra 1 cm amplus, lamina ob-
longa vel oblongo-lanceolata, 4 — 5 cm longa, 2 cm lata, cuspidato-acuminata. Spadicis
masculi inflorescentia brevissime stipitata, circ. 1 cm longa, 3 — 4 mm crassa, appendix
breviter et tenuiter stipitata abrupte incrassata et mox paullum attenuata, ad apicem
usque cylindrica, circ. 3 cm longa; spadicis feminei inflorescentia circ. 1 cm longa,
4 mm crassa, appendix longius quam in masculo stipitata, ceterum appendici spadicis
masculi conformis. Pistilla breviter ovoidea.
Atlantisches Nordamerika.
Provinz des sommergrünen Alleghani-Waldes: meist in der oberen mon-
tanen Begion. — Nord-Carolina (Buckl ey, Chapman); Georgia (Bald wyn); Alabama:
Winston County, Colliers Creek, um 4000 m. Clarke County, Choctaw Corner, um
80 m ü. M. (Ch. Mohr — blühend April, Mai).
80. A. amurense Maxim. Prim. Fl. Amur. (1859) 264; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 549, excl. var. saxensoo et Arac. exsicc. et illustr. n. 52; Korshinsky in
Act. Hort. Petrop. XII. (1892) 392; Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 131;
Komarov, Fl. Manshur. I. in Acta Hort. Petrop. XX. (1901) 414; Matsumura, Index
pl. japon. XII. (1905) 169. — Tuber parvum subglobosum. Cataphylla lineari-lanceolata,
acuta, summum circ. 1 dm longum. Folii petiolus 3—3,5 dm longus, ad tertiam partem
usque vaginatus, inferne purpurascens, lamina pedatiseeta, segmentis 5, intermedio
brevius vel longius (0,5 — 2 cm) ansato, lateralibus in ansa communi subsessilibus, forma
valde variantibus, obovatis vel obovato-lanceolatis, vel lateralibus oblongo-lanceolatis,
basi euneatis, apice breviter et late acuminatis acutis, circ. 1 dm longis, 4 — 7 cm latis,
nervis lateralibus inter se 0,8 — 1,2 cm distantibus in nervum collectivum a margine
5 — 6 mm remotum conjunetis. Pedunculus petiolo brevior, circ. 2 dm longus; spathae
tubus infundibuliformis, pallide viridis, circ. 5 cm longus, superne 2 cm amplus, fauce
aperta marginibus anguste recurvis purpureis, lamina ereeta ovato-lanceolata viridescens
vel inter nervös virides purpureo-vittata, 5 — 6 cm longa, 3 cm lata. Spadicis masculi
inflorescentia fere 2 cm longa, sursum attenuata, laxiflora, appendix breviter et tenuiter
stipitata basi truncata cylindrica obtusa circ. 3,5 cm longa, 4 mm crassa.
Var. er. typicum Engl. — Minor, folii segmentis integris. Spatha viridis vel
lamina tantum leviter purpurascens.
Temperiertes Ostasien. — Nord-Korea: am Jalu-Fluß (Komarov, Fl. Mans-
huriae n. 333 — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg). — Mandschurei: Mukden, Kirin
(nach Komarov). — Amurland: am oberen Ussuri (Maximowicz, It. II. — Herb.
Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin), Distrikt Chabarowsk (Kusnezow, Iter Bolon-
204 A. Engler. — Araeeae-Aroideae.
Odschalense n. 91), feuchte schattige Wälder bei Bidshanski und Babstowa am mitt-
leren Amur (Korshinsky — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg), im südlichen Ussuri-
Bezirk (nach Komarov). — Mittleres Japan: Prov. Shimotsuke: Nikko (Makino),
Berg Koshinzan (Makino); Prov. Uzen: Berg Yudono (B. Yatabe und S. Okubo); Prov.
Echigo: Berg Godzu (B. Yatabe und S. Okubo); Etsigo, Gassan, Yudonosan (nach
Matsumura). — Japanischer Name: hiroha-no-tennanshö.
Var. ß. robustum Engl, in DG. Mon. Phan. II. (1879) 550. — Omnibus partibus
major, folii segmentis integris. Pedunculus sursum valde incrassatus.
Korea, Port Hamilton (Wilford in Herb. Kew, Herb. Berlin).
Var. y. violaeeum Engl. — Folii petiolus, pedunculus spatha et appendix violacei,
laminae segmenta obscure viridia margine minute undulata.
Temperiertes Ostasien. — Nord-Ghina. — Kiautschou: auf dem Lauschan-
Gebirge: in der Nähe des Mecklenburghauses um 400 m, auf lehmigem etwas humösem
Boden (Küntzel — Herb. Berlin — Anfang Mai 1908 blühend). — Korea: Diamant-
berg (Faurie, PI. coreanae n. 285 — Herb. Berlin).
Var. 8. denticulatum Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (4 90 1) 132. — Folii
segmenta irregulariter serrato-denticulata.
Amurland (Maximowicz — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin).
81. A. sazensoo (Buerg.) Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 132 et in
Jinuma, Somoku-Dzusetsu IV. 19. (1912) t. 17; Matsumura, Ind. pl. japon. II. (1905)
170. — Arum sazensoo Buerg. ined. ex Blume in Buraphia I. (1835) 107. — Ari-
saema japonicum ß. sazensoo Blume in Bumphia 1. c. ; Kunth, Enum. III. (1841) 19;
Miq. Prol. Fl. jap. (1866) 134 et Cat. Mus. bot. Lugd. bat. Fl. jap. (1870) 95;
Franch. et Savat. Enum. pl. Jap. II. 5. — A. amurense y. sazensoo Engl, in DG. Mon.
Phan. II. (1879) 550; Forbes et Hemsley in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 175. —
A. sikokianum Franch. et Sav. 1. c. II. 6. 507; Engl. 1. c. 560; N. E. Brown in Journ.
Linn. Soc. XVIII. (1880) 251; Makino in Tokyo Bot. Mag. VII. (1893) 322. — Nom.
japon.: yukimochi-sö. — Tuber depresso-globosum. Cataphylla sursum lanceolata.
Foliorum petioli 1,5 — 3,3 longi, circ. ad medium usque vaginati, vagina apice ± trun-
cata lamina interdum trisecta, normaliter pedatisecta, segmentis 5, intermedio plerum-
que majore brevius vel longius (0,5 — 2 cm) ansato, raro subsessili, 0,4 — 2,4 dm longo,
0,2 — 1,6 dm lato, lateralibus in ansa communi subsessilibus, forma valde variantibus,
ovato-oblongis vel obovato-oblongis vel obovato-ellipticis vel obovato-ovalibus vel late
ovalibus vel late ovatis, basi cuneatis et ansäe decurrentibus, extimis autem basi obtusis,
omnibus integris aut dr eroso-denticulato-serratis, breviter acuminatis vel cuspidato-
acuminatis, interdum aristulatis, nervis lateralibus I. inter se 6 — 10 mm distantibus,
in nervum collectivum a margine 4 — 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus petiolo
brevior usque longior; spathae tubus infundibuliformis, 4 — 6 cm longus, fauce 2 — 3 cm
amplus, atropurpureus, sensim in laminam transiens, lamina fornicata tubo longior
obovato-oblonga usque oblongo-lanceolata anguste acuminata, extus et intus atropurpurea,
at basin versus pallidius vittata, 1 — 1,8 dm longa, 3 — 5,5 cm lata. Spadicis inflores-
centia subconoidea 1,5 — 3 cm longa, appendix breviter (7 — 8 mm) stipitata, deinde in-
crassata medio attenuata et demum obtusa, interdum subglobosa, alba, cum stipite
3 — 6,5 cm longa. Flores masculi laxe dispositi breviter stipitati, 2 — 4-andri; flores
feminei densi; pistilla ovoidea, stigmate minuto orbiculari instructa. — Fig. 47.
Nota. Cl. Makino 1. c. spadicis appendicem describit >large and globoso-clavate«, equi-
dem nunquam appendicem globoso-clavatam, potius semper cylindricam observavi.
Foliorum forma ita variabilis, ut vix varietates limitatae distingui possint, sed pro
margine cum cl. Makino duas varietates propono.
Var. er. integrifolium Makino 1. c. 132. — A. Sp'engerianum Pampanini in
Nuovo Giorn. bot. ital. XVII. (1910) 237. — Folii segmenta integra.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Hupeh: Berg Kian-schian,
um 2000 m (Silvestri n. 165 — Herb. Florenz). — Südliches Japan. — Tosa:
Arisaema.
205
Shashabu in Chözya-mura (T. Makino); Kusugami am Fuß des Berges Yokogura (Ma-
kino); Prov. Jyo: Berg Nakatsumyözin (K. Okudaira).
Var. ß. serrato-dentatum Engl. — A. Engleri Pampanini in Nuovo Giorn. bot.
ital. XVII. (4 910) 236. — A. sazensoo var. serratum Makino 1. c. 132. — A. serratum
Schott var. Baker et S. Moore in Journ. Linn. Soc. XVII. (1879) 387. — A. Spren-
gerianwm Pampanini var. dentatum Pampanini in Nuovo Giorn. bot. ital. XVII. (1910)
23 8. — Folii segmenta irregulariter eroso-denticulato-serrata vel dentato-serrata vel
dentata.
Nota. Nomen var. serratum Makino in serrato-dentatum Engl, mutavi, ne planta cum
Arisaemate serrato (Thunb.) Schott confundatur.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Südliches Japan. —
Tosa: Sakawa (Makino); Prov. Hyuga: Berg Kirishima (Yatabe und Matsumura —
Herb. Tokyo) ; Nara, in schwach hygrophilem
Bergwald um 1 00—200 m ü. M. (A. Engler,
Beise nach Japan n. 7 347 — Herb. Berlin).
Hupeh: Tal Ma-Kia-Keu, um 700 m (Sil-
vestri n. 163a — d — Herb. Florenz). Berg
Kian-schan um 2 000 m (Silvestri n. 164).
West-Hupeh: Süd-Patung (Henry n. 5394
— Herb. Calcutta) , Patung (E.H.Wilson
n. 373, 374 — Herb. Berlin), Nanto (Henry
n. 4571, 5394B — Herb. Kew); Shingking:
Tschienschan und südlich von Hingjing (Boss
n. 250); Tschekiang: Tientai-Gebirge, 1000 m
(Faber n. 8 4); Kiangsi: Tschingking und
Kiukiang (Maries — Herb. Kew und Brit.
Mus.).
Var. /. magnidens N. E. Brown in
Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 176. —
Folii segmenta grosse dentata, dentibus 6 —
1 2 mm longis cum minoribus interjectis. —
Fig. 47.
China: Hupeh, ohne Fundort (Henry
n. 6 363A, 6 730A), Süd-Patung (Henry
n. 8 393 — Herb. Brit. Mus., Herb. Kew).
Var. d. Henryanum Engl. — Folii pe-
datifidi segmenta 7 maxima, serrato-dentata,
intermedium ansa 7 cm longa suffultum, 2 dm
longum, 1,2 dm latum, lateralia minora.
China: Hupeh, ohne Fundort (Henry
n. 5 394A — Herb. Bot. Gart. Calcutta).
82. A. serratum (Thunb.) Schott, Melet. (1832) emend. Makino in Tokyo Bot.
Mag. XV. (1901) 128; Matsumura, Ind. pl. jap. II. (190,5) 170. — Plerumque bifolium
dioicum. Tuber depressum. Cataphylla caulem laxe amplectentia ut petioli saepe rubro-
variegata, lineari-lanceolata, obtusa, summum saepe ultra 2,5 dm longum et 3 dm latum.
Foliorum petioli 2 — 4 dm longi, ultra medium saepe ad 3 /4 longitudinis vaginati vagina
retusa; lamina pedati- 5 — 11-secta, segmentis oblongis vel oblongo-Ianceolatis vel lanceo-
latis, basi cuneatim angustatis cuspidato-acuminatis, margine integris vel serrulatis vel
serratis, intermedio 0,6 — 1,6 dm longo, 2 — 6 cm lato interdum 0,5 — 2,5 cm longe
ansato excepto sessilibus, nervis lateralibus I. numerosis patentibus in nervum collectivum
a margine 2 — 5 mm remotum conjunctis. Pedunculus circ. 3 — 5 dm longus; spathae
tubus viridis vel pallide purpurascens infundibuliformis circ. 3 — 4,5 cm longus, superne
2 — 3 cm amplus, faucis marginibus lateralibus anguste revolutis, lamina oblonga acu-
minata, fornicato-incurva, 5 — 8 cm longa, 2 — 3,5 cm lata, virens vel sordide rubens
Fig. 47. Arisaema saxensoo (Buerg.) Makino
var. y. magnidens N. E. Brown. D Habitus
plantae masculae. C Flos masculus. E Spa-
dix. — J. Pohl delin.
206
A. Engler.
Araceae-Aroideae.
vel atropurpureo-vittata vel atropurpurea. Spadicis masculi inflorescentia conoidea laxi-
flora circ. 2 cm longa, inferne 4 — 5 mm crassa, feminei inflorescentia densiflora 2 cm
longa, inferne 1 cm crassa, appendix tenuiter 6 — 7 mm longe stipitata, supra basin
truncatam leviter constricta deinde claviformis, circ. 4 — 5 cm longa, basi et apice 3 —
4 mm crassa. Flores masculi brevissime stipitati 3 — 4-andri, thecis ovoideis poro apicali
dehiscentibus. Pistilla ovoidea, stigmate orbiculari instructa.
Var. a. Blumei Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 129, Ind. pl. jap. II. (1905)
170, 171. — A. japonicum Blume in Rumphia I. (1835) 106; Kunth, Enum. III.
(1841) 19; Schott, Syn. (1856) 29, Prodr. (1860) 40; Miq. Prol. Fl. jap. (1866—
1867) 134 et Cat. Mus. Lugd. Bat. Fl. jap. (1870) 95, 159; Engl, in DG. Mon. Phan.
II. (1879) 549 et in Engl. Bot. Jahrb. VI. (1855) 52, XXIX. (1901) 236 et in Engl.-
Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 151; Franch. et Savat. Enum. pl. Jap. II. 5; N. E. Brown
Fig. 48. Arisaema serratum (Thunb.) Schott. A — C var. Blumei Makino. A Habitus. Ä! Spatha.
A" Folii segmenti margo. B Spadix. G Flos masculus. — D — F var. euserratum Engl. D Habitus.
E Spadix stirpis masculae. F Flos. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 178; Komarov, Fl. Manshur. I. in Acta Horti
Petrop. XX. (1901) 415. — A. serratum Schott var. japonicum Makino in Sömoku-
Dzusetsu 3. ed. IV. 19. (191^) t. 12. — A. latisectum Blume; Miq. Prol. Fl. jap.
(1866) 134. — A. japonicum var. latisecta Miq. Prol. Fl. jap. (1867) 357. — A.
amplissimum Blume in Rumphia I. (18 3 5) 110; Kunth, Enum. III. (1841) 21; Schott,
Syn. (1856) 21, Prodr. (1860) 56; Miq. Prol. Fl. jap. (l 866 — 1 867) 134, 367; Cat.
Mus. Lugd. Bat. Fl. jap. (1870) 35; Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1876) 6;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 560. — Arum dracunculus Thunb. Fl. jap. (1784)
233, non L. — Nom. japon. : tennanshö, nansoo, jamma konjakf, osomi, ten
nan sio Kaempf. Amoen. exot. (1712) 786. — Petioli, pedunculus et spatha pallida.
Foliorum segmenta integra. — Fig. 48^4 — C.
Var. ß. euserratum Engl. — A. serratum (Thunb.) Schott, Melet. (1832) 17,
Syn. (1856) 29, Prodr. (1860) 41; Blume in Rumphia I. (1835) 107; Kunth, Enum.
Arisaema. 207
III. (1841) 19; Miq. Prol. Fl. jap. (1866 — 1867) 134 et Cat. Mus. Lugd. Bat. Fl. jap.
(1870) 96; Franch. et Savat. Enum. pl. Jap. II. (1876) 5; N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1880) 252; Makino in Sömoku-Dzusetzu 3. ed. IV. 19. (1912) t. 13. —
Arum serratum Thunb. in Trans. Linn. Soc. II. (1794) 338, Ejd. Ic. pl. Jap. Decas.
IV. t. 7; Pers. Syn. II. (1807) 574; Willd. Spec. pl. IV. (1805) 479; Spreng. Syst.
Veg. III. (1826) 770. — Arisaema japonicum ß. serratum Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 569. — A. angustatum Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1876) 6, 507;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 560. — A. serratum (Thunb.) Schott var. Thun-
bergii Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 128; Matsumura, Ind. pl. jap. II. (1905)
170. — Nom. japon.: mamushi-gusa-hebi-no-daihachi. — Petioli obscure raa-
culati. Folii segmenta serrata. Spathae lamina sordide purpurureo-vittata. — Fig. 4 8 D — F.
Nota. Nomen varietatis a cl. Makino propositum (Thunbergii) mutavi, ne planta cum
specie A. Thunbergianum confundatur.
Var. y. atropurpureum Engl. — Spatha ± atropurpurea vel late atropurpureo-
vittata. Foliorum segmenta integra.
Nota. Hae varietates a, ß, y late distributae saepe in eisdem locis occurrunt, itaque eorum
loca in eodem conspectu enumerantur. Utriusque varietatis formae latisectae et angustisectae
exstant.
Temperiertes Ostasien. — Nord-Japan: Mutsu: Aomori (Faurie n. 840 —
Herb. Berlin et), Hokaido (L. Boehmer et), Sapporo (Miyabe, Tokubuchi — Herb.
Berlin et), Hakodate (Maximowicz — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin
or). — Mandschurei: Kirinenrid (Komarov, Fl. Manshuriae n. 334 — Herb. Bot.
Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin). Mukden (nach Komarov). — Nord-Korea (uach
Komarov).
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Kiushiu (Bein — Herb.
Berlin et), Abhänge des Unzen oberhalb Shinyu 700 — 1200 m (A. Engler, Heise nach
Japan n. 7183 — Herb. Berlin a); Nagasaki (Maximowicz — Herb. Berlin et, ß);
Prov. Tosa: Berg Yokogura (Makino et, ß), Ishigami-tö auf dem Torigata (Makino
et), Omoto in Ogawa-mura (Makino a); Prov. Suoo: Yamaguchi (Nikai a); Prov.
Yamato: Berg Kasuga (Matsumura und Okubo et); Prov. Iga: Nara um 100 — 200 m
(A. Engler, Heise nach Japan n. 7346 — Herb. Berlin et); Prov. Kyoto: Katsura bei
Karosan (Döderlein — Herb. Berlin ei)', Prov. Idzu: Berg Omuro (Okubo ß), Sendzu
auf der Insel Oshima (Okubo a), Kashidate-mura auf der Insel Miyake (Okubo), Okago
auf der Insel Hachidyo (Okubo a); Prov. Suruga: Fuzi (Yatabe, Matsumura, Mat-
suda, Tschonoski — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin; Faurie n. 2012 —
Herb. Berlin ß), zwischen Koyäsu und Kanosan (Hilgendorf — Herb. Berlin); Prov.
Shinano: Berg Togakushi (Yatabe und Matsumura et), Matsushiro (Saida a); Prov.
Kaga: Yumoto auf dem Hakusan (Yatabe und Matsumura a) ; Prov. Sagami: Ubago
und Tönosawa in der Gegend von Hakone (Makino et, ß), Berg Oyama (Matsumura
und Matsuda), Yokohama (Maximowicz — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Berlin a);
Prov. Musashi: Chichibu (Yatabe und Matsumura et, ß), Nobitome (Makino et, ß),
Kamishirane (Makino ß), Berg Mitake (Matsumura, Matsuda, Yabe ß); Prov. Awa:
Berg Kiyosumi (Makino a); Prov. Hitachi: Berg Tsukuba (Makino et, ß)\ Prov. Shimot-
suke: Nikko (Makino, Okubo et, ß), unterhalb des Yumoto-Sees 1400 — 1500 m ü. M.
(A. Englern. 7609 — Herb. Berlin/?), Konosu-yama (Okubo et), Koshiro-mura (Okubo ß),
Tanzei-yama (Sawada et).
Var. d. Maximowiczii Engl. — Spathae laminae pars inferior ovato-lanceolata
3,5 — 4 cm longa, in acumen lineare 6 mm longum 2 mm latum exiens.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Südliches Japan. —
Kiushiu: Nagasaki, am Kundsho-san (Maximowicz, It. II. 1863 — Herb. Bot. Gart.
St. Petersburg, Berlin).
83. A. Takedai Makino in Tokyo Bot. Mag. XXIV. (1910) 73. — Tuber de-
presso-globosum. Foliorum petioli 3,5 —4,5 dm longi, vix ad medium usque vaginati,
208 A.. Engler. — Aracoae-Aroideae.
lamina pedatisecta, segmentis folii inferioris 7 — 17, superioris 9 — 19, anguste oblongis
vel oblongo-ellipticis, acuminatis acutis, basi cuneatis, integris, segmento intermedio la-
tiore, 1 — 20 mm longe petiolulato, folii inferioris 1 — 1,4 dm longo, 3 — 6 — 5 cm lato,
segmentis lateralibus sessilibus extrorsum gradatim minoribus, extimo 2,5 — 6,5 cm longo,
0,8 — 2 cm lato. Pedunculus folium inferius longitudine fere aequans, pallide virescens,
superne purpurascens, 1,3 — 1,8 dm longus. Spathae tubus erectus, convolutus vel
tubuloso-infundibuliformis , pallide purpurascens, 6 — 7 cm longus, margine revolutus,
lamina fornicato-incurva, elliptica vel ovato-elliptica, angustata, longe acuminata, margine
crispata, purpurea inferne pallidior, rugulosa, 1,2 — 1,5 dm longa, 5,5 — 7 cm lata.
Spadicis inflorescentia 1,8 — 2,5 cm longa, mascula laxiflora floribus 4 — 6-andris, feminea
densiflora, pistillis obovoideis, appendix erecta breviter stipitata, basi truncata, cylindrica,
obtusa, 4,5— 5,2 cm longa, spathae faucem paullum superans..
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Shimotsuke: Nikko
(H. Takeda nach Makino). — Japan. Name: O-mamu-shigusa.
84. A. tosaense Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 130; Matsumura, Index
pl. jap. II. 1. (1905) 171. — Tuber depresso-globosum. Folia 2, petioli pallide viri-
des, inferioris 8 — 12 cm longus, superioris 2 — 4 dm vel ultra longus, fere ad medium
usque vaginatus, lamina pedatisecta, segmentis inferioris 9 — 19, superioris 7 — 13, ob-
longis vel oblongo-lanceolatis vel lanceolatis vel elliptico-lanceolatis acuminatis integris
vel denticulatis, intermedio majore petiolulato, basi cuneato, folii inferioris 1,5 — 3, '2 dm
longo, 4 — 10,5 cm lato, reliquis sessilibus extrorsum gradatim minoribus. Pedunculus
foliis brevior vel ea subaequans, 1 — 1,7 dm longus. Spathae tubus convolutus vel tubuloso-
infundibuliformis, pallide viridis, 5 — 6,5 cm longus, marginibus recurvis, lamina fornicata,
ovata vel oblongo-ovata, vel lanceolato-ovata, in caudam tubo longiorem angustata,
1,3 — 3,2 dm longa, pallide viridis. Spadicis sessilis inflorescentia circ. 2 cm longa, ap-
pendix breviter stipitata, basi truncata, cylindrico-clavata, apice rotundata. Flores mas-
culi 4 — 6-andri. Florum femineorum pistilla obovoidea.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Insel Shikoku: auf dem
Berge Yokogura (T. Makino), Idzumi am Fuß des Torigata (T. Makino).
Nota. Verisimiliter haec species atque A. Takedai Makino varietates Arisaematis serratum
(Thunb.) Schott cognoscentur.
Species hujus gregis dubia.
A. ochraceum Schott in Bonpl. VII. (1859) 27, Prodr. (1860) 49; Engl, in ÜC.
Mon. Phan. II. (1879) 559. — Folii segmenta radiata. Pedunculus et spathae tubus
oblongus rubro-, flavo- et fusco-irregulariter striatus, spathae lamina ovata, acuta, bre-
viter cuspidulata, flavo- et fusco-vittata. Spadicis appendix e fauce valde prominens
breviter stipitata, abrupte truncato-incrassata, repentino attenuata et apicem versus rein-
crassata, obtusa, ochracea.
Temperierter Himalaya: Sikkim (Hooker f. — Herb. Kew).
Nota. Nil nisi ico spathae adest.
§ 12. Nepenthoidea Engl.
Spadicis appendix distincte stipitata et supra stipitem basi sua truncata, supra
stipitem ± cylindroidea. Spathae faucis margines late auriculati. Antherarum thecae
haud rima lunari dehiscentes. Foliorum lamina radiatisecta.
Species unica 80. A. nepenthoides.
80. A. nepenthoides (Wall.) Mart. in Flora (1831) 458; Schott, Melet. I. (1832)
17; Syn. (1856) 31; Gen. Aroid. (1858) t. 6, f. 20—26, Prodr. (1860) 48; Blume in
Rumphia I. (1835) 94; Kunth, Enum. III. (1841) 16; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 551, Gardn. Chron. XI. (1879) 407; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 504. —
A. nepentlioides Wall. Tent. Fl. Nap. (1824) 2 6, t. 18; Spreng. Syst. veg. Cur. post.
Arisaema.
209
(1827) 347. — Saepius diphyllum, dioicum. Tuber depressum, 6 — 7 cm diametiens.
Cataphylla inferne tubulosa superne lineari-oblonga, obtusa, summum 1,5 — % — 2,5 dm
longum. Foliorum petiolus 2 — 4 dm longus, fere ad S J A longitudinis obtuse vaginatus,
variegatus, lamina subtus glaucescens radiato-5-secta, segmentis oblongo-lanceolatis, exti-
mis interdum basi extus lobulatis, omnibus acuminatis, in apiculum mucroniformem exe-
untibus, nervis lateralibus I. inter se
6 — 8 mm distantibus in nervum col-
lectivum a margine 3 — 4 mm remo-
tum conjunctis. Pedunculus ultra 4 dm
longus; spathae tubus variegatus in-
fundibuliformis 4 — 5 cm longus, supra
1,5 cm amplus, fauce aperta margi-
nibus latis subreniformibus circ. 2 cm
latis, 1 cm longis patentibus, a spathae
lamina angulo acuto separatis, lamina
oblongo-ovata acuminata, fuscescens,
4,5 — 5 cm longa, 3 — 4 cm lata. Spa-
dicis masculi inflorescentia leviter co-
noidea, 2 cm vel paullum ultra longa,
laxiflora, feminei inflorescentia cylin-
droidea densiflora 2 cm longa, appendix
tenuiter (masculi circ. 8 mm feminei
circ. 1 mm) stipitata, feminea 4 —
5 cm longa, inferne truncata, supra
basin 5 — 6 mm crassam leviter con-
stricta, deinde claviformis superne 5 —
7 mm crassa. Flores masculi sub-
sessiles 3 — 4-andri, thecis subglobosis
poro apicali dehiscentibus. Pistillorum
ovarium obovoideum, 2 — 3-ovulatum,
in stilum brevem stigmate discoideo
coronatum contractum. Bacca trun-
cato-subglobosa. — Fig. 49.
Temperiertes Ostasien und temperierter Himalaya: Nepal, Bergwälder
von Sheopore (Wallich n. 8919, Scully n. 75 — Herb. Hort. Calcutta); Sikkim, um
2300 — 3600 m (Hooker f. in Herb. Ind. or.); Lachung (Gammie d. III l), Darjeeling,
um 3000 m (Gamble n. 9484 — Herb. Hort. Calcutta), Sandukfu, um 3600 m
(Gammie); Bootan, Chinchilla (Mokim — Herb. Hort. Calcutta — blühend im März
1892); Hoch-Yünnan, in feuchten Coniferen- Wäldern am Ostabhang des Tali Range,
bei 25° 40' N um 3000—3600 m ü. M. (G. Forrest n. 4851 — Herb. Edingburgh).
.Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Khasia (Gammie n. 409), Jowai (Prain —
blühend im März).
§ 13. Ringentia Engl.
Spadicis appendix distincte stipitata et supra stipitem basi sua truncata, supra
stipitem dz cylindroidea. Spathae lamina galeata et faucis margines auriculati. An-
therarum thecae haud rima lunari dehiscentes. Foliorum lamina trisecta.
Species unica 86. A. ringens.
86. A. ringens (Thunb.) Schott, Melet. I. (1832) 17, Syn. Ar. (1856) 26; Mio;.
Prol. Fl. jap. (1866) 135, 358; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) et Arac. exsicc.
et illustr. n. 69; Hance in Journ. of bot. XVII. (1879) 15; Henry in Transact. of the
Asiat. Soc. of Japan. (1898) 100, teste N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903)
A. Engler Da« Pflanzenreich. IV. (Embryophyta Biphonogama) 23 F. 4 4
%
Fig. 49. Arisaema nepenthoidcs (Wall.) Mart. DSpatha
E Spadix masculus. F Spadix femineus. — Icon.
origin. — J. Pohl delin.
210
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
4 79 ; Matsumura Index pl. japon. II. (1905) 170. — Arum ringens Thunb. in Act. Soc.
Linn. Lond. II. (1794) 337; Willd. Spec. IV. (1805) 480; Kunth, Enum. III. (1841)
17; Morren, Ann. Gand. (1846) t. 97. — A. triphyllum Thunb. Fl. jap. (1784) 233,
non L. — Nomen japonicum Musashiabumi. — Tuber crasse disciforme. Cata-
phylla apicem versus sensim angustata, summum circ. 1,2 dm longum. Foliorum 2
petiolus 7 — 8 mm erassus, 2,5 — 3 dm longus, ultra tertiam partem vaginatus, vagina
(ultra 1 cm) tubulosa supra truncata, lamina trisecta, segmentis sessilibus vel vix an-
satis, lateralibus inaequilateralibus circ. 1,5 — 1,8 dm longis oblique late ellipticis, inter-
medio late elliptico longitudinis 2 / 3 aequante, circ. 1,6 — 2,3 cm longo, omnibus 1 dm
vel ultra latis, acuminatis 1 — 1,5 cm longe subulato-cuspidatis, nervis lateralibus I.
inter se circ. 1 cm distantibus in nervum collectivum a margine 5 mm remotum con-
junctis. Pedunculus petiolo brevior, interdum ejus dimidium aequans; spathae tubus
pallide viridis late obconicus, circ. 3,6 — 4 cm longus, superne 1,8 — 2 cm amplus, fauce
zh late auriculatus auriculis intus atropurpureis, lamina intus atropurpurea galeato-
fornicata horizontaliter protensa in lobum ovatum verticaliter decurvum apiculo retro-
Fig. 50. Arisaema ringens Schott var. ß. praecox (de Vriese) Engl. A Habitus. B Spatha.
C Spadix plantae masculae. D Flos masculus a latere visus. E Flos masculus desuper visus.
F Spadix plantae femineae. O Pistillum longitudinaliter sectum. — Icon. origin. — J. Pohl delin.
curvo assurgente auctum desinens. Spadicis masculi inflorescentia sessilis cylindrica
circ. 1,5 cm longa, 8 mm crassa, appendix stipite fere 1 cm longo 3 — 4 mm crasso
instructa, supra stipitem 3,5 cm longa, 5 mm crassa, inflorescentia feminea subglobosa
1,5 cm longa et crassa, stipite 5 mm longo, 7 mm crasso instructa, supra stipitem
4,5 cm longa e basi 1 cm crassa sursum paullum attenuata obtusa. Flores masculi
regulariter spiraliter ordinati diandri, breviter stipitati, antheris 2 connatis thecis breviter
ovoideis, rima verticali dehiscentibus. Pistilla ovoidea, uniovulata.
Var. a. Sieboldii (de Vriese) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 534; Makino
in Tokyo Bot. Mag. VIII. (1894) 301; Matsumura, Index pl. japon. II. (1905) 170. —
A. ringens Schott, Prodr. (1860) 31; C. Koch in Allgem. Gartenzeit. (1857) 87; Rev.
Hortic. (1859) 154, t. 34, 35; Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1876) 4; Palibin in Act.
Hort. Petrop. XIX. (1901) 117; Makino in Jinuma Sömoku-Dzusetsu IV. 19, (1912)
t. 17. — Nomen japonicum: Musashiabumi. — Cataphylla viridescentia. Foliorum
petiolus pallide violaceus, lamina supra opaca. Spathae alternatim intense et pallide
brunneo-striatae galea erecto-curvata, auriculis lateralibus latioribus instructa.
Var. ß. praecox (de Vriese) Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 535; Makino
in Tokyo Bot. Mag. VII. (1894) 301; Matsumura Index pl. japon. II. (1905) 170. —
Arisaema. 211
Arisaema praecox de Vriese Cat. Hort. Spaarenberg ex C. Koch in Allgem. Gartenzeit.
(1857) 87; Schott, Prodr. (i 860) 32; Hook, in Bot. Mag. (1861) t. 5267; Franch. et
Sav. Enum. pl. Jap. II. (1876) 4; Rev. Hortic. (1868) 331, f. 37 et tab. color. —
A. ringens Schott in Fl. des serres XII. (1857) 167, t. 1269, 1270; Regel, Gartenfl.
(1861) 1, t. 313. — Nomen japonicum: Murasaki-musashiabumi. — Cataphylla
rubescentia. Foliorum petiolus pallide viridescens, lamina supra nitens. Spathae extus
alternatim viridescenti- et griseo-, intus brunneo- et albo-striatae galea prona, auriculis
lateralibus angustis instructa. — Fig. 50.
Varietates in sicco haud semper bene distingui possunt itaque earum distributio
geographica non sejungitur.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet: Kiangsu: Gutzlaff Insel bei
Shangai (Herb. Hongkong Bot. Garden 101); Formosa (Oldham n. 118, 633 —
Herb. Kew, Herb. Hance n. 11066; Hancock n. 10, forma segmentis angustioribus —
Herb. Kew, C. Maries — Herb. Brit. Mus., Warburg n. 9690 — Herb. Berlin);
Tamsu, Heitsjoosjoo (nach Matsumura). — Liu-kiu-Archipel (Wright n. 314 — Herb.
Kew). — Kiushiu: zwischen Obama und Schinyu, in der unteren von Kulturland durch-
setzten Waldregion, 200 — 400 m ü. M. (A. Engler, Reise nach Japan 1913 n. 7137 —
Herb. Berlin); Nagasaki (Schottmüller n. 276, Faurie n. 2931, 4966, Maximowicz,
It. II. (1863) — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg, Herb. Berlin, Oldham n. 822 —
Herb. Kew, Herb. Berlin); Nippon: Kawara Yama (Buerger), ohne Fundortsangabe
(Savatier n. 2657), Nagato (nach Matsumura — ■ Var. praecox). — Korea-Straße:
Insel Tsu-shima (nach Matsumura — Var. Sieboldii), an felsigen Plätzen der Insel
Quelpaert (Faurie n. 2084 — Herb. Berlin — Var. Sieboldii).
§ 14. Wallichiana Engl.
Spadicis appendix distincte stipitata et supra stipitem valde dilatata et truncata,
deinde valde contracta et attenuata, parte apicali haud raro flliformi dependente. Spatha
nunquam lobata, interdum caudata. Antherarum thecae haud rima lunata dehiscentes.
Foliorum lamina trisecta.
A. Appendix ultra spathae tubum paullum exserta vel procurva.
Spathae lamina circ. 5 — 6 cm longe caudata 87. A. Delavayi.
B. Appendix ultra spathae tubum procurva vel decurva, inter-
dum valde prolongata.
a. Spatha lamina apicem versus sensim angustata.
a. Petiolus ut costae glaber.
I. Spatha tota vix 9 cm longa 88. -4- parvum.
II. Spatha tota circ. 1,8 dm longa 89. A. Wilsonii.
ß. Petiolus ut costae emergentiis asperatus 90. A. asperatum.
b. Spathae lamina apice in cuspidem longam contracta vel
truncata et longe cuspidata.
a. Pedunculus et petiolus laeves. Spathae lamina apice
± obtusa et in cuspidem contracta 91.-4. Wallichianum.
ß. Pedunculus et petiolus verrucosi. Spathae lamina apice
truncata abrupte longe cuspidata 92. A. verrucosum.
Species imperfecte cognita, verisimiliter hujus
gregis 93.-4. Bonatianum.
87. A. Delavayi S. Buchet in Lecomte Not. syst. I. fasc. 12. (191 1) 372. —
Tuber subglobosum vel depressum circ. 3,5 — 5 cm diametiens. Cataphylla sursum
sensim angustata, apice latius obtuso, brevissime mucronato. Folii solitarii petiolus
circ. 3 dm longus, basi 5 — 7 mm crassus, guttis nigris nonnullis maculatus, superne
valde attenuatus, vix ad quartam partem usque vaginatus, laminae trisectae segmenta sessilia,
subconformia, subaequalia ovata vel late ovato-lanceolata, basi cuneata, apice longius
H*
212 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
acuminatain partem aristiformem exeuntia. Pedunculus petiolo circ. duplo brevior; spathae
purpureae vittis pallidis lineatae totius cum acumine 1,5 — 2,1 dm longae tubus 5 —
6,5 cm longus, cylindricus, circ. 1,5 cm diametiens, faucis marginibus valde auriculatis,
lamina brevius deltoidea, fornicato-deflexa, sensim angustata et longissime (circ. 6 cm
et ultra) filiformi-acuminata. Spadicis masculi inflorescentia elongato-conica, 2,5 — 3 cm
longa, sparsiflora, floribus 3 — 4-andris (praeter superiores) stipitatis, feminei inflores-
centia conica 2 cm longa, appendix stipitata, basi abrupte dilatata (3,5 — 5 mm), dein
sensim attenuata, in medio procurva, plerumque e tubo paulum exserta, apice angusto
(circ. 1 mm) obtuso, tota 6 — 7 cm longa. Staminum antherae thecis globosis, apice
oculatim dehiscentibus, connectivo primum apiculato, cito obsolete Pistillum sub-
prismaticum, triovulatum et stigmate applanato subsessili instruetum.
Temperiertes Ostasien. — Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan,
Sz-tscbwan und Kansu. — Yünnan: Wald von San-tscha-ho, 30 km von der
Grenze von Tonkin (Delavay n. 4301 — Herb. Mus. Paris); Umgebung von Tali, um
3500 m (Delavay n. 2796 bis — Herb. Mus. Paris).
88. A. parvum N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXIX. (1893) 320, XXXVI.
(1 903) 178. — Tuber parvum 1,2 — 1,8 cm diametiens. Folii solitarii petiolus circ.
0,1 — 1,8 dm longus, lamina triseeta, segmentis sessilibus, lateralibus quam inter-
medium late obovatum vel obeordatum apice subtruncatum vel emarginatum apiculatum
basi euneatum 1,8 — 4,3 cm longum et latum longioribus, 3,7 — 6,5 cm longis, sub-
oblique ovatis acuminatis. Pedunculus 0,5 — 1 dm longus; spatbae tubus 2,5 — 4,5 cm
longus atropurpureus, lamina viridis basi albo-vittata, lanceolata acuta vel acuminata
procurva circ. 3 — 4,5 cm longa. Spadicis unisexualis appendix tenuis quam spatha
paullum brevior substipitata, basi abrupte annulato-incrassata apice e fauce usque ad
tubi medium decurva.
Temperiertes Ostasien. — Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan,
Sz-tschwan und Kansu. — Temperiertes Sz-tschwan: Ta-tsien-lu (Pratt
n. 841 — Herb. Kew).
89. A. Wilsonii Engl. n. sp. — Tuber majusculum. Cataphylla late lineari-
lanceolata, 1 — 3 dm longa. Folii petiolus quam lamina 2 — 3-plo longior 3 — 5 dm
longus, lamina magna crassiuscula, triseeta, segmentis lateralibus oblique ovatis sub-
rhomboideis usque 2 cm longis et 1,8 dm latis, segmento intermedio late et breviter
obovato, fere subtruncato, apice lato brevi instrueto, usque 1,5 dm longo et usque
1,8 dm lato, omnium segmentorum costis crassis et nervis lateralibus 7 — 8 validis cum
nervis seeundariis et venis reticulatis subtus distinete prominentibus. Pedunculus usque
4 dm longus, 5 mm crassus. Spathae extus et intus =b purpurascentis late pallide
striatae tubus cylindricus circ. 8 cm longus ampliusculus 3 cm diametiens, lamina fere
1 dm longa, 5 cm lata, procurva, obovato-oblonga, longe acuminata. Spadicis inflores-
centia mascula vel feminea 3,5 — 4 cm longa, mascula 6 — 7 mm crassa, floribus remotius-
culis 3 — 4-andris stipitatis, feminea 8 mm crassa, ovariis ovoideis in stilum brevem
stigmate capitato coronatum attenuatis, appendix breviter stipitata sigmatoideo-curvata,
supra faucem decurva, ad 2 / 6 longitudinis (circ. 8 cm) crassa (7 — 5 mm), deinde valde
attenuata, tota usque 2 dm longa, inferne pallida, superne purpurascens.
Temperiertes Ostasien. — Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan
und Sz-tscbwan. — ■ Hoch-Yünnan: in schattigen Gebüschen der Seitentäler des
Ostabhanges des Lichiang-Range (27° 12' N), um 3100 — 3500 m ü. M. (G. Forrest
n. 2385 — Herb. Edinburgh — blühend im Juni 1906), in schattigen Coniferen-
wäldern am Ostabhang des Tali Range (2 5° 40' N) (G. Forrest n. 4850 — Herb. Edin-
burgh — blühend im Juli 1906). Hoch-Sztschwan: in Wäldern von 2600 — 3600 m
(E. H. Wilson n. 4570 — blühend im Juli 1904).
Var. Forrestii Engl. — Pedunculus brevis. Spathae lamina apice sensim angustata.
Spadicis appendix sigmoidea parte superiore ereeta.
Zentralasiatisches Gebiet: Tibet, am Aufstieg des Karipass Yangtze-Mekong,
um 2600 — 3000 m (G. Forrest n. 321 — Herb. Edinburgh).
Arisaema.
213
90. A. asperatum N. E. Brown in Journ. . Linn. Soc. XXXVI. (1903) 176. —
Cataphylla late lineari-lanceolata, summum fere 1,5 dm longum. Folii solitarii petiolus
circ. 3 dm longus, totus emergentiis brevibus dense obtectus, lamina trisecta, segmentis
omnibus sessilibus, lateralibus quam intermedium latissime obovatum apice retuso apicu-
latum basi cuneatum paullum longioribus, subrhombeo-ellipticis acutis, 2,5 — 2,7 dm
longis, 2,2 dm latis, costis subtus asperatis. Pedunculus 2,5 dm longus, emergentiis
asperatus; spathae tubus cylindricus, circ. 5 — 5,6 cm longus, lamina oblanceolata,
acuminata procurva, circ. 1,2 dm longa. Spadicis appendix circ. 6,5 cm longa anguste
cylindrica, obtusa, 2,5 — 4 mm crassa, basi abrupte incrassata et truncata, e fauce longe
procurva.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Hupeh: Patung (A.
Henry n. 3776 — Herb. Kew, Herb. Hort. Calcutta).
91. A. Wallichianum Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 500. — Arum costatum
Wall. Cat. 8922 non Marthas nee A. costatum Wall. Tent. Fl. nap. — Tuber depressum,
circ. 3 — 4 cm horizontaliter diametiens. Cataphylla lineari-lanceolata, obtusiuscula,
summum vix 1 dm longum. Folii solitarii petiolus circ. 3 dm longus, lamina trisecta,
segmentis sessilibus, omnibus basi breviter euneatis, margine undulatis subaequalibus
vel lateralibus quam intermedium subrhombiforme e medio utrinque rotundato basin et
Fig. 51. A — D Arisaema utile Hook. f. var. Meeboldii Engl. A Inflorescentia. B Spadix plantae
masculae. Flos masculus. D Spadix plantae femineae. — E — A. Wallichianum Hook. f.
E Inflorescentia. F Spadix plantae masculae, pars inferior. Spadix plantae femineae. —
Icon. origin. — J. Pohl delin.
apicem versus euneatim angustatum 8 — 9 cm longum 6 — 7 cm latum longioribus, ob-
lique ovatis latere exteriore quam interius 2 — 2 1 /2~pho latiore, circ. 1,2 — 1,3 dm longis
et 7 — 8 cm latis, omnibus acutis, attamen haud acuminatis, nervis lateralibus I. circ.
1 — 1,5 cm distantibus, venis reticulatis. Pedunculus circ. 1,5 dm longus; spathae
alternatim purpureo- et pallide viridi-vittatae totius cum cuspide terminali 2 dm longae
tubus cylindricus 1 dm longus, 3 cm amplus, summa quinta parte infra faucem inter
nervös atropurpureo-guttata, faucis marginibus circ. 4 mm latis patentibus, lamina ovato-
oblonga in cuspidem 4 cm longam contraeta, intus atropurpureo-vittata, marginibus
inter nervös remote reticulatos pallidos atropurpureo-maculatae. Spadicis masculi in-
florescentia laxiuscula conoidea 2,5 cm longa inferne circ. 1 cm diametiens, feminei
214 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
inflorescentia densa conoidea fere 3 cm longa, inferne 2 cm diametiens, appendix stipite
4 — 5 mm longo suffulta, e basi truncata late conoidea (inflorescentiae masculae) circ.
8 mm crassa aut disciformi (inflorescentiae femineae) circ. 1 cm diametiente contracta
filiformis, curvata vel sigmoidea, e spatha protensa vel dependens, tota circ. 1,2 — 1,5 dm
longa. Flores masculi breviter stipitati 2 — 3-andri, thecis ovoideis, rima apicali dehis-
centibus. Pistilla ovoidea, stigmate sessili coronata. — Fig. ö\E — 0.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet mit dem subtropischen
Himalaya.
Provinz des subtropischen Himalaya: Nepal (Wallich n. 8922 — Herb.
Calcutta — 4 821), Sikkim (Prain's Collector n. 4 05), Choor, um 2600 — 3000 m
(Edgworth n. 174), Sandukfu, um 4000 m (Watt n. 5347 — Herb. Hort. Calcutta —
blühend im Mai), Chumbi, Do-ree-chu (King 's Collector — Herb. Hort. Calcutta). —
N.-West-Himalaya : Deoban-Range bei Konain (Government Herb. Saharampur n. 1261,
Gamble n. 26887 — Herb. Hort. Calcutta); Chamba, im Kalalop-Wald, um 2600 m
(J. H. Lace — Herb. Hort. Calcutta — blühend im Juli 1895), Mussorie (Herb. Hort.
Calcutta), Bodyas, um 2600 m (Gamble n. 26 918 — Herb. Calcutta — blühend im
Juni); Simla, Mashobra- Wälder, um 2600m (Hooker f. et Thomson — Herb. Kew u. a.,
Gamble n. 4388 — blühend im Juni 1877).
Nota. Huic speciei affinis esse videtur planta a cl. Henry in Chinae provincia Hupeh
sub n. 3776 collecta, at spatha nimis incompleta est, etiam vittis longitudinalibus purpureis caret.
92. A. verrueosum Schott in Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 341, Prodr.
(1860) 29; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 537 in Arac. exsicc. et illustr. ined.
n. 56; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 499. — Tuber depressum crasse diseiforme
circ. 6 cm diametiens. Cataphylla late lanceolata acuta, fere 2 cm lata, summum 1 ,5 cm
longum. Folii solitarii petiolus circ. 2 — 3 dm longus, dense verrucosus, viridis, lamina
triseeta, subtus saepe purpurascens, segmentis sessilibus vel brevissime ansatis late ovatis,
lateralibus obliquis quam intermedium aequilaterale 0,5 — 1,5 dm longum 0,6 — 1,6 dm
latum paullum longioribus, nervis subtus valde prominentibus. Pedunculus 1 — 3 dm
longus; spathae inferne albido- et viridi-vittatae, superne reticulatae tubus late cylindricus
vel campaniformis, circ. 6 — 7 cm longus, 2 cm amplus, lamina procurva 3 — 8 cm longa,
4 — 12 cm lata, lateribus rotundata, antice truncata et cuspide lineari 1 — 2 cm longa aueta.
Spadicis inflorescentia mascula vel feminea circ. 2,5 — 3 cm longa, 1,5—2 emerassa, ap-
pendix stipite circ. 0,5 — 1 cm longo suffulta e basi truncata lobulata circ. 1,5 — 1,8 cm
diametiente in caudam spatham dimidio superantem attenuata, tota 1 ,8 — 3 dm longa. Flores
masculi stipitati plerumque triandri. Pistilla oblongo-ovoidea, stigmate sessili coronata.
Temperiertes Ostasien. — Temperierter Himalaya. — Ost-Himalaya. - —
Sikkim: Toglu, um 3300 m (S. Kurz — Herb. Calcutta), 3000 — 3900 m (J. D.
Hooker — Herb. Kew).
Species imperfecte cognita, verisimiliter hujus gregis.
93. A. Bonatianum Engl. — Folium haud certe cognitum. Spathae tubus extus
pallide rubescens, intus purpureo-vittatus, breviter cylindricus, circ. 5 cm longus, 2,5 cm
amplus, lamina late ovata acuta ereeta circ. 9 cm longa et 7 cm lata, atropurpurea.
Spadicis feminei inflorescentia crasse conoidea densiflora et multiflora, 4 cm longa, in-
ferne 1,5 cm, superne 1 cm crassa, appendix tenuiter stipitata, basi truncata 5 mm
crassa, sursum attenuata et procurva, circ. 5 cm longa. Pistilla ovoidea in stilum
brevem stigmate oblongo coronatum contracta, ovario 5 — 6-ovulato.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet.
Subtropisches Yünnan: Felsiges Gelände am Mekong, um 3000 m (R. P.
Maire n. 724 2 — Herb. Bonati, Herb. Berlin).
Nota. In schedae plantae originalis observatum est: »Tres grandes feuilles arrondies.«
Verisimiliter folii lamina triseeta est segmentis late ellipticis vel late ovatis. Certe spatha a
spathis specierum cognitarum differt lamina late ovata haud acuminata. Propter appendicem
basi truncatam sursum tenuiter caudatam ad gregem Wallichiana aut ad gregem Lunata per-
tinet. Si flores masculi cogniti erunt, positio systematica aecuratius recognoscetur.
Arisaema. 215
§ 15. Lunata Engl.
Spadicis appendix distincte stipitata, supra stipitem valde dilatata et truncata, deinde
valde contracta et attenuata, parte apicali haud raro filiformi dependente. Spathae
lamina interdum late lobata. Antherarum thecae rima lunata dehiscentes. Foliorum
lamina trisecta vel tripartita.
A. Spadicis appendix recta 94. ^4. rhombiforme.
B. Spadicis appendix ± curvata atque exserta, interdum longe
prolongata.
a. Spathae lamina haud galeata nee lobata, sed acuminata.
ct. Foliorum segmenta nervis ample reticulatis instrueta.
I. Folii lamina trisecta.
1. Spathae lamina oblongo-elliptica, apice abruptius
deltoidea aut sensim acuminata 95. A. elephas.
2. Spathae lamina oblongo-lanceolata, longissime et
angustissime cuspidata 96.-4. propinquum.
II. Folii lamina tripartita. Spathae lamina sensim
angustata, acuta 97.-4. dilatatum.
ß. Foliorum segmenta nervis lateralibus II. et III. sub-
parallelis instrueta 98.-4. costatwn.
b. Spathae lamina galeata 99.-4. galeatum.
c. Spathae lamina rotundato-truncata vel lobata et abrupte
cuspidata.
er. Spathae lamina obovato-coneava rotundato-truncata
vel sublobata, abrupte 5 — 10 mm longe cuspidata . 100. A. utile.
ß. Spathae lamina lateraliter utrinque dilatata, lobata,
antice profunde sinuata, cuspide 4 — 5 cm longa in-
strueta 101. A. Griffithii.
94. A. rhombiforme Buchet in Lecomte Not. syst. I. fasc. 12. (1911) 373. —
Monophyllum, dioieum. Tuber depressum circ. 2,5 — 4 cm diametiens. Cataphylla
latissima acuta. Folii solitarii petiolus gracilis 2 — 4 dm longus, vagina circ. 6 cm
longa apice subrolundata 4 — 6 mm lata instruetus, lamina trisecta, segmentis sessili-
bus vel subansatis, apice brevius acuminatis vel tantum acutis, lateralibus late ovato-
subrhombeis vel ovato-deltoideis, 1,3 — 1,5 dm longis, 0,9 — 1,2 dm latis, intermedio
late obeordato vel obovato vel breviter et latissime rhombeo, inferne longius euneato,
superne retuso et apiculato vel breviter acuminato, 0,9 — 1,3 dm longo, 1,1 — 1,3 dm
lato, nervis lateralibus I. parallelis valde prominentibus. Pedunculus petiolo brevior;
spathae totius 1,2 — 1,5 dm longae atropurpureae, rarius sub viridis pallide vittatae tubus
cylindricus vel obeonicus, 4 — 5 cm longus, circ. 1,5 cm amplus, faucis marginibus vix
angustissime revolutis, lamina ereeta 7 — 10 cm longa, medio 4 — 6 cm lata, subrhombea
vel elongato-rhombea, acute acuminata. Spadicis masculi inflorescentia subcylindrica
vel maxime elongato-conoidea, 2 — 3 cm longa, sparsiflora, feminei inflorescentia elongato-
conoidea circ. 2 cm longa, appendix ereeta, breviter stipitata, 6 — 8 cm longa, subito
annulatim subcrenato-dilatata, reliqua superiore parte tenuiter cylindrica, apice subito
acuta vel brevius attenuata. Flores masculi stipitati 2- vel 4-andri, plerumque 2-andri,
thecis rimulis in unam hippoerepicam confluentibus dehiscentibus. Pistillorum Ovaria
subglobosa, stigmate nigro subsessili convexo pulvinato coronata.
Sz-tschwan: Tschen-keu-tin (Farges — Herb. Mus. Paris).
95. A. elephas S. Buchet in Fl. Lecomte Not. Syst. I. fasc. 12. (1911) 370. —
Dioieum, 2 — 4,5 dm altum. Tuber depressum 2 — 4,5 cm diametiens. Cataphylla sursum
sensim angustata, acuta, sublanceolata, superius 0,8 — 1,8 dm longum, 1,5 — 4 cm
latum. Folii solitarii petiolus 1,5 — 3,5 dm longus, 2,5 — 5 mm crassus, laevis, alias
papillis brevibus cylindricis obtusis densis vel rarioribus obsitus, inferne brevissime fisso-
216 A. Engler. — Aracoae-Aroideae.
vaginans, lamina saepe purpureo-guttata vel dilute maculata, 6egmentis sessilibus vel
subansatis, margine miüute sinuatis, lateralibus saepe inaequilateralibus vel oblique
asymmetricis vulgo subrhombeo-ellipticis, angulis rotundatis, 0,8 — 4 ,7 dm longis, 0,5 —
4.4 cm latis, intermedio breviore late obovato vel obcordato apice retuso, subtruncato-
apiculato vel emarginato, acuminato, basi longius cuneato. Pedunculus petiolo brevior
et gracilior, laevis vel interdum subpapillosus; spathae (totius 8 — 14 cm longae) vittis
pallidis superne evanescentibus extra intusque lineatae tubus 2,5 — 5 cm longus, 4,5 —
2.5 cm amplus, obliquissime truncatus, faucis marginibus plerumque subverticalibus,
lamina valde procurva vel deflexa, oblongo-elliptica, apice abruptius deltoidea aut sensim
acuminata, 4,5 — 8 cm longa, 3,5 — 6 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia 4,5 —
3 cm longa sparsiflora, masculi appendix brevius vel brevissime, feminei 7 mm stipitata,
basi ± abrupte dilatata, dein subcylindrica, ulterius sensim attenuata, in flagellum longius
subcrassum desinens, primum suberecta, serius procurva et deflexa, ultima dimidia
parte resurgens, denique prorsus propendens, apice subulata, tortilis, tota 4,2 — 2 dm
longa, longissime exserta. Flores masculi usque 2 mm longe stipitati plerumque diandri,
antberarum thecis valde disjunctis lunatis inferne concavis, rima elongata superiore
dehiscentibus. Pistilla obovoidea stilo nigro usque 4 mm longo et stigmate nigro dis-
coideo instructa.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaja, Yünnan, Sz-tschwan und Kansu. —
Yünnan: Lankong, Wälder des Lopin-schan, um 3000 m (Delavay n. 2233, 2855 —
Mus. Paris); Ta-pin-tze, Berg Pi-iu-se und Wald Ta-long-tan (Delavay ohne Nummer —
Mus. Paris); Tali, auf dem Tsang-schan, zwischen Bambus, um 3500 m (Delavay
n. 2796 — Mus. Paris); Mo-so-yn (Delavay n. 3468 — Herb. Drake del Castillo);.
Ki-schan (Delavay ohne Nummer — Herb. Drake del Castillo).
96. A. propinquum Schott in Österr. bot. Zeitschr. (4 857) 333, Prodr. (4 860)
29; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (4 893) 50 4. — A. intermedium var. propinquum
(Schott) Engl, in DG. Mon. Phan. II. (4 879) 54 4. — Tuber parvum depresso-globosum.
Cataphylla lanceolata, summum vix 4 dm longum, folia duo et inflorescentiam amplectens.
Foliorum petiolus 4,5 — 3 dm longus, lamina trisecta, segmentis sessilibus, lateralibus
intermedio breviter elliptico subrhomboideo 4 — 9 cm longo et paullum minus lato
longioribus oblique ovato-oblongis, latere exteriore quam interius 4 1 /2~pl° l&tiore, 0,5 —
4.4 dm longis, 2,5 — 7 cm latis. Pedunculus 4- — 2 dm longus; spathae extus pallide
purpurascentis tubus cylindricus, intus late purpureo-vittatus, circ. 3 — 4,5 cm longus,
4.5 cm amplus, sensim in laminam erectam vel superne leviter curvatam oblongo-
lanceolatam longissime atque angustissime cuspidatam cum cuspide 4 — 8 cm longam
2 — 2,5 cm latam transiens. Spadicis masculi inflorescentia circ. 4,5 cm longa sparsi-
flora, appendix tenuiter stipitata basi truncata lobulata, deinde breviter fusiformis et in
caudam circ. 7 — 8 cm longam e spatha exsertam attenuata; feminei inflorescentia 4,5 —
2' cm longa, densa. Flores masculi breviter stipitati 3 — 4-andri. Pistilla ovoidea stilo
brevissimo et stigmate discoideo instructa.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan, Sz-tschwan und Kansu,
Himalaya: Sikkim, Sandukpho, um 3600 m (Gammie — blühend im Juni 4 886,
Gamble n. 9474 — Herb. Bot. Gart. Calcutta — blühend im Juli 4 884), Olakthang
am Kinschinjanga, um 4600 m (ob Höhenangabe richtig?) — blühend im Juni 4 908,
King's Collector in Herb. Bot. Gart. Calcutta).
97. A. dilatatum Buchet in Lecomte Not. syst. I. fasc. 4 2. (4 94 4) 369. —
Monophyllum, dioicum. Tuber subglobosum, circ. 4 cm diametiens. Cataphylla di-
labentia. Folii petiolus carnosus, 4,5 dm longus, 8 mm crassus, breviter (vix 2 cm
longe) vaginatus, lamina trisecta, segmentis ansis 4 cm longis insidentibus, lateralibus
quam intermedium paullum longioribus subrhombeis latere exteriore rotundatis, 4,7 —
2,4 dm longis, 4,6 — 2,1 dm latis, margine laxe et incondite sinuatis, nervis laterali-
bus I. rectis parallelis distinctis. Pedunculus quam petiolus duplo brevior 2 dm longus,
Arisaema. 217
gracilis; spathae tubus circ. 5 cm longus, 2,5 — 3 cm amplus, oblique truncatus, lamina
circ. 1 dm longa, suberecta oblonga, elongato-deltoidea, sensim angustata, acuta, 4 cm
lata. Spadicis masculi inflorescentia stipite 5 mm longo suffulta cylindrica, sparsiflora,
appendix stipite 1,5 cm longo instructa, abrupte in partem 3,5 cm longam inferne
1,5 cm crassam conoideam et geniculatam incrassata, ulterius in partem 3 cm longam
conicam propendentem denique in flagellum 7 — 8 cm et ultra longum attenuata. Flores
masculi longe stipitati, diandri, thecis rimis in unam hippocrepicam confluentibus
aperientibus.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan, Sz-tschwan, Hupeh und
Kansu. — Sz-tschwan: Ta-tsien-lu (Pratt n. 61 — Herb. Mus. Paris). — Nicht
gesehen.
98. A. costatum (Wall.) Martius in Flora (1831) II. 458; Blume in Rumphia I.
(1835) 101; Schott, Syn. (1856) 26,.Prodr. (1860) 29; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 541; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 501. — Ärum costatum Wall. Tent.
Fl. nap. (1824) 28, t. 19. — Tuber magnum, circ. 6 — 7 cm diameliens, parum de-
pressum. Cataphylla lanceolata, sursum longe angustata acuta, expansa circ. 4 cm
lata, supremum 2,5 dm longum. Folii solitarii petiolus viridis 3 — 4 dm longus, circ.
ad tertiam vel quartam partem usque vaginatus, vagina liguliformi-producta, inferne 2 cm,
superne 1 cm crassus, lamina trisecta, segmentis brevissime ansatis vel sessilibus, 1,25 —
2 dm longis, cuspide 2 cm longa instructis, 0,5 — 1 dm latis, lateralibus valde oblique
ovatis, latere exteriore inferne quam interius fere duplo latiore, intermedio subelliptico
a medio utrinque subaequaliter angustato, nervis lateralibus I., n. et III. subtus valde
prominentibus subparallelis. Pedunculus petiolo brevior et tenuior, circ. 1,5 — 2 dm
longus, 6 mm crassus; spathae circ. 1 dm longae inferne pallidae atropurpureo-vittatae
superne purpureae tubus oblongo-cylindricus, 3 cm tantum longus, fauce 2 cm ampla
marginibus lateralibus angustis horizontaliter patentibus, lamina oblongo-lanceolata cum
cuspide 2 cm metiente 6 — 7 cm longa, 2 cm lata. Spadicis masculi inflorescentia laxi-
flora, floribus 3 — 4-andris breviter stipitatis sparse obsita, circ. 2 cm longa, feminei
inflorescentia densior circ. 2,5 cm longa, 1,5 cm crassa, appendix stipite 5 — 8 mm
longo 2 — 3 mm crasso suffulta basi truncato-incrassata, circ. 1 cm supra basin attenuata,
deinde leviter reincrassata atque post 4 — 7 cm longitudinis in filum tenue spatha longius
horizontaliter protensum 1 — 2,5 cm longum exiens, tota 1 — 3 dm longa. Pistilla ovoidea,
circ. 3-ovulata, in stilum brevem stigmate discoideo coronatum attenuata.
Nota. Species Arisaemati intermedio affinis f&cile distinguitur nervatura densa et valde
prominente.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan und Sz-tschwan. — Öst-
licher Himalaya: Nepal (Wallich).
99. A. galeatum N. E. Brown in Gard. Chron. XII. (1879) 102 et in Journ. Linn.
Soc. XVIII. (1880) 246, Bot. Mag. (1879) t. 6457; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
502. — Monophyllum dioicum. Folii solitarii petiolus circ. 3 dm longus, pallide viridis,
lamina trisecta, segmentis circ. 2,5 cm longe ansatis laete viridibus, margine purpureis,
costis pallidis, lateralibus quam intermedium ellipticum 1,5 dm longum 9,3 cm latum
majoribus, valde obliquis, latere exteriore semicordato quam interius semilanceolatum
duplo latiore, circ. 1,7 dm longis, 1 dm latis, omnibus breviter acuminatis, costis
pallidis, nervis subtus valde prominentibus. Pedunculus circ. 0,7 — 1 dm longus, pallide
viridis; spathae pallide viridis basi purpurascentis albo-vittatae tubus cylindricus intus
purpurascens 5 cm longus, lamina 5 cm longa cucullato-galeata, lateraliter parum com-
pressa abrupte procurva lobo terminali viridi elliptico longitudinaliter complicato acumi-
nato pendulo. Spadicis masculi inflorescentia circ. 1,2 cm longa, sparsiflora, appendix
stipitata e basi truncata curvata in caudam longam attenuata. Flores masculi stipitati
3 — 5-andris thecis rimis longitudinalibus in unam confluentibus dehiscentibus.
218
A. Engler. — Araccac-Aroideac.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya:Sikkim, Darjeeling(Gammie — Herb.Kew).
Nota. Folium folio Arisaematis speciosum simillimum, at spatha magis cum ea Arisae-
matis ringens congruit.
100. A. utile Hook. f. in sched.; Schott, Prodr. (4860) 30; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 537; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 499; Bot. Mag. (1880) t. 6474. —
Tuber depressum 3 — 4 cm diametiens. Cataphylla sursum angustata acuta, summum
circ. 9 cm longum. Folia plerumque 1, interdum 2; petiolus 2,7 — 3 dm longus, fere
ad tertiam partem usque vaginatus, lamina trisecta, segmentis sessilibus, latissime ovatis,
lateralibus obliquis quam intermedium aequilaterum paullum minoribus aut paullum
longioribus, 0,9 — 1,5 dm longis et 0,5 — 1 dm latis, breviter acuminatis, margine crispulis,
nervis lateralibus I., II. et III. subtus valde prominentibus, rubentibus, nervo collectivo
altero margini approximato, altero a margine 0,5 — 1 cm remoto. Pedunculus 2 — 3 dm
longus; spathae inferne vittatae superne lateribus reticulatae brunneo-purpureae tubus
Fig. 52. Arisaema utile Hook. f. A Habitus. B Inflorescentia. C Spadix plantae masculae.
D Flos masculus. E Spadix plantae femineae. F Pistillum longitudinaliter sectum. — Icon.
origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
campaniformis usque cylindricus, 6 — 9 cm longus, 2 — 4 cm amplus, fauce marginibus
angustis patentibus, lamina obovata concava 5 — 9 cm longa, 6 — 12 cm lata, rotundato-
truncata vel sublobata, abrupte 5 — 1 mm longe cuspidata. Spadicis masculi inflores-
centia subcylindrica circ. 2 — 2,5 cm longa, laxiflora floribus stipitatis 3 — 5-andris, in-
florescentia feminea conoidea 2,5 — 6 cm longa, 8 mm crassa, appendix stipite 5 — 8 mm
longo suffulta e basi truncata lobulata 7 — 11 mm diametiente coniformi deinde sig-
moideo-curvata, sensim attenuata, tota 1,5 — 2,5 dm longa. — Fig. 52.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya. — Östlicher Himalaya: Sikkim
3600 — 4100 m (J. D. Hooker — Herb. Berlin, King's Collector, Lister — Herb. Cal-
cutta — blüht April — Juni).
Die Knollen werden von den Tibetanern genossen und auch gesammelt, um an
die Rajah's gesendet zu werden.
Var. Meeboldii Engl. — A. utile Engl. Arac. exsicc. et illustr. n. 55. — Spathae
tubus elongatus cylindricus circ. 8 — 9 cm longus, 2 cm amplus, lamina obovata 3,5 cm
longa et lata, in acumen 2 cm longum contracta. Flores masculi brevius stipitati. —
Fig. 5 1 A— D.
Arisaema.
219
Temperierter Himalaya. — Nordwest-Himalaya: Kashmir, Marganpaß,
3000 m (A. Meebold n. 3065 — Herb. Berlin — blühend Juli 1905); Madharipaß, um
2600 m Strachey u. Winterbottom); Chamba-Staat: Kalalop-Wald, um 2600 m
(Lace n. 758 — Herb. Calcutta — Juli 1 895).
4 01. A. Griffithii Schott, Syn. (1856) 26, Prodr. (1860) 54; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 538; Clarke in Journ. Linn. Soc. XXI. (1886) 386; Bot. Mag. (1880)
t. 6491; Gard. Ghron. 3. Ser. IX. (1891) 457; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 499. —
A. Hookerianum Schott in Österr. Bot. Wochenbl. (1857) 334, Prodr. (1860) 30. —
A. Hookeri Schott, Gen. Aroid. (1858) t. 6, f. 11 — 19. — Pythonii spec. Griff. Hin.
Notes 201 n. 1179. — Tuber magnum, depressum, circ. 7 — 12 cm diametiens. Cata-
phylla late lineari-lanceolata acuta, lilacina, variegata maculata, summum usque 2,3 dm
longum. Folia 2; petiolus circ. 6 dm longus, basi circ. 2 cm crassus et ad 5 cm
longitudinis tantum late vaginatus, lamina trisecta, obscure viridis, rubro-marginata,
segmentis sessilibus, latissime ovatis, acutis, attamen haud acuminatis, lateralibus paullum
Fig. 53. Arisaema Qriffithii Schott. A Habitus. B Inflorescentia. O Spadix plantae mas-
culae. D Flos masculus. E Spadix plantae femineae. F Pistillum longitudinaliter sectum. —
Icon. origin. — J. Pohl delin. ex Bot. Mag.
inaequilateralibus quam intermedium paullum longioribus vel ei aequilongis, 2 — 3 dm
longis, 1,5 — 3 dm latis, nervis collectivis 4 — 5 prope marginem procurrentibus. Pedun-
culus usque 2,5 dm longus; spathae inferne violaceo-vittatae, superne imprimis lateribus
reticulatae et violaceo-guttatae tubus circ. 7 cm longus, 3,5 cm amplus, lamina subito
lateraliter utrinque dilatata, lobata, 1,5 dm longa, 1,2 5 dm lata, faucem obtegens, antice
profunde sinuata, cuspide 4 — 5 cm longa angusta aucta. Spadicis masculi inflorescentia
laxiflora cylindrica 2 cm longa, inferne 1,5 cm crassa, feminei inflorescentia 3 cm longa,
2,5 cm longa, 1,2 cm crassa, appendix brevissime stipitata ima parte disciformi fere
1,5 cm diametiente, insequente fusiformi 4 cm longa, 4 mm crassa, abrupte in flagellum
filiforme 4 — 5 dm longum exeunte. Flores masculi stipitati plerumque tetrandri, an-
therarum thecae rimulis in unam confluentibus aperientes. Pistilla oblongo-ovoidea,
stigmate sessili coronata. — Fig. 53.
Temperiertes Ostasien.
Provinz des temperierten Himalaya. — Ost-Himalaya: Sikkim, um
2600—3300 m (J. D. Hooker f.); Darjeeling (Griff ith in Herb, of the late East Ind.
Comp. n. 5976, A. Engler — März 1906), Senchal 2600 m (A. Meebold n. 3073 —
Herb. Berlin), Seemana (J. L. Lister — Herb. Calcutta — blühend im Mai 1877),
220 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Chattuchpur-Saddle (Prain — Herb. Calcutta — blühend im April 1908), Sandukfu,
um 3300 m (C. B. Clarke n. 35 745), Gumpahar, um 2300 m (Gamble n. 725 —
Herb. Calcutta).
Nota. Cl. C. B. Clarke 1. c. observat, latitudinem spathae in Arisaemate Oriffithit pro
altitudine valde differre, se in provincia Sikkim pr. Sandukfu altit. 2600—3300 m spathas 1,5 —
2 dm latas, altit. 3900 m autem spathas 2,5 cm latas observavisse, inter has altitudines autem
plantas latitudine spathae intermedias. Qua de causa C. B. Clarke existimat A. Oriffithii
et A. utile ad unam speciem pertinere.
Plantae hujus generis omnino dubiae.
A. pentaphyllum (L.) Schott, Melet. I. (1832) 4 7, Syn. (1856) 28, Prodr. (1860)
59; Kunth, Enum. III. (4 841) 20; Blume in Rumph. I. (1835) 109 = Arwm penta-
phyllum L. Sp. ed. I. (1753) 964; Burm. Fl. Ind. p. 192; Lam. Encycl. III. (1789) 8;
Lour. Fl. Coch. ed. Willd. (1793) 652 (Moris. Hist. III. (1699) 549, Sect. 13, t. 5,
fig. 27 et Zanoni, Rar. stirp. ist. (1742) 99, t. 33, f. 2); est species Indiae orientalis
atque Chinae indigena, pessime loc. cit. descripta et effigurata, omnino non recognos-
cenda, mea opinione vix Arisaema.'
A. heptaphyllum Blume in Rumphia I. (1835) 109; Kunth, Enum. III. (1841)
20; Schott, Syn. (1856) 31, Prodr. (1860) 59 (Zanoni, Rar. stirp. ist. (1742) 100,
t. 173, f. 3); est planta Indiae orientalis, fortasse a priore specifice non diversa, attamen
ex icone pessima non recognoscenda.
Praeterea nonnullae plantae a cl. Griffith in Itin. Not. II. (1848) 185 Pythonio
adnumeratae atque aliae ad Arisaema pertinent (n. 756, 847, 897, 941, 1040, 1046,
1103, 1106, 1147), at propter descriptiones omnino imperfectas et specimina deficientia
extricari non possunt; insuper plurimae ad species supra descriptas pertinere videntur.
Species e genere Arisaema exclusae.
A. gracüe Kunth, Enum. III. (1841) 21 = Typhonium gracile (Roxb.) Schott
A. macrourum Kunth, Enum. III. (1841) = Pinellia ternata (L.) Breitenbach
644
A. pumilum Blume in Rumphia I. (1835) = Typhonium trihbatum (L.) Schott
107
A. pythonium Blume in Rumphia I. (1835) = Zomicarpa pythonium (Blume) Schott
108
A. ternatum (Thunb.) Schott, Melet. I. (1832) = Pinellia ternata (L.) Breitenbach
ex Prodr. (1860) 60
A. tripartitum Engl, in DC. Mon. Phan. II. = Pinellia tripartita (Blume) Schott
(1879) 538
Subtribus 4. Pinelliinae Schott.
AMuchieae-Pinelliinae Schott, Syn. (1856) 5, Gen. Ar. (1858) f. 4, Prodr. (4 860)
19. — Alleluchieae Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 957.
Genus unicum 103. Pinellia Ten.
103. Pinellia Tenore.
Pinellia*) Tenore in Atti R. Acad. Sc. Nap. IV. (1839) 57 cum t. 10, ic. ex
ejusdem Cat. Ort. Neap. (1830) 91 et in Atti Riun. Scienz. Ital. III. 522; Endl. Gen.
Suppl. I. (1840) 1370; Schott, Syn. (1856) 5, Gen. (1859) t. 4, Prodr. (1860) 20;
*) Nomen in honorem domini Giovanni Vincenzo Pinelli, originis Genuensis (* nati 1585
Neapoli, + 1601 Paduae), qui in urbe Napoli hortum botanicum condidit.
Pinellia. 221
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (< 879) 565 et in Engler-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 151;
Benth. et Hook. f. Gen. III. (1 883) 964; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 467. — Arum
Thunb. FI. jap. (1 784) 233 ; Spreng. Syst. III. (1 826) 769 et alior. — Arisaema Schott Melet. I.
(1832) 17. — Atherurus Blume in Rumphia I. (1835) 136, t. 31 et 37; Endl. Gen.
(1837) 238. — Hemicarpurus Nees, Del. sem. Hort. bot. Vratisl. (1839) 4 et in
Linnaea XIV. (l 840) Literaturber. 167.
Flores unisexuales, nudi. Flores masculi diandri : Stamina brevissima longitudinaliter
compressula, connectivo tenui, thecis in directione spadicis longitudinali oppositis, aperturis
in rimam longam verticalem (directione spadicis) aperientibus, pollen amorphe emittenti-
bus. Flores feminei: ovarium ovoideum, uniloculare, 1-ovulatum; Ovulum orthotropum vel
fere hemianatropum, erectum, funiculo brevissimo affixum. Baccae oblongo-ovoideae,
uniloculares , monospermae. Semen sphaeroideum apiculatum, (siccum) irregulariter
verrucoso-rugosulum ; albumen copiosum; embryo axilis. — Herbae tuberosae, foliis et
inflorescentiis coaetaneis. Foliorum petioli interdum inferne et superne ad laminae basin
tuberculiferi, lamina raro simplex ovata vel oblonga, saepius trisecta vel tripartita vel
pedatisecta, segmentis oblongo-ellipticis vel ovato-oblongis acutis, nervis lateralibus
tenuibus, nervis collectivis utrinque 3 juxta marginem procurrentibus. Pedunculus
solitarius petiolos aequans, demum superans. Spathae persistentis tubus convolutus,
septo transverso valde incrassato fauce fere clausus, lamina fere duplo longior oblonga,
concavata, naviculiformis. Spadicis ad septum usque spathae accreti inflorescentia
feminea unilateralis, in spathae tubo abscondita, inflorescentia mascula supra septum
sita cylindroidea, brevis, appendix elongato-subulata spatham longe excedens. •
Clavis specierum.
A. Foliorum lamina integra.
a. Foliorum lamina ovata vel oblonga, basi haud cordata . 1. P. integrifolia.
b. Foliorum lamina basi cordata.
a. Foliorum lamina triangularis vel oblongo-ovata . . . %. P. Browniana.
ß. Foliorum lamina subhastato-cordata 3. P. cordata.
B. Foliorum lamina tripartita vel trisecta aut pedatisecta.
a. Foliorum lamina profunde tripartita, partitionibus late
ovatis vel ovato-oblongis 4. P. tripartita.
b. Foliorum lamina trisecta, segmentis oblongis vel lanceo-
latis 5. P. ternata.
c. Foliorum lamina pedatisecta 6. P. pedatisecta.
1. P. integrifolia N. E. Brown in Hook. f. Icon. pl. XIX. (1889) t. 1875 et in
Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 174. — Tuber parvum depressum, folia 1 — 3 et
pedunculum emittens. Foliorum petiolus tenuis, 0,5 — 1,5 dm longus, inferne breviter
vaginatus, lamina integra ovata circ. 4 cm longa et 3 cm lata vel oblonga 5 — 7 cm
longa, 1,5 — 3 cm lata, breviter vel longius acuminata, acuta, nervis lateralibus ad-
scendentibus in nervum collectivum intramarginalem subremotum conjunctis. Pedun-
culus quam petiolus brevior. Spathae parvae circ. 3 cm longae tubus oblongus 6 —
7 mm longus, 3 — 4 mm amplus, lamina lanceolata longe acuminata circ. 2,5 cm longa
et 5 — 6 mm lata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 6 mm longa, a mascula vix
3 mm longa interstitio brevi separata, appendix sigmoidea filiformis apicem versus tenuis-
sima circ. 4 cm longa. Baccae ovoideae, longe rostratae. — Fig. 54.
Ostchinesisches und südjapanisches Übergangsgebiet: Hupeh, I-tschang
(Henry n. 663, 4323 — Herb. Kew, Berlin usw., Wilson n. 4568).
2. P. Browniana Dünn in Journ. Linn. Soc. XXXVIII. (1908) 370. — Tuber
ovale 2 — 4 cm longum. Foliorum petioli 1,5 — 2,5 dm longi, lamina triangularis vel
oblongo-ovata, basi cordata, 1,5 — 2,5 dm longa, lobis posticis sinu acuto sejunctis
rotundatis vel acutis. Pedunculus 1,5 — 1,8 dm longus. Spathae viridis totius 5 — 6 cm
longa lamina oblonga obtusa. Spadicis inflorescentia feminea circ. 1,2 cm, mascula
8 mm longa, appendix attenuata, filiformis 2 dm longa.
222
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — China: in feuchten
Wäldern bei Fong-kong-tze bei Fu-tschöu (Dünn — Herb. Hongkong n. 37H); auf
feuchten Felsen bei Tam-Chuk-Hang bei Fu-tschöu (Dünn — Herb. Hongkong n. 37H8).
3. P. cordata N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 173. — Tuber
globosum, 1,2 — 1,8 cm diametiens. Foliorum petiolus circ. 1,2 — 1,5 dm longus, basi
et apice tuberifer, lamina subhastato-cordata, acuminata, circ. 6 — 8,5 cm longa, 3,3 —
4,5 cm lata. Pedunculus circ. 3,7 — 5 cm longus. Spathae tubus ovoideus 6 — 7 mm
longus, 4 mm amplus, lamina cucullata obtusa,
1,8 — 2,5 cm longa. Spadicis appendix filiformis
sigmoideo-erecta, circ. 6,5 cm longa.
Subtropisches ostasiatisches Über-
gangsgebiet. — Tschekiang: am Fuß des
Tientai-Gebirges (Faber n. 82 — Herb. Kew). —
Kiangsi: Kiukiang (Shearer — Herb. Kew).
4. P. tripartita (Blume) Schott, Syn. (1856)
5, Prodr. (1860) 20; Miq. Prol. Fl. jap. (l 866)
133; Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1879) 3;
Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 566; N. E.
Brown in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1881) 246,
XXXVI. (1903) 174; Matsumura, Index pl. japon.
H. (1905) 173. — Atherurus tripartitus Blume
in Bumphial. (1835) 137, t. 31 et 37 F; Kunth,
Enum. III. (1841) 54. — Arisaema triparti-
tum Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 538;
Somoku-Dzusetsu 2. ed. XIX. t. 3. — Tuber
subglobosum, circ. 2,5 cm diametiens. Cata-
phylla lanceolata, superiora 1 dm longa. Fo-
liorum petiolus viridis 3 — 3,5 dm longus, lamina
profunde tripartita, partitionibus late ovatis vel
ovato-oblongis, intermedio usque 1 ,5 dm longo
acumine 1,5 cm longo instructo, 4 — 7 cm lato,
lateralibus inaequilateralibus sinu profundiusculo
angusto sejunctis, nervis lateralibus I. et II. cum
nervis tribus collectivis utrinque prominulis. Pe-
dunculus tenuis 2,5 dm longus. Spathae pallide
viridis tubus oblongus subcylindricus fauce aper-
tus, 3,5 cm longus, 1 — 1,25 cm amplus, lamina
oblonga concava acuta, haud acuminata, 4 cm
longa, 2,5 cm lata. Spadicis inflorescentia che.
2 cm longa, appendix stipite 3 mm longo suf-
fulta, in filum tota spatha fere duplo longius
erectum, serius dependens attenuata, circ. 1,5 — 2 dm longa, inferne 3 mm crassa.
Pistillorum Ovaria oblonga 2 mm longa, in stilum distinetum 1 mm longum attenuatum.
Baccae virides.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet: Liu-kiu-Inseln (Wrigbt
n. 319 — Herb. Kew). — Südliches Japan: Kiushiu (Savatier n. 3524), Nagasaki
(Oldham n. 819, 821), Kirisima (Hiuga), Iwatake (Buzen), Satsuma, Unzen (Buerger),
zwischen Obama und Shinyu-Unzen in der unteren Waldregion, 200 — 400 m (A. Engler,
Reise nach Japan n. 7139); Shikok: Oye-goori.
Var. atropurpurea Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 135 (Ivasuki's
Honzö Dzufu XX. fol. 25 verso 2 6 recto). — Spathae lamina intus atropurpurea. —
Shimotsuke: Hashiisbi in Nikko (kultiviert — nach Makino).
5. P. ternata (Thunb.) Breitenbach in Bot. Zeitg. XXXVII. (1879) 687, fig. 1—4;
Makino in Tokyo Bot. Mag. XV. (1901) 135; Matsumura, Index pl. japon. II. (1905)
F*%
Fig. 54. Pinellia integrifoliaN. E. Brown.
A Habitus. B Spadix. G Flos mascu-
lus bistaminalis. D Stamen antice visum. E
Pistillum longitudinaliter sectum. F Ovu-
lum. — Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. Engler direxit.
Pinellia.
223
173. — Arum ternatum Thunb. Fl. jap. (1784) 233; Willd. Spec. IV. (1 805) 481;
Pers. Syn. pl. IL (i 807) 514; Benth. Fl. Hongkong (1861) 542 in nota; Hofmeister in
in Abhandl. Sachs. Ges. d. Wiss., Leipzig, VII. (1861) t. 7, f. 5 — 7 (ovulum et Saccus
embryonalis). — Arisaema ternatum (Thunb.) Schott, Melet. (1832) ex Prodr. (1860)
60 ; Zollinger, Syst. Verz. Ind. Archip. I. (1854) 76. — Pinellia tuberifera Tenore 1. c.
(vide diagnosin generis p. 221); Schott, Syn. (1856) 5, Gen. Ar. (1859) t. 4, Prodr.
(1860) 20; Miq. Prol. Fl.
jap. (1866) 133 et Cat. Mus.
Lugd. bat. Fl. jap. (1870) 95;
Franch. et Sav. Enum. pl.
Jap. IL (1879) 3; Smith,
Contrib. Mater, med. et Nat.
hist. Chin. 149, 172; Hance
in Journ. Linn. Soc. XIII.
(1872) 88; Engl, in DC. Mon.
Phan. IL (1879) 566, in
Engler's Bot. Jahrb. VI. (1 8 48)
52, XXIX. (1900) 236, in
Engler-Prantl, Pflzfam. IL 3.
(1889) 151 et Arac. exs. et
illustr. n. 77; Franch. in
Mem. Soc. Sc. nat. Cherbourg
XXIV. (188 4)260; Palibin in
Act. Hort. Petropol. XIX.
(1901) 117; Bretschneider,
Bot. sin. IL (1892) 239 (in
Journ. Chin. Branch. B.
Asiat. Soc. n. ser. XXV.);
N. E. Brown in Journ. Linn.
Soc. XXXVI. (1903) 174;
Dünn, Fl. Kwantung and
Hongkong (1912) 28 8. —
Arum bulbosum Pers. ex
Blume in Bumphia I. (1 835)
136. — A. bulbiferum Salisb.
Prodr. (1796) 260. — A.
atrorubens Spreng. Syst. Veg.
III. (1826) 769 pr. p. nee
Ait. — A. fornicatum Both,
Nov. pl. Ind. or. (1821) 362.
— Hemiearpurus fomicatus
Nees, Del. sem. Hort. bot.
Vratisl. (1839) 4 et in Lin-
naea XIV. (18 40) Liter atur-
ber. 167. — A. subulatum
Desf. Cat. Hort. Paris, ed. 3. (1829) 7 et 385. — Arum macrourum Bunge, Enum.
pl. Chin. bor. (1834) 67; Bretschneider, Hist. Bot. Disc. China (1898) 341. — Typho-
nium ? tuber culigerum Schott in Ann. Mus. Lugd. bat. I. (1863 — 64) 123; Miq. Prol.
Fl. jap. (1866) 133 et Cat. Mus. Lugd. bat. FL jap. (1870) 95; Franch. et Sav. Enum.
pl. Jap. IL (1 879) 7. — Arum triphyllum Houtt. Natuurl. Hist. Deel IL Planten XXIX.
(1774—1783) 183 ex parte, nee L. ; Loureiro, Fl. cochinch. (1790) 533, ed. Willd.
(1793) 652. — Arisaema Loureiri Blume, Bumphia I. (1835) 108. — Arisaema macro-
urum Kunth, Enum. III. (18H) 644. — Nom. japon. : karasubishaku, hange. —
Tuber parvum 1 — 2 cm diametiens. Foliorum petioli 1,5 — 2 dm longi circ. ad exitum
Fig. 55. A — M Pinellia ternata (Thunb.) Breitenbach. A Planta
iuveneula. JBFolium bulbilliferum. C Spatha aperta, o apertura
inter cameram superiorem et inferiorem. D Sectio transver-
salis camerae femineae. D' Sectio aperturae angustae ad basin
inflorescentiae masculae et femineae. E Sectio longitudinalis
inflorescentiae. F Antherae clausae desuper visae. G Eaedem
pollen emittentes. H Antherae Sectio longitudinalis. «7 Floris
bistaminalis Sectio transversalis. K Bacca aperta. L Semen.
M Ejusdem Sectio longitudinalis. — N P. pedatiseeta Schott.
Folii lamina. — Icon. plurimae origin. — J. Pohl delin.,
A. Engler direxit.
224 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
tertiae partis inferioris atque ad laminae basin tubercula 5 — 8 mm crassa ferentes, lamina
stirpis juvenculae ovato-cordata usque sagittata, lamina stirpis adultae trisecta, seg-
mentis oblongo-ellipticis usque lanceolatis utrinque acutis, intermedio circ. 5 — 6 cm
longo, lateralibus ± brevioribus. Pedunculus folia saepe superans 2,5 — 3 dm longus.
Spathae tubus anguste cylindroideus circ. 2 cm longus, lamina oblonga, apice emargi-
nata, 4 — 5 cm longa, 1,5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 1 cm, fruc-
tifera usque 2 cm longa, a mascula interstilio 5 — 8 mm longo sejuncta, mascula 5 —
7 mm longa, 2 mm crassa, appendix initio erecta, deinde sigmoidea, usque 1 dm longa.
Baccae ovoideae acutae, 5 mm longae 3 mm crassae. — Fig. 55.
Var. cc. vulgaris Engl. — Foliorum segmentum intermedium oblongo-ellipticum,
lateralia paullum angustiora, inaequilatera et paullum minora.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet: häufig auf Äckern. —
China: Westliches Hupeh, I-tschang (Henry n. 3646, Wilson n. 378a — Herb.
Berlin, Kew, Calcutta). — Fu-kien (Dünn in Hongkong Herb. n. 3706). — Schan-tung:
Tschi-fu (Fauvel nach Franchet), Hoa y nan in Kiautschou (Krug n. 232 — Herb.
Berlin). — Nord-Form osa: Sao-Bai a. d. Ostküste (Warburg n. 9691 — Herb.
Berlin). — Liukiu-Inseln: Okinawa (Tashiro — Herb. Berlin). — Kiushiu: Naga-
saki (Oldham n. 820 — Herb. Berlin u. a., Faurie n. 4890 — Herb. Berlin),
Kagoshima Tsushima (nach Matsumura). — Nippon: Auf Äckern verbreitet, z. B.
Prov. Musashi: Nobitome (Makino), Tokjo (Matsumura), Kami-Itabashi (Makino),
Yokohama (Maximowicz, It. II. — Herb. Bot. Gart. St. Petersburg), Kandsan bei
Katsura (Döderlein — Herb. Berlin). — Prov. Idzu: Yugashima (Okubo). — Prov.
Uzen: bei Hondözi-mura (Yatabe u. Okubo). — Prov. Suö: Ochi-mura (Nikui). —
Korea: Fusan (Faurie, PI. coreanae n. 215 — Herb. Berlin). — Quelpaert (Taquet —
Herb. Berlin).
Temperiertes Ostasien. — Nördliches China: Peking (Bunge — Herb.
Boissier), Zui wei shan, Lun züan ssy (Bunge), Nanku-Paß (Wawra, Erdumseglung
der Fregatte Donau n. 987 — Kais. Hofmus. Wien). — Nördliches Japan: Yeso,
Hakodate (Maximowicz, It. II. 1861 — Herb. Petersburg, Berlin). — Korea: Söul
(Kalinowsky nach Palibin).
Anmerkung. In botanischen Gärten, an humusreichen Plätzen breitet sich die Pflanze
oft sehr stark wie Unkraut aus, so im Garten von De fr egger in Kufstein, im botanischen
Garten in Görlitz und im alten botanischen Garten in Berlin. Hingegen ist sie im neuen bota-
nischen Garten zu Dahlem noch nicht recht angegangen.
Var. ß, angustata (Schott) Engl, in DC. Mon. Phan. II. 567. — P. angustata
Schott in Miq. Ann. Mus. Lugd. Bat. I. (1863) 123; Franch. et Savat. 1. c. II. (1879) 3. —
Lamina segmentis elongatis lanceolato-linearibus, medio subansato, lateralibus sub-
sessilibus.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Nippon (Buerger —
Herb. Leiden), Tokyo (Okubo). — Prov. Jwashiro: Moniwa (Makino).
Var. y. subpandurata Engl, in Engler's Bot. Jahrb. I. (1881) 488; Franchet,
PI. David. I. (1884) 313. — Laminae segmenta subpandurata.
Temperiertes Ostasien: China: Peking, Ta-tschiaschan (David n. 2330 —
Herb. Mus. Paris — August 1863).
Var. d. Giraldiana Engl. — Folii segmenta lateralia ansata et valde inaequi-
lateralia.
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — Subtropischer Yün-
nan: Schangai (M. du Bois-Beymond n. 301). — Yünnan: Tong-tschwan, um 2550 m
(E. E. Maire).
Temperiertes Ostasien. — Nord-Shensi: Pu-o-li (Giraldi n. 6203 — Herb.
Florenz, Berlin), Kusan (Bev. Hugh n. 202 — Herb. Brit. Mus.). — Tschili: Peking
(David in Herb. Hance n. 10 961 — Herb. Hort. Calcutfca).
6. P. pedatisecta Schottin Österr. bot. Wochenbl. VII. (1857) 341, Prodr. (1860)
80; N.E.Brown in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 174; Bretschneider, Hist. Bot.
Pinellia, Ambrosinia. 225
Discov. China (1898) 568, 4 061. — P tuberifera Ten. var. pedatisecta (Schott) Engl,
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 567. — P Waivrae Engl, in DC. Mon. Phan. II. 568;
Franchet, PI. David. I. (1884) 313. — P cochinchinensis (Blume) W. F. Wight in
U. S. Department of Agriculture, Bureau of PI. Industry, Bull. n. 142 (1908) 35. —
Tuber subglobosum, usque 4 cm diametiens. Foliorum petioli tenues, pallide virides,
4,5 — 7 dm longi, lamina 9 — 1 1 -pedatisecta, segmentis sessilibus lanceolatis acumi-
natis, basin versus cuneatim angustatis, intermedio atque vicinis 1,5 — 1,8 dm longis,
ad trientis superioris basin 3 cm latis, extimis circ. 5 cm longis, nervis lateralibus I.
patentibus in nervum collectivum a margine 2 — 3 mm remotum conjunctis. Pedun-
culus 4 — 5 dm longus. Spathae pallide viridis tubus oblongus 4 cm longus, 1 cm
tantum amplus, basin versus valde attenuatus, lamina anguste lanceolata acuta, 0,8 —
1,5 dm longa, basi 1,5 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea circ. 3 cm longa,
mascula tantum 5 — 7 mm longa, appendix flavovirens e basi tenuissima filiformis, sig-
moideo-curvata, 1 dm aequans, 1 — 2 mm crassa. Baccae ovoideae, virides, 4 — 5 mm
longae, 2 — 3 mm crassae.
Nota. Fortasse huc pertinet Arisaema eochinchinense Blume in Rumphia I. (1835) 107
(Descriptio quam maxime imperfecta itaque nomen quasi nudum), Schott, Syn. (1856) 29, Prodr.
(1860) 55. — Ärum dracontium Lour. Fl. cochinch. (1790) 533, ed. Willd. (1793) 651. Minime
autem propter hoc synonymon dubium speciei nomen mutari potest, ut W. F. Wight (1. c.) fecit.
Temperiertes Ostasien. — Nördliches China: Peking, in der Nähe des
Sommerpalastes bei Shui t'a sze (Tatarinov); auch kultiviert bei Peking (nach Bret-
schneider); am Nanku-Paß (Wawra, Erdumseglung der Fregatte Donau 1868 —
1871, n. 1037 — Kais. Hofmus. Wien); Schantung, südlich von Tsinanfu, am Tai-
schan an sonnigen Plätzen auf feuchtem Humus 400 — 1600 m (Krug n. 358, 438 —
Herb. Berlin — blühend und fruchtend im Mai).
Subtropisches ostasiatisches Übergangsgebiet. — West-China: Sang-yu
(David n. 2236 nach Franchet); Sz-tschwan, am Yangtze-kiang (Faber n. 979. —
Herb. Kew).
Die Knolle der Pflanze (bei Peking pan-hia, yü t'ou, in Schantung bein-dja
genannt), wird daselbst medizinisch verwendet.
Subtribus 5. Ambrosiinae Schott. (Rectius Ambrosiniinae.)
Alleluchieaer-Ambrosiinae Schott, Syn. (1856) 3, Gen. Ar. (1858) t. 3, Prodr. (1860)
19. — Alleluchieae Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 957. — Characterem vide
supra p. 29.
Genus unicum 104. Ambrosinia L.
104. Ambrosinia L.
Ambrosinia*) L. Gen. pl. ed. 6. (1764) 579, n. 1238, Syst. veg. ed. 13. (1774)
689. — Ambrosia Bassi de Ambros. Comment. Acad. di Bologna V. 1. (1763) in Opusc.
p. 82, t. 5, fig. 3 — 5; Targ. Tozz. in Ann. del Mus. Imp. di Fis. e Stör. Nat. di Firenze
p. l'anno (1809) II. 2, p. 62— 67 c. f.; Schott, Melet. I. (1832) 16, Aroid. (1853) £,
t. 11, Syn. (1856) 3, Gen. Ar. (1859) t. 3, Prodr. (1860) 19; Blume in Rumphia
I. (1835) 81, t. 38 f. B.; Cesati in Linnaea XI. (1837) 281, t. 5; Kunth, Enum. III.
(1841) 11; Endl. Gen. (1837) 233, n. 1670; Parlat. Fl. ital. II. (1852) 230; Cesati,
Passerini et Gibelli Compendio della Fl. Ital. t. 13, fig. 3. analys; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 618, in Engler's Bot. Jahrb. V. (1884) 304, t. 4, fig. 44 — 46 (inflorescentia)
et in Engler-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1889) 151, Fig. 98; Benth. et Hook. f. Gen. III. 2.
(1883) 964; Battandier et Trabut, Fl. d' Alger. I. (1884) 16; Baill. Hist. pl. XIII. (1894)
466; Fiori e Paoletti, Fl. ital. II. (1896) fig. 537. — Dracunculus seu Arvm Pota-
*) Nomen in honorem et memoriam Hyacinthi Ambrosini (nati anno 1588, anno 1671
morte sublati), horti Bononiensis directoris.
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F. 45
226
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
mogeti foliis Boccone, Ic. et descr. rar. pl. Sicil. (1694) 50, t. 26. — Arum L. Spec.
ed. 2. (1763) 1370; Bertol. Fl. ital. X. (1854) 252.
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 2-andri biseriati: Antherae sessiles connatae,
thecis atque loculis in statu adulto indistinctis, omnino confluentibus, rima continua
longitudinali verticali ex toto debiscentes, pollen in massulis irregularibus emiltentes.
Flos femineus solitarius, monogynus : Ovarium unilocülare, multiovulatum, ovula numerosa
placentae in fundo ovarii discoideae funiculis longulis afflxa, orthotropa, cylindroideo-oblonga,
micropyle tholum spectante. Stilus cum ovario continuus subelongatus, spadicis axin
versus curvatus; stigma disciforme planiusculum, cum spadice parallelum. Bacca stili
vestigio coronata, unilocularis, polysperma. Semina subglobosa, äpiculata, striata,
strophiolo turbinato, carnoso. — Herba tuberosa pusilla. Foliorum petiolus basi vagi-
natus, supra teretiusculus, laminam longitudine subaequans, lamina ovata vel ovato-
elliptica, obtusa, interdum maculata, nervis lateralibus utrinque 2 — 3 prope basin atque
medio a costa abeuntibus, arcuatis, apicem petentibus, venis tenuissimis transversis
connexis. Pedunculus brevissimus, hypogaeus, fructifer elongatus. Spatha navicularis,
Fig. 56. Ambrosinia Bassii L. A Spatha aperta antice visa, cameram ieniinearn monstrans.
B Eadem parte dorsali desumpta inflorescentiam masculam monstrans. C Spatha longitudina-
liter secta, cameram masculam et femineam monstrans. D Stigma. E Ovulum. F Habitus. —
Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Engler direxit.
terrae fere horizontaliter accumbens, horizontaliter procurva, delitescens basi absque
tubo manifeste distincto convoluta, fauce hians, apice in rostrum concavum incurvum
producta. Spadix spathae parte tubulose-connata fere inclusus, appendiculatus, excepta
appendicula ope dilatationis lateralis sepü ad instar exsertae, loculamenta duo longitu-
dinalia construentis flores masculos et femineum separantis cum spathae pariete interna
connatus, basi vel in antico spatbae loculamento florem femineum solitarium, supra
latere dorsali vel in postico spathae loculamento flores masculos 8—10 biseriatos
gßrens.
Species unica A. Bassii.
A. Bassii L. 1. c. ; Ucria Hort. r. Pan. (1789) 390; Biv. Stirp. rar. sie. manip. III.
(1815) 9; Ten. Syll. (1831) 476; Guss. Fl. sie. syn. II. (1844) 594; Bert. fl. ital.
X. (185 4) 252; Pari. 1. c. etc. vide supra. — Arum proboseideum ß. L. Spec. ed. 2.
(1763) 1370; Willd. Spec. IV. (1805) 485. — Variat planta foliorum colore, insuper
foliorum margine undulato vel crispato, lamina ovata vel magis oblongo-elliptica, rarius
lanceolata. Distinguo :
Var. a. vulgaris Engl. — Foliorum lamina viridis, ovata vel elliptica, margine
planiusculo vel undulato vel crispulo.
Verbreitung: Im ganzen Areal der Art.
Ambrosinia, Lagenandra. 227
Var. ß. maculata (Ucria) Pari. Fl. ital. II. (1852) 231; Engl, in DC. Mon. Phan.
II. (1879) 619 (sub titulo formae). — Ambrosinia maculata Ucria pl. ad Linn. opus
add. in Opusc. di Aut. Sicil. VI. 256, n. 31; Guss. Syn. Fl. sie. II. 2. (1844) 594;
Bertol. Fl. ital. X. (1854) 253. — Ambrosinia nervosa Lam. Encycl. I. 12 8, 111.
t. 737. — Arisarum minus Potamogeti foliis crispis venis sanguineis retioulatis Cupani,
Pampbys sie. (1807) 2, t. 97. — Foliorum lamina elliptica maculata, nervis sanguineis.
Verbreitung: Im ganzen Areal der Art.
Var. y. reticulata (Guss.) Pari. Fl. ital. II. (1852) 232. — Ambrosinia retiou-
lata Guss. 1. c. 596; Bertol. 1. c. 254; Tineo, Cat. h. Panorm. (1827) adn. 276. —
Arisarum minus Potamogeti foliis rugosis terram deprimmtibus margine crispo Cu-
pani, Pampbys sie. (1807) 1, t. 36. — Foliorum lamina pallide viridis, nervis saturatius
viridibus.
Verbreitung der Varietäten a, /?, y\
Mediterrangebiet: in der litoralen Region auf grasigen oder krautigen Hügeln. —
Blühend Dezember — März.
Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Südtyrrhenische Unterprovinz:
Galabrien (nach Pariatore). — Sardinien: bei Cagliari (Müller, Moris — Herb.
De Candolle). Isola Maddalena (A. Vaccari). — Corsica: Bonifacio (Reverchon). —
Sicilien: bei Palermo (Sa vi, Gussone u.a.); Alcamo, Castellamare, zwischen Castel-
vetrano und Cofani, Partanna, Salaparuta, San Giuseppe usw. (nach Pariatore). —
Pelagische Inseln: Lampedusa und Linosa (nach Pariatore).
Südliche Mediterranprovinz. — Algerien: um Algier sehr verbreitet (Durieu
— Herb. Berlin, Bove); Hamma (Durando, Fl. Atlant, exs. et Fragm. Fl. Alg. exs.
n. 547).
Var. d. angustifolia Guss. 1. c. — Foliorum lamina lanceolato-linearis.
Sardinien (nach Pariatore). — Sicilien: Mazzara u. Gastelvetrano (Gussone).
— Algerien: Reghaia (Battandier u. Trabut).
Subtribus 6. Cryptocoryninae Schott.
Cryptocoryninae Schott, Syn. (1856) 1, Gen. Ar. (1858) t. I, 2, Prodr. (1860)
13. — Cryptocoryneae Blume in Rumphia I. (1835) 83, excl. Stylochiton; emend.
Engler in Nova Acta Acad. nat. cur. XXXIX. 3. (1876) 153 (21), in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 76. — Alleluchieae Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 951, excl. Pinellia et
Ambrosinia — Characterem vide supra p. 29.
A. Flores feminei spiraliter ordinati et liberi aut pleiocycli
inter se conjuneti 105. Lagenandra Dalzell
B. Flores feminei verticillum unum formantes inter se
coaliti 106. Gryptocoryne Fischer
105. Lagenandra Daizeii.
Lagenandra*) Dalzell in Hook. Kew Journ. of Bot. IV. (1852) 289, V. (1853) t. 44;
Schott, Syn. (1856) 3, Gen. Ar. (1859) t. 2, Aroid. (1853) 9, Prodr. (1860) 19; Engl.
in DC Mon. Phan. II. (1879) 620 et in Engler-Prantl, Pflzfam..II. 3. (1887) 152;
Benth. et Hook. f. Gen. pl. III. (1883) 963; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 495 et
in Trimen, Handbook Fl. Ceylon IV. (1898) 348; Svedelius, Om den florala Organi-
sationen hos Aracesläktet Lagenandra, in Svensk Bot. Tidskrift (1910) Bd. 4, H. 4r
Baillon, Hist. pl. XIII. (1894) 467. — Arum L. Sp. ed. 1. (1753) 967, ed. 2. (1763)
1 371. — Caladium Vent. in Roem. Arch. II. p. 357. — Cryptocoryne Schott, Melet. I.
(1832) 16, Gen. Ar. (1859) t. 1, Prodr. (1860) 13 pr. p. ; Blume in Rumphia I. (1835)
*) lüyrjvos = lagena et «^(>, avdqos = vir, ob loculos antherae adolescentis processu
lageniformes.
I 15*
228 A - Engler. — Araceae-Aroideae.
86; Kunth, Enum. HI. (4 841) 12 pr. p. — De ramificatione confer Engl, in Nov. Acta
Acad. nat. cur. XXXIX. 34. (l 871) 193, 194, t. 6, fig. 22.
Flores unisexuales, nudi. Flores masculi 1 — 2-andri. Stamina brevissima; an-
therae sessiles connectivo tenui obsoleto, compressulae vertice truncato concavatae, thecis
oppositis jam inferne unilocularibus vertice processu conoideo poro aperiente demum
evanescente instructis, pollen in farciminulis emittentibus. Flores feminei monogyni
spiraliter ordinati liberi aut verticillati pleiocycli inter se connati, uniloculares, 1 — 6-
ovulati; ovula 1 — 2 — plura erecta orthotropa, funiculo brevissimo vel longiusculo placentae
basilari affixa, micropyle tholum spectantia; stilus subnullus; stigma peltatum vel dis-
coideum. Fructus baccati liberi vel connati, 1 — 6-spermi, stili vestigio coronati; semina
oblonga, recta, exsiccata striis rugosis longitudinalibus approximatis costata, testa haud
crassa obtecta, micropyle prominula, albumen copiosum; embryo axilis, elongatus. —
Herbae Indiae Orientalis, rhizomate repente stolonifero, caudice epigaeo post primam in-
florescentiam sympodiali, ramulis saepe cataphyllum, folium atque spathäm cum spadice
tantum emittentibus. Folia aut longe petiolata lamina ovata vel lanceolata aut petiolo
destituta linearia. Pedunculus plerumque longus; spathae tubus connatus, fauce plica
reflexa inflorescentiam masculam obtegente semiclausus, lamina inferne hians, a medio
angustata, subulata. Spadix tenuis vertice appendicis interdum obsoletae tholo tubi
plicae adnatus; inflorescentia femiüea acycla vel polycycla, interdum supra flores fertiles
paucos steriles globuliformes ferens, ab inflorescentia mascula spatio longiusculo remota.
Ramificationis Schema:
L, L L(n — 1), Ln, S
N, L, S
I
N, L, S
I
N, L, S.
Conspectus specierum.
A. Foliorum lamina oblonga vel ovali-oblonga. Herba valde
robusta, rhizomate repente K. L. ovata.
B. Foliorum lamina oblongo-lanceolata vel lanceolata vel ovato-
lanceolata.
a. Spatha tota haud ultra 5 cm longa.
a. Spathae laevis tubus ovoideo-oblongus 2. L. Thwaitesii.
ß. Spathae verrucosae tubus obconicus 3< i. lancifolia.
b. Spatha tota usque 1,5 — 2 dm longa 4. L. insignis.
C. Foliorum lamina loriformis vel anguste lineari-lanceolata . 5. L. Komigii.
1. L. ovata (L.) Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 33 4. — Arum ovatum L. Sp.
ed. 1. (1753) 967, ed. 2. (1763) 1371 [Karinpola Rheede, Hort. Malab. XI. (1642)
45, t. 23). — Caladium ovatum Vent. in Roemer, Arch. II. (1801) 357. — Crypto-
coryne ovata Schott, Melet. I. (1832) 6; Blume in Rumphia I. (1835) 86; Kunth,
Enum. III. (1841) 12. — Lagenandra toxicaria Dalzell in Hook. Journ. of bot. IV.
(1852) 289, V. (1853) t. 4; Dalzell et Gibson, Bomb. Fl. (1861) 257; Schott, Syn.
(1856) 3 (excl. syn.), Gen. Ar. (1859) t. 2, Prodr. (1860) 19; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 621; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 495 et in Trimen, Handb. Fl.
Ceylon IV. (1898) 349. — Rhizoma repens 3 dm et ultra longum crassissimum, usque
5 cm diametiens. Cataphylla elongato-triangularia 0,5 — 3 dm longa, basi 1 — 4 cm
lata. Foliorum petiolus 1 — 4,5 dm longus, longe vaginatus, lamina coriacea obscure
viridis oblonga vel ovali-oblonga, obtusa vel acuta, basi acuta vel rotundata, margine
undulata, 2 — 4,5 dm longa, 0,7 — 1,2 dm lata, nervis lateralibus I. pluribus a costa
Lagenandra.
229
inferne 5 — 7 mm crassa abeuntibus tenuibus. Pedunculus petiolo brevior et tenuior in
speciminibus maximis usque 2 — 3 dm longus; spathae extus obscure viridis purpuras-
centis intus atropurpureae tubus inferior oblongus, 2 — 3,5 cm longus, 0,8 — 4 cm amplus,
superior brevissimus, lamina ovato-lanceolata, cum cauda subuliformi 5 — 6 cm longa
Fig. 57. Ä — H Lagenandra ovata (L.) Thw. A Habitus plantae floriferae. BSpatha. OEjus-
dem tubus apertus. D Inflorescentia (Spadix). E Pistillum longitudinaliter sectum. F Spadix
fructifer. O Bacca. E Semen longitudinaliter sectum. — J—O L. Koemgii (Schott) Thw.
/ Habitus. K Spathae tubus apertus inflorescentiam monstrans. L Flos masculus desuper
visus. M Idem a latere visus. N Pistilla longitudinaliter secta. Bacca et semen longitudi-
naliter secta. Omnia e specimine in horto bot. Peradenyia lecto. — Icon. origin. — J. Pohl
delin., A. Eng ler direxit.
230
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
interdum 1,5 dm longa et 5 — 6 cm lata. Spadicis inflorescentia feminea subglobosa
1 cm diametiens, ab inflorescentia mascula cylindrica 1 cm longa interstitio 1,5 cm
longo separata, appendix brevissima plicae ovatae inflorescentiam masculam obtegenti
adnata. Pistilla obconica vel obovoidea stigmate discoideo coronata, ovarium biovulatum.
Syncarpii globosi 2,5 cm diametientis pedunculus deflexus. — Fig. 57-4 — 27, 58-4 — J.
Fig. 58. A — J Lagenandra ovata (L.) Thwait. A Spatha, superiore parte aperta, caudae aper-
turam et os canalis angusti in cavernam inferiorem ducentis monstrans. B Schema sectionis
longitudinalis spathae et spadicis constructionem demonstrans. C Sectio transversalis antri su-
perioris e parte superiore. D Sectio transversalis antri superioris e parte basali supra dissepi-
mentum. J$ Sectio transversalis antri inferioris e parte suprema atque dissepimenti. F Sectio
transversalis antri superioris ad basin inflorescentiae masculae. O Cellulae epidermidis spathae
circa inflorescentiam masculam. H Cellulae epidermidis spathae circa canalem. J Pistilli Sectio
longitudinalis. — K Cryptoeoryne spiralis (Retz.) Fisch. Sectio longitudinalis inflorescentiae
juvenilis. — A — J secundum Svedelius, K secundum Goebel.
Nota. Rhizoma toxicarium.
Vorderindisches Gebiet: In stehenden Gewässern ; Coorg (Wallich, Cat. n. 8966
— Herb. Calcutta). — Provinz der Malabarküste: Bombay (Dalzell — Herb.
Calcutta); Nord-Canara (Talbot n. 1012 — Herb. Calcutta); Cochin, Perambicolam ,
um 1000 — 1300 m (Meebold n. 12423 — Herb. Berlin — Fruchtend Nov. 1910;
Travancore: Aleppi (Meebold n. 12 802 — Herb. Berlin); Mysore: Agalhatti (Meebold
n. 8S77 — Herb. Berlin 1 . — Provinz Ceylon: Verbreitet (Thwaites, PI. Zeyl.
n. 3315 — Herb. Berlin, Calcutta); Peradeniya (A. Engler, Heise nach Java u. Brit.
Indien n. 3660).
Volksname: vetala.
2. L. Thwaitesii EngL in DC. Mon. Phan. II. (1879) 621; Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV.
(1893) 496 et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 348. — Caudiculi crassiusculi,
circ. 7 — 9 mm, sympodiales, ramis abbreviatis. Cataphylla lanceolata 0,5 — 1 dm longa,
complicata. Foliorum petioli teretiusculi 0,6 — 2 dm longi, breviter vaginati, lamina costa
pallida cxcepta supra atroviridis, subtus pallidior, margine crispulo albomarginata, lanceo-
lata vel oblongo-lanceolata, basi acuta vel obtusa, apice acuta vel acuminata, 1 — 1,5 dm
longa, 2 — 5 cm lata, nervis laterälibus I. utrinque pluribus a costa angulo acuto abeuntibus.
Pedunculus circ. 2 cm longus, fructifer paullum prolongatus. Spathae tubus oblongo-
ovoideus, 1,5 — 1.75 cm longus, lamina basi ventricosa lanceolata, 7 — 8 cm longa, in
subulam exiens, primum convoluta, tandem evoluta. Spadicis inflorescentia feminea
8 — 9-cycla, pistillis contiguis, basi tantum connatis, ab inflorescentia mascula brevi
interstitio longiore separata, appendix crassa conoidea. Pistilla breviter ovoidea, in
stilum breviorem attenuata. Syncarpium subglobosum, circ. 1,7 cm diametiens.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon: An feuchten Plätzen in der unteren Begenwald-Begion, selten. Kalutara,
Singhe Raja-Wald, Hewesse (Gardner, Thwaites, Ceylon Plauts n. 3173 — Herb.
Kew, Herb. Berlin — blühend Januar — April).
Lagenandra. 231
3. L. lancifolia (Schott) Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 334; Engl, in ÜC. Mon.
Phan. II. (1879) 622; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 496 et in Trimen, Handb. Fl.
Ceyl. IV. (1898) 348. — Cryptocoryne lancifolia Schott in Bonplandia V. (1857)
221, Gen. Ar. (1859) t. 1, Prodr. (1860) 15. — Ärum minutum Moon, Catal. Ceylon
(1824) 64, non Willd. — Caudiculus circ. 5 mm crassus, internodiis 3 — 4 mm longis.
Cataphylla lineari-lanceolata 4 — 5 cm longa. Foliorum petioli 0,75 — 1,25 dm longi,
breviter vaginati, lamina costa pallidiore excepta supra obscure viridis vel atropurpurea,
sparse subtus densius albo-punctata, ovata vel ovato-lanceolata, rarius oblongo-lanceo-
lata, acuta, basi obtusa, 7 — 8 cm longa, 2 — 3 cm lata, nervis lateralibus I. pluribus
angulo acuto a costa abeuntibus, arcuatim sursum adscendentibus. Pedunculus circ.
2 cm longus. Spathae tubus inferior laevis turbinatus 3 — 4 cm longus, 1,5 — 2 cm
amplus, tubus superior ovoideus extus valde verrucosus, lamina lanceolata caudata,
extus dense verruculosa, 5 — 6 cm longa, anguste hians. Spadicis inflorescentia feminea
5 — 6-cycba, ab inflorescentia mascula circ. 4 mm longa interstitio 6 mm longa separata.
Nota. Species a reliquis spathae forma atque lamina extus verrucosa satis diversa.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon: an Flußufern und auf sumpfigen Wiesen in der Ebene der feuchten
Begion verbreitet (Thwaites, Ceylon PI. n. 3174 — Herb. Berlin).
Volksname: ati-udayan.
4. L. insignis Trimen in Journ. of bot. XXIII. (1885)269; Hook. f. Fl. Brit.
Ind. VI. (1893) 496 et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 350. — Caudiculus
columnaris circ. 3,7 cm diametiens. Foliorum petiolus elongatus quam lamina brevior,
lamina membranacea, subtus minute punctata, oblongo- vel ovato-lanceolata, acuta vel
acuminata, circ. 1,5 — 3 dm longa, 0,7 — -1 dm lata, nervis lateralibus I. numerosis a
costa angulo acuto abeuntibus. Pedunculus robustus; spathae tubus inferior infundibuli-
formis 3,5 — 5 cm longus, superior subnullus, lamina oblonga, abrupte caudata, 1,5 —
2,2 dm longa, 5 — 7,5 cm lata, valde costata, extus purpureo- et albo-vittata, intus
atropurpurea transverse undulata et lacunosa, cauda tenui 2,5 — 3,7 cm longa. Spadicis
inflorescentia feminea subglobosa circ. 6-cycla.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz Ceylon: an Flußufern im Palewatu-Wald, Pasdun Korale (nach Trimen —
blühend März — Mai).
5. L. Koenigii (Schott) Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 334; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1879) 622 et Arac. exs. et illustr. t. 15; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
496 et in Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (1898) 3 49. — Cryptocoryne Koenigii Schott,
Prodr. (1860) 16. — Caudiculus circ. 3 dm longus, usque 3,8 cm diametiens, apice
dense foliatus, sympodialis complures spadices producens. Foliorum lamina crasse
coriacea sicca brunnescens, elongato-lineari-lanceolata, acuminata, 4 — 5 dm longa, medio
1 — 1,5 cm lata, basin versus in vaginam concavam basi trigonam angustata, nervis
lateralibus I. numerosis angulo acutissimo a costa abeuntibus eique per longum spa-
tium parallelis, in apice exeuntibus. Pedunculus 0,5 — 0,8 dm longus vel longior (usque
3 dm), fructifer incrassatus; spathae extus pallide viridis intus atropurpureae tubus in-
ferior obconicus 2 cm longus, plica inflorescentiam masculam obtegente infra medium
tubum descendente 1 cm longa, tubus superior subnullus, lamina inferne hians, superne
subulata, circ. 6 — 7 cm longa, levissima. Spadicis inflorescentia feminea polycycla,
pistillis inferne connatis ab inflorescentia mascula tenui 3 mm longa spatio nudo 4 mm
longo remota, appendix brevissime stipitata elongato-conoidea fere 2 mm longa. Syn-
carpii baccae laevigatae, semen ellipsoideum sulcatum includentes.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz Ceylon: in Waldsümpfen der Ebene : Singhe Baja Forest, Galpana (nach
Trimen); Palewatu, Pasdun Korale (Herb. Peradeniya — Herb. Berlin); Morotuwa (nach
Trimen); zwischen Galle und Katnapura (Thwaites n. 3496 — Herb. Kew, Herb.
Berlin u. a. — blühend Januar — April).
232 A.. Engler. — Araceae-Aroideae.
106. CryptOCOryne Fischer.
Oryptoeoryne*) Fischer ex Reichenbach, Consp. (1828) 44, msc. ei Wydler in
Linnaea V. (1830) 428; Schott, Melet. I. (1832) 16, Syn. (1856) 1, in Bonplandia V.
(1857) 221, 222, Gen. Ar. (1859) t. 1, Prodr. (1860) 13 pr. p.; Blume in Rumphia I.
(1835) 83—87, t. 36c; Endl. Gen. (1840) 233 n. 1671; Kunth, Enum. III. (1841) 12;
Griff, in Transact. Linn. Soc. XX. 2. (1847) 263, t. 10 — 12; Engl, in Nov. Act.
Acad. nat. cur. XXXIX. 34. (1877) 193, 194, DC. Mon. Phan. II. (1879) 623, in
Bull. Soc. Tose, di Ortic. (1879) 15, 16, in Beccari Malesia I. (1882) 296 — 300,
t. 27—28, et in Engler-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1887) 148; Benth. et Hook. f. Gen. pl. III.
(1883) 963; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 492; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 468;
Goebel in Flora LXXXIII. (1894) 426 et Organographie II. (1900) 460, Fig. 306.4, B.
ÄrumL. Spec. ed. 1. (1753) 967 n. 16, ed. 2. (1763) 1371, n. 17; Retz. Observ. I.
(1779) 30. — Galadium Vent. Cels. (1800) 30 pr. p.; Willd. Spec. IV. (1805) 488
pr. p. — Ambrosinia Roxb. Hort. Beng. (1814) 65, Corom. pl. III. (1819) 90, Fl. ind.
III. (1832) 491, 492. — Myrioblastus Wall, ex Griffith in Proc. Linn. Soc. I. (1845)
264. — Melioblastis C. Muell. in Bot. Zeitg. IV. (1846) 158.
Flores unisexuales, nudi. Flores masculi 1 — 2-andri : Stamina brevissima ; an-
therae sessiles inferne distinete 4-loculares, superne breviter connectivo tenui obsoleto
instruetae, compressulae, vertice truncato coneavatae, thecis oppositis vertice processu
coniformi poro aperiente demum evanescente instruetis, pollen in fareiminulis emit-
tentibus. Flores feminei monogyni verticillati omnes inter se connati; ovarium uni-
loculare, pluriovulatum ; ovula ereeta, orthotropa, funiculo brevissimo pilis longis
dense obsito placentae lineari ad parietem internam sitae affixa, 2 — 4-seriata, mi-
cropyle tholum speetante; stili breves crassiusculi extrorsum curvati, stigmate dis-
coideo impresso-excavato orbiculari vel ovali vel anguste oblongo instrueti. Fructus
compositus, baccarum concretu exortus, epicarpii parte dorsali disrupta valvatim aperiens;
semina obovoideo-oblonga, exsiccata striis verrueoso-rugosis longitudinalibus distantius-
culis costata, testa haud crassa obteeta, micropyle prominula ; albumen copiosum ;
embryo axilis, (in G. ciliata) gemmulam polyphyllam comosam, cataphyllis plurimis
subulatis formatam proferens. — Herbae Indiae orientalis rhizomate saepe ramoso, haud
raro stolonifero, caudice post primam inflorescentiam sympodiali. Foliorum petiolus
longiuscule vaginatus, lamina cordata, elliptica, lanceolata, aut petiolo omnino destituta
linearis, nervis lateralibus I. utrinque 3 — 6 adscendentibus, in apice exeuntibus, venis
transversis connexis. Pedunculus plerumque brevis; spathae tubus hypogaeus vel hy-
polimnus, inferior inflorescentiam includens plerumque amplior et brevior quam tubus
superior, supra inflorescentiam processu (plicae) semicampaniformi inflorescentiam mas-
culam obtegente instruetus, lamina d= lanceolata aut aperte patens aut marginibus
connivens, anguste hians, "saepe in caudam valde elongatam reetam vel spiraliter tortam
prolongata. Spadicis tenuissimi appendix brevis tholo tubi plicae adnata, infiorescentia
feminea saepius pauci(4 — 7)-flora, floribus monoeyclis vel dicyclis, Ulis cycli superioris
abortivis, illis cycli inferioris inter se connatis, infiorescentia mascula a feminea inter-
stitio nudo longo remota, dense multiflora.
Ramificationis schema:
L, L . . . . L(n — 1), Ln, S
N, L, L . . . . L(n— 1), Ln, S
N, L, L S(n— 1), S.
*) xQvmos = oecultus et xoqvvr] = clava, quia spadiz totus in spathae tubo plica oc-
cultus est.
Cryptocoryne. 233
Dispositio gregum.
A. Spathae lamina haud fimbriata.
a. Spathae tubus superior vix ullus vel tubo inferiore multo
brevior . § 1. Unitubulosae.
b. Spathae tubus inferior paullum amplior, infra tubum su-
periorem ± constrictus §2. Bitubulosae.
B. Spathae lamina fimbriato-ciliata, tubus inferior superne con-
strictus § 3. Giliatae.
§ 1. Unitubulosae.
Spathae tubus superior supra inferiorem inflorescentiam includentem et plicam
operculiformem vix ullus vel tubo inferiore multo brevior.
A. Foliorum lamina oblonga vel oblongo-cordata subito in pe-
tiolum latum contracta {. G. auriculata.
a. Spathae lamina e basi aperta.
b. Spathae lamina inferne convoluta 2. G. Versteegii.
B. Foliorum lamina oblonga vel oblongo-cordata vel cordata
in petiolum tenuem contracta.
a. Spathae lamina lanceolata breviter caudata.
a. Foliorum lamina plana haud bullosa 3. C. Gomexii.
ß. Foliorum lamina inter venas bullosa k. G. bullosa.
b. Spathae lamina lanceolata in caudam subuliformem parte
plana vel concava 1 */2 — :3-plo longiorem contracta.
or. Foliorum lamina basi emarginata. •
I. Foliorum lamina margine integra 5. G. Meeboldii.
II. Foliorum lamina margine crispula 6. G. Thwaitesii.
ß. Foliorum lamina basi distincte cordata.
I. Foliorum lamina oblongo-cordata ....... 7. G. ferruginea.
II. Foliorum lamina ovato-cordata 8. C. egregia.
C. Foliorum lamina late lanceolata. Spathae lamina e basi
spiraliter torta 9. G. Huegelii.
D. Foliorum lamina lineari-lanceolata. Spathae lamina e basi
zb spiraliter torta.
a. Spathae lamina margine integra 1 0. G. unilomlaris.
b. Spathae lamina margine denticulata 1 1 . C spiralis.
1. C. auriculata Engl, in Bull. Soc. Tose, di Ortic. (1879) 302, in Beccari Malesia I.
(1882) 300, t. 28, fig. 1 — 4 et in Arac. exs.- et illustr. n. 47. — Caudiculus brevis-
simus. Foliorum patentium petioli quam lamina breviores, plani, 1,5 — 2,5 cm longi,
lamina oblonga, basi breviter auriculata, apice acuta, 4 — 5 cm longa, 1,5 — 2 cm lata,
basi auriculis 1 — 1,5 mm longis instrueta, nervis lateralibus I. utrinque 2 adscendenti-
bus vix prominulis. Pedunculus fere 1 cm longus vagina folii summi inclusus; spathae
quam folia paullum brevioris tubus albus inferior ovoideus circ. 1 cm longus, superne
levissime constrictus, superior circ. 5 — 7 mm longus, sursum leviter ampliatus atque in
laminam atropurpuream lanceolatam tubo paullum longiorem 2,5 cm longam apice
levissime tortam transiens. Spadicis inflorescentia feminea 5-gyna, a mascula 2 mm
longa interstitio 3 mm longo separata.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari, Piante born.
n. 3844 — Herb. Beccari, Florenz).
Provinz der Philippinen: Mindanao, im Distrikt Zamboanga (E. B. Copeland —
Herb. Bur. of science, Manila, Herb. Berlin), in tief beschatteten Rinnsalen, um 300 m
234 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
(E. D. Merrill n. 8147 in Herb, of the Bureau of Science — Herb. Berlin — blühend
Nov., Dez.).
2. C. Versteegii Engl, in Lorentz, Nova Guinea, Res. de l'exped. 1907, VIII. 2.
(1910) 251. — Caudiculus brevis; rhizoma 2 — 3 mm crassum, internodiis ad 1,5 cm
longis, cataphyllis circ. 3 cm longis instructum, radices multas fibrosas emittens. Foliorum
petiolus 0,5 — 1 dm longus, anguste linearis, vagina membranacea 3 — 4 cm longa in-
structus, lamina crassiuscula lanceolato-ovata vel oblongo-ovata acuta, basi truncata vel
leviter cordata, 3 — 7 cm longa, 1 — 3,5 cm lata, nervis lateralibus utrinque circ. 6 vix
prominulis costae subparallelis. Pedunculus tenuis 2 — 3 cm longus; spathae 5 — 6 cm
longae fere ad apicem usque tubulosae tubus inferior ovalis vel cylindricus, 1,5 cm
longus, 6 — 7 mm amplus, superior cylindricus oblique apertus, lamina vix distincte libera
papulosa in cuspidem 6 — 7 mm longam transiens. Spadicis inflorescentia feminea 6 —
7-flora a mascula 2,5 — 3 mm longa interstitio duplo fere longiore sejuncta. Syn-
carpium 1,5 cm diametiens; semina claviformia, 6 — 7 mm longa. — Fig. 59.
Monsungebiet.
Papuasische Provinz. — Niederl. Neu-Guinea: am Noord-Fluß bei Zandevort
und Sabanjkamp (G. M. Versteeg, Nieuw Guinea Exped. n. 1248 — Herb. Utrecht —
blühend im Juni 1907).
• 3. C. Gomezii Schott in Bonplandia V. (1857) 221, Prodr. (1860) li; Engl, in
DC. Mon. Phan. II. (1879) 600; Hook. f. in Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 495. — Caudi-
culi internodia circ. 1 cm longa. Foliorum petioli 1 — 1,5 dm longi, lamina ovata vel
oblongo-ovata, vix cordata, obtusa, 4 — 6 cm longa, 3,5 — 4 cm lata, nervis lateralibus I.
utrinque 2 — 3 infra medium a costa abeuntibus, venis oblique transversis. Pedunculus
3 — 4 cm longus; spathae tubus inferior ovoideus 1 — 1,5 cm longus, 8 mm amplus,
superior brevior (5 — 7 mm) et paullum angustior (6 mm), in laminam 4 — 4,5 cm longam
fere tubulosam rima angusta hiantem et in cuspidem circ. 1,5 cm longam productam
transiens. Spadicis inflorescentia feminea 4-gyna, a mascula 4 mm longa interstitio
nudo 1 ,5 mm longo separata, appendix breviter conoidea. Pistillorum ovarium ovoideum
in stilum duplo breviorem stigmate lato oblongo instructum contractum.
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Silhet (Gomez — Herb. Kew).
4. C. bullosa Beccari ex Engl, in Beccari, Malesia I. (1882) 298, t. 27, fig. 1, 2. —
Caudiculus crassiusculus stolonifer. Foliorum petioli inferne pallidi, superne pur-
purascentes, minute verruculosi, 7 — 9 cm longi, lamina sicca nigrescens, oblongo-lanceo-
lata, basi leviter cordata, 5 — 7 cm longa, 1,5 — 2 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 2
e basi adscendentibus apicem petentibus, venis transversis, diachymate inter venas
bullöse Pedunculus brevis vagina inclusus, fruetifer elongatus; spathae tubus inferior
oblongus vix 1,5 cm longus, 4 — 5 mm amplus, superior brevissimus (circ. 2 mm) et
in laminam 2,5 cm longam vel longiorem lanceolatam leviter tortam et breviter acumi-
natam transiens. Spadicis inflorescentia feminea 4 — 5-gyna, a mascula 2 mm longa
interstitio circ. 4 mm longo separata. Pistillorum ovarium oblongum, stilus brevis,
stigma fere orbiculare. Syncarpium album circ. 1,8 cm diametiens.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari, Piante born.
n. 3847 — Herb. Beccari, Florenz, Herb. Berlin); Saribas (Haviland n. 2079 — Herb.
Singapore).
5. C. Meeboldii Engl. — Caudiculus validus, circ. 8 mm crassus. Cataphylla
elongato-triangularia 4 — 5 cm longa, basi 1 cm lata. Foliorum petioli supra plani quam
lamina longiores, circ. 0,6 — 1,5 dm longi, lamina oblongo-ovata usque oblonga, basi
emarginata, apice obtusa, 7 — 10 cm longa, 3 — 4,5 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque
3 — 5 infra medium a costa abeuntibus, arcuatim adscendentibus. Pedunculus usque
2,5 cm longus; spathae crassiusculae ex toto atropurpureae tubus inferior oblongus
2,5 cm longus, 1 cm amplus, supra inflorescentiam leviter constrictus, tubus superior
intus verrucosus sursum attenuatus 2 cm longus, in laminam subuliformem tubo fere
Cryptocoryne.
235
Fig. 59. Cryptocoryne Versteegii Engl. A Habitus. B Spatha. G Spathae tubus et spadix.
D Stamen desuper visum. E Antherae sectio transversalis. F Inflorescentiae femineae Sectio
longitudinalis. G Ejusdem sectio transversalis. H Ovulum. J Syncarpium. K Idem longitu-
dinaliter sectum. L Semen. M Embryo cum processu basali sugente. N Seminis pars superior
cum endospermio et embryonis parte basali sugente. — Icon. origin. — J. Pohl delin.,
A. En^ler direxit.
236 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
1 i/a-plo longiorem inferne verrucosam contractus. Inflorescentia feminea 4 — 5-gyna
atropurpurea, a mascula circ. 4 mm longa atropurpurea interstitio nudo 4,2 cm longo
separata. Pistillorum ovarium oblongum, stigma ovale. — Fig. 6iA y B.
Vorderindisches Gebiet.
Hindostanische Provinz: Agalhatti, Mysore, um 14 00 m (Meebold n. 9235 —
Herb. Berlin — bühend Nov. 1908).
6. C. Thwaitesii Schott in Bonplandia V. (1857) 221, Prodr. (1860) 14; Engl,
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 630 et in Arac. exs. et illustr. n. 7; Thwait. Enum. pl.
Zeyl. (1864) 334; Hook. f.. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 495; Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV.
(1898) 346. — Caudiculus 6 — 7 mm crassus, internodiis circ. 2 — 3 mm longis. Cata-
phylla lanceolata circ. 3 cm longa, inferne 7 — 8 mm lata. Foliorum petiolus brevis
2 — 5 cm longus, breviter vaginatus, lamina ovata, basi emarginata vel subcordata, ob-
tusa, 4 — 5 cm longa, 2,5 — 3 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 3 — 5 prope basin
nascentibus, arcuatim adscendentibus, venis remotis transversis. Pedunculus brevissimus;
spathae adultae tubus inferior inflorescentiam includens leviter inflatus oblongus, circ.
1 cm longus, 5 mm amplus, sensim in tubum superiorem 2 cm longum medio 3 mm
diametientem superne ampliatum transiens, lamina oblongo-lanceolata 1,5 cm longa et
in acumen caudiforme 5 cm longum producta purpurea. Spadicis inflorescentia feminea
6-gyna, a mascula circ. 3 mm longa tenuiter cylindrica interstitio 5 — 6 mm longo
separata, appendix tenuis vix 2 mm longa. Pistillorum ovarium elongato-oblongum, in
stilum aequilongum leviter extrorsum curvatum et stigmate oblongo instructum attenuatum.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon: in Regenwäldern (Thwaites n. 3464 — Herb. Kew, Herb. De Candolle,
Herb. Berlin); Singhe Raja-Wald, Hewesse, Kottawa-Wald bei Galle (Trimen).
7. C. ferruginea Engl, in Bull. Soc. Tose, di Ort. (1879) 302, in Beccari, Malesia I.
(1882) 299, t. 28, fig. 7 — 8 et in Arac. exs. et illustr. n. 36. — Caudiculus brevissi-
mus. Foliorum petioli superne plani, laminae subaequilongi, 3 — 3,5 cm metientes, vagina
vix 1 cm longa instrueti, lamina supra glabra, pallide viridis, subtus ferrugineo-puberula,
oblongo-cordato-ovata, apice acuta, margine levissime crispula, nervis lateralibus I.
utrinque 2 adscendentibus. Pedunculus brevis 1,5 cm longus; spathae tubus oblongus,
2,5 cm longus, inferne inflatus 1 cm amplus, sursum angustatus in laminam fere tota
longitudine linearem 3,5 cm longam 1 mm latam spiraliter tortam. Spadicis inflores-
centia feminea 4 — 5-gyna, a mascula minima interstitio 1 cm longo separata, appendix
brevissima. Pistillorum Ovaria oblonga in stilum triplo breviorem attenuata; stigmata
lineari-oblonga dimidium ovariorum longitudine aequantia.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari, Piante born.
n. 3933 — Herb. Beccari, Florenz).
8. C. egregia Schott in Miq. Ann. Mus. Lugd. bat. I. (1863) 122; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 630. — Caudiculus circ. 5 mm crassus, internodiis 5 — 6 mm
longis. Foliorum petiolus vix 7 cm longus, latiuscule vaginatus, lamina cordato-ovata
acuta, circ. 7 cm longa, 4 — 5 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 5 — 6 arcuatim
adscendentibus, venis inter nervös fere horizontaliter transversalibus. Pedunculus brevis
circ. 1,5 cm longus; spathae tubus inferior late turbinatus circ. 1 cm longus, fere 1 cm
amplus, superior brevissimus in laminam ovato-lanceolatam cum acumine angusto 2,5 cm
longo 4 — 5 cm longam transiens.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Sumatra (Korthals — Herb. Leiden).
9. C. Huegolii Schott, Aroid. (1853) 8, t. 12, Prodr. (1860) 18; Engl, in DC.
Mon. Phan. II. (1879) 628; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 494. — Herba major.
Foliorum petioli 1,5 — 2 dm longi, ultra medium vaginati, lamina oblongo-elliptica longe
in petiolum angustata, apice acuta, 1,5 — 1,8 dm longa, medio 3 — 4 cm lata, nervis
lateralibus I. utrinque pluribus angulo acuto a costa crassula abeuntibus. Pedunculus
2 — 3 cm. longus; spathae totius 2 dm longae- tubus inferior an guste cylindricus 2,5 cm
Cryptocoryne. 237
longus, 0,6 — 1 cm amplus, superior vix ullus in laminam transiens, lamina lineari-
lanceolata, longe acuminata, circ. 1,7 dm longa, inferne 1,5 cm lata, intus lamellis vel
rugis transversalibus erosis subparallelis instructa, tota spiraliter torta. Spadicis in-
florescentia feminea 4 — 5-gyna, a mascula 4 mm longa tenuiter cylindrica interstitio
circ. 1,2 cm longo separata, appendix brevis crassa. Pistillorum ovarium oblongum
in stilum tenuem duplo breviorem stigmate oblongo-ovali instructum attenuata.
Vorderindisches Gebiet: ohne nähere Fundortsangabe (v. Huegel n. 2446 —
Kais. Hofmuseum Wien). — Konkan: Savantoadi (Dalgado — Herb. Bot. Gart. Cal-
cutta — verblüht April 4 900).
10. C. unilocularis (Roxb.) Wight, Icon. III. (1843) t. 774; Kunth, Enum. III.
(1841) 13. — Ambrosinia unilocularis Roxb. Fl. ind. III. (1832) 494. — Crypto-
coryne Roxburghii Schott, Prodr. (1860) 18; Engl, in DC. Mon. Phan. II. (1879)629;
Dalz. et Gibson, Bombay Fl. (1861) 257; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 494. —
Arum spirale Graham, Cat. Bombay PI. (1839) 228. — Caudiculus circ. 5 mm crassus,
internodiis brevibus. Foliorum petiolus vix distinctus late vaginatus, vagina in laminam
transiens, lamina anguste linearis acuminata, 2 — 3 dm longa, 0,5 — 1 dm lata, nervis
lateralibus costae subparallelis. Pedunculus brevissimus; spathae tubus inferior oblongus
fere cylindricus circ. 1,5 cm longus, 3,5 — 4 mm amplus, intus purpureo-maculatus,
tubus superior angustior 2 mm diametiens et vix 1 cm longus, lamina purpurea anguste
lineari-lanceolata, arctissime spiraliter torta. Spadicis inflorescentia feminea 4-gyna, a
mascula circ. 3 mm longa interstitio nudo circ. 1 cm longo separata, appendix breviter
conoidea. Pistillorum ovarium elongato-oblongum, ovulis biseriatis, stilus brevis, stigma
ovale crassiusculum.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste: Nördl. Circars
und Konkan (Herb. Kew).
11. C. spiralis (Retz.) Fisch, msc. ex Wydler in Linnaea V. (1830) 428; Blume
in Rumphia I. (1835) 84, t. 36C; Kunth, Enum. III. (1841) 12; Wight, Icon. III, t. 773;
Schott, Melet. (1832) 6, Aroideae (1853) 8, t. 13, Syn. (1856) 2, Gen. Ar. (1859) t. 1,
Prodr. (1860) 18; Schnizlein, Icon. fasc. IV. (1846) t. 72; Engl, in DC. Mon. Phan. II.
(1879) 628; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 494; Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV.
(1898) 346. — Arum spirale Retz. Obs. I. (1779) 30; Bot. Mag. t. 2220; Lodd.
Bot. Cab. t. 525. — Ambrosinia spiralis Roxb. Hort. Bengal. (181.4) 65, Fl. ind. III.
(1832) 492. — Caudiculus 1 — 2 dm longus vel longior, circ. 4 — 5 mm crassus, inter-
nodiis 1 — 1,2 cm longis nonnullis foliorum comam ferentibus incrassatis, lern diame-
tientibus, stolonifer. Foliorum petiolus vix distinctus late vaginatus, vagina in laminam
transiens. lamina lineari-lanceolata, 1 — 1,5 dm longa, 0,8 — 1,2 cm lata, e medio basin
versus longissime angustata, costa crassula, nervis lateralibus adscendentibus apicem
petentibus. Pedunculus brevissimus cum tubo vagina inclusus; spathae tubus inferior
inflorescentiam includens obeonicus circ. 2 cm longus, superne fere 1 cm, inferne 7 —
8 mm diametiens, tubus superior vix ullus, lamina purpurea lineari-lanceolata 1 dm vel
ultra longa, inferne ultra 1 cm lata, intus transverse valde rugosa, margine denticulata,
purpurea, primum tortuosa, demum evoluta. Spadicis inflorescentia feminea 5-gyna, a
mascula 3 — 4 mm longa interstitio circ. 8 mm longo nudo separata, appendix breviter
conoidea 1,5 mm longa. Pistillorum ovarium oblongum, in stilum duplo breviorem
extrorsum curvatum et stigmate late elliptico instructum attenuatum. — Fig. 58ÜT.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste: Nord-Canara,
Santqul (Talbot n. 860 — Herb. Calcutta); Calicut (Perrottet). — Provinz der
Gangesebene. — Bengalen: Bot. Garten Calcutta, wild (Davies — Herb. Calcutta),
Khulua im östlichen Bengalen (Sheik Mokim — Herb. Calcutta); Jessore (Sheik
Mokim — Herb. Calcutta). — Provinz des östlichen Küstenlandes: Coromandel
(nach Roxburgh); Pondichery (Perrottet, PI. Pondicerianae n. 642 — Herb. Berlin,
Kew u. a.). — Provinz Ceylon: Ceylon (Koenig — Herb. Brit. Mus.).
238
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
§ 2. Bitubulosae Engl.
Spathae tubus inferior inflorescentiam includens paullum amplior, infra tubum supe-
riorem longiorem et inferne angustiorem ± constrictus. Spathae lamina haud fimbriata.
A. Foliorum lamina oblonga vel cordata in petiolum tenuem
contracta.
a. Foliorum lamina oblonga basi subacuta vel obtusa.
ct. Spathae tubus inferior quam superior 5 — 8-plo brevior. 12. G. Walkeri.
- ß. Spathae tubus inferior quam superior 15 — 20-ies
brevior 13. G. Grdbowskii.
b. Foliorum lamina ovato-oblonga , basi lata cuneatim in
petiolum contracta 1 4. G. purpurea.
c. Foliorum lamina oblonga basi obtusa vel emarginata.
ct. Foliorum lamina plana, haud bullosa.
I. Foliorum lamina a medio sursum linea arcuata
leviter angustata.
1 . Foliorum lamina 1 dm et ultra longa. Spathae
tubus inferior quam superior triplo brevior . . 1 5. C. Usteriana.
2. Foliorum lamina 4 — 5 cm longa. Spathae tubus
inferior quam superior usque octies brevior. . 16. G. striolata.
II. Foliorum lamina a triente inferiore sursum an-
gustata. Spatha incognita 17. G. pontederiifolia.
ß. Foliorum lamina inter venas bullosa 18. G. affinis.
d. Foliorum lamina ovato-cordata.
a. Foliorum lamina supra concolor et plana.
I. Spathae lamina lanceolata, acuminata, haud abrupte
caudata.
1. Spathae tubus inferior quam superior 3 — 5-plo
brevior.
* Spatha tota 3 — 4 cm longa. Foliorum lobi
postici sinu acuto sejuncti . . . . . . . 1 9. C. elliptica.
** Spatha tota ultra 5 cm longa. Foliorum lobi
postici sinu lato sejuncti 20. G. Griffithii.
2. Spathae tubus inferior quam superior multoties
(15 — 20-ies) brevior.
* Spatha 2 — 2,5 dm longa 21.0. cordata.
** Spatha circ. 4 dm longa 22. C. grandis.
ß. Foliorum lamina supra loco nervorum pallida, inter
venas levissime bullata 23. G. pallidinervia.
II. Spathae lamina inferne ovato- vel oblongo-lanceo-
lata, deinde in caudam longam contracta.
1 . Foliorum lamina haud bullosa.
* Spathae tubus inferior supra leviter con-
sirictus 24. G. longicauda.
** Spathae tubus inferior supra valde constrictus . 25. G. johorensis.
2. Foliorum lamina inter venas bullosa . . . . 26. C. caudata.
B. Foliorum lamina lanceolato-oblonga, basi obtusa vel leviter
cordata in petiolum canaliculatum contracta 27. G. Beckettii.
C. Foliorum lamina oblonga vel ovata, lale costata, in petiolum
latum et brevem contracta.
a. Foliorum omnium lamina basi late cuneata, spathulata.
Spathae lamina acuminata 28. G. lingua.
b. Foliorum nonnullorum lamina basi cordata. Spathae
lamina caudata * 29. G. spathulata.
Cryptocoryne. 239
D. Foliorum lamina oblonga vel oblongo-lanceolata basi acuta
Tel obtusa, late cuneata et late costata nervis vix promi-
nulis. Inflorescentia feminea pistiilodiis globosis accumbenti-
bus superata. 30. C. Nevillii.
E. Foliorum lamina lauceolata usque lineari-lanceolata, basi
acuta in petiolum sensim angustata.
a. Spathae lamina ovato-lanceolata vel lanceolata, acuminata,
haud vel leviter spiraliter torta neque abrupte caudata.
a. Spatbae lamina acuminata. Foliorum lamina lineari-
lanceolata, integra 31. C. Cruddasiana.
ß. Spatbae lamina longe acuminata. Foliorum lamina
anguste lineari-lanceolata, margine undulata. . . . 32. G. Wightii.'
b. Spatbae lamina longa lineari-lanceolata, tota longitudine
spiraliter torta.
a. Foliorum lamina lineari-lanceolata, margine integra . 33. G. retrospiralis.
ß. Foliorum lamina lineari-lanceolata, margine crispatula. 34. C. crispatida.
c. Spathae lamina ovato-lanceolata in caudam longam subuli-
formem contracta.
a. Spathae tubus elongatus quam lamina longior . . . 35. C. consobrina.
ß. Spathae tubus quam lamina longe caudata brevior . 36. C. cognata.
Species imperfecte cognita, foliorum lamina elliptico-
lanceolata utrinque acuta 37. C. Dalzellii.
12. C. Walkeri Schott in Bonplandia V. (1857) 221, Prodr. (1860) 15; Engl,
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 625; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 492; Trimen,
Handbook Fl. Ceylon IV. (1898) 347. — C. spiralis Tbwait. Enum. pl. Zeyl. 334. —
Caudiculus circ. 6 mm crassus. Foliorum petioli tenues 1,5 — 2 dm longi, 2 — 4 cm
longe vaginati, lamina oblonga inferne abrupte in petiolum contracta apicem versus
subsensim angustata, k — 6 cm longa, 1,5 — 1,8 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque
2 — 3 infra medium angulo acuto a costa abeuntibus adscendentibus. Pedunculus tenuis
florifer 3 — 4 cm, fructifer 5 — 6 cm longus; spathae tubus inferior inflorescentiam in-
cludens circ. 1,5 cm longus, 3 — 5 mm amplus, superior circ. 3,5 cm longus, superior
circ. 8 — 9 cm longus. 2 mm amplus, pallidus, lamina lineari-lanceolata 4 cm longa,
inferne 6 — 7 mm lata, purpurea, spiraliter torta. Spadicis inflorescentia feminea a
mascula circ. 4 mm longa interstitio 6 mm longo nudo separata, appendix tenuis.
Pistillorum ovarium oblongum, in stilum plus duplo breviorem leviter extrorsum cur-
vatum atque stigmate late ovali instructum attenuatum. Syncarpium subglobosum, 7 mm
diametiens; semina oblonga, 3 mm longa, 1 mm crassa, micropylen versus acutata, longi-
tudinaliter paucicostata.
Vorderindisches Gebiet.
Ceylon (Walker — Herb. Kew), aus dem östlichen Ceylon im botanischen Garten
von Peradenyia kultiviert (Herb. Bot. Gart. Peradenyia, Herb. Berlin).
13. C. Grabowskii Engl, in Engler's Bot. Jahrb. XXV. ^1 898) 28. — Foliorum
petiolus quam lamina paullum usque quadruplo longior (1,5 — 4 dm), inferne vaginatus,
lamina magna oblonga utrinque obtusa, \ — 1,5 dm longa, 6 — 7 cm lata, nervis late-
ralibus I. utrinque 3 adscendentibus infra tertiam partem a costa abeuntibus. Pedun-
culus brevissimus; spathae tubus inferior circ. 1,3 cm longus, 6 mm amplus, superior
longissimus usque 2,5 dm, inferne 2 mm diametiens, superne paullum ampliatus, in
laminam lanceolatam 3 — 6 cm longam inferne 1,5 cm latam acuminatam purpuream
transiens. Spadicis inflorescentia feminea a mascula interstitio ea duplo longiore separata.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Süd-Borneo: Bezirk Dusson Timor, am
Siong (Grabowski — Herb. Berlin — blühend im Nov. 1881).
240
A. Engler. — Araceae-Aroideae.
ZOy
%
D
20,
%
\\
%
A
tere visus.
%
14. C. purpurea Ridley in Journ. As. Soc.
Straits XLI. (1902) 44. — G. Qrifßthii Hook. f. in
Bot. Mag. (1900) t. 7719. — Caudiculi 4—5 mm
crassi, internodiis 0,6 — 2 cm longis, stolones 2 —
3 dm longos emittentes. Folia stirpis juvenculae pe-
tiolo 0,5 — 2 dm longo atque lamina anguste lanceo-
lata instructa; foliorum stirpis adultae petiolus 2 —
E 3 dm longus, supra planus, 2 mm latus, lamina supra
obscure viridis, subtus rosea, ovata vel ovato-oblonga,
basi leviter cordata et late cuneatim in petiolum tran-
siens, 6 — 8 cm longa, 3,5 — 4,5 cm lata, apice ob-
tusa, nervis lateralibus I. utrinque 4 — 5 a costa
abeuntibus adscendentibus. Pedunculus 0,5 — 1,5 dm
longus; spathae tubus pallidus, inferior oblongus,
circ. 1,5 — 2 cm longus, 0,5 — 1,5 mm amplus, basi
roseus, supra inflorescentiam constrictus, tubus su-
perior cylindricus valde elongatus 1 — 1,5 dm longus,
3 — 4 mm amplus, superne leviter ampliatus 4 — 5 mm
diametiens, pallide roseus, lamina intus vel supra
atropurpurea pustulata, medio lutea lanceolato-cau-
data 5 cm longa, inferne 6 mm lata. Spadicis in-
florescentia feminea 5 — 8-gyna pistillodiis 5 vel plu-
ribus superata, a mascula 3 — 5 mm longa interstitio
circ. 6 mm longo separata, appendix conoidea.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka:
Halbinsel Johore, Kota Tinggi (Ridley n. 4214 —
Herb. Singapore, im botanischen Garten von Singapore
gesammelt; A. Engler, Reise nach Java und Brit.
Indien n. 3805 — Dezember 1905).
Nota. Haec species a G. Grifßthii, quacum in Bot.
Mag. 1. c. confusa est, differt floribus femineis numerosio-
ribus, appendice breviore et tubo multo longiore.
15. C. Usteriana Engl, in Vierteljahrschrift d.
naturf. Ges. iri Zürich L. (1905)' 452. — Rhizoma
crassiusculum. Foliorum petiolus laminae aequilongus
vel ea duplo longior, inferior um 4 — 7 cm, superiorum
1,5 — 2,5dm longus, breviter vaginatus, lamina lineari-
oblonga basi obtusa vel leviter cordata, apice obtusa,
1,5 — 2,5 dm longa, medio 4 — 5 cm lata, margine
crispula, nervis lateralibus I. utrinque 5 — 6 adscen-
dentibus summis in apice, reliquis in margine exeunti-
bus, venis tenuissimis transversis. Pedunculus tenuis,
quam spatha pluries brevior, 1,5 cm longus. Spathae
tubus inferior elongato-oblongus, 1,2 cm longus, 5 mm
amplus, superior circ. 4 cm longus, inferne cylin-
dricus 3 mm amplus, superne 5 — 6 mm diametiens in
laminam anguste lanceolatam acuminatam transiens,
Fig. 60. Cryptocoryne Usteriana Engl. A Habitus. B
\ • \ \ x q Mäir Spatha, cujus tubus inferior apertus. C Inflorescentiae
spadix. D Flos masculus desuper visus. E Idem a la-
F Idem thecis aperientibus. O Flos femineus seu pistillum a dorso visus. H Ovu-
lum. — Icon. origin. — J. Pohl delin., A. Eng ler direxit.
Cryptocoryne. 241
tubus inferior appendicula operculiformi horizontali concava clausus. Spadicis inflores-
centia feminea 4 mm longa, a mascula aequilonga interstitio 3 mm longo nudo separata,
appendix brevis conoidea 1 mm longa. Inflorescentiae femineae pistilla 4 fertilia, eorum
stili crassi quam flores rudimentarii (corpuscula cuneiformia vertice verrucosula) duplo
longiora; florum masculorum stamina subsessilia. — Fig. 60.
Monsungebiet.
Provinz der Philippinen. Insel Guimaras (Usteri).
16. C. striolata Engl, in Bull. Soc. Tose, di Ortic. (1879) 301 et in Beccari,
Malesia I. (1882) 298, t. 27. — Foliorum petioli ultra 1 dm longi, lamina cellulis
cristalliferis minute striolata et punetulata, oblongo-ovata, basi leviter emarginata, circ.
5 cm longa, 3 cm lata, obtusiuscula, nervis lateralibus I. utrinque 2 — 3 prope basin
vel superioribus paullum supra basin nascentibus, adscendentibus. Pedunculus circ.
2 cm longus; spathae tubus inferior inflorescentiam includens oblongus, circ. 1 cm longus,
5 mm amplus, superior circ. 9 cm longus, angustus, inferne 2 mm, superne 3 mm
diametiens, in laminam lineari-lanceolatam vix 4 cm longam purpuream transiens. Spadicis
inflorescentia feminea a mascula subaequilonga interstitio circ. 5 mm longo separata.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari, Piante born.
n. 1240 — Herb. Beccari, Florenz), Rejang Sibu (Haviland n. 2375 — Herb. Singapore).
17. C. pontederiifolia Schott in Miq. Ann. Mus. Lugd. Bat. I. (1863) 122; Engl,
in DC. Mon. Phan. II. (1879) 627. — Cataphylla lineari-lanceolata, longe acuminata,
6 — 7 cm longa. Foliorum petioli 1 — 2 dm longi, ad medium usque vaginati, lamina
ovata vel ovato-lanceolata, sensim acuminata basi leviter cordata, circ. 1 dm longa,
4 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 3 — 5 tenuibus, omnibus infra medium costae
ab ea angulo acuto abeuntibus arcuatim adscendentibus. Pedunculus circ. 3 cm longus.
Spatha atque inflorescentia incognitae. Syncarpium fruetiferum breviter ovoideum basi
truncatum 1,5 cm longum, stilis brevissimis reflexis, stigmatibus lineari-oblongis. Semina
elongato-oblonga, fere cylindrica, 6 — 7 mm longa, 1 mm crassa, longitudinaliter costata
et tuberculata.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — West-Sumatra (Korthals — Herb. Leiden).
18. C. affinis N. E. Brown msc. ex Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 494. —
Herba gracilis. Caudiculus 2 — 4 mm crassus. Foliorum petiolus cum vagina circ. 2 cm
longa pallida 4 — 8 cm longus, tenuis, lamina obscure purpureo-viridis loco costae
pallida, oblonga vel ovato-oblonga, basi obtusa vel emarginata, apice obtusiuscula vel
subacuta, 4 — 6 cm longa, basi 2 — 2,5 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque infra
imam tertiam partem a costa abeuntibus arcuatim apicem petentibus, venis inter nervös
laterales transversis, inter venas eximie bullata. Pedunculus circ. 3 cm longus; spathae
tubus pallide viridis inferior oblongus 1,5 cm longus, 9 mm diametiens, plica operculi-
formi parva ovali, tubus superior 5 cm longus, 5 mm diametiens, lamina purpurascens
anguste lanceolata 6 cm longa, spiraliter torta. Spadicis inflorescentia feminea 6-gyna,
pistilloidiis 6 ovoideis parvis aecumbentibus superata, ab inflorescentia mascula 3 mm
longa interstitio nudo 4 mm longo separata, appendix ovoideo-coniformis 1,5 mm longa
et crassa. Pistillorum ovarium oblongum in stilum fere aequilongum leviter extrorsum
curvatum atque stigmate elliptico instruetum attenuatum.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Perak: Larut (Scortecchini n. 586b —
Herb. Calcutta u. a.); Perak (Ridley n. 14372 — Herb. Berlin); Briah am Larut
(L. Wrayjr. in Herb. Mus. Perak n. 4198).
Nota. Ad hanc speciem pertinere videtur planta a cl. Ridley edita (Flora of Pahang
n. 2386) non florens et foliorum lamina oblongo-lanceolata 7 cm longa, 1,7 cm lata.
19. C. elliptica N. E. Brown msc. ex Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893) 495. —
Caudiculi breves, internodiis 2 — 3 mm longis. Foliorum petioli tenues 3 — 8 cm longi,
breviter vaginati, lamina carnosa orbiculari- vel cordato-ovata, 2,5 — 3,7 cm longa, 2 —
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 F 46
242
A. Erigier.
Araceae- Aroi d eae.
3 cm lata, nervis lateralibus I. haud prominulis. Pedunculus brevis; spathae tubus
pallide viridescens inferior circ. 1 cm longus breviter ovoideo-globosus, 8 mm Iongus,
7 mm amplus, superior 2 cm longus inferne 6 mm, superne 7 mm amplus, lamina
ovato-lanceolata circ. 1,3 cm longa, fere 1 cm lata, basi intus atropurpurea. Spadicis
inflorescentia feminea 6-gyna. Pistillorum ovarium oblongum in stilum brevem stigmate
orbiculari instructum attenuatum.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz: Perak, im Dschungelsumpf am Larut, um 100 m
ü.M. (King's Collector in FK of the Malay Peninsula n. 3166 in Herb. Calcutta);
Sungie Larut (L. Wrayjr. n. 2 459 — Herb. Mus. Perak).
20. C. Griffithii Schott, Syn. (1856) 1, Prodr. (1860) 14; Engl, in DC. Mon.
Phan. II. (1 879) 631; N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XIII. (1880) 244; Hook. f. Fl.
Brit. Ind. VI. (1893) 493. — Oryptocoryne sp. Griff. Not. III. (1851) 139; Ic. pli
asiat. I. (1851) t. 173, f. 3. — Caudicul.
breves, internodiis 5 — 7 mm longis, inter-
dum ramosi, ramulis erecto-patentibus at-
que aliis stoloniformibus. Foliorum petioli
tenues 1 — 1,5 dm longi, lamina (in stirpe
juvencula) oblongo-ovata vel ovata basi
paullum cuneata aut (in stirpe adulta)
cordato-ovata obtusa, 4 — 5 cm longa, 3 —
4 cm lata. Pedunculus 2 — 3 cm longus;
spathae tubus inferior inflorescentiam in-
cludens oblongo-cylindricus 1,2 cm longus,
5 mm amplus, vix constrictus, tubus su-
perior 2 — 2,5 cm longus, inferne 4 mm,
superne circ. 5 mm amplus, roseus, lamina
patens ovato-oblonga vel ovato-lanceolata
2 — 2,5 cm longa, basi 1 cm lata, cuspide
fere 1 cm longa instructa, intus papulosa
sanguinea. Spadicis inflorescentia feminea
5 — 6-gyna. a mascula circ. 3 mm longa
interstitio fere 1 cm longo separata, ap-
pendix tenuis fere 2 mm lon^a. Pistil-
lorum ovarium oblongum in stilum extror-
mm curvatum duplo breviorem et stigmate
usali instructum contractum. — Fig. 6 1 C.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. —
Malakka (Griffith n. 601 2 — Herb.Kew,
Herb. Berlin); am Bukit Timah bei Singa-
pore, massenhaft in Sümpfen des reser-
vierten Regenwaldes, 50 m ü. M. (Ridley
n. 348, 3936 — Herb. Singapore, Calcutta),
Tanglin bei Singapore (Ridley n. 1790 —
Herb. Singapore, Calcutta, Herb. Brit. Mus.),
Bukit Mandai bei Singapore (Herb. Singa-
pore, Herb. Brit. Mus.), Toa Payob, Kranji,
Choa Chu Kang bei Singapore (Ridley).
138, Ic pl. asiat. III. (1851), t. 172;
1860) 14; Engl, in DC.
Fig. 61. A, B Cryptoeoryne Meeboldii Engl.
A Habitus. B Spatha aperta, inflorescentiam
monstrans. — GG. Griffithii Schott. Habitus
plantae foliis subaquaticis. — Icon. origin. —
J. Pohl delin.
21. C cordata Griff. Not. III. (185
Schott, Syn. (1856) 2, in Bonplandia V. (1857) 220, Prodr,
Mon. Phan. II. (1879) 626, in Beccari, Malesia I. (l 882) 292 et in Arac. exs. et ill. n. 6;
N. E. Brown in Journ. Linn. Soc. XIII. (1880) 242; Hook. f. Fl. Brit. Ind. VI. (1893)
493. — Caudiculus ex axillis foliorum stolones 2 — 3 dm longos, cataphyllis minutis
Cryptocoryne, 243
parce instructos emittens. Foliorum petioli 1,5 — 2 dm longi, lamina supra viridis,
subtus purpurascens, ovata vel oblongo-ovata, basi cordata, apice obtusa, 5 — 8 cm longa,
3,5 — 4 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 3 — 4 prope basin nascentibus, arcuatim
adscendentibus. Pedunculus brevis circ. 2 cm longus; spathae tubus inferior inflores-
centiam includens vix 2 cm longus, 4 mm amplus, superne constrictus, tubus superior
1,7 dm longus vel longior, 2 — 3 mm amplus, sursum ampliatus, pallide roseus, lamina
lanceolata 4 cm longa, inferne 1 cm lata, fauce lutescens, ceterum atropurpurea. Spadicis
inflorescentia feminea 5 — 6-gyna, a mascula 4 mm longa interstitio circ. 1 cm
longo separata, pistillodiis paucis verruciformibus minimis superata, appendix brevissima
superne in operculum dilatata. Pistillorum ovarium oblongum in stilum breviorem
stigmate lineari ovario fere aequilongo instructum contractum. Syncarpium maturum
ovoideo-globosum 1 cm altum et 1 cm diametiens.
Nota. Spathae juvenculae tubus superior multo brevior quam stirpis adultae. Etiam in
stirpe adulta tubi longitudo ut ea petiolorum pro altitudine aquae variabilis.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka (Griffith in Herb. East Ind. Comp.);
Perak, Briah am Larut (Wray in Herb. Mus. Perak, Herb. Calcutta); Johore, Bukit
Timah (Bidley — Herb. Kew, Herb. Singapore, Herb. Berlin). — Borneo (Motley —
Herb. Kew), Bejang Sibu (Haviland n. 1879 — Herb. Hort. Calcutta); Sarawak (Beccari,
Piante born. n. 170 — Herb. Beccari, Florenz). — Java (Herb. Leiden).
22. C. grandis Bidley in Journ. As. Soc. Straits XLIV. (1905) 170. — Habitus
ut in Cryptocoryne cordata. Foliorum petioli 0,6 — 2,8 dm longi tenues, latius vagi-
nati, lamina utrinque viridis, ovata vel oblongo-ovat^, inferiorum basi obtusa, superiorum
leviter cordata, apice acuta, 7 — 9 cm longa, 4 — 6 cm lata, nervis lateralibus utrinque
2 arcuatim adscendentibus. Pedunculus circ. 2 cm longus; spathae tubus inferior oblon-
gus, 1,5 cm longus, 8 mm amplus, superne constrictus, tubus superior 4 dm longus, 5 mm
amplus, sursum ampliatus, pallide roseus, lamina lanceolata 6 cm longa, inferne 1 cm
lata, fauce lutescens, superne purpurea. Spadicis inflorescentia haud descripta.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Matang, in Dschungelbächen (Havi-
land n. 23 1 9 — blühend Sept. 1892 — Herb. Singapore n. 1822 — Herb. Calcutta),
Sarawak (Collected for the Bureau of science Manila n. 826). — Name der Ein-
geborenen: kumpai.
23. C. pallidinervia Engl, in Bull. Soc. Tose, di Ort. (1879) et in Beccari,
Malesia I. (1882) 298. — Caudiculus brevis stolones longos emittens. Foliorum petioli
quam lamina duplo usque quadruplo longiores (0,8 — 1,6 dm), tenues, lamina breviter
ovata obtusa, basi cordata, 4 — 4,5 cm longa, circ. 3 cm lata, margine plana vel leviter
undulata, haud crispata, nervis lateralibus I. utrinque 3 prope basin nascentibus arcuatim
adscendentibus, cum costa pallidis, venis transversis, inter venas levissime bullata.
Pedunculus folii ultimi vagina inclusus; spathae fere ad apicem usque clausae tubus
inferior inflorescentiam includens ovalis vel oblongus circ. 5 mm longus, superior anguste
cylindricus 5 — 6-plo longior circ. 1,8 cm longus, lamina elongato-fusiformis fissura
angusta hians subulata circ. 2 cm longa. Spadicis inflorescentia feminea a mascula
interstitio 2 mm tantum longo separata. Pistillorum ovarium oblongum in stilum stig-
mate oblongo ornatum attenuatum.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari, Piante bornense
n. 3857 — Herb. Beccari, Florenz).
24. C. longicauda Becc. msc. ex Engl, in Bull. Soc. Tose, di Ort. (1879) 302
et in Beccari Malesia I. (1882) 299, t. 17, fig. 6. — Caudiculus brevis. Foliorum
petiolus quam lamina duplo longior, circ. 8 cm longus, lamina cordato-ovata, sub-
acuta, 5 cm longa, fere 4 cm lata, nervis lateralibus I. utrinque 2 — 3. adscendentibus.
Pedunculus 1 cm longus; spathae tubus inferior inflorescentiam includens oblongus circ.
1,5 cm longus et 1 cm amplus, superior cylindricus 6,5 cm longus, 5 — 6 mm amplus,
16*
244 A. Engler. — Araceae-Aroideae.
subito in laminam inferne ovatam 2 cm longam 1,5 cm latam dilatatus, lamina in
caudam angustissimam lifleari-lanceolatam marginibus inflexis instructam demum subuli-
formem 1,5 dm longam contracta.
Nota. Descriptio ex delineatione cli. Beccari, qui plantam ipsam conservare non potuit.
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Borneo: Sarawak (Beccari).
25. C. johorensis Engl. n.sp. — Caudiculus ca. 5 — 6 mm crassus, internodiis brevibus.
Foliorum petiolus 0,5 — 1 dm longus ad 2 — 3 cm longitudinis vaginatus, lamina utrinque
viridis cordato-ovata, acuta vel breviter et acute acuminata, circ. 5 cm longa et 3 cm
lata, lobis posticis 4 — 5 mm longis, margine densiuscule vel remotius denticulata, nervis
lateralibus I. utrinque 3 infra medium a costa abeuntibus arcuatim adscendentibus.
Pedunculus usque 2 cm longus; spathae tubus inferior elongato-oblongus circ. 2 cm
longus, 6 mm amplus, superior 7 — 8 cm longus, inferne 3 mm, superne 4 mm amplus,
in laminam basi ovato-lanceolatam 1,2 cm latam atropurpuream 3 cm longam et in
cuspidem 1 dm longam angustissimam productam transiens. Spadicis inflorescentia
feminea a mascula 3 — 4 mm longa interstitio circ. 1 cm longo separata.
Nota. Haec species ex herbario Singapore sub nomine dm longus et 5 — 6 mm amplus, at superne fissus, extus glaber
et sordide virescens, intus subalbidus papillulis multis laminam versus rubellis granulatus,
lamina ovato- oblonga, 5 — 6 cm longa, 1,5 — 3 cm lata, dense fimbriata, lacinulis 5 —
6 mm longis crispatulis et cuspidata, ad faucem macula ovata circ. 2 cm longa flave-
seente instrueta, ceterum purpurea. Spadicis inflorescentia feminea circ. 5 — 7-gyna 1 cm
longa, a mascula circ. 7 — 8 mm longa, spathae processu ovato obteeta interstitio fere
1 cm longo separata, appendix breviter late conoidea circ. 3 mm longa inferne i mm
crassa. Pistillorum ovarium 8 mm longum, pluriovulatum, ovulis biseriatis, in stilum
brevem extrorsum curvatum et stigmate lineari-oblongo instruetum attenuatum. Syn-
carpium ovoideo-globosum 3 — i cm diametiens, 5 — 7-sulcatum et stilorum vestigiis
5 — 7 coronatum, 5 — 7-loculare, valvatim dehiscens, loculis semina 3 — 8 transverse
superposita mox germinantia iheludentibus.
Vorderindisches Gebiet.
Provinz der Malabarküste: Westliche Ghats (T. Cooke — Herb. Calcuüa);
Mysore u. Carnatic (Thomson in Hook. f. et Thoms. — Herb. ind. or). — Provinz
der Gangesebene: Bengalen, im botanischen Garten von Galcutta wild (D. Prain —
Herb. Galcutta); salzige Sümpfe bei Sealdah bei Calcutta (S. Kurz — Herb. Galcutta);
Cryptocoryne. 249
Jessore (Mokim — Herb. Calcutta); Sundribuns: Chandpie (Prain — Herb. Calcutta);
Bamakhali (Heinig und Gammie — Herb. Calcutta); Solkhira (C. B. Glarke n. 33 399
— Herb. Calcutta).
Hindostanische Provinz. — Coromandel (nach Roxburgh).
Monsungebiet.
Südwestmalayische Provinz. — Malakka (Griffith — Herb. Kew); Penang,
Pulo Boetang, häufig (Curtis n. 1940 — Herb. Penang); Batu Pakal (Herb. Singapore),
Ts'ing-gnan (Ridley — Herb. Singapore); Singapore, in Mangrovesümpfen verbreitet, aber
selten blühend (Ridley — Herb. Singapore). — Java (HorsfieJd — Herb. Leiden). —
West-Sumatra: Padang (Teysmann — Herb. Buitenzorg). — Borneo (Herb. Leiden);
Sarawak (Beccari, Piante born. n. 619, 4067).
Zentromalayische Provinz. — Molukken: Amboina (Zippelius — Herb.
Leiden).
Subfamilia
Araceae-Pistioideae
von
A. Engler.
(Gedruckt im Dezember 1919.)
Wichtigste Literatur. — Araceae-Pistioideae Engl, in Nova Acta Acad. nat. cur.
XXXIX. 3. (4876) 454, in Engler- Prantl, Püzfam. II. 3. (4887) 443 et (4889) 452. —
Pistiaceae Humb., Bonpl. et Kunth, Nov. gen. I. (4 815) 84; Kunth, Syn. I. (4 822) 4 34;
Agardh Aphor. (4 822) 4 30 (ordo Spadieinarum incl. Nepenthes), Cl. pl. (4 825) 4 4,
Aphor. (4 826) 2 40 (ordo Golumnantherarum incl. Nepenthes et Cytinus); Reichb. Consp.
(4 828) 44 (subdiv. Gallacearum); Lindl. Nat. Syst. ed. 4. (4 830) (ordo Spadicearum) ;
A. Rieh, in Guillem. Arch. bot. I. (4 833) (tribus Aroidearum incl. Ambrosinia); Kunth,
Enum. III. (4 844) 7; Lindl. Nix. (4833) 35 (ordo Fluvialium); Blume in Rumphia I.
(4 835) 76 (tribus Aracearum incl. Ambrosinia); Endl. Gen. (4 837) 233; Reichb. Handb.
(4 837) 4 43 (familia Helobiarum); Lindl. Veg. Kingd. (4 847) 4 24 (ordo Aralium incl.
Lemna, Wolffia, Telmatophace, Spirodela, Ambrosinia); A. Juss. in Orbigny, Dict.
XII. (4 849) 44 6 (familia Spadiciflorarum); Klotzsch in Abh. Berl. Akad. 4 852, p. 350
(incl. Apiospermum et Limnonesis). — Pistieae Reichb. Nomencl. (4 844) 32 (subdiv.
Aracearum incl. Ambrosinia). '
Weiteres siehe bei der Gattung.
Character. Plantae aquaticae natant.es. Cellulae latieiferae defleientes. Caudiculi
internodia omnino abbreviata. Folia spiraliter ordinata, pilis articulatis obsita, ante in-
florescentiae evolutionem aquae aecumbentia, serius ereeta. Turiones florentes nume-
rosae semper cataphyllum tenuissimum scariosum cucullatum, folium atque inflores-
centiam proferentes. Inflorescentia mascula verticillata. Florum masculorum stamina 2
sessilia in synandrium connata. Inflorescentia feminea uniflora. Ovarium uniloculare;
Ovula orthotropa numerosa placentae basali affixa. Inflorescentia mascula a feminea
annulo (verisimiliter florum masculorum abortivorum atque connatorum verticillo)
separata. Semina albuminosa, operculo duplici instrueta. Embryo parvus ovoideus.
Vegetationsorgane.
Keimung (Fig. 6 3 5, G). Von Hofmeister (Neue Beitr. 709, t. 7, fig. 4 9, 22, 25)
und von Hegelmaier (Bot. Zeit. 4 874, S. 682ff.) wurde die Entwicklung des Embryo fest-
gestellt. Ein Keimträger ist nicht vorhanden und ebenso fehlt eine Hypophyse. Die Keim-
anlage erscheint als fast genau kugelförmiger, später mehr rundlich-ellipsoidischer Körper.
Wenn die Keimanlage eine Länge von etwa 0,09 — 0,4 mm erreicht hat, so beginnt
ihr Mikropyleteil sich gegenüber dem apikalen stärker zu verdicken, und auf der einen
Seite zeigt sich ein sanfter Eindruck, dessen tiefste Stelle etwas oberhalb der Milte zu
liegen kommt. Der Embryo ist an der Innenfläche des Operkulum fest angeheftet,
und es beginnt nun am Vegetationspunkt die Entstehung des ersten Knospenblattes zu
einer schief nach auswärts und chalazawärts gerichteten zungenförmigen Lamelle. Ver-
hältnismäßig spät, am größtenteils ausgewachsenen Keim, erhebt sich der innerste
A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
251
Teil der inneren Abdachung des ersten Knospenblattes zum Anfang des zweiten Blattes.
Kurz vor vollendeter Samenreife erfolgt im Inneren des Keimkörpers die Anlegung einer
Beiwurzel, während ebenso wie bei den Lemnaceen keine Hauptwurzel angelegt wird.
Der Keim behält in seiner Gesamtheit die frühzeitig gewonnene makropode Gestalt.
Während nun das breite Badikularende des Keimes das den Scheitel des Samens ver-
schließende Operkulum herausdrängt, wächst der Scheidenteil des Kotyledon zu einem
massigen Körper mit weit klaffender, ihre wulstigen Bänder nach außen aufwerfenden
Spalte aus. Dieser vergrößerte Scheidenteil stellt sich in Verbindung mit dem das
Fig. 63. Pistia stratiotes L. A Plantae adultae habitus 2 / 5 magnitud. nat. B Semen germinans
valde auctum. G Semen natans cum plantae juvenculae foliis duobus et radicibus. D Planta
juvencula magnitudine naturali. E Inflorescentia longitudinaliter secta. F Inflorescentia e spatha
soluta, a inflorescentia mascula, b annulus, verisimiliter e staminodiis connatis compositus,
c ovarium, d stilus. O Ovulum juvenculum. H Ovulum adultum in antheris. J Seminis Sectio
longitudinalis, opercula monstrans atque cotyledonem cum folio primario. K Seminis totius
Sectio longitudinalis cum endospermate. L, M Cellulae sexualis femineae partitiones primariae.
N, Embryonis stadia. P, Q, R Embryones magis provecti. S Embryo etiam magis pro-
vectus cum radicula et foliis duobus primariis. — B—F secundum Klotzsch, — Äsecundum
Hegelmaier.
Operkulum tragenden Badikularende mehr und mehr quer zu dem im Endosperm stecken-
bleibenden ungespaltenen Teil des Kotyledo, so daß die Keimpflanze mit dem Samen
auf dem Wasser schwimmt. Der Wurzelhals wird von den durchbohrten wenigen Zell-
schichten mit einem scharfen Band umfaßt, und das erste, anfangs sich aufrichtende,
dann aber sich zurückbiegende und dem Wasserspiegel aufliegende Blatt entwickelt seine
fast kreisförmige Gestalt. Vor dem freien Hervortreten des ersten Knospenblattes aus
der Kotyledonenscheide und dem Durchbruch der Wurzel entwickelt sich die Anlage
des zweiten Knospenblattes zu einem eiförmigen Höcker, aus dessen innerer Oberfläche
ein weiterer Höcker, die Anlage eines dritten Knospenblattes, hervortritt. Hegelmaier,
dessen Abhandlung obige Angaben entnommen sind, beobachtete die gleiche Weiterentwick-
lung bis zum 7. oder 8. Blatt, ohne einen selbständig arbeitenden Vegetationspunkt fest-
stellen zu können; der Ursprungsort jedes Blattes ist an der Basis des vorhergehenden,
aber deutlich an einem Teil der dieses letztere selbst begrenzenden Oberfläche.
252
A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
'm6
rni m
Fig. 64. Pistia stratiotes L. A Empirisches Diagramm eines aus 7 Sprossen bestehenden
Sympodiumteiles. Die Sprosse (m— 6) bis (m—3) mit dem zu ihrem Laubblatt gehörigen Sproß Kn.
[Durch Versehen des Zeichners sind in der Figur C bei den Sproßgliedern m—1 bis m—6
die Minus-Zeichen ausgelassen worden. In der Figur A ist der Sproß unten rechts m—6.]
Dieselben sind ihren Muttersprossen homodrom und bauen sich ebenfalls sympodial auf, die
abschließenden Infloreszenzen ihrer Sympodialglieder sind auf dem Querschnitt noch nicht sicht-
bar; sie kommen aber später zur Entwicklung. Bei den Knospen von (m—6) und (m—3) bemerkt
man auch rechts vom Laubblalt ihres ersten Sprosses die Anlage einer Knospe. An den Sprossen
(m—2) bis m des Hauptsympodiums sind die Knospen ebenfalls angelegt, werden aber nicht von
A. Engler. — Araceae-Pistioideae. 253
Sproßaufbau. Die an der Keimpflanze entstandenen ersten Blätter liegen dem
Wasser horizontal auf und divergieren annähernd um 2 /sj w * e aus der Abbildung eines
Querschnittes durch den Scheitel einer jungen Pflanze hervorgeht. Weiter oben ge-
führte Schnitte lassen diese Stellung nicht deutlich erkennen (vgl. Fig. GLD,E). Vor
einem jeden Blatt befindet sich ein häutiges, die folgenden Blätter am Grunde um-
fassendes Gebilde, welches an der dem Laubblatt entgegengesetzten Seite sich öffnet;
dies ist nun nichts anderes, als die Scheide des Laubblattes, welche hier, wie bei Calla,
bei den ersten Blättern von Philodendron, bei Monstera und anderen Araceen, sich
deutlich vom Blattstiel absetzt und eine gewisse Selbständigkeit erlangt und einer Intra-
foliarstipel entspricht, jedenfalls die Aufgabe hat, die folgenden von ihr umhüllten Blätter
zu schützen. Zuerst von Hegelmaier wurde beobachtet, daß in der Achsel jedes
Blattes, bzw. der zugehörigen Stipularscheide, aber beträchtlich später als beide, eine
Knospe angelegt wird, welche zu einem Stolonen auswächst. An den blühenden
Exemplaren sind allemal die Laubblätter mehr oder weniger aufgerichtet; wir finden
auch hier vor jedem Laubblatt den häutigen Scheidenteil, meist, wenigstens an den
älteren Blättern, etwas schmaler als die zugehörige Spreite und im vorliegenden Falle
immer auf der linken Seite eingeschlagen. Die rechte Seite der Scheide schließt allemal
den Blütenstand ein, dessen Hüllblatt um mehr als 2 /s von & em vorhergehenden Laub-
blatt divergiert, ferner sehen wir auf dem Querschnit, daß das einzige Fruchtblatt des
Blütenstandes der Scheide diametral gegenübersteht. Der Blütenstand- bildet hier, wie
bei allen anderen Araceen, den Abschluß des Sprosses, gelangt aber, wie bei Lagenandra,
erst, nachdem schon mehrere Fortsetzungssprosse gebidet sind, zur Entwicklung; daher
treffen die höher genommenen Schnitte nur die Laubblätter und Niederblätter. Der
Fortsetzungssproß (m — 5) entsteht in der Achsel des anfangs kapuzenförmig über das
Laubblatt und alle folgenden Gebilde ausgespannten Niederblattes, welches unterwärts
geschlossen ist. Dieses Niederblatt ist also das vorletzte Blatt vor dem Blütenstand
und zugleich das erste des blühenden Sprosses N(n — l). Der Fortsetzungssproß be-
ginnt mit einem ebensolchen kapuzenförmigen, anfangs vollständig schließenden Nieder-
blatt, darauf folgt ein Laubblatt und auf dieses ein Hüllblatt mit einem Blütenstand.
In der Achsel des Niederblattes des Sprosses (m — 5) entsteht wieder ein Sproß (m — 4),
der sich genau so verhält wie (m — 5), und so geht es fort. Wir haben also zunächst
genau denselben Schraubeligen Sproßverband wie bei Lagenandra ovata und blühen-
dem Philodendron] zwar habe ich nicht das Auftreten des ersten Blütenstandes nach
der Keimung beobachten können, aber es ist bei der sonstigen Übereinstimmung mit der
Lagenandra und nach den geschilderten Verhältnissen klar, daß der erste Blütenstand
des nur Laubblätter tragenden primären Sprosses sein muß, daß in der Achsel des
Laubblattes L(n — \) der erste Innovationssproß gebildet wird und dies sich nun so lange
fortsetzt, bis eine Verletzung des letzten Fortsetzungssprosses eintritt. Somit ist für
Pistia die Verzweigungsformel zunächst dieselbe wie für Lagenandra; die Erweiterung,
welche diese Formel zu erfahren hat, bezieht sich auf die seitlich von den Laubblättern
stehenden Knospen, welche wir bereits an den nichtblühenden Exemplaren beobachten.
Diese Knospen entwickeln sich zu den bekannten Stolonen; sie beginnen mit einem
stengelumfassenden Niederblatt, auf welches dann mehrere dem Wasser aufliegende
demselben Schnitt getroffen, welcher die Knospen der unteren Sprosse bloßlegt. P Querschnitt
des einzigen Pistills an der Infloreszenz, PI Placenta derselben. — B Theoretisches Diagramm
desselben Sympodiumteiles mit Weglassung der Vermehrungsknospen. — G Schema desselben
Sympodiumteiles mit Weglassung der Knospen zweiten Grades, welche auf dem Querschnitt der
Knospen von [m—3) und (m—6) sichtbar sind. Die niederblattartigen Grundblätter der Fortsetzungs-
sprosse erscheinen dem niederblattartigen Tragblatt mit i /i superponiert, sind es aber nicht, viel-
mehr hat man sich ihre Mediane von der jenes Tragblattes um etwa 2 /s divergierend zu denken.
— D Diagramm einer nichtblühenden Pflanze, die spiralige Anordnung der Blätter zeigend. Der
kurze Weg geht hier links, in A rechts. Zu jedem älteren Laubblatt gehört eine Knospe. Nieder-
blätter fehlen an einer solchen Pflanze vollständig. — E Schnitt durch dieselbe Pflanze, von der
B entnommen wurde, aber weiter oben geführt und daher die Knospenanlagen nicht zeigend.
254
A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
Laubblätter in spiraliger Anordnung mit annähernd 2 / 6 Divergenz folgen. Es ist be-
kannt, daß der Basalteil der Knospenachse sich zu einem Stolonen verlängert, welcher
am Grunde von der Mutterpflanze abreißt, nachdem die Tochterpflanze ihre Wurzeln
entwickelt hat; hierzu ist zu bemerken, daß die Streckung erfolgt zwischen der Basis
des Tragblattes und dem häutigen Vorblatt des Sprosses; es ist also dasselbe Verhältnis,
welches wir bei den Fortsetzungssprossen vieler Philodendra, z. B. P. erubescens, an-
treffen, hier auf die Vermehrungssprosse übertragen. Was die Stellung der eben be-
schriebenen Vermehrungssprosse, die also den zu jedem Laubblatt anderer Araceen
gehörigen, entweder in der Mediane oder außerhalb derselben stehenden Vermehrungs-
sprossen gleichzustellen sind, betrifft, so finden wir dieselben allemal auf der Hebungs-
seite des Blattes, da die eingerollte Flanke der Stipularscheide als die Senkungsflanke
anzusehen ist. An den Querschnitten durch die jungen Vermehrungsknospen sehen
wir ebenfalls Knospen in derselben Stellung. Die jungen Knospen und Sprosse haben
aber vor der Blüte außer dem grundständigen Vorblatt kein Niederblatt, es gehören
also die besprochenen Knospen jedenfalls zu den Laubblättern; daher ist man berechtigt,
die entsprechenden Knospen am Sympodium auch zum Laubblatt und nicht zu dem
vorangehenden Niederblatt zu rechnen; auch findet man häufig genug auf Querschnitten
die Knospe so dicht am Laubblatt und der Stipularscheide, daß man keinen Augenblick
darüber im Zweifel ist, daß die Knospe zu diesem Blatt gehört. Auffallend ist nur
die Stellung des Blattes; zwar finden wir, wie bei vielen Araceen, z. B. bei Pothos,
Anthurium violaceum und anderen, daß die Axillarknospen die Scheide durchbrechen
und so die Sprosse sich auf der Bückseite ihres Tragblattes entwickeln; indes fand
ich hier an den jüngsten Sproßanlagen immer die Knospe außerhalb des Laubblattes;
von einer Durchbrechung der Stipularscheide konnte ich nichts wahrnehmen, wiewohl
die Theorie ganz dafür spricht. Meine frühere Angabe, daß die Seitensprosse blühender
Exemplare sich auch wieder sofort zu Sympodien entwickeln, ist nur auf ganz alte
kräftige Exemplare zu beziehen, welche in den Aquarien der botanischen Härten über-
wintert werden. Für solche Exemplare, welche die Pflanze im vollkommensten Zustand
repräsentieren, lautet dann, die Formel:
C, L
L . . . . . L(n— 1), Ln, S
N, L, L . . . N, L, L . . . N, L, L . . . N, L, L
N, L, S
N, L, S
N, L, S
I
N, L, S
I
N, L, S u. s. f.
N, L, S u. s. f.
I
N, L, S
I
N, L, S
I
N, L, S u. s. f.
N, L, S u. s. f.
Vgl. hierzu auch Nova Acta Acad. nat. cur. XXXIX. n. 3. (1876) t. XII (5) und
Fig. 64.
A. Engler. — Araceae-Pistioideae. 255
Nachdem ich den Aufbau von Pistia geschildert habe, wie er sich mir namentlich
durch den Vergleich mit anderen Araceen ergeben hat, erübrigt noch die gegenteilige,
von Irmisch ausgesprochene Auffassung des Baues dieser Pflanze zu besprechen. Er
spricht sich in einer Anmerkung seiner Arbeit über die Araceen (p. 28, 29) dahin aus,
daß er sich die Wuchsverhältnisse von Pistia nur dadurch habe klarmachen können,
daß er das, was man als Laubblatt zu betrachten pflegt, als einen verbreiterten blatt-
ähnlichen Achsenteil, die »die Nebenblätter vertretende Blattscheide (vagina)« aber als
Niederblalt auffaßte. Irmisch nimmt auch ein schraubeliges Svmpodium an, aber eine
Schraubel von Achsengliedern, deren basaler Teil unentwickelt bleibt, während sich ihr
oberer Teil stark blattartig verbreitert. Die Blütenstände gehören nach ihm besonderen
Sprossen an, welche ebenfalls mit einem Niederblatt beginnen; Irmisch ist nun natür-
lich auch genötigt, die ersten Laubblätter an jungen Pflanzen als Sprosse anzusehen.
Man sieht, was für Abnormitäten die Deutung von Irmisch voraussetzen muß; nach
meiner Auffassung verhält sich alles in Übereinstimmung mit anderen Araceen bis auf
die an der Bückseite der Laubblätter stehenden Knospen.
Blütenstand. Blütenverhältnisse. Während Klotzsch der Gattung Pistia In-
floreszenzen zuschrieb, welche aus je einer weiblichen und einer männlichen Blüte be-
stehen und von denen jede eine sogenannte Perigonialschuppe besitzen soll, während
ferner nach ihm nur eine männliche Blüte mit 2 — 8 quirlförmig gestellten 4-fächerigen
Antheren vorhanden sein soll, bin ich schon vor 43 Jahren zu folgender Auffassung
gelangt. Die von der Spatha umhüllte, den Abschluß des Sprosses bildende Infloreszenz
trägt zuunterst eine weibliche Blüte, über derselben Anhängsel, welche wahrscheinlich,
wie bei anderen Araceen, schon in der Anlage verkümmerten Staubblättern entsprechen,
und über diesen einen Kranz von männlichen Blüten, bestehend aus je 2 einander
opponierten, miteinander verwachsenen Staubblättern. Die weibliche Blüte findet hin-
sichtlich ihrer Stellung ihr vollständiges Analogon bei Ambrosinia] ihrer sonstigen Be-
schaffenheit nach hat sie aber auch große Ähnlichkeit mit den weiblichen Blüten von
Cryptoooryne, welche jedoch bei dieser Gattung und bei Lagenandra quirlförmig stehen
und auch noch untereinander verwachsen sind. Bezüglich der von Klotzsch als
Perigonialschuppen gedeuteten Anhängsel ist zu bemerken, daß nur das obere ring-
förmige (»die männliche Perigonialschuppe«) etwas Auffälliges hat; indeß, man vergleiche
z. B. die quirlförmig gestellten Anhängsel (nach meiner Auffassung Blütenrudimente)
bei Heterostalis, so wird man sich leicht vorstellen können, daß die quirlförmig ge-
stellten Budimente der männlichen Blüten miteinander zu dem ringförmigen Gebilde
unterhalb der männlichen Infloreszenz verwachsen sind. Daß die achlfächerigen An-
theren Doppelantheren sind, ist ganz zweifellos. Einmal zeigt dies die Lage der Fächer,
welche in der Weise resultiert, wenn zwei extrorse Antheren miteinander verwachsen;
ferner weist darauf hin der Vergleich mit vielen anderen Araceen, z. B. mit der zur
Gattung Pistia viele Analogien aufweisenden Gattung Cryptocoryne, mit Lagenandra,
Biarum, Leptopetion, Tapinocarpus und anderen Galtungen der knolligen Araceen, wo
die Antheren genau dieselbe Lage haben.
Frucht und Samen (Fig. 63 O—S). Die Frucht ist eine vielsamige Beere. Die Samen-
anlagen von Pistia entwickeln aus den Mikropyleteilen ihrer beiden Integumente ein Oper-
kulum, im Gegensatz zu den Lemnaceen, bei welchen das äußere Integument weich bleibt.
Nach Hegelmaiers Darstellung ist das innere Integument fast in der ganzen Länge
des Embryosacks zweischichtig, nur der Endostomteil wird durch wiederholte Teilungen
der inneren Zellschicht mehrschichtig. Während nun später der zweischichtige Teil
des inneren Integuments wie bei anderen Araceen zur dünnen Testa komprimiert wird,
werden die Wandungen des mehrschichtigen Endostomteiles rotbraun; die geteilten
inneren Zellen erweitern sich wenig, die ungeteilten äußeren strecken sich in der Bichtung
nach außen stark in die Länge.
Das äußere Integument ist in seinem mittleren Teil zur Blütezeit vierschichtig,
im Endostomteil vielschichtig, da die innere Dermatogenanlage sich wiederholt teilt;
256 A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
es entsteht ein vielschichtiger, die Mikropyle verengernder Wulst. Die innere Dermatogen-
anlage des äußeren Integumentes verwandelt sich in eine Schicht kurzer Faserzellen,
deren Wandungen sich intensiv braungelb färben; der Exostomwulst aber verwandelt
sich unter Bräunung seiner Zellen in das äußere Operkulum. Zwischen diesem und
dem Periblemteil bleibt ein an der Bräunung nicht teilnehmender Gewebsgürtel übrig,
welcher sich zu einer Trennungsschicht gestaltet; die Zellen dieses Teiles besitzen ein
geringeres Wachstum- und Teilungsvermögen als die des angrenzenden Periblemteiles,
es entsteht eine Spannung zwischen dem Periblemteil und der Trennungsschicht, welche
zu einer Lockerung des Zusammenhanges und schließlichen leichten Lösung des Oper-
kulums führt.
Im übrigen wird das äußere Integument etwa \ 2 -schichtig; die Zellen der äußeren
Epidermis wölben ihre Außenseiten papillenförmig vor und verdicken ihre Außen-
wandungen unter Braunfärbung bis zum Verschwinden der Lumina. Unmittelbar unter
der Epidermis liegen Zellen mit Kalkoxalatdrusen, welche die benachbarten an Größe
übertreffen.
Geographische Verbreitung. Pistia ist pantropisch und sowohl durch ihre Samen
wie durch ihre Stolonen zur Verbreitung durch Wasservögel befähigt. Ihr Übergang
von der alten in die neue Welt oder umgekehrt ist wahrscheinlich dadurch zu erklären,
daß sie in der Tertiärperiode in Ostasien und im atlantischen Nordamerika weiter nach
Norden reichte.
Fossile Arten. P. eorrugata Lesqu. aus dem Tertiär Nordamerikas und P. Ma-
zelii Sap. et Marion aus der jüngeren Kreide Südfrankreichs stehen der lebenden Art
sehr nahe. Dagegen ist Pistites loriforniis Hos. et v. d. Mark nach Schenk der Best
einer Cycadacee.
Verwandtschaftliche Beziehungen. So wenig zweifelhaft die Zugehörigkeit von
Pistia zu den Araceen ist, so kann doch nicht eine engere Verwandtschaft mit einer
anderen Unterfamilie der Araceen nachgewiesen werden. Die Blütenverhältnisse von
Ambrosinia bieten wohl einige Analogien; von einer engeren genetischen Beziehung zu
dieser Gattung oder einer anderen Aroidee kann aber nicht die Bede sein.
Nun noch einiges über die Beziehungen von Pistia zu den Lemnaceen oder umgekehrt.
Schon Lindley hatte im Vegetable Kingdom (1847) 124 die Gattungen der Lemnaceen
in seiner Familie (Ordo) Arales untergebracht. Es lag nahe, wegen der Ähnlichkeit
ihrer Samen mit denen von Pistia sie als Abkömmlinge der Araceen anzusehen, viel-
leicht sogar von letzterer Gattung direkt abzuleiten. Ich hatte auch selbst 1876 in
den Nova Acta Acad. nat. cur. XXXIX. die Lemnaceen als Unterfamilie Lemnoideae
der Araceen hingestellt und die nahe Verwandtschaft namentlich mit Pistia folgender-
maßen begründet: »Die Ausbildung des Mikropylteiles des inneren Sameninteguments
zu einem Operkulum bei Lemna erinnert an das doppelte Operkulum bei Pistia und
findet bei Homalomena ebenso statt, alsdann ist durch die Untersuchungen Hegel-
maier's (Bot. Zeit. [1874] 689 ff.) dargetan, daß die Stellung und Bichtung der Wurzel
im Keime von Lemna und Spirodela ganz der bei Pistia entspricht; es weisen also
wichtige Momente auf eine Verwandtschaft dieser Pflänzchen mit Pistia und somit mit
den Araceen hin. Da sich nun bei Vergleichung aller zugänglichen Araceen ergeben
hat, daß die Mehrzahl terminale Infloreszenzen besitzt, ferner, daß die in der Aus-
bildung ihrer Achsen zurückschreitenden Araceen und namentlich auch Pistia allesamt
terminale Infloreszenzen besitzen, welche bis auf eine monogynische und wenige mon-
andrische Blüten, umgeben von einer Spatha, reduziert sein können, ferner, daß die
Bildung eines Schraubeligen Sympodiums immer erst nach der Bildung einer allerdings
auch bisweilen sofort verkümmernden Infloreszenz [Anthurium scandens und Philo-
dendron) stattfindet, so wird es sich darum handeln, ob der Bau der Lemnaceen sich
in dieser Weise erklären läßt oder nicht. In der Tat erscheinen auf den ersten Blick
A. Engler. — Araceae-Pistioideae. 257
die Sproßverhältnisse bei den Leranaceen nicht mit diesen Forderungen in Einklang zu
bringen. Wohl werden, wie allbekannt, von den verschiedenen aufeinander folgenden
Generationen Schraubein oder auch Dichasien gebildet, aber von nichtblühenden
Sprossen, auch erscheint die Stellung der Infloreszenzen keineswegs von vornherein als
terminal. Trotzdem dürfte sich der Aufbau der Lemnaceen mit Berücksichtigung dessen,
was wir bei Pistia gefunden haben, erklären lassen. Es ist vor allem zu berück-
sichtigen, daß schon an den Keimpflanzen von Pistia, die also noch kein Sympodium
darstellen, an der Basis eines jeden mit seiner Unterseite dem Wasser aufliegenden
Blattes seitlich von demselben Sprosse entstehen, welche stolonenartig auswachsen, sich
so verhalten, wie der Muttersproß und, allmählich erstarkt, sich loslösen.
Diesen lateralen Sprossen von Pistia glaube ich nun diejenigen der Lemnaceen
vergleichen zu müssen, welche ebenso wie ihr Muttersproß eine scharfe Gliederung des
Vegetationskörpers in Achse und Blatt nicht zeigen, wenn auch immerhin der oberhalb
der beiden > Taschen« (bei Lemna und Spirodela) befindliche Teil als Laubblatt gedeutet
werden kann. Ihre Stellung würde mit derjenigen der Sprosse von Pistia übereinstimmen;
der einzige wesentliche Unterschied wäre der, daß bei Pistia diese Sprosse einzeln auf
der einen Seite des Blattgrundes, bei den Lemnaceen auf beiden Seiten desselben auf-
treten. Die Sprosse verhalten sich nun wieder so wie ihr Muttersproß und so ent-
steht ein schraubeliges und dichasienartiges System von Sprossen, je nachdem immer
nur der eine oder beide entwickelt werden. Jetzt wird es auch bei weiterem Ver-
gleich mit Pistia leichter, die Infloreszenz der Lemnaceen als terminal anzusehen; denn
auch bei Pistia sehen wir, daß zwischen der Basis des Laubblattes und der Spatha
sich nur ein kurzes Internodium entwickelt; auch kommt bei Pistia die Infloreszenz
immer seitlich vor den einen Rand des vorangehenden Laubblattes zu liegen; denken
wir uns das Internodium zwischen Laubblatt und Spatha bei Lemna noch mehr ver-
kürzt, so bleibt die ganze Infloreszenz in der Grube des Sprosses, in welcher sich sonst
nur ein neuer Spross zu entwickeln pflegt; dieser aber geht, wie die schematische Dar-
stellung der Wachstumsverhältnisse von Lemna valdiviana in Eichler's Blüten-
diagrammen S. 75, Fig. 30(7 2 (nach Hegelmaier) zeigt, auch nicht ganz verloren.
Es tritt also nach meiner Auffassung nicht die Infloreszenz an Stelle des einen Neben-
sprosses, sondern dieselbe ist der Abschluß des Sprosses, welcher die beiden Seiten-
sprosse trägt. Noch ist zu bemerken, daß auch das einzige Fruchtblatt der weiblichen
Blüte, sowie das von Pistia der Spatha gegenübersteht.
Es mag immerhin auf den ersten Blick auffällig erscheinen, wenn ich annehme,
daß das Achsenende mit der Infloreszenz bei Lemna und Spirodela ganz auf die Seite
in die sogenannte Tasche oder bei letzterer Gattung sogar auf die Unterseite zu liegen
kommt; aber Lagenandra und Pistia vermitteln in dieser Beziehung den Übergang.
Man denke sich bei Pistia die Infloreszenz noch etwas mehr auf die Seite geworfen,
als es in Wirklichkeit schon der Fall ist, die Kolbenachse verkürzt und die Filamente
verlängert, so erhält man die richtige Vorstellung der Infloreszenz von Lemna, dann
müssen auch die Staubblätter (rf Blüten) vor die auf ein Pistill reduzierte Q Blüte zu
liegen kommen. Ferner ist zu beachten, daß bei Pistia mehrere Blätter aufeinander
folgen, bevor der Sproß mit einem Blütenstand abschließt; bei Lemna und Spirodela
aber würde dann der Sproß nur ein Laubblatt tragen, das sich so lange lebenskräftig
erhält, bis der den Abschluß bildende Blütenstand sich entwickelt. Bei Pistia werden
zwar die lateralen Sprosse auch sofort am Grunde der ersten Laubblätter angelegt,
entwickeln sich aber erst später; bei Lemna und Spirodela jedoch entwickeln sie sich
gleich anfangs zu größerer Selbständigkeit, weil der relative Hauptsproß ja selbst keine
weiteren Laubblätter hervorbringt und weil, wie wir es auch sonst oft sehen, bei Still-
stand der Entwicklung im Hauptsproß, die Vegetationstätigkeit auf den Nebensproß
übergeht. Wenn wir uns an diese verhältnismäßig kleinen Differenzen nicht stoßen
und wir bedenken, daß uns durch diese Auffassung die auch sonst nahegelegte Ver-
einigung der Lemneae mit den Araceae, insbesondere mit den Pistioideae ermöglicht
wird, daß wir dann nicht nötig haben, uns irgendwelche Blätter zu ergänzen, um die
A. Engler, Da« Pflanzenreich. IV. ( Embryophy ta siptaonogama) 23 F. 47 •
258 A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
Blüten der Lemneae mit denen anderer Blütenpflanzen in Einklang zu bringen, so er-
scheint die ganze Auffassung jedenfalls plausibler als die frühere, sobald man sich auf
den vergleichend morphologischen Standpunkt stellt. Was man früher Vorblatt nannte,
wird nun einfach zum Grundblatt des lateralen Sprosses, dasselbe ist bei Spirodela
deutlich entwickelt, bei Lemna verkümmert und hat dieselbe häutige Beschaffenheit
wie bei Pistia. Schwieriger gestalten sich die Verhältnisse bei Wolfßa, die aber schließ-
lich doch nicht anderswohin gehören kann.«
Diese Hypothese möchte ich insoweit aufrecht erhalten, als sie dazu diente, die
Analogie der Sproß Verhältnisse der Lemneae mit Pistia darzutun; aber eine genetische
Ableitung der Lemnaceae von Pistia und von den Araceae überhaupt halte ich nicht
für erwiesen. Aus diesem Grunde habe ich auch in den »Natürlichen Pflanzenfamilien«
und im »Syllabus« die Lemnaceae von den Araceae abgetrennt, als Schwesterfamilie
der letzteren behandelt. Sie stehen etwa so zueinander in Beziehung, wie die Sima-
rubaceae und Burseraceae zu den Butaceae oder wie die Berberidaceae zu den Banuncula-
ceae. Will man aber die Lemnaceae mit den Araceae in eine Familie vereinigen, dann
darf man sie nicht mit den Pistioideae vereinigen, sondern kann sie höchstens den-
selben als eigene Unterfamilie Lemnoideae koordinieren.
107. Pistia l.
Pistia*) L. [Gen. pl. ed. 1. (1737) 275, n. 694, Fl. zeyl. (1747) 152] Spec. pl.
ed. 1. (1753) 963; Jacq. Stirp. amer. (1763) 234, t. 148; Juss. Gen. pl. (1789) 69;
Schreb. Gen. pl. (1791) 455 n. 1112; Willd. Spec. HI. 1. (1800) 690; H. B. Kunth,
Nov. gen. I. (1815) 81; Poir. in Lam. Enc. bot. V. (1804) 353 et Dict. XLI. (1826)
154; Roxb. Corom. pl. III. (1819) t. 268; Dict. Sciences nat. IX. (1817) 537 et XLI.
(1826) 154; Spreng. Gen. II. (1831) 682, n. 3438; Blume in Rumphia I. (1835) 77; Endl.
Gen. (1837) 233, n. 1669; Horkel in Monatsber. d. Berl. Akad. Febr. (1837) 41 (de
germinatione) ; Schieiden in Otto et Dietr. Gartenz. VII. (1838) 17; Kunth, Enum. III.
(1841) 7; Bot. Mag. (1851) t. 4564; Fl. des serres VI. (1851) 289, t. 625; C.Koch,
Über Pistia im allgemeinen und Pistia Turpini insbesondere, in Bot. Zeit. X. (1852)
577; Miq. Fl. Ind. bat. III. (1856) 218; N. Kauffmann, Beitr. z. Kenntnis von Pistia
texensis Klotzsch in Mem. de l'Acad. imp. des sciences de St. Petersb. 7. ser. XI. n. 2
(1867); Hegelmaier, zur Entwicklungsgesch. monokotyler Keime in Bot. Zeit. (1 874) n. 39;
Engl, in Nov. Act. Acad. nat. cur. XXXIX. 3. (1876) 154 et XXXIX. 4. (1877) 194 — 200,
t. 5, in Fl. bras. III. 2. (1878) 212, t. 5 2, in DC. Mon. Phan. II. (1879) 631, in
Engler-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1887) 1 1 3 et (1889) 152, fig. 100; Benth. et Hook. f.
Gen. III. (1883) 964; Baill. Hist. pl. XIII. (1894) 449, fig. 323—325; N. E. Brown in
Dyer, Fl. trop Air. Vlil. (1902) 140. — Kodda-Pail Adans Fam. 11.(1763)75. —
Zala Lour Fl cochinch. (1790) 405; ed. Willd (1793) 471 [sphalmate Zara Benth. et
Hook. f. Gen. III. (1883) 964]. — Apiospermum Klotzsch in Abhandl. d. Koen. Ak. d.
Wiss., Berlin 1852 (1853) 351 (23). — Limnonesis Klotzsch et Pistia Klotzsch 1. c.
352 (24).
Flores unisexuales nudi. Flores masculi 2-andri verticillati : stamina brevissima om-
nino inter se connata; synandria basi lata sessilia oblongo-ovoidea, vertice (axi parallelo)
leviter depressa, thecis binis utriusque antherae sibi invicem oppositis, rimulis 2 verti-
calibus apertis. Flos femineus solitarius: ovarium monogynum, ovoideum, spadicis axi
oblique affixum, uniloculare; ovula numerosa orthotropa placentae parietali latae, spadicis
axi parallelae affixa, sessilia, 4 — 6-seriata, densa; stilus terminalis brevis, axin versus
subincurvus; stigma obtusum subhemisphaerico-penicillatum. Fructus tenuiter baccatus,
ovoideus, poly- vel abortu oligospermus, irregulariter disrumpens. Semina numerosa
*) Ex vocabulo primitivo rnaxös [nivwi) potabilis, quod planta adulta ex aqua sumpta
majorem quantitatem aquae inter folia includit. Conf. Linne, Philos. bot. (1751) 186 (niatia
= alveus = niarr^).
Pistia. 259
sessilia, cylindroidea, basi leviter attenuata, vertice subtruncata, medio excavata, in-
tegumento eiteriore crasso, micropylen versus etiam magis incrassato atque operculum
exterius micropylen omnino claudens eflbrmante, integumento interiore tenui, supra
autem valde dilatato et operculum interius micropyles partem inferiorem implens con-
stituente. Albumen copiosum. Embryo minutus obovoideus caudiculo supero. — Herba
natans in regionibus tropicis et subtropicis late dispersa. Caulis internodia omnino
abbreviata. Folia spiraliter disposita, plus minusve laete viridia, subtus pallida, utrinque
pilis minutis paucicellularibus dense obsita, primaria rotundata vel obovata, vix petio-
lata aquae accumbentia, posteriora basi subtus pulvinata erecta, obovato-cuneata vel
obovato-oblonga vel sublineari-oblonga, nervis 7 — 13 — 4 5 subtus valde prominentibus
subparallelis, vagina stipulari fere ab ima basi soluta tenuissima scariosa instructa.
Caulis post primam inflorescentiam in sympodium abeuntis axes singuli cataphyllum
tenuissimum scariosum subcalyptriforme, folium erectum atque inflorescentiam proferentes.
Gemmae ad foliorum latus cathodicum dorso nascentes, cataphyllo tenui scarioso in-
cipientes, mox in stolones longiusculas, serius sejunctas excrescentes. Inflorescentia
brevissime pedunculata. Spathae foliaceae, albidae, intus glabrae, extus pilosae, medio
utrinque plica laterali coarctatae tubus ovoideus marginibus ad medium usque connatis,
lamina ovata, acuta, subcucullata, deinde oblique patens. Spadicis spatha brevioris,
tubum paullo superantis, ad 2 /$ longitudinis spathae dorso accreti inflorescentia feminea
uniflora, inflorescentia mascula 2 — 8-flora, floribus verticillum efformantibus, axis ultra
verticillum masculum vix vel paullum producta, infra verticillum in annulum tenuem
viridem (e verticillo florum masculorum abortorum atque connatorum ortum?) dilatata
atque infra hunc annulum squamula viridi decidua (flore aborto?) instructum.
Nota. Qui Pistiam in aquario coluit et diutius in eo a germinatione observavit, mecum
consentiet, genera Limnonesis et Apiospermum a cl. Klotzsch proposita neque minus ejus
aliorumque species valde numerosas omnino artificiales esse. Specimina a peregrinatoribus e
regionibus variis reportata atque in herbariis asservata pro maxima parte Status diversos unius
ejusdemque speciei esse apparet. Facile quoque intelligitur specimina primum florentia spadicem
floribus masculis paucis (2 — 3) praeditum, specimina diu florentia spadices floribus masculis nu-
merosioribus praeditos producere; nam etiam aliarum Aracearum spadices pro sympodii aetate
minorem vel majorem florum numerum praebere saepissime observavimus. Negari non potest,
folii formam pro sympodii aetate valde diversam esse. Attamen differentiae leviores existere
videntur; imprimis omnia quae vidi specimina Indiae orientalis foliorum forma fere obverse tri-
angulari excellunt. Quum autem etiam inter hanc et alias formas transitus adsint, eas pro
varietatibus tantum unius speciei admitto.
Species unica P. stratiotes.
P. stratiotes L.
Var. a. cuneata Engl, in Fl. bras. III. 2. (1879) 214. — P stratiotes L. Fl. zeyl.
(1747) 152, n. 322, Spec. ed. 1. (1753) 963, ed. 2. (1763) 1365; Roxb. Corom. pl. III.
(1819) 63, t. 269, Fl. ind. III. (183 2) 131; Schieiden in Otto u. Dietr. Gartenzeit. VI. (1838)
19; Kunth, Enum. III. (1841-) 8; Klotzsch 1. c. 353 (25). — P crispata Blume in Rumphia
I. (1835) 78 {Koddapail Rheede, Hort. Malab. XI. [1692] 63, t. 32); Hill Veg. Syst. XXIII.
(1773) 32, t. 32, flg. 1; Kunth, Enum. PI. (1841) 8; Schieiden 1. c. 19; Klotzschi. c.
353 (25). — P minor Blume 1. c. 78; Schieiden in Otto u. Dietr. Gartenzeit. VI. (1838)
19 (Pluk. Phyt. t. 207, flg. 6. — Kiambam kitsii Rumph. Herb. Amb. VI. 177);
Kunth, Enum. III. 8; Klotzsch 1. c. 353 (25). — P Cumingii Klotzschi. c. 354 (26)
tatus minor). — Folia fere obverse triangularia, supra rotundata, medio leviter emar-
ginata, margine superiore leviter crispata vel non crispata.
Var. ß. spathulata Engl, in Fl. bras. III. 2. (1879) 214. — P spathulata Michx.
Fl. bor.-am. II. (1803) 162; Pursh Fl. Am. sept. I. (1814) 268; Kunth, Enum. III.
(1841) 9; Klotzsch 1. c. 356 (28). — Folia obovato-spathulata, margine superiore ro-
tundata.
Var. y. obcordata Engl. nov. comb, in Fl. bras. III. 2. (1879) 214; Hemsley in
Biol. Centr. Am. Bot. III. (1882 — 1886) 417. — P Leprieurii Blume in Rumphia I.
260 A. Engler. — Araceae-Pistioideae.
(1835) 79; Klotzsch J. c. 354 (26). — P. linguaeformis ß. Leprieurii Schieiden in
Otto et Dietr. Allg. Gartenzeit. VI. (l 838) 20. — P. occidentalis Blume 1. c. 79;
Schieiden 1. c. 20; Kunth, Enum. III. 8; Klotzsch 1. c. 355 (27); Jacq. Am. (1763)
234, t. 148; Liebmann om Mexicos Aroideer in Vidensk. Meddelels. Kjoebenhavn (l 849 —
4 850) 3, n. 4 ; [Icones huc pertinentes: Turp. Dict. sc. nat. II. (1816 — 4 829) t. 7 et 8 ;
Descourt. Fl. Antill. VII. (4 829) 4 62, t. 490]. — P. Turpini Blume 1. c. 79; C. Koch
in Bot. Zeit. X. (4 852) 577. — P. aegyptiaca Schieiden 1. c. 4 9, n, 2; Klotzsch 1. c.
354 (26). — P. spathulata Schieiden 1. c. 20, n. 7 (excl. syn. et diagn.); Liebmann
1. c. 4, n. 2. — P. commutata Schieiden 1. c. 20, n. 8; Kunth, Enum. III. 9, n. 8. —
P. africana Presl, Epimel. (4 849) 240; Klotzsch 1. c. 355 (27). ' — P. amazonica Presl
1. c. 240; Klotzsch 1. c. 355 (27). — P. Weigeltiana Presl 1. c. 240. — P. obcordata
Schieiden 1. c. 20, n. 9; Kunth, Enum. III. 9 excl. syn.; Miers in Transact. Linn. Soc.
XXI. (1855) 54, t. 7, fig. 29 (semen); [Icones huc pertinentes: P. stratiotes L. in Hook.
Bot. Mag. 77, t. 4564; Planch. in Fl. serr. VI. (4850) t. 625]; praeterea teste cl.
Schieiden huc perlinet P. stratiotes Humb. Bonpl. et Kunth, Nov. Gen. et Spec. I. (184 5)
66; Horkel 1. c. 4 4. — P. Horkeliana Miq. Symb. ad fl. Surin. in Linnaea XVIII.
(4 844) 84. — P. brasiliensis Klotzsch 1. c. 356 (28). — P. Gardneri Klotzsch 1. c. 356
(28.) — P. Schleideniana Klotzsch 1. c. 356 (28). — P. texensis Klotzsch 1. c. 356
(28). — Apiospermum obcordatum Klotzsch 1. c. 35 4 (23) (forma minor). — Limno-
nesis commutata Klotzsch 1. c. 352 (2 4). — L. Friedrichsthaliana Klotsch 1. c. (status
juvenilis primum florens). — Folia priora breviter obovata, posteriora obovato-oblonga,
margine superiore subtruncato medio emarginata, inferne plus minusve abrupte in
petiolum contracta.
Var. d. linguiformis Engl, in Fl. Bras. III. 2. (4 879) 2 4 4. — P. linguaeformis
Blume 1. c. 79; L. Nee in Anales de ciencias naturales fasc. 4 3, p. 77; Kunth, Enum. III.
(4 841) 8; Klotzsch 1. c. 355 (27). — P. aethiopica Fenzl mss.; Klotzsch 1. c. 354 (26).
— Folia lineari-oblonga apicem versus vix vel paullum dilatata, basi in petiolum vix
vel paullum contracta.
Gesamtverbreitung der Art.
Verbreitet in stehenden und langsam fließenden Gewässern der Tropenländer mit
Ausnahme Polynesiens und Mikronesiens, hier und da aufsteigend bis zu 4 500 oder
4 760 m, meist in der Ebene und unter 4 000 m, bisweilen auch in etwas salzigen
Wässern.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
a. Sudanische Parksteppenprovinz. — «. Senegambisch-westsudanische
Unterprovinz: Senegal (Lelievre, Heudelot — Herb. Mus. Paris, Herb. Berlin,
P. Leprieurii Blume, planta maxima ad var. d. transiens), um Bichard-Tol (Lelievre
— Herb. Mus. Paris, Berlin); Gambia (Brown-Lester in Gambia Bound. Comm. 4 890,
n. 33 — Herb. Berlin). — ß. Mittelsudanische Unterprovinz: Nupe am Niger
(Barter in Baikie's Niger-Exped. n. 32 44 — Herb. Kew, Berlin); Adamaua: Lamörde,
in sumpfiger Niederung beim Faro (Ledermann n. 3174 — Herb. Berlin); Mittl. Schari
(9 — 4 0°n. B.), Koulfe (Chevalier n. 888); Tschad-See (Vogel n. 44 — Herb. Kew). —
y. Unterprovinz des oberen Nillandes: Kordofan (Kotschy n. 4 96); Ob. Sennaar,
FazokI, zw. Segedi und More (Kotschy, PI. aethiop. n. 464); Bachr el Abiad oberhalb
der Mündung des Sobat (Schweinfurth n. 44 14), oberhalb Faschoda (Schwein furth
n. 4 4 40 — Herb. Berlin), im Bachr el Abiad treibend (Schweinfurth n. 4 064 — Herb.
Berlin). — Alles Var. y. obcordata.
b. Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Unterprovinz
des Somallandes mit Dschubaland und Tanaland: Ebene Savato des Gallalandes, am
Fluß Sagan (Riva n. 4 598 — Herb. Rom).
C. Westafrikanische oder guineensische Waldprovinz. — «. Unterprov.
Ober- und Mittel-Guinea: Liberia: Webbo am Cavally, in ruhigen Buchten bei den
Fällen, 50 m ü. M. (Dinklage n. 2669 — Herb. Hamburg, Berlin). — Aschanti: Assin-
Pistia. 261
Yan-Kumassi (Cummins — Herb. Kew). — Togo: Mündung des Haho von der Lili-
Mündung südwärts bis zum Togo-See, Bootsverkehr hindernd (v. Seefried — Herb.
Berlin). — ß. Unterprovinz Süd-Nigerien und Kamerun. — Unterer Niger:
Ibu (Abo) (Vogel n. 12 — Herb. Kew), Cross Biver (Holland n. 233). — Kamerun:
Mungo (Buchholz — Herb. Berlin); zwischen Ndogotunda und Malimba im Sanäga
(Preuss n. 1361 — Herb. Berlin); Bipindi, in Sümpfen des Lokundje, 80 — 90 m ü. M.
(Zenker n. 1167 — Herb. Berlin). — y. Unterprovinz des Kongolandes: Am
unteren Kongo (Hens — Herb. Brüssel); Angola: Icolo e Bengo, um Prata (Wel witsch
n. 214), Pungo Andongo, am Biver Cuige bei Quibinda (Welwitsch n. 215); Ambriz,
in Sümpfen um Quizamba (Welwitsch n. 216), Golungo Alto, bei Sänge, an den Ufern
des Quiapoze (Welwitsch n. 217); an der Mündung des Cuango (Descamps — Herb.
Brüssel). — Kongobecken: Stanley-Pool (Luja — Herb. Brüssel); Bolobo (Em.
Laurent). — £. Lunda-Kassai-Katanga-Unterprovinz: am unteren Lualaba
(Pogge n. 1442 — Herb. Berlin).
d. Ostafrikanische und südafrikanische Steppenprovinz. — a. Unter-
provinz der Sansibarküste nebst Inseln: Sansibar (Hildebrandt n. 1201). —
ß. Unterprovinz der Mossambikküste: Quelimane (Stuhlmann — Herb. Ham-
burg, Berlin); Mossambik (Peters — Herb. Berlin); Sambesi-Delta, am Luabo (Kirk —
Herb. Kew). — y. Unterprovinz des Sofala-Gasa-Landes: Incanhini (Schlechter
n. 12032); am Sabiafluß in den Libombobergen (Wilms n. 1573). — ö. Unter-
provinz des südostafrikanischen und südafrikanischen Küstenlandes: Port
Natal (Durban); am Umluas Biver (Krauss [P. natalensis Klotzsch, forma foliis breviter
obovatis, subtruncatis]); Umgeni Biver (Drege). — r\. Unterprovinz des zentral-
afrikanischen Zwischenseenlandes: Ukerewe im Viktoria Njansa, um 1150 m
(Conrads n. 347 — Herb. Berlin. — Aus der Pflanze, mussete genannt, wird Salz
gewonnen); Buhondo-See im Gebiet der Kiwu- Vulkane, bei 1760 m (Mildbraed n. 1822
— Herb. Berlin). — -fr. Unterprovinz des Kilimandscharo und der benach-
barten Berge: am Fuß der Ndara-Berge (Hildebrandt n. 2356 — Herb. Berlin);
Engili-See im südöstl. Vorland des Kilimandscharo, um 1500 m (Uhlig n. 725 —
Herb. Berlin); in periodischen Sümpfen am Njiri-See, mit geringem Salzgehalt (Schil-
lings — Herb. Berlin), -r- v. Unterprovinz des Nyassalandes: Östliches Nyassa-
land, an der Ostküste des Nyassa-Sees (Johnson n. 146A). Südliches Nyassaland.
Blantyre (Descamps nach Dewevre). — j>. Unterprovinz des Kunene-Kubango-
Landes nebst Ambo- und Okawango Land: Huilla (Antunes n. 130 — Herb.
Berlin). — v. Unterpr.ovinz des südostafrikanischen Hochlandes von Oranje
und Transvaal: Transvaal.
Madagassisches Gebiet. — Madagaskar (Goudot — Herb. Mus. Paris);
Insel Ste. Marie (Boivin n. 1700 — Herb. De Candolle). — Maskarenen: Insel
Mauritius (Webb).
Comoren: Anjouan (Hildebrandt n. 1744).
Vorderindisches Gebiet.
Provinz der Gangesebene: Bengalen (Hooker f. u. Thomson); Ost-Bengalen
(Griffith n. 5616 — Herb. Calcutta); Sibpur (S. Kurz — Herb. Calcutta).
Hindostanische Provinz mit dem östlichen Küstenland: Pondichery (Beg-
nand), Coromandel (Mace). — Provinz Ceylon (Walker).
Monsungebiet.
Nordwestmalayische Provinz: Badurpur in Assam (Gage — Herb. Calcutta).
Ober-Burma: Fort Stedman (Abdul Huk — Herb. Calcutta), Mandelay (Abdul Huk —
Herb. Calcutta), Schan-Staaten (Abdul Huk — Herb. Calcutta); Toungboo bei Pegu
(S. Kurz n. 258 — Herb. Calcutta). — Südwestmalayische Provinz. — Malakka:
Pahang (Bidley n. 1309 — Herb. Calcutta); Singapore (S. Mayer n. 603). — Java:
bei Batavia, Buitenzorg usw. (Zollinger n. 1877 [P. crispata Blume, specimina foliis
margine superiore leviter crispatis]). — Sumatra: Palembang (v. Martens — Herb.
262 A.. Engler. — Araceae-Pistioideae.
Berlin). — Zentromalayische Provinz. — Nord-Celebes (Warburg — Herb.
Berlin); Tomohon (It. celebic. Sarasinorum n. 618 — Herb. Berlin).
Papuasische Provinz — Kaiser Wilhelmsland: Augusta Station (Hollrung
n. 785— Herb. Berlin).
' Hinterindisch-ostasiatiscbe Provinz. — Siam: Bangkok (Herb. Berlin). —
Tonkin, in den Sümpfen um Son Tay (Balansa, PI. du Tonkin n. 2059); West-
Tonkin, in den Sümpfen Ke so (Abbe Bon — Herb. Mus. Paris — »beo cäe = Pistia
feminea var. beo-bah = P. scutella [Lour.]«).
Provinz der Philippinen und Formosa. — Philippinen: Manila (Cuming
n. 11 4 4 — Var. a. f. minor = P. Gumingii Klotzsch), Rio San Francisco (Loher —
Herb, philipp. n. 2419); Tagalog »Quicapo« (Merrill n. 91 — Herb. Bur. of agricult.);
Tayabas (N. Whitford n. 8 49 in Herb. Gouv. Labor.). — Formosa: in Reispflanzungen
von Taiboku oder Taipeh (Faurie n. 561, Nagasawa); Pekaku (Makino).
Gebiet des tropischen Amerika.
Provinz des tropischen Zentral-Amerika und Südkalifornien. — Süd-
Mexiko, bei Estero (Schiede n. 842 [zwischen ß. u. y.]); zwischen San Blas und Tepic
(Sinclair); bei Mexiko (Schaffner n. 189, Berlandier n. 449 [zwischen ß. u. y.\
v. Chrismar — Herb. Berlin). — Auch im südlichen Texas am Golf von Mexiko
(Lindheimer — P. texensis Klotzsch = Var. y. foliis margine superiore magis rotun-
datis); Columbia in Texas (B. F. Bush — Herb. Berlin). — Guatemala: Santa Rosa,
um 1 000 m (J. Donn. Smith, PI. guatemal. n. 4417).
Westindische Provinz. — Süd-Florida: Withlaroochee River bei Istachatta (Cur-
tiss, PI. of South. Un. St. n. 5960); St. Johns River, Hillsboro River, oberhalb Tampa (Cur-
tiss, N. Am. PI. n. 2687). — Auch bei New-Orleans (Herb.. Berlin). — Kuba: bei Havanna
(zugleich mit kleineren Pflanzen, Apiospermum obcordatum Klotzsch — Humboldt). —
San Domingo (Poiteau). — Porto Rico: bei Guarica in der Lagune gegen La Plata,
bei Cabo rego, Arecibo, bei Manati in den Sümpfen Abra de los muertos (Gundlach
n. 1 171, Sintenis, PI. portoric. n. 831, 3807, 6798). — Kleine Antillen: Martinique
(Hahn n. 350); Antigua (Wullschlaegel n. 555 — P. oecidentalis Blume).
Subäquatoriale andine Provinz — Nicaragua (Levy n. 90 — Kais. Hofmus.
Wien, Friedrichsthal n. 578 [Jugendstadium = Limnonesis Friedrichstfialiana
Klotzsch]). — Panama (M. Wagner — Herb. München). — Colombia: La Paila
im Tal Cauca (Holton); im Tal Cauca um Buga. 900 m (Lehmann n. 809), Santa
Marta (Herb. H. Smith n. 2267). — Ecuador: Guayaquil (Gaudichaud); Peru (Dom-
bey n. 189); bei Callao u. Luxin (Ruiz — Herb. Berlin [d])\ bei Lima (Gaudichaud,
L es son).
Provinz der Hylaea — Do Alto Amazonas, bei Ega, im Fluß selbst schwimmend
(Poeppig [forma maxima = P. amaxonica Presl]); an der Mündung des Solimoes
(Spruce n. 1406 [junge Pflanze]); Para (Spruce n. 143 [forma tenuifolia, foliis an-
gustioribus linguiformibus, minus pilosis, der var. ö. sich nähernd]). — Brit. Guiana:
am Demerara (Parker, R. Schomburgk n. 315). — Holland. Guiana (Weigelt
n. 766 [Jugendstadium = Limnonesis commutata Klotzsch]).
Südbrasilianische Provinz. — Brasilien: Corumbä in Matto Grosso (Malme in
Exp. I mae Regnellian. n. 1768B); Provinz Rio de Janeiro (Casaretto n. 1 181 [als P. bra-
siliensis], Riedel n. 837); bei S. Christoväo, Porto d'Estrella und anderwärts (Martius,
Sello [kleine Pflanze = Apiospermum obcordatum Klotzsch], Luschnath); Provinz Bahia
(Blanchet n. 931, 1054); bei Ilheos (Luschnath); Pernambuco (Gardner n. 1171
[P. Oardneri Klotzsch]). — Paraguay: Assomption (Balansa, PI. Par. n. 574 —
Var. /.); Lagune, südlich von Villa Occidental (Lorentz — Herb. Berlin). — Uruguay:
Concepcion (G. Lorentz, Fl. urug. n. 181, Lorentz et Hieronymus n. 871, 871 biB );
Vejijos (Berro n. 3152 — Herb. Berlin).
Andines Gebiet.
Argentinische Provinz: Salta (P. G. Lorentz et Hieronymus, Fl. argent.
n. 558). Am Fluß Lujan beim Bahnhof Tigre (C. Bettfreund n. 655).
Additamentum. 263
Additamentum.
p. 30 in conspectu specierum generis Stylochiton insere: post Aa«l2:
* Foliorum lamina basi cordata 2. S. maximus.
** Foliorum lamina basi haud cordata . . . . 2a. S. gaxensis.
p. 31 ad finem conspectus specierum adde:
c. Florum masculorum perigonium 4-dentatum. Foliorum
lamina anguste sagittato-hastata 21. S. Rogersii.
p. 34 adde:
2a. S. gazensis Rendle in Journ. Linn. Soc. XL. (1911) 220. — Folia cum in-
florescentia coaetanea. Rhizoma 5 mm crassum. Foliorum petiolus cum vagina usque
1 ,9 dm longus, lamina basi haud cordata, hastata, usque 1 I cm longa, lobo antico
late oblongo 6 cm lato apiculato, lobis posticis ovato-triangularibus, vix 8 cm longis.
Pedunculus 8 cm longus. Spathae tubus inferne inflatus superne cylindricus 5 cm
longus, sub medio 1,75 cm diametiens, lamina oblongo-lanceolata, 1,6 cm lata. Spadicis
tubum paullum superantis inflorescentia feminea 1 ,6 cm longa, mascula femineae arcte
contigua 4 cm longa. Florum masculorum perigonium 1 mm longum margine un-
dulatum, staminum 4 filamenta 2,5 mm longa, antherae subglobosae 1,5 mm longae.
Florum femineorum perigonium cupuliforme 3 mm longum, ovarium ovoideo-angulatum
in stilum crassum ex ore perigonii exsertum contractum.
Nota. Ut autor indicat, haec planta a specie S. maximus Engl, foliorum lamina minore
basi haud cordata et spatha majore differt. Opinione mea tales differentiae in Aroidearum spe-
ciminibus ejusdem speciei pro aetate diversis occurrunt.
Gasaland: Madanda-Wald, häufig auf Ameisenhügeln im Braehystegia-Gehöh
um 130 m (Swynnerton n. 717. — Herb. Brit. Mus.).
p. 39 adde:
21. S. Rogersii N. E. Brown in Kew Bull. (1912) 283. — Folia cum inflores-
centia coaetanea. Foliorum petiolus cum vagina ad medium pertinente circ. 7 — 10 cm
longus v variegatus, lamina anguste sagittato-hastata, lobo antico lineari 1 — 1,5 dm
longo, 1,1 — 1,8 cm lato, acuto, lobis posticis linearibus obtusis 2,5 — 4,5 cm longis,
4 — 8 mm latis. Pedunculi 1 — 2. Spathae tubus 5,5 cm longus, 1,3 cm diametiens,
lamina 2,5 cm longa. Spadicis 5,3 cm longi inflorescentia feminea monocycla, 7-flora;
mascula densiflora. Florum masculorum perigonium compressum 4-dentatum, filamenta
brevissime clavata, crassa. Florum femineorum perigonium totum adnatum, obliquum.
Sofala- Gasaland: Villa Machado (Rogers n. 4500 — Herb. Kew).
p. 44 sub 4. Taccarum Weddellianum Brongn. adde ad finem:
Im Gebiet des Alto Paranä (Fiebrig, PI. paragu. n. 6249).
p. 46 sub 1. Asterostigma Pavonii Schott adde post Peru:
Departamento Huancavelica, Prov. Tayacaja, an der linken Talwand des Flusses
Mantaro zwischen Huancamayo und San Gregorio, um 1600 — 1700 m, im Gebüsch,
bestehend aus teils immergrünen, teils regengrünen Bäumen und Sträuchern 1 1° 55' S. B.
(A. Weberbauer, Fl. von Peru n. 6567 — blühend im April — Herb. Berlin).
p. 57 sub 6. Spathicarpa hastifolia Hook, adde post Paraguay:
Im Gebiet des Alto Paranä (Fiebrig, PL paragu. n. 5464).
p. 155 et 156: 9. A. intermedium Blume est delendum. Vide p. 139 sub n. 67.
p. 172 sub Arisaema flavum ad finem adde:
Südliches Sz-tschwan, an Abhängen in der Gegend von Kuapie bei Taliaoko
um 2600 m (C. Schneider, Iter chinense 1914 — blühend im Mai — Herb. Berlin).
p. 193 sub n. 67. A. intermedium Blume lege:
Subtropischer und temperierter Himalaya: Chumba, Kelatop - Wald, um
2300 m (J. H. Lace n. 1719 — Herb. Bot. Gart. Calcutta — blühend im Juni 1896);
Bodyas (Gamble n. 26914 — Herb. Bot. Gart. Calcutta). Das Übrige bleibt.
Register
für A. Engler- Araceae-Aroideae et Pistioideae.
Die angenommenen Gattungen sind fett gedruckt, die angenommenen Arten mit einem
Stern (*) bezeichnet.
Aglaonema commutatum Schott
42.
oblongifolium (Roxb.) Eunth
96.
Alleluchieae Benth. et Hook. f.
220, 225, 227.
Alleluchieae Schott 66.
Alleluchieae- Ambrosiinae Schott
225.
Alleluchieae-Pinelliinae Schott
220.
Alocasia cucullata (Lour.) Schott
94.
decipiens Schott 95.
fornicata (Roxb.) Schott 95.
indica (Roxb.) Schott 94,
96, 97, 98.
macrorrhiza(L.)Schott96, 97.
montana (Roxb.) Schott 96,
98.
odora (Roxb.) C. Koch 97.
rapiformis (Roxb.) Schott 98.
Ambrosiinae Schott (subtrib.)
27, 29, 225.
Ambrosinia L. 225, n. 104. (5,
6, 8, 12, 16, 17, 20, 22,
227, 250, 255, 256*.
*Bassii L. 226 Fig. 56. (20,
97, 225).
var. S. angustifolia Guss.
227.
var. ß. maculata (Ucria)
Pari. 227.
var. y. reticulata (Guss.)
Pari. 227.
var. a. vulgaris Engl. 226.
ciliata Roxb. 248.
locularis Roxb. 237.
maculata Ucria 227.
nervosa Lam. 227.
reticulata Guss. 227.
retrospiralis Roxb. 246.
spiralis Roxb. 237.
Ambrosinia Roxb. 232.
Ambrosiniinae Schott (subtrib.)
22, 225.
Amidena Raf. 149.
Amorphophallus bulbifer (Roxb).
Bl. 94, 97, 98, 99.
campanulatus (Roxb.) Schott
94, 98.
decurrens (Blanco) Kunth
95.
Fontanesii Kunth 99.
giganteus Hort. Dammann
et Co. 425.
granatensis Hort. 190.
leonensis Lern. 93.
lyratus (Roxb.) Kunth 96.
Muelleri Blume 96.
silvaticus (Roxb.) Kunth 97,
98.
variabilis Blume 94, 98.
Anarmodium Schott 99.
canariense Schott 102.
Anchomanes difformis (Blume)
Engl. -127.
Andromycia A.Ricb. 41, n. 78.
(8, 24, 40).
♦cubensis A. Rieh. 44.
Anthurium scandens 256.
violaceum 254.
Aphodrus melanostictus (Insekt)
4 8.
Apiospermum Klotzsch 250,
258, 259.
obeordatum Klotzsch 260,
262.
Araceae-Pistioideae (subfamilia)
250.
Arales fordo) 256.
Areae Engl, (trib.) 28, 66.
Arinae Schott emend. Engl,
(subtrib.) 24, 24, 26, 27,
28, 66.
Arineae Benth. et Hook. f. 66.
Arisaema Blume 64.
Arisaema Martius 4 49, n. 4 02.
(3, 5, 6, 7, 8, 9, 4 2, 4 3,
45, 46, 47, 20, 24. 22,
23, 444, 220).
abbreviatum Schott 4 72,
n. 35.
acuminatum Small 204 , n.75.
affine Schott 4 77, n. 45.
♦album N. E. Brown 4 54,
n. 6. (4 51, 153 Fig. 25).
alienatum Schott 178, n. 45.
*ambiguum Engl. 187, n. 61.
(4 85, 4 89 Fig. 40).
amplissimum Blume 206,
n. 82.
♦amurense Maxim. 203, n. 80.
(23, 4 99).
var. d. denticulatum Ma-
kino 204.
var. ß. robustum Engl.
204.
var. y. sazensoo Engl.
204. (203, n. 80).
var. «. typicum Engl. 203.
var. y. violaceum Engl.
204.
angustatum Franch. et Sav.
207, n. 82.
*anomalum Hemsley 4 65,
^26.(4 6,4 63,4 64^.30).
♦asperatum N. E. Brown 24 3,
n. 90. (24 4).
atrorubens Blume 4 99, n. 75.
im
*auriculatum Buchet 4 68,
n. 34. (7, 4 63).
Bakeri Hort. 4 52, n. 4.
Bakerianum Hort. Sander
4 52, n. 4.
*Balansae Engl. 4 63, n. 23,
(162).
*barbatum S. Buchet 4 62,
n. 22.
♦BockiiEngl. 4 64, n. 4 9. (156,
159 Fig. 28).
*Bonatianum Engl. 24 4, n. 93.
(24 4).
Bosch Blume 4 88, n. 63.
*Bottae Schott 4 84, n. 54.
(22, 4 72).
brasilianum Blume 4 99, n.75.
*brevipes Engl. 4 84, n. 55.
(4 72).
♦brevispathum Buchet 4 96,
n. 70. (4 96).
*caudatum Engl. 4 83, n. 53.
(7, 4 72, 4 83 Fig. 39).
♦clavatum Buchet 4 72, n. 36.
(4 74).
cochinchinense Blume 225.
Arisaema
265
commutatum Schott 191,
n. 65.
♦concinnum Schott 1 77, n. 45.
(171, 175 Fig. 36).
var. affine (Schott) Engl.
277, 178.
var. alienatum (Schott)
Engl. 175 Fig36; 178.
♦consanguineum Schott 175,
n. 42. (23, 171 Fig. 36).
var.Davidianum Engl. 1 77.
f. latisectum Engl. 176.
*cordatum N. E. Brown 1 68,
n. 32. (164).
cornutum Schott 197, n. 72.
♦costatum (Wall.) Martius 21 7,
n. 98. (94, 215):
Cumingii Schott 182, n. 51,
183.
curvatum Hance 186, n. 60.
curvatum Hook. 191, n. 65.
curvatum (Roxb.) Eunth 1 87,
191, n. 65.
curvatum Schott 183, n. 53.
*cuspidatum (Roxb.) Engl.
158, n. 12. (94, 155).
cylindraceum Wall. 198,
n. 73.
Davidianura Engl. 1 77, n. 42.
*decipiens Schott 195, n. 69.
*Delavayi S. Buchet 21 1 , n. 87.
(-211).
♦dilatatum Buchet 21 6, n. 97.
(215).
dolosum Schott 1 56, n. 9,
193, n. 67.
*dracontium (L.) Schott 188,
n. 63. (3, 13,14, 15 Fig. 2,
23, 95, 186, 189 Fig. 40).
*Du Bois-Reymondiae Engl.
173, n. 37. (171).
*echiriatum (Wall.) Schott
181, n. 50. (95, 171).
♦elephas S. Buchet 21 5, n. 95.
(215).
eminens Schott 195, n. 68.
EngleriPampanini205,n. 81.
♦enneaphyllum Höchst 179,
n. 48.(22, 171,1 80, Fig.38).
erubescens Dalz. et Gibs.
179, n. 47.
♦erubescens (Wall.) Schott
174, n. 40. (95, 171, 175
Fig. 36).
var. consanguineum Engl.
175, n. 42.
♦exile Schott 198, n. 73. (196,
197 Fig. 45).
fallax Schott 1 69, n. 33.
*Fargesii S. Buchet 1 65, n. 27.
(163).
filamentosum Wall. 1 76,
n. 42.
*filicaudatum N. E. Brown
177, n. 43. (171).
♦filiforme (Reinw.) Blume 1 69,
n. 33. (7, 13, 19, 95, 164).
var. ß. fallax (Schott) Engl.
169.
var. y, sumatranum Engl.
169.
var. a. typicum Engl. 1 69.
filiforme Thwait. 192, n. 66.
*fimbriatum Mast. 151, n. 1.
(153 Fig. 23).
var. Bakerianum (Hort.
Sander) Engl. 152.
♦flavum (Forsk.) Schott 172,
n. 35. (22, 95, 171, 172
Fig. 34, 263).
♦Franchetianum Engl. 184,
n. 56. (5, 7, 166 Fig. 31).
*fraternum Schott 178, n. 46.
(171, 180 Fig. 37).
*galeatum N. E. Brown 217,
n. 99. (7, 16, 215).
Giraldii Baroni 176, n. 42.
gracile Kunth 120, 220.
♦Griffithii Schott 219, n. 101.
(7, 9, 16, 215 Fig. 53,
220).
*Harmandii Engl. 164, n. 24.
(7, 163, 164 Fig. 29).
bastatum Blume 199, n. 75.
helleborifolium Schott 191,
n. 65.
heptaphyllum Blume 220.
heterophyllum Blume 187,
188, n. 62.
heterophyllum N. E. Brown
186, n. 60; 187, n. 61.
Hookeri Schott 219, n. 101.
Hookerianum Schott 219,
n. 104.
Huegelii Schott 179, n. 47.
♦hypoglaucum Craib. 1 75,
n. 41. (171).
♦Jacquemontii Blume 197,
n. 72. (196, 197 Fig. 45).
Jacquemontii Engl. 196,
n. 71.
japonicum Blume 206, n. 82.
(13, 19, 23).
var. latisecta Miq. 206.
ß. sazensoo Blume 204.
ß. serratum Engl. 207.
*intermedium Blume 193,
n. 67. (156, 263).
var. propinquum (Schott)
Engl. 21 6, n. 96.
*Kerrii Craib 177, n.44. (171)
*koreanum Engl. 186, n. 60
(23, 185, 187).
var. Taquetii Engl. 187.
♦Eunstleri Hook. f. 1 57, n. 1
(155, 159 Fig. 28).
*Lackneri Engl. 167, n. 28
(7, 163, 166 Fig 31).
laminatum Benth. 152, n. 2
♦laminatum Blume 1 57, n. 11
(155).
lus. Wichuranum Engl
158.
latisectum Blume 206, n. 82
♦Leschenaultü Blume 1 79,
n. 47. (16, 171).
Leschenaultii Engl. 1 78,
n. 46.
♦lineare Buchet 186, n. 59.
(185).
♦lobatum Engl. 202, n. 78.
(13, 199).
var. y. eulobatum Engl.
203.
var. ß. latisectum Engl.
202.
var. a. Rosthornianum
Engl. 202. (202, Fig. 46).
Loureiri Blume 223.
*macrospathum Benth. 190,
n. 64. (23, 186, 190
Fig. 41).
macrourum Kunth 220, 223.
♦Maireanum Engl. 161, n. 1 8.
(156).
Makoyanum Eunth 1 69,
n. 33.
*meleagri3 Buchet 1 67, n. 30.
(163).
var. sinuatum Buchet 168.
*microspadix Engl. 154, n. 4.
(151, 153 Fig. 25).
*Mildbraedii Engl. 173, n. 38.
(22, 171, 173 Fig. 35).
mirabile Schott 195, n. 68.
♦multisectum Engl. 1 86, n. 58.
(185).
*Murrayi (Graham) Hook.
162, n. 21. (96, 156).
♦neglectum Schott 192, n. 66.
(186, 192 Fig. 43).
♦nepenthoides (Wall.) Mart.
208, n. 80. (7, 96, 209,
Fig. 49).
nepenthoides Wall. 208,
n. 80.
ochraceum Schott 208.
♦onoticum Buchet 201, n. 77.
(199).
♦ornatum Miq. 155, n. 7.
(151).
♦pallidum Engl. 154, n. 5'.
(151, 153 Fig. 25).
papillosum Steud. 479, n.47.
♦parvum N. E. Brown 212,
n. 88. (211).
♦penicillatum N. E. Brown
152, n. 2. (151). .
pentaphyllum (L.) Schott 97,
220.
♦petiolulatum Hook. f. 165,
n. 25. (163).
pictum N. E. Brown 202,
n. 78.
♦Pierreanum Engl. 1 59, n. 1 3.
(156, 161).
Plukenetii Blume 189, n. 63.
polymorphum (Buckl.)
Ghapm. 203, n. 79.
polymorphum Meehan 200.
n. 75.
266
Arisaema
Arisarum
♦polyphyllum (Blanco) Merrill
482, n. 54. (474).
var. angustifolium 4 82.
praecox De Vriese 4 6, 244,
n. 86.
♦Prazeri Hook. f. 4 60, n. 4 5.
(4 56, 4 58 Fig. 27, 4 64).
var. ß. variegatum Engl.
4 60.
var. a. viride Engl. 4 60.
♦propinquum Schott 24 6,
n. 96. (215).
♦pulchrum N. E. Brown 4 74,
n. 39. (4 74).
pumilum Blume 4 4 8, 220.
*purpureo - galeatum Engl.
4 85, n. 57. (4 84).
pusillum Nash 200, n. 75.
pythonium Blume 63, 220.
♦quinatum (Nutt.) Schott 20 3,
n. 79. (23, 97, 499).
*rhombiforme Buchet 24 5,
n. 94.
*ringens (Thunb.) Schott 209,
n. 86. (7, 4 3, 23, 98, 99,
240, 244, 218).
var. ß. praecox (de Vriese)
Engl. 24 0. (24 Fig. 50,
24 4).
var. a. Sieboldii (de Vriese)
Engl. 210. (24 4).
Roxburghü Kunth 4 58, n. 4 2.
*ruwenzoricum N. E. Brown
4 83, n. 52. (22, 474).
SarasinorumEngl.4 82,n. 51.
*saxatile Buchet 161, n. 20.
(156).
*sazensoo (Buerg.) Makino
204, n. 81. (23, 98, 199).
var. d 1 . Henryanum Engl.
205.
var. a. integrifolium Ma-
kino 204.
var. y. magnidens N. E.
Brown205.(205Fig.47).
var. ß. serrato-dentatum
Engl. 205.
var. s errat um Makino 205.
*Schimperianum Schott 184,
n. 49. (22, 4 74, 480
Fig. 38).
*Scortechinii Hook. f. 4 67,
n.29. (7, 4 63, 4 67 Fig. 32).
♦serratum (Thunb.) Schott
205, n. 82. (23, 499, 206,
Fig. 48, 208).
var. y. atropurpureum
Engl. 207.
var. a. Blumei Makino
206. (95, 206 Fig. 48).
var. ß. euserratum Engl.
206. (98, 206 Fig. 48).
var. japonicum Makino
206.
var. cf. Maxim owiczii Engl.
207. [207.
var. Thunbergii Makino
sikokianum Franch. et Sav.
204, n. 84.
♦sootepense Craib 4 60, n. 4 6.
(4 56).
♦Souliei Buchet 498, n. 74.
(4 96).
*speciosum (Wall.) Mart.
4 93, n. 68. (7, 9, 4 3, 98,
494 Fig. 44, 24 8).
var. ct. eminens (Schott)
Engl. 4 95.
var. ß. mirabile (Schott)
Engl. 4 95.
Sprengerianum Pampanini
204, n. 81.
var. dentatum Pampanini
205.
Steudelii Schott 1 92, n. 65.
Stewardsonii Britton 200,
n. 75.
stictopodum Miq. 1 69, n. 33.
Stracheyanum Schott 4 56,
n. 9; 493, n. 67.
♦Takedai Makino 207, n. 83.
(499, 208).
*talense Engl. 4 56, n. 8.
(4 55, 4 59 Fig. 28).
var. latisectum Engl. 4 56.
Tatarinowii Schott 4 75,
n. 42.
ternatum (Thunb.) Schott
220, 223.
♦Thunbergii Blume 4 88, n. 62.
(4 9, 95, 4 85).
var. heterophyllum
(Blume) Engl. 4 88.
Thunbergii N. E. Brown,
4 86, n. 58.
tortuosum Blume 494, n. 65.
tortuosum Steudel 4 92, n. 65.
*tortuosum (Wall.) Schott
4 90, n. 65. (99, 4 86, 4 87,
4 94 Fig. 42).
var. ß. curvatum (Roxb.)
Engl. 94, 4 94.
var. a. helleborifolium
(Schott) Engl. 494.
y. Steudelii (Schott) Engl.
4 92.
♦tosaense Makino 208, n.84.
(4 99).
*Treubii Engl. 4 52, n. 3.
(4 54, 4 53 Fig. 94).
tripartitum Engl. 222.
*triphyllum (L.) Torr. 4 99,
n. 75. (3, 4 2, 4 5 Fig. 2, 4 6,
49, 23, 27, 94, 99, 200).
var. 6. acuminatum Small)
Engl. 204.
lus. bispadiceum Engl.
204.
lus. bispathaceum Engl.
204.
var. y. pusillum (Nash)
Fngl. 200.
f. Stewardsonii (Britton)
Engl. 200.
lus. trispadiceum Engl.
204.
var. a. typicura Engl. 200.
var. ß. viride Engl. 200.
triphyllum Thunb. 24 0.
*umbrinum Ridley 4 59, n. 4 4.
(4 56, 4 58 Fig. 27).
♦utile Hook. f. 24 8, n. 4 00.
(24 5, 24 8 Fig. 52,24 9,220).
var. Meeboldii Engl. 24 8.
(24 3 Fig. 51).
*verrucosumSchott24 4, n.92.
(211).
vituperatum Schott 174,
n. 40; 476, n. 42.
vulgare Targ. Tozz. 94.
*Wallichianum Hook. f. 24 4,
24 3, n. 94.
♦Wattii Hook. f. 204, n. 76.
(4 99).
Wightii Bot. Mag. 4 92, n. 66.
*Wightii Schott 4 96, n. 74.
♦Wilsonii Engl.24 2,n.89.(24 4).
var. Forrestii Engl. 212.
*Wrayi Hemsley 4 70, n. 34.
(4 6, 4 64, 4 70 Fig. 33).
♦yunnanense Buchet 4 60,
n. 4 7. (4 56).
Arisaema Schott 224.
Arisaematinae Engl, (subtrib.)
22, 27, 28, 4 49.
Arisareae Schott 66, 4 44, 4 49.
Arisarinae Schott (subtrib.) 22,
27, 28, 4 44.
Arisaron Adans. 4 44.
Arisarum Targ. Tozz. 4 44,
n. 404. (3, 5, 6, 8, 42,
4 5, 4 6, 4 7, 20, 22, 4 46
Fig. 22).
alterum latifolium Cup. 4 45,
n. 4.
amboinense Rumph. 4 4 9.
arisarum Huth 4 45, n. 4.
aspergillum Dunal 4 48, n. 2.
australe Richard 4 45, n. 4.
azoricum Schott 4 48, n. 4.
Balansanum Schott 4 45, n. 4 .
Clusii Schott 4 48, n. 4.
crassifolium Schott 4 45, 1 47,
n. 4.
Forbesii Schott 1 45, n. 1 .
homaidt Rauw. 1 42.
humile Cup. 145, n. 4.
Jacquini Schott 145, n. 4.
latifolium colubrinum repens
Barrel. 4 45, n. 4.
LibaniSchott4 45, 4 47, 4 48,
n. 4.
minus Potamogeti f. crispis
etc. Cupani 227.
minus Potamogeti f. rugosis
etc. Cupani 227.
*proboscideum [L.) Savi4 48,
n. 3. (3, 4 9, 22, 97, 4 44,
4 46—4 47 Fig. 22).
serpentinum, rotundiore
folio Barrel. 4 45, n. 4.
Aroideae
Arum
267
Sibthorpii Schott 4 45, 4 47,
n. 4.
♦simorrhinum Durieu 4 48,
n. 2. (22, 4 44, U6, 447
Fig. 22).
subalpinum Kotschy 4 45,
n. 4.
subexsertum Webb 4 48, n. 4 .
tingitanum Schott 4 48, n. 1 .
Veslingii Schott 4 48, n. 4.
vulgare Hook. f. 4 48, n. 2.
vulgare »Kunth< Willk. 4 48,
n. 4.
♦vulgare Targ. Tozz. 4 45,
n. 4. (4 6, 4 9, 22, 27, 93,
94, 96, 4 44, 4 46 Fig. 22,
4 48).
var. y. Clusii (Schott)
Engl. 4 48. (4 45, 4 46,
4 47 Fig. 22).
var. <f. subexsertum
(Webb) Engl. 4 48.
(4 46, 4 47 Fig. 22).
var. «. typicum Engl. 4 45.
(4 46 Fig. 22).
var. ß. Veslingii (Schott)
Engl. 4 48. (4 46, 4 47
Fig. 22).
Aroideae (trib.) 3, 4, 5, 6, 7,
8, 9, 44, 42, 47, 20, 24,
26, 27, 250.
Aron Adans 99.
Aronswurz 27.
Arum L. 67, n. 93. (3, 5, 6,
8, 9, 42, 4 6, 17, 20, 24,
24, 25, 27, 66, 99, 4 03,
4 08, 4 22, 428, 4 32, 4 49,
226, 227, 232).
abyssinicum A. Rieh. 93.
abyssinicum Schweinf. 4 26.
acaule f. lanceolatis Gronov.
444.
aculeatum Steud. 93.
albinervum Kotschy 76, n. 5.
albispathum Hruby 86, n. 4 4 .
albispathurn Steven 82, n. 4 4 .
alliaceum Ruiz 93.
alpinum Schott et Kotschy
92, n. 4 2.
alternans Vell. 93.
alternum Vell. 93.
amphibium Vell. 93.
angulatum Griff. 93, 4 4 2.
aphyllum Hook. 93.
aquaticum Noronha 93.
arborescens L. 93.
arisarum L. 93, 4 45.
arisarum Lour. 93.
atrorubens Ait. 94, 4 99.
atrorubens Spreng. 94, 223.
auritum L. 94.
auritum Vell. 94.
australe Rieh. 94.
balearicum Buchoz 69, n. 2.
Besserianum Schott 78, 88.
betifolium Mill. 94.
bicolor Ait. 94.
bubalinum Noronha 94.
bulbiferum Roxb. 94.
bulbiferum Salisb. 94, 223.
bulbosum Pers. 94, 223.
byzantinum Blume 86, n. 4 4.
byzantinum »Clus.« Schott
86, n. 4 4.
byzantinum Schott 85, n. 4 4 .
(86).
caeruleo-punctatumZipp.94.
calyptrale Salisb. 94.
campanulatum Roxb. 94.
canariense Webb. et Berth.
85, n. 44.
cannifolium L. 94.
carratracense Haensel. 94,
444.
catavericum Noronha 94.
ciliatum Hort. 94.
cilicicum Kotschy 76, n. 5.
clavatum Desf. 94, 4 25.
colocasia L. 94.
colocasioides Desf. 94.
concinnatum Schott 85, n.4 4 .
(86).
♦conophalloides Kotschy 75,
n. 5. (24, 68, 70 Fig. 4 4).
ß. caudatum Engl. 76.
(68).
subvar. 2. purpureum
Engl. 76.
var. «. typicum Engl. 75.
subvar. 4 . virescens (Stapf
e. p.) Engl. 75.
consobrinum Schott 78, n. 8
cordatum (Vell.) Kunth 94
cordifolium Bory 94.
corsicum Loiseleur 69, n. 2
costatum Wall. 94, 24 3, 24 7
crassipes Boiss. 94, 4 34.
crenatum Wight 94, 4 05
107.
♦creticum Boiss. et Heldr
69, n.4. (24, 68, 70 Fig. 4 4
86).
var. lanceolatum Boiss.
et Heldr. 86, n. 44.
crinitum Ait. 94, 4 04.
crudele Salisb. 94.
cucullatum Lour. 94.
curvatum Roxb. 94, 4 94.
cuspidatum Blume 94, 4 4 2.
cuspidatum Roxb. 94, 4 58.
cylindricum Gasparrini 92,
n. 4 2.
cyprium Schott 73, n. 3.
*cyrenaicum Hruby 84, n. 4 0.
(24, 68, 74 Fig. 4 2).
decurrens Blanco 95.
detruncatum C. A.Meyer 75,
n. 5; 84, n. 8.
var. conophalloides 81,
n. 8.
♦Dioscoridis Sibth. et Smith
72, n. 3. (48, 24, 27, 68,
73, 77, 82).
f. atropurpurea 74.
f. confluens Hruby 73.
var. &. cyprium (Schott)
Engl. 73.
f. guttata Hruby 73.
var. e. Liepoldtii (Schott)
Engl. 73.
var. &. philistaeum (Kot-
schy) Engl. 74.
var. ß. punetatum Hruby
72.
var. e. Smithii Engl. 73.
var. rj. speetabile (Schott)
Engl. 73. (70 Fig. 4 4).
var. y. syriacum (Blume)
Engl. 72, 73.
var. a. viridulum Hruby
72.
Dioscoridis >Sibth.et Smith«
Hruby 80, n. 8.
Dioscoridis Schott 73, n. 3.
discolor Voigt 95.
divaricatum L. 95, 4 4 5.
divaricatum Moon 95, 4 4 9.
divaricatum Thwait. 4 07.
diversifolium Blume 95, 4 4 5.
dracontium L. 95, 4 88.
dracontium Lour. 95, 225.
dracontium Thunb. 95, 4 88.
dracontium Vell. 48, 95.
draeunculus L. 95, 4 04.
draeunculus Sieber 4 02.
draeunculus Thunb. 67, 95,
206.
echinatum Wall. 95, 4 04.
Eggeri Barbey 74, n. 3.
Ehrenbergii Schott 79, n. 8.
elongatum Hruby 75, n. 5.
elongatum Marsch. Bieb.
76, n. 5.
elongatum Steven 79, n. 8.
elongatum »Stev.« Born-
müller 75, n. 5.
elongatum Stev. emend.
Hruby 84, n. 8.
elongatum »Stev.« Hruby
f. Engleri Hruby 80, n. 8.
elongatum »Stev.« Hruby
f. virescens Stapf 75, n. 5.
Engleri Hausskn. 80, n. 8.
erubescens Wall. 95, 474.
esculentum L. 95.
Facchinii Porta 86, n. 4 4.
filiforme Reinw. 95, 4 69,
n. 33.
flagelliferum Griff. 95.
flagelliforme Lodd. 4 4 2.
flagelliforme Roxb. 95.
flavum Forsk. 95, 4 72.
fornicatum Roth 95, 223.
fornicatum Roxb. 95.
fornicatum Wight 95.
gracile Roxb. 95, 4 20.
gracile Unverricht 92, n. 4 2.
gramineum Lam. 95, 4 34.
gramineum (Soland. in)
Russell 95, 4 44.
grandifolium Jacq. 95.
268
Arum
gratum Schott 77, n. 7, 79,
n. 8.
Griffithii Schott 75, n. 5;
79, n. 8; 84, n. 9.
guttatum Salisb. 95, 4 04.
guttatum Wall. 95, 4 23, 4 24.
hederaceum Jacq. 95.
hederaceum Willd. 95.
helleborifolium Jacq. 96.
heterophyllum Aucher 96,
129.
humile Pluk. 14 8.
*hygrophilum Boiss. 77, n. 7.
(24, 68, 71 Fig. 12).
var. albinervium (Kotschy)
Engl. 78. (77).
var. ponticum Hruby 81.
f. rupicola Boiss. 79.
*Jacquemontii Blume 84,
n. 9. (25, 68, 74 Fig. 4 2,
75, 79).
immaculatum Schott 88,
n. 12.
incomptum Schott 75, n. 5;
81, n. 8.
incurvatum Lam. 96, 145.
indicum Lour. 96.
indicum Roxb. 96.
integrifolium Link. 96.
intermedium Schur 92, n. 1 2.
intortum Soland. 96, 129.
italicum Durand et Barratte
81, n. 40.
♦italicum Mill. 82, n. 11. (5,
11, 18, 25, 27, 69, 74
Fig. 4 2, 86, 93).
var. &. amoenum Engl.
86.
(f. byzantinum Engl. 86.
var. t]. byzantinum (Blume)
Engl. 86.
var. y. canariense (Webb
et Berth.) Engl. 85.
var.e.concinnatum(Schott)
Engl. 85. (74, 72 Fig. 4 2,
86j.
var. x. Faccbinii (Porta)
Engl. 86. (74, 72 Fig. 4 2).
subvar. 3. Foucaudii
Corbiere 83.
subvar. 1. immaculatum
DC. 82.
var. S. intermedium Mutel
85.
var. i. lanceolatum (Boiss.
etHeldr.) Engl. 86. (74,
72 Fig. 4 2).
. var. ß. maculatumHochede
84.
subvar. 3. marmoratum
(Schott) Engl. 85.
subvar. 1 . Nickelii (Schott)
Engl. 85. (71,72 Fig. 12).
subvar. 2. normale Briquet
83.
subvar. 5. obtusilobum
Hott. 83.
subvar. 4. punctatum
Engl. 83.
var. C- Sieberi Engl. 86.
(69, 71, 72 Fie. 12).
var. a. typicum Engl. 82.
(71 Fig. 12).
subvar. 2. Wettsteinii
(Hruby) Engl. 85. (69,
71, 72 Fig. 12).
var. Yvesii Briquet 85.
kasrunicum Stapf 76, n. 5.
Korolkowii Regel 93.
Kotschyi Boiss. etHohenack.
75, n. 5; 79, n. 8.
lacerum Jacq. 96.
lanceolatum Vell. 96.
Liepoldtii Schott 72, 73, n. 3.
lingulatum L. 96.
liniferum Arruda 96.
lividum Salisb. 96.
longicyrrhum Schott 77,
n. 7.
longispathum Reichb. 74,
80, n. 8.
lyratum Roxb. 96.
macrorrhizum L. 96.
macrourum Bunge 96, 223.
maculatum All. 82, n. 1 1 .
maculatum Güldenst. 79,
n. 8.
subvar. maculatum John
89, n. 4 2.
♦maculatum L. 87, n. 4 2.
(4, 3 Fig. 4, 5, 42,43, 48,
20, 24, 25, 27, 69, 78,
86, 87 Fig 4 3, 88, 93).
subvar. alpinum (Schott
et Eotschy) Engl. 86,
92.
var, ß. angustatum Engl.
92.
var. y. attenuatum Engl.
87 Fig. 4 3, 93.
var. ß. Willd. 79.
Besserianum (Schott)
Aschers, et Graebn.
92.
var. caucasica Willd. 75.
subvar. 4. cylindricum
(Gasp.) Engl. 87 Fig. 4 3,
92.
subvar. 2. eumaculatum
Engl. 88, 89, 90, 94,
4 00 Fig. 4 4.
subvar. 1 . gracile (Unverr.)
Engl. 87 Fig. 13', 92.
subvar. 1. immaculatum
Mutel 88, 90.
subvar. 3. Malyi (Schott)
Engl 87 Fig. 13, 93.
subvar. 4. pyrenaeum
(Dufour) Engl. 94.
subvar. 3. roseum Gremb-
lich 91.
subvar. 5. Tetrelii Cor-
biere 91.
var. a. vulgare (Lam.)
Engl. 87 Fig. 13, 88;
100 Fig. 14.
f. vulgaris eumaculata
Engl. 88.
maculatum >L.c Nees 88,
n. 12.
maculatum >L.« Oed. 88.
n. 4 2.
maculatum Mason 85, n. 4 4 .
Magdalenae Sprenger 77.
n. 6.
Malyi Schott 93, n. 4 2.
margaritiferum Roxb. 96.
marmoratum Schott 85,
n. 44.
maximum Noronha 96.
melanopus Boiss. 75, n. 5.
minutum Moon 234.
minutum Willd. 96, 4 05,
406, 408.
modicense Sprenger 82, n. 14 .
montanum Roxb. 96.
mucronatum Lam. 96.
mucronatum Spreng. 4 08.
Muelleri Zipp. 96.
Murrayi Grah. 96, 4 62.
muscivorum L. f. 67, 96,
404.
nepenthoides Wall. 96.
Neumayeri Vis. 74, n. 4.
Nickelii Schott 85, 86, n. 4 4 .
♦nigrum Schott 74, n. 4. (4 8,
24, 68, 80).
var. ß. Petteri (Schott)
75.
var. Schottii Engl. 70,
Fig. 41.
var. y. variolatum [Schott 1
Engl. 75.
nigrum Vell. 96.
Nordmannii Schott 75, n. 5;
79, n. 8.
novum Kew Index 96.
numidicum Schott 82, n. 11.
nymphaeifolium Roxb. 96.
oblongum Vell. 97.
obtusilobum Hort. angl. 97.
occultatum Herb. Hamilt. 97.
odorum Roxb. 97.
Orientale >Besser« Knapp
88, n. 4 2.
Orientale >Marsch. Bieb.<
Velenovsky 79, n. 8.
♦Orientale Marsch. Bieb. 78,
n. 8.(12, 24, 68, 71 Fig. 12.
90).
var. ß. albescens Engl. 78.
var. &. albispathum (Ste-
ven) Engl. 78, 82.
var. a. coloratum Engl.
71 Fig. 12.
subvar. 2. depauperatum
Engl. 79.
subsp. 5. detruncatum
(C. A. Mey.) Engl. 81.
(25).
ß. elongatum Boiss. 79.
Arum
Biarum
269
subsp. 2. elongatum (Stev.)
Engl. 79. (24, 25, 74
Fig. -12, 80, 82, 93).
subsp. 4. Engleri(Hausskn.)
En-1.80. (25,74 Fig. 4 2).
subsp. 4 . euorientale Engl.
78. (24, 71 Fig. 12,79,
92).
var. y. gratum (Schott)
Engl. 79.
£. gratum Engl. 77.
subsp. incomptum (Schott)
Engl. 8 1.(25, 71 Fig. 12).
subsp. 3. longispathum
(Reichb.) Engl. 80.
a. nigrurn Engl. 74.
ß. Petteri Engl. 75.
subvar. 1 . pleiocyclum
Engl. 79.
var. ß. Sintenisii Engl. 80.
var. «. Stevenii Engl. 79.
var. cc. typicum N. Zele-
netzky 78.
Orientale Vis. 74, n. 4.
orixense R. Br. 97, 416.
orixense Roxb. 97, 118.
ovatum L. 97, 228.
*palaestinum Boiss. 76, n. 6.
(18, 68, 70 Fig. 41, 82).
pedatum Willd. 63, 97, 125.
pellucidum Fulchir 97.
peltatum Lam. 97.
pentaphyllum L. 97, 220.
pentaphyllum Vell. 97.
peregrinum L. 97.
Petteri Schott 75, n. 4.
philistaeum Kotschy 74, n. 3.
*pictum L. f. 69, n. 2. (6,
4 8, 24, 68, 70 Fig. 41,
82).
lus. bispathaceum
Sprenger 72.
pictum Petter 74, n. 4.
pinnatifidum Jacq. 97.
pinnatifldum Vell. 97.
polymorphumBuckl. 97,203.
polyphyllum etc. Hei man 97.
polyphyllum »Hort, angl.«
Link 97.
ponticum Schott 85, n. 11.
Potamogeti foliis Boccone
2-26.
proboscideum L. 97, 149.
proboscideum L. ß. 97, 226.
ptychiurum Zipp. 97, 112.
pulchrum Salisb. 97.
pumilum Kotschy 74, n. 3.
pumilum Lam. 97, 118.
punctatum Desf. 97.
punctulatum Zipp. 97.
purpureum Thunb. 97.
pyrenaeum Dufour 91 , n. 1 2.
pythonium Mart. 63, 97.
quellekense Kotschy 76, n. 5.
quinstum Nutt. 97, 203.
ramosum »Hort. angl.<
Link 97.
r apiforme Roxb. 98.
Rauwolffii Blume 98, 129.
regnium Rodsch. 98.
ringens Thunb. 98, 210.
Roxburghii Thwait. 98, 119.
Rumphii Gaudich. 98.
rupicola Boiss. 75, n. 5; 79,
n. 8.
ß. conophalloidesEngl. 75.
sagittatum Nor. 98.
sagittifolium L. 98.
sagittifolium Link 98.
sagittifolium Rodsch. 98.
sanctum Dammann 77, n. 6.
sanctum Hort. 18.
sazensoo Buerg. 98, 204.
seguine Jacq. 98.
seguinum L. 98.
serratum Thunb. 98. 207.
sessilillorum Roxb. 98, 125.
simlense Hort 98, 125.
speciosum Wall. 98, 193.
spectabile Regel 73, n. 3.
spectabile Schott 73, n. 3.
spectabile Zipp. 98.
spiculatum Blume 98, 131,
4 32.
spirale Graham 237.
spirale Retz. 98, 237.
spirale Salisb. 104.
stercorarium Zipp. 98.
strepsiceros Sieb. 98.
subulatum Desf. 98, 223.
sylvaticum Roxb. 98.
sylvestre Rumph. 98.
syriacum Blume 72, n. 3.
syriacum Spreng. 99, 144.
taccoides Herb. Harn. 99.
tenuifolium L. 99, 4 34.
tenuifolium Spruner 99, 1 36.
ternatum Thunb. 99, -223.
tortuosum Wall. 99, 190.
transsilvanicum Czetz 92,
n. 12.
trapezuntinum Schott 85,
n. 11.
trifidum Desf. 99.
trifoliatum Noronha 99.
trilobatum Bot. Mag. 99.
trilobatum L. 99, 118.
trilobatum Roxb. 99, 119.
trilobatum Thunb. 99, 415.
tripartitum Jacq. 99.
triphyllum Houtt. 99, 223.
triphyllum L. 99, 199.
var. zebrinum Bot. Mag.
199.
triphyllum Thunb. 99.
variolatum Schott 75, n. 4.
99.
venosum Ait. 99, 125.
venosum Balb. 99.
venosum Bot. Reg. 124.
ventricosum Hoffmgg. 99.
vermitoxicum Vell. 99.
virginicum L. 99.
vittatum Salisb. 99.
viviparum Roxb. 99.
vulgare Lam. 87, n. 4 2, 88.
*Wallichianum Hook. f. 24 3,
n. 94. (24 3 Fig. 5t).
Wettsteinii Hruby 85, n. 4 1.
86.
xanthorrhizon Jacq. 99.
Zelebori Schott 86, 88, n. 4 2.
Arum Mart. 64.
Arum Thunb. 224.
Arum Vell. 45.
Asterostigma Fisch, et G. A.
Mey. 44, n. 80. (4, 5, 8,
9, 4 0, 41, 4 2, 13, 16, 21).
colubrinum Schott 47, n. 2.
concinnum Schott 46, 47,
n. 2
Langsdorffianum Fisch, et
G. A. Mey. 46, n. 2.
Langsdorffii C. Koch 46,
n. 2.
lineolatum Schott 47, n. 2.
*lividum (Lodd.) Engl. 46,
n. 2. (45).
var. y. colubrinum (Schott)
Engl. 4 7.
var. S. lineolatum (Schott)
Engl. 47.
var. ß. Schottianum Engl.
46.
var. a. typicum Engl. 46.
(47 Fig. 5).
*Lorentzianurn Engl. 49, n. 6.
luridum 0. Ktze. 46, n. 2.
*Luschnathianum Schott 48,
n. 4. (14, 15 Fig. 2, 45,95).
*Pavonii Schott 46, n. 1. (45,
263).
*Riedelianum (Schott) O. Ktze.
49, n. 5. (45).
*Thweedieanum Schott 48,
n. 3. (45).
Vellozianum Schott 48, n. 4.
vermitoxicum Griseb. 50.
Asterostigma Koch 40.
Asterostigmateae Schott emend.
Engl, (trib.) 4, 4 4, 24, 27,
28, 40.
Asterostigmeae Schott 40.
Asterostigmeae-Asterostigma-
tinae Schott 40.
Atherurus Blume 221.
tripartitus Blume 222.
ati-udayan 234.
Attenuata (§j 23, 4 50, 155.
Auriculata Engl. (§) 23, 150,
163.
Balmisa Lag. 14 4.
Barbata (§) 23, 4 50, 4 62.
bau ganda 424.
beo cäe 262.
Biarinae Engl. 66.
Biarinae Schott 66.
Biarum Schott 432, n. 4 00.
(3, 5, 6, 7, 8, 42, 45, 46,
4 7, 20, 26, 27, 67, 4 33,
434, 4 43, 255).
270
Bitubulosae
Cryptocoryne
abbreviatum Schott 1 36, n. 1 .
alexandrinum Boiss. 4 43,
n. 11.
Anguillarae Schott 134, n. 1.
*angustatum (Hook, f.) N. E.
Brown 442, n. 9. (134,
138, 139 Fig. 21).
arundanum Boiss. et Reut.
134, n. 4.
*Bovei Blume 140, n. 7. (14,
15 Fig. 2, 26, 134, 138
Fig. 21, 142).
subsp. 1. Blumei Engl.
138, 139 Fig. 21, 140.
(142).
subsp. 2. dispar (Schott)
Engl. 138, 139 Fig. 21,
140. (142).
subsp.3.Haenseleri (Willk.)
Engl. 138, 139 Fig. 21,
441. (26, 94).
ß. Karsaami Boiss. 140.
var. ct. purpureum Engl.
444.
var. y. rupestre (Pomel)
Battandier 4 44.
var. ß. viride Battandier
444.
Bovei Bornm. 4 42.
Bovei Munby 4 40, n. 7.
♦Carduchorum (Schott) Engl.
137,n.3.(133,138Fig.21).
var. platyspathum
(Bornm.) Engl. 4 37.
constrictum C. Koch 4 36,
n. 4.
♦eximium (Schott et Kotschy)
Engl. 4 39, n. 4. (4 33, 4 38
Fig. 24, 4 40).
♦Fraasianum (Schott) N. E.
Brown 4 39, n. 6. (4 34,
4 38 Fig. 24).
gr amineu m Schott 4 34, n. 4.
Haenseleri Willk. 4 44, n. 7.
homaid Blume 4 42.
Lehmannii Bunge 4 28, 4 43.
numidicum Pari. 4 44, n. 7.
Olivieri Aschers. 144, n. 7.
♦Olivieri Blume 4 42, n. 44.
(4 5,4 34,4 38,4 39 Fig. 21 .
platyspathum Bornm. 137,
n. 3.
*Pyrami (Schott) Engl. 139,
n. 5. (7, 14, 15 Fig. 2,
4 33, 4 38 Fig. 24, 4 40).
rhopalospadix C. Koch 4 36,
n. 2.
rupestre Pomel 4 44, n. 7.
♦Russellianum Schott 4 41,
n. 8. (95, 99, 134, 138,
4 39 Fig. 24).
Sewerzowii Regel 4 28, 4 43.
♦Spruneri Boiss. 4 36, n. 2.
(99, 4 33, 4 35 Fig. 20).
Spruneri Schott 4 36, n. 4.
♦Straussii Engl. 4 42, n. 4 0.
(484, 4 38, 4 39 Fig. 24).
94,
tenuifolium Boiss. 136, n. 1.
*tenuifolium (L.) Schott 1 34,
n. 1. (4, 44, 45 Fig. 2,
46, 26, 99, 433, 435
Fig. 20, 137, 4 42).
var. ß. abbreviatum
(Schott) Engl. 1 36.
(4 35 Fig. 20).
subvar. constrictum (C.
Koch) Engl. 4 36.
var. latifolia Lange 134.
var. a. typicum Engl. 95,
.134. (4 35 Fig. 20).
var. y. Zeleborii (Schott)
Engl. 136. (135 Fig. 20).
Zeleborii Schott 136, n. 1.
Bitubulosae Engl. (§) 23 3, 238.
Borborus equinus 18.
Caladium Lodd. 20, 45.
Caladium Vent. 227, 232.
bicolor (Ait.) Vent. 46,
95, 97, 99.
digitatum Blanco 182.
lividum Lodd. 46.
luridum Kunth 46.
ovatum Vent. 228.
Calla 253.
polyphylla Blanco 182.
Callaceae 250.
Calliphora vomitoria 18, 19.
Callopsideae Engl, (trib.) 28, 58.
Callopsis Engl. 58, n. 87. (5,
6, 16, 20).
♦VolkensiiEngl. 58. (59,Fig.8).
Calyptrocoryne Schott 1 04, 1 05,
107.
Wightii Schott 108.
Ceratopogon pictellum 48.
Chironomus byssinus 4 8.
Ciliatae Engl. <§) 233, 248.
Clavata Engl. (§) 22, 23, 4 50,
474.
Colocasia 20.
antiquorum Schott 94, 95,
96, 97.
indica (Lour.) Hassk. 96.
rapiformis Kunth 98.
Colocasieae 3, 6, 7.
Golocasioideae 3, 6, 7, 9,
26, 27.
Creophitus maxillosus 4 9.
Cretica Engl. (§) 68, 69.
Cryptocoryne Fischer
n. 406. (3, 4, 5, 6,
42, 45, 46, 47, 20, 24,
227, 255).
♦affinis N. E. Brown 244,
n. 4 8. (238).
alata Griff. 248, n. 38.
*auriculata Engl. 233, n. 4.
♦Beckettii Thwaites 244, n. 27.
(238).
♦bullosa Beccari 234, n. 4.
(233).
♦caudata N. E. Brown 244,
n. 26. (7, 238).
♦ciliata (Roxb.) Fisch. 248,
20,
232,
7, 8,
n. 28. (2 Fig. 4, 8,4 6, 24,
94).
*cognata Schott 247, n. 36.
(239).
♦consobrina Schott 247, n. 35.
(239).
♦cordata Griff. 242, n. 24.
(238, 243).
*crispatula Engl. 247, n. 34.
(7, 22, 239).
*CruddasianaPrain245,n. 31.
(22, 239).
*Dalzellii Schott 248, n. 37.
(239).
drymorrhiza Zippelius 248,
n. 38.
♦egregia Schott 236, n. 8.
(7, 233).
elata Griff. 248, n. 38.
*elliptica N. E. Brown 244,
n. 19. (238).
*ferruginea Engl. 236, n. 7.
(7, 233).
♦Gomezii Schott 234, n. 3.
(233).
♦Grabowskii Engl. 239, n. 13.
(238).
♦grandis Ridley 243, n. 22.
(238).
Griffithii Hook. f. 240, n. 4 4.
♦Griffithii Schott 242, n. 20,
Fig. 64. (5, 238).
♦Huegelii Schott 236, n. 9.
(7, 233).
♦johorensis Engl. 244, n. 25.
(238).
Koenigii Schott 234.
lancifolia Schott 234.
*lingua Beccari 245, n. 28.
(238).
*longicauda Becc. 243, n. 24.
(7, 238).
*Meeboldü Engl. 234, n. 5.
(233, 242 Fig. 64).
♦Nevillii Trimen 245, n. 30.
(239).
ovata Schott 228.
*pallidinervia Engl. 243, n.23.
(238).
*pontederiifolia Schott 244,
n. 4 7. (238, 244).
*purpurea Ridley 240, n. 14.
(238).
♦retrospiralis (Roxb.) Fisch.
246, n. 33 Fig. 62. (7,
22, 239, 247).
Roxburghii Schott 237, n. 1 0.
*spathulata Engl. 245, n. 29.
(238).
♦spiralis (Retz.) Fisch. 237,
n. 11. (7, 8, 21, 98, 230
Fig. 58, 233).
spiralis Thwait. 239, n. 12.
♦striolata Engl. 241, n. 16.
(238).
Thwaitesii Schott 236, n. 6.
(7, 233).
Cryptocoryne
Kiambam kitsii
271
♦unilocularis (Roxb.) Wight
237, n. 10. (7, 233, 246,
n. 32).
♦Usteriana Engl. 240, n. 15
Fig. 60. (22, 238).
♦Versteegii Engl. 234, n. 2.
(233, 235 Fig. 59).
♦Walkeri Schott 239, n. 12.
(238).
*Wightii Schott 246, n. 32.
(239).
Cryptocoryne Schott 227.
Cryptocoryneae Blume 27, 227.
Cryptocoryninae Schott (sub-
trib.) 21, 27, 29, 227.
Cyclogyne Engl, (sect.) 21, 30,
35.
Cyllenium Schott 8, 16, 132,
133, 136.
Carduchorum Schott 137.
Spruneri Schott 136.
Cyllenium (Schott) Engl, (subg.)
15, 26, 133, 136.
Decipientia Engl. (§). 24, 151,
195.
Dermestes vulpinus 19.
dhaie 192.
Dieffenbachia costata Klotzsch
93.
seguina (L.) Schott 94, 98.
DieffenbachieaeBenth. etHook.f.
40.
Dioscoridea Engl. (§) 68, 72.
djali-godschele 129.
Dochala Schott 149.
flava Schott 172.
Draconcole minore Anguillara
134.
Dracontium 6, 9.
Dracontium polyphyllum L. 97.
Dracunculeae Schott 66.
Dracunculinae Schott 66, 149.
Dracunculus Adans. 99, n. 94.
(3, 5, 6, 8, 12, 16, 17,
20, 25, 27, 103, 225).
*canariensis Kunth 102, n. 2.
(19, 25, 101).
creticus Schott 102, n. 1.
crinitus Schott 103, 104.
dracunculus Voss 101, n. 1.
minor Blume 103, 104, 132.
muscivorus Pari. 103, 104.
polyphyllus Blume 101, n. 1.
♦vulgaris Schott 101, n. 1.
(9, 13, 18, 25, 27, 95, 99,
100 Fig. 14, 132).
var. ß. creticus (Schott)
Engl. 102.
var. d 1 . elongatus Engl.
102.
var. y. laevigatus Engl.
102.
var. «. vulgaris Engl. 101.
Dracunculus Blume 103.
Dracunculus Schott 66.
Drosophila funebris 1 8.
Eminium (Blume) Schott 128,
n. 99. (3, 5, 6, 8, 13, 16,
26, 27, 67, 143).
*Alberti (Regel) Engl. 131,
n. 3. (2«, 128).
♦intortum (Soland.) 0. Ktze.
129, n. 2. (5, 26, 96, 98,
128).
f. 1 . juvencula Engl. 1 29.
var. ß. Kotschyi (Schott)
Engl. 130.
f. 2. Olivieri (Schott) Engl.
129.
var. a. typicum Engl. 129.
(130 Fig. 19).
Ledebourii Schott 129, n. 1.
*Lehmannii (Bunge) 0. Ktze.
128, n. 1. (16, 122, 128,
143).
Rauwolffii Blume 129, n. 2.
*spiculatum (Blume) 0. Ktze.
131, n. 4. (16, 94, 103,
128, 130 Fig. 19, 131,
132).
var. «. albo-virens Engl.
131.
var. y . angustatum(Schott)
Engl. 132.
var. ß. tigrinum Engl. 98,
132.
Endera Regel 41.
conophalloidea Regel 43.
Euarineae ßenth. et Hook. f. 66.
Euasterostigma Engl, (sect.) 45,
46.
Eubiarum Engl, (subgen.) 8, 15,
16, 26, 133, 134.
Eutheriophonum Engl, (sect.)
26, 105.
Eutyphonium Engl, (sect.) 109,
114.
Fimbriata Engl. (§) 9, 23, 1 50,
151.
Franchetiana Engl. (§) 24, 150,
184.
Gamochlamys Bull. 50.
heterandra Bak. 51.
Gearuin N. E. Brown 52, n. 84.
(11, 21, 40).
*brasiliense N. E. Brown 52.
Gonatanthus spec. 122.
Gorgonidlum Schott 52, n. 83.
(8, 11, 12, 16, 21, 40).
*mirabile Schott 52. (1 4 Fig.2).
Gueinzia Sond. 29.
natalensis Sond. 32.
Gymnomesia (Schott) Engl. (§)
68, 69.
Gymnomesium Schott 67.
pictum Schott 69.
hein-dja 225.
Helicodiceros Schott 103,
n. 95. (3, 5, 6, 8, 9, 12,
16, 17, 20, 25, 27, 66).
crinitus Schott 104.
♦muscivorus (L. f.) Engl. 103.
(7, 13, 14, 15 Fig. 2,19,
94, 96, 98, 100 Fig. 14).
Helicophyllinae Schott 66.
Helicophyllum Brid. 128.
Helicophyllum Schott 8, 9, 12,
17, 128.
Alberti Regel 131.
angustatum Schott 132.
Aucheri Schott 129.
crassifolium (Ledeb.) Engl.
128.
crassipes (Boiss.) Schott 1 6,
131, 132.
Dracunculus Schott 132.
Kotschyi Schott 131.
Lehmannii Regel 128.
Loftusii Schott 132.
luph Schott 132.
Olivieri Schott 129.
Rauwolfßi (Blume) Scholt
129.
var. Kotschyi (Schott)
Engl. 130.
var. ß. Olivieri (Blume)
Engl. 130, 132.
Russellianum Schott 130.
spiculatum Schott 132.
Hemicarpurus Nees 221.
fornicatus Nees 223.
Heterostalis Schott 1 08, 1 09, 255.
diversifolia Schott 110.
flagelliformis Schott 112.
foliolosa Schott 111.
Huegeliana Schott 111.
pedata Schott 121.
Heterostalis (Schott) Engl, (sect.)
15, 109.
hiroha-no-tennanshö 204.
Homaid Adans. 133.
Homaida 0. Ktze. 133.
Homaida Raf. 144.
Homalomena 256.
Jack in the pulpit 200.
jamma konjakf 206.
ihangno 125.
ihangsoo 191.
Indian turnip 200.
Ischarum Blume 8, 132, 133,
137.
angustatum Hook. f. 142.
Bovei Schott 140.
Carsaami Schott 140.
crispulum Schott 140.
dispar Schott 140.
eximium Schott 139.
Fraasianum Schott 139.
Haenseleri Schott 1 41 .
homaid Schott 142.
Kotschyi Schott 140.
nobile Schott 139.
Olivieri Schott 140, 142.
Pyrami Schott 139.
Spruneri Schott 136.
Ischarum (Blume)Engl. (subgen.).
15, 16, 26, 133, 137.
kaku-sui 38.
Karinpola Rheede 228.
Katu-schena Rheede 120.
Kiambam kitsii Rumph. 259.
272
Kodda-Pail
Rhopalostigma
Kodda-Pail Adans. 258.
Koddapail Rheede 259.
kumpai 243.
Lagenandra Dalzell 227, n. 1 05.
' (4, 5, 6, 7, 8, 12, 4 5, 16,
17, 20, 21, 253, 255, 257).
*insignis Trimen 231, n. 4.
(228).
*Koenigii (Schott) Thwait.
231, n. 5. (8, 228, 229
Fig. 57).
♦lancifolia (Schott) Thwaites
231, n. 3. (7, 16, 228,
245).
♦ovata (L.) Thwait. 228, n. 1,
2 Fig. 1. (4, 5, 7,20,21,
27, 97, 229 Fig. 57, 230
Fig. 58, 253).
♦Thwaitesii Engl. 230, n. 2.
(22S).
toxicaria Dalzell 228, n. 1.
(27).
La-iat-el Baker 130.
Lasioideae 3, 5, 9, 26.
Leptopetion Schott 8, 132, 255.
alexandrinum Schott 143.
Limnonesis Klotzsch 250, 258,
259.
commutata Klotzsch 260,
262.
Friedrichsthaliana Klotzsch
260, 262.
Limosina pygmaea 18.
Liukiu-hange 115.
Lucilia 18, 19.
Lunata Engl. (§) 16, 24, 151,
214, 215.
Lunulata (§) 16.
Lysichiton 12.
Lysistigma Schott 41.
peregrinum Schott 43.
mamushi-gusa-hebi-no-
daihachi 207.
Mangonia Schott 40, n. 77.
(4, 8, 9, 21, 40).
♦Tweediana Schott 41.
mboko 38.
Megotigea Raf. 103.
crinita Raf. 104.
Melioblastis C. Muell. 232.
Montrichardia arborescens (L.)
Schott 93.
linifera (Arruda) Schott 96.
Murasaki-musashiabumi
211.
Muricauda Small 149.
dracontium (L.) Small 189.
Musashiabumi 210.
mussete 261.
Myrioblastus Wall. 232.
nansoo 206.
Nelenschena major Rheede 112,
115.
Nelenschena minor Rheede 106.
Nepenthoidea Engl. (§) 24, 151,
208.
Nigra Engl. (§) 68, 74.
O-mamu-shigusa 208.
osomi ten nan sio Kaempf.
206.
pan-hia 225.
panuala 118.
Pedatisecta (sect.) 5, 23.
Peltandra virginica (L.) Kunth
99.
phanar 129.
Philodendron 4, 94, 253, 254,
256.
amphibium (Vell.) Kunth 93.
bipinnatifidum Schott 97.
cordatum (Vell.) Kunth 94.
crassinervium Lindl. 93, 96.
erubescens C. Koch 254.
grandifolium (Jacq.) Schott
95.
Hoffmannii Schott 95.
lacerum (Jacq.) Schott 96.
lingulatum (G.) C. Koch 96.
luridum Kunth 46.
oblongum (Vell.) Kunth 97.
oxycardium Schott 95.
pinnatifidum (Jacq.) Kunth
97.
Schottii C. Koch 96.
tripartitum (Jacq.) Schott 99.
Philodendroideae 6.
Finellia Tenore 220, n. 103.
(3, 4, 6, 8, 12, 15, 16, 17,
20, 22, 144, 227).
angustata Schott 224, n. 5.
*Browniana Dünn 221, n. 2.
cochinchinensis (Blume) W.
F. Wight 225, n. 6.
♦cordata N. E. Brown 222,
n. 3. (221).
♦integrifolia N. E. Brown 221 ,
n. 1. (222 Fig. 54).
♦pedatisecta Schott 224, n. 6.
(22, 95, 221).
*ternata(Thunb.) Breitenbach
222, n. 5. (223 Fig. 55).
(12, 19, 22, 94, 95, 96,
98, 99, 122, 220, 221).
var. ß. angustata (Schott)
Engl. 224.
var. cT. Giraldiana Engl.
224.
var. y. subpandurataEngl.
224.
var. a. vulgaris Engl. 224.
♦tripartita (Blume) Schott
222, n. 4. (22, 220, 221).
var. atropurpurea Makino
222.
tuberifera Tenore 223, n. 5.
var. pedatisecta (Schott)
Engl. 225.
Wawrae Engl. 225, n. 6.
Pinelliinae Schott (subtrib.) 22,
29, 220.
Pistia Klotzsch 258, 259.
Pistia L. 258, n. 107. (4, 253,
255, 256, 257).
aegyptiaca Schieiden 260.
aethiopica Fenzl 260.
africana Presl 260.
amazonica Presl 260, 262.
brasiliensis Klotzsch 260,262.
commutata Schieiden 260.
corrugata Lesqu. 256.
crispata Blume 259, 261.
Cumingii Klotzsch 259, 262.
Gardneri Klotzsch 260, 262.
Horkeliana Miq. 260.
Leprieurii- Blume 259, 260.
linguaeformis Blume 260.
linguaeformis ß. Leprieurii
Schieiden 260.
loriformis Hos. et v. d. Mark
256.
Mazelii Sap. et Marion 256.
minor Blume 259.
natalensis Klotzsch 261.
obcordata Schieiden 260.
occidentalis Blume 260, 262.
Schleideniana Klotzsch 260.
scutella Lour. 262.
spathulata Michx. 259.
spathulata Schieiden 260.
stratiotes H..B. K. 260.
*stratiotes L. 259. (251 , Fig.63 ;
252 Fig. 64, 260).
var. «. cuneataEngl. 259.
var. y. foliis margine
superiore magis rotun-
datis 262.
var. d. linguiformis Engl.
260.
var. a. minor 262.
var. y. obcordata Engl.
259, 260.
var. ß. spathulata Engl.
259.
texensis Klotzsch 258, 260,
262.
Turpini Blume 258, 260.
Weigeltiana Presl 260.
Pistiaceae H. B. K. 250.
Pistieae Reichb. 66, 250.
Pistillata Engl. (§) 23, 24, 151,
199.
Pistioideae 12, 257, 258.
Plesmonium margaritiferum
(Roxb.) Schott 96.
polonala 119.
Portland Arrow root 27.
Pothos 254.
ventricosa Hort. 99.
Protareae Engl, (trib.) 28, 57.
Protamin Engl. 57, n. 86. (5,
8, 10).
♦Sechellarum Engl. 57. (14
Fig. 2).
Psychoda nervosa 18.
phalamoides 18.
Pun-ha 176.
Pythonium 181, 219, 220.
Radiatisecta (sect.) 5, 23.
Remusatia vivipara (Lodd.
Schott 99.
Rhopalostigma Schott 45, 49.
Ringentia
Taccarum
273
Riedelianum Schott 49.
Ringentia Engl. (§) 24, 151, 209.
sacha-col 55.
sapaloo 194.
Saprinus 19.
Sarcophaga carnaria 18.
Sauromatinae 66.
Sauromatum Schott 1 22, n. 98.
(4, 5, 6, 7, 8, 12, 13,15,
16, 17, 20, 21, 26, 27, 67,
127, 195).
abyssinicum Schott 126,
n. 2.
angolense N. E. Brown 126,
n. 2.
*brevipes (Hook, f.) N.E.Brown
127, n. 3. (26, 122, 123,
-124 Fig. 18).
ferox Linden 1 27.
guttatum Bot. Mag. 125,
n. 1.
♦guttatum (Wall.) Schott
123, n. 1. (2 Fig. 4, 9,
14, 15 Fig. 2, 19, 26, 95).
var. y. pedatum (Willd.)
Engl. 125. (94, 97).
var. rj. pulchrum (Miq.)
Engl. 125.
var. f. punctatum (C. Koch)
Engl. 125.
var.e. sessiliflorum (Roxb.)
Engl. 125. (98).
var. ß. simlense (Schott)
Engl. 125.
var. er. typicum Engl. 124.
var. &. venosum (Ait.)
Engl. 4 25. (13, 98, 99
124 Fig. 18).
♦Horsfieldii Miq. 127, n. 4.
(122, 123).
*nubicum Schott 126, n. 2.
(26, 27, 93, 423).
var. ß. angolense (N. E.
Brown) Engl. 4 26.
pedatum Schott 4 25, n. 4.
pulchrum Miq. 125, n. 4.
punctatum C. Koch 125,
n. 1.
sessiliflorum Kunth 4 25, n. 4 .
simlense Schott 125, n. 4.
venosum Schott 125, n. 1.
Scaphispatha >Brongn.<
Schott 60, n. 88. (12,
21, 59).
*gracilis Brongn. 60.
Scatophaga 19.
so fed surang 124.
Somonyia 19.
Spathanthenm SchottSO, n. 82.
(5, 6, 8, 11, 21, 40).
*heterandrum (Bak.) N. E.
Brown 51, n. 1.
*Orbignyanum Schott 51,
n. 2. (55 Fig. 6).
Spathicarpa Hook. 53, n. 85.
(3, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 13,
16, 17, 20, 21, 40).
♦Burchelliana Engl. 54, n. 2.
(53).
♦cornuta Schott 56, n. 5.
(54, 56 Fig. 7).
Gardneri Schott 55, n. 4.
♦hastifolia Hook. 57, n. 6.
(54, 263).
♦lanceolata Engl. 54, n. 1.
(53).
longicuspis Schott 56, n. 4.
platyspatha Schott 55, n. 4.
♦sagittifolia Schott 54, n. 4.
(12).
var. ß. Gardneri (Schott)
Engl. 55.
var. &. longicuspis (Schott)
Engl. 56.
var. y. platyspatha(Schott)
Engl. 55. (56 Fig. 7).
var. a. typica Engl. 54.
(55 Fig. 6).
♦Tweedieana Schott 54, n. 3.
(53).
Spathicarpeae Benth. et Hook. f.
40.
Spathicarpeae Schott 40.
Spathiphyllum cannifolium
Schott 12.
commutatum Schott 12.
Speciosa Engl. (§) 24, 151, 193.
SpirogyneEngl.jsect.) 21,30,31.
Stauromatum Endl. 4 22.
Staurostigma Scheidw. 5, 6,
47, 20, 45.
concinnum (Schott) C. Koch
46.
var. colubrinum (Schott)
Engl. 47.
var. ß. Langsdorffii (C.
Koch) Engl. 46.
var. lineolatum (Schott)
Engl. 48.
var. «. Schottianum Engl.
46.
Luschnathianum (Schott)
C. Koch 48.
odorum Scheidw. 46.
Pavonii C. Koch 46.
Riedelianum (Schott) Engl.
4 8.
Tweedieanum C. Koch 48.
Vellozianum C. Koch 48.
vermitoxicum Engl. 50.
Staurostigmateae Engl. 40.
Staurostigmoideae Engl. 40.
Stenurus Salisb. 4 34.
Stylochaeton Leprieur 29.
Stylochaeton hypogaeum Le-
prieur 38, n. 18.
Stylocliiton Lepr. 29, n. 76.
(5, 6, 9, 14, 46, 47, 20,
24, 26).
♦angolensis Engl. 34, n. 9.
(30, 33 Fig. 3).
baguirmensisChev. 38, n. 4 6.
♦Barteri N. E. Brown 38, n. 4 6.
(34, 37).
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama). 23 F.
var. baguirmensis (Chev.)
Engl. 38.
♦borumensis N. E. Brown 34,
n. 8. (30).
*Chevalieri Engl. 37, n. 4 4
(30, 38).
♦cordifolius Engl. 33, n. 6.
(30).
*Dalzielii N. E. Brown 37,
n. 4 5. (30).
gabonicus N. E. Brown 36,
n. 12.
*gazensis Rendle 263, n. 2 a.
♦grandis N. E. Brown 39,
n. 20. (31).
*Hennigii Engl. 32, n. 4. (30
33 Fig. 3).
*hostifolius Engl. 35, n. 10.
(30, 33 Fig. 3).
♦hypogaeus Leprieur 38,
n. 18.' (20, 31).
hypogaeus »Lepr.« Engl.
39, n. 4 9.
*kerensis N. E. Brown 39,
n. 4 9. (20, 34).
♦lancifolius Kotschy et Peyr.
35, n. 4 4. (4, 30, 33
Fig. 3).
*lobatus N. E. Brown 34,
n. 7. (30).
♦maximus Engl. 31, n. 2.
(30, 263).
natalense Rendle 35, n. 9.
natalensis Engl. 35, n. 9.
*natalensis Schott 32, n. 5.
(4, 30, 34).
♦puberulus N. E. Brown 31,
n. 4. (30).
♦Rogersii N. E. Brown 263,
n. 24.
♦salamicus N. E. Brown 32,
n. 3. (30).
*similis N. E. Brown 38, n. 1 7.
(31).
*Warneckei Engl. 36, n. 1 3.
(30, 33 Fig. 3).
*Zenkeri Engl. 36, n. 12.
(20, 30).
Stylochitoneae Schott (trib.) l,
27, 28, 29.
Synandriospadix Engl. 49,
n. 81. (6, 8, 9, 14, 43,
4 6, 21, 40).
♦vermitoxicus (Griseb.) Engl.
50. (4 0, 4 4, 4 5 Fig. 2).
Syngonium auritum (L.) Schott
94.
Vellozianum Schott 94.
Taccarnm Brongn. 44, n. 79.
(4, 5, 6, 8, 42, 43, 16,
21, 40).
cylindricum Arcangeli 43,
n. 2.
Hasslerianum Chodat 43,
n. 4.
*peregrinum (Schott) Engl.
43, n. 2. (42).
18
274
Tapinocarpus
Zomicarpella
*Ulei Engl, et Krause 43,
n. 3. (24, 42).
♦Warmingii Engl. 42, n. 4.
(44).
*Weddellianuin Brongn. 43,
n. 4. (42, 44 Fig. 4, 263).
Tapinocarpus Dalzell 4 04, 4 07,
255.
Dalzellii Schott 4 08.
indicus Dalzell 407.
Telmatophaceae 250.
tennanshö 206.
Tenuifila Engl. (§) 68, 75.
Tenuipistillata Engl. (§) 24, 4 54,
4 95.
Theriophonum Blume 4 04,
n. 96. (3, 6, 8, 12, 4 6,
26, 27, 66, 4 05).
crenatum Blume 4 06, n. 4.
crenatum Schott 4 06, n. 4.
crenatum Trimen 107, n. 3.
var. rostratum Engl, 4 07,
n. 2.
Dalzellii Schott 107, n. 4.
♦indicum (Dalzell) Engl. 4 07,
n. 4, (4 05).
♦infaustum N. E. Brown 4 08,
n. 5. (4 05, 4 06 Fig. 4 5).
Kleinii Schott 4 06, n. 4.
♦minutum (Willd.) Engl. 4 05,
n. 4. (4 4, 4 5 Fig. 2, 94,
96, 4 05, 4 06 Fig. 4 5).
var. a. Heynei Engl. 4 05.
(4 22).
var. ß. Kleinii Engl. 4 06.
(122).
Wightii Blume 93.
Wightii Engl. 108, n. 5.
*Wightii Schott 4 07, n. 2.
(45, 4 05).
♦zeylanicum N. E.Brown 407,
n. 3. (4 05).
Theriophonum Schott 4 07.
Tortuosa Engl. (§) 23, 24, 4 50,
4 85.
Trisecta (sect.) 5, 23.
Typhonium Ledeb. 4 28.
Typhonium Schott 4 08, n. 97.
(5, 6, 8, 9, 4 2, 4 3, 4 6,
47, 20, 26, 27, 66, 4 05,
407, 127).
♦alismifolium F. Muell. 4 21,
n. 24. (26, 4 4 4).
♦angustilobum F. Muell. 4 24,
n. 22. (26, 4 4 4).
brevipes Hook. f. 4 22, 4 27.
♦Brownii Schott 4 4 6, n. 44.
(26, 97,4 4 4, 4 17 Fig. 4 7).
♦bulbiferum Dalzell 4 4 6, n. 4 0.
(4 06 Fig. 4 5, 4 4 4).
crassifolium Ledeb. 4 22, 4 28.
crenatum Schott 4 05, 4 22.
cuspidatum (Blume) Decaisne
442, n. 7, 445.
discolor Hassk. 4 22.
*divaricatum (L.) Decaisne
445, n. 9. (42, 45, 46, 47,
26, 95, 99, 14 4).
var. Motleyanum (Schott)
Engl. 4 4 6.
divaricatum y. et 6. Engl.
4 49, n. 44.
♦diversifolium Wall. 4 40,
n. 4. (4 09).
var. a. Huegelianum
(Schott) Engl. 4 44.
var. ß. microspadix Engl.
444.
*fallax N. E. Brown 4 24,
n. 23. (444, 447 Fig. 47,
4 22).
♦filiforme -Ridley 4 24, n. 20.
(4 4 4).
♦ilagelliforme (Lodd.) Blume
412, n. 7. (46, 47, 26,
93, 94, 95, 97, 409, 443
Fig. 4 6).
var. ß. angustissimum
Ridley 4 4 3.
var. a. typicum Engl. 4 4 2.
♦foliolosum (Schott) Engl
444, n. 6. (409).
*fultum Ridley 4 4 4, n. 8.
*giganteum Engl. 4 09, n. 4.
(26, 4 06 Fig. 4 5).
var. Giraldii Baroni 4 4 0.
♦Giraldii (Baroni) Engl. 4 4 0,
n.2. (26,4 06 Fig.4 5, 4 09).
*gracile (Roxb.) Schott 4 20,
n. 4 6. (26, 95, 4 4 4, 220).
hasliferum Miq. 4 4 2, n. 7.
Huegelianum Schott 4 4 4,
n. 4.
javanicum Miq. 4 4 9, n. 4 4.
♦inopinatum Prain 4 4 6, n. 4 2.
(414).
var. trisectum Engl. 4 4 7.
♦liliifolium F. Muell. 4 24,
n. 4 9. (4 4 4).
♦Listeri Prain 4 20, n. 4 7.
(144).
minutum Blume 4 06, 4 22.
minutum Schott 4 07.
Motleyanum Schott 4 4 6, n. 9.
orixense Schott 4 4 8, n. 4 3.
*pedatisectum Gage 4 20, n. 4 8.
(4 44, 447 Fig. 47).
pedatum Engl. 4 24, n. 23'
♦pedatum Schott 4 44, n. 5.
(4 09, 4 22, 4 27).
♦Pottingeri Prain 4 4 9, n. 4 5.
(4 4 4).
Reinwardtianum De Vriese
4 4 2, n. 7.
*Roxburghii Schott 4 4 9, n. 4 4.
(26, 95, 98, 99, 444, 415,
447 Fig. 47, 448).
Schottii Prain 4 4 8, n. 4 3.
siamense Engl. 418, n. 4 3.
♦Stoliczkae Engl. 4 4 0, n. 3.
(4 09).
*trilobatum (L.) Schott 4 4 7,
n. 4 3. (26, 27, 97, 99,
4 4 4, 220).
var. er. genuinum Engl.
4 18.
var. Schottii (Prain) Engl.
4 4 8.
triste Griff. 4 4 8, n. 4 3.
tuberculigerum Schott 4 22,
223.
TJlearnm Engl. 64, n. 92. (6,
8, 4 2, 4 6, 20, 24, 60).
*sagittatum Engl. 66. (65
Fig. 40).
Unitubulosae (§) 233.
Urashima-Sö 488.
Urospatha sagittifolia (Rodsch.)
Schott 98.
vetala 230.
Wallichiana Engl. (§) 24, 4 54,
244, 244.
Xanthosoma Baill. 20, 44.
brasiliense (Desf.) Engl. 98.
helleborifolium (Jacq.) Schott
96, 99.
pentaphyllum (Vell.) Engl.
97.
sagittifolium (L.) Schott 98,
99.
violaceum Schott 96, 99.
Xenophya Schott 60, n. 89.
(4 2, 24, 59).
*brancaefolia Schott 64.
yukimochi-sö 204.
yü t'ou 225.-
Zala Lour. 258.
Zara Benth. et Hook. f. 258.
Zomicarpa Schott 61, n. 90.
(3, 5, 6, 8, 9, 4 1, 4 2, 4 6,
47, 20, 24, 60).
♦pythonium (Blume) Schott
63, n. 2. (62, 97, 220).
♦Riedeliana Schott 63, n. 3.
(62).
*Steigeriana »Ferdinandus
Maximilianus« Schott 62,
n. 4. (62 Fig. 9).
Zomicarpeae Schott emend.
Engl, (trib.) 27,28, 59,64.
Zomicarpella N. E. Brown 64,
n. 94. (12, 24, 60).
*maculata N. E. Brown 64.
Druck von Breitkopf & Härtel in Leipzig.
Das
Pflanzenreich
Regni vegetabilis conspectus
Im Auftrage der Preiiss. Akademie der Wissenschaften
herausgegeben von
A. Engler
r-T
IV. 23 A
Araceae
Pars generalis et Index familiae generalis
von
A. Engler
Ausgegeben am 9. Juli 1920
Leipzig
Verlag von Wilhelm Engelma*
1920
\ / V v / s
Alle Rechte, insbesondere das der Übersetzung, vorbehalten.
Copyright 1920 by Wilhelm Engelmann, Leipzig.
Araceae
Pars generalis (Allgemeiner Teil)
von
A. Engler.
(Gedruckt im Dezember 1919 und Januar 1920.)
Wichtigste Literatur. — A. Betr. die Morphologie (einschl. Teratologie)
und Anatomie der ganzen Familie: A. Engler, Zur Morphologie der Araceae, in
Bot. Zeitg. XXXIV. (1876) 81— 90, 97—105; Vergleichende Untersuchungen über die
morphologischen Verhältnisse der Araceae, in Nova Acta Acad. Leopold. Carol. nat.
cur. XXXIX. n. 2. (1876); Araceae, in Flora brasiliensis III. 2. (1878) 26 — 223; Ara-
ceae, in De Candolle, Monographiae Phanerogamarum II. (1879) 1 — 55; Beiträge zur
Kenntnis der Araceae, in Bot. Jahrb. V. (1884) 141 — 188, 287 — 336; Araceae, in
Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 3. (1887) 102—109.
B. Betr. die Morphologie der Vegetationsorgane: Th. Irmisch, Morphologie
der monokotylen Knollen- und Zwiebelgewächse, Berlin 1850; Beiträge zur vergleichen-
den Morphologie der Pflanzen, Morphologische Beobachtungen über Irideen, Melanthaceen
und Aroideen, Halle 1856. — H. Baillon, Histoire des plantes XIII. (1895) 424 — 459,
Aracees. — A. Braun, Über das Vorkommen mehrerer Hüllblätter am Kolben von Arum
maculatum, Calla palustris und Richardia africana, in Verh. bot. Ver. Brandenburg
I. (1859) 84 — 97. — A. Meyer, Entwicklungsgeschichte von Atheruncs ternatus Blume
als Beitrag zur Morphologie und Anatomie der Araceen, Inauguraldissert., Bonn 1867. —
M. T. Masters, Vegetable Teratology, an account of the principal deviations from the
usual construction of plants. London, Bay Society 1869. Ins Deutsche übersetzt von
U. Dammer 1876. S. 25 (42), 31 (48), 63 (83), 329 (377) 357, 358 (409, 410);
Die eingeklammerten Ziffern beziehen sich auf die deutsche Übersetzung von Damm er. —
Th. Irmisch, Über einige Aroideen, in Beitr. z. vergl. Morphologie der Pflanzen, in
Abh. Naturforsch. Ges. Halle XIII. 2. (1874) 1 — 48, t. 1 4—1 9. — Kubin und Müller,
Entwicklungsvorgänge bei Pistia stratiotes und Vallisneria spiralis, in Hansteins Bot.
Abhandl. III. (1878) Heft 4. — A. Engler, Vergleichende Untersuchungen über die
morphologischen Verhältnisse der Araceae, in Nova Acta Acad. nat. cur. XXXIX. 4.
1877) 159 — 232, mit 6 Tafeln. — D. Clos, Des racines caulinaires, in Mem. Acad.
Toulouse 8. ser. V. (1886) n. 222— 278 (Just, Bot. Jahresber. XIV. 1. [1886] 621)
(Monstera). — Th. Holm, Contrib. to the knowledge of the germination of some North-
american PI., in Mem. Torrey Bot. Club II. (1891) 57 — 108 (Keimung von Peltandra
undulata, Orontium aquaticum und Anthurium Andreanum). — O. Penzig, Pflanzen-
Teratologie, systematisch geordnet II. Bd. Genua 1894, S. 440 — 445. Daselbst auch
zahlreiche Literatur-Angaben. — A. Bimbach, Physiological observations on some pe-
rennial herbs, in Bot. Gaz. XXX. (1900) 171 — 188; Über die Lebensweise des A.
maculatum, in Ber. Deutsch. Bot. Ges. XV. (1897) 178 — 182. — B. Scott and
E. Sargant, On the development of Arum maculatum from the seed, in Ann. of bot.
XII. (1898) 399 — 414. — H. Glück, Die Stipulargebilde der Monokotylen, in Verh.
Naturk. Ver. Heidelb. VU. (1902) 1—96. — F. C. Costerus and J. J. Smith, Studies in
Tropical Teratology, in Ann. Jard. de Buitenzorg XIX. (2. ser. IV. 1904) 92; XXIII. (2. ser.
A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23A. \
2 A. Engler. — Araceae.
VIII. 4910) 2, 3, 4. — K. Domin, Morphologische und phylogenetische Studien über
die Stipularbildungen, in Ann. Jard. de Buitenzorg XXIV. (2. ser. IX. 1911) 236 — 244. —
H. Glück, Blatt- und blütenmorphologische Studien. Eine morphologische Untersuchung
über die Stipulargebilde, über die Intravaginalpapillen, über die Blattscheide und über
die Bewertung der Blütenblattgebilde. 194 9. S. 56, 98, 99, 233—238.
C. Betr. Anatomie der Vegetationsorgane: A. Trecul, Sur la formation des
perforations, que presentent les feuilles de quelques Aroidees, in Ann. sc. nat. 4. ser.
I. (1854) 37—40, in Comptes rendus t. LXI. (1865) 1163, 1164, t. LXII. (1866) 30. —
H. Karsten, Über das Vorkommen der Gerbsäure in den Pflanzen, in Monatsber. d. Kön.
Akad. d.Wiss. zu Berlin (1857) 71 — 81. — P. Duchartre, Recherches phys., anatom. et
organogen. sur la Colocase des anciens, Colocasia antiquorum, in Ann. sc. nat. 4. ser.
XII. (1859) 232 — 279. — J. Hanstein, Die Milchsaftgefäße und die verwandten Organe
der Rinde, Berlin 1864. — Van Tieghem, Recherches sur la structure des Aroidees,
in Ann. sc. nat. 5. ser. VI. (1866) 72 — 280 pl. 1—10. — A. Weiss, Zur Entwicklung
der Milchsaftgefäße in den Luftwurzeln von Syngonium decipiens Schott, in H. Karsten,
Bot. Untersuchungen (1866) 170—173, t. 11. — Falkenberg, Vergl. Untersuch, über
den Bau der Vegetationsorgane der Monocotyl. (1876) 105. — Schieiden, Grundzüge
der wissenschaftl. Botanik 2. Aufl. I. (1845). — H. Sueur: Des cellules consolidantes
de Scindapsus pertusus Schott, in Adansonia VII. (1866 — 1867) 292. — J. Wiesner,
Über das Vorkommen von Haaren in den Intercellulargängen von Philodendron per-
tusum, in Österr. bot. Zeitschr. V. (1875) 7. — A. de Bary, Vergl. Anatomie d.
Vegetationsorgane (1877) 233 und 451. — F. W. Schimper, Bau und Lebensweise der
Epiphyten Westindiens, in Bot. Centralbl. XVII. (188 4) 253ff. — F.Schwarz, Über
die Entstehung der Löcher und Einbuchtungen an dem Blatt von Philodendron pertusum
(ist Monstern deliciosa), in Sitzber. der K. Akad. der Wiss. Wien LXXVII. (1878) April,
mit 1 Taf. — O. Reinhardt, Das leitende Gewebe einiger anormal gebauten Mono-
cotylenwurzeln, in Pringsheim's Jahrb. XVI. (1885) 345 — 349 (Anatomie einiger Ara-
ceenwurzeln, zum Teil mit falschen Benennungen). — M. Dalitzsch, Beiträge zur Kennt-
nis der Blattanatomie der Aroideen vom vergleichenden Standpunkt, in Bot. Centralbl.
XXV. (1886) 153 — 156, 184—187, 217—219, 249 — 253, 280—285, 312—318,
343 — 349. — W. Gardiner, On the occurrence of secreting glandulär organs on the
leaves of some Aroids, in Proc. Cambridge Phil. Soc. VI. (1889) 3 — 84. Secret-
drüsen auf den Blättern von Gulcasia Mannii und Alocasia spec. — M. Lierau,
Über die Wurzeln der Araceen, in Engl. Bot. Jahrb. IX. (1888) 1 — 38, mit 1 Taf. —
W. King, The physiology of Monstera deliciosa (Anatomie), in Quekett Microscopical
Club ser. II. Nr. 32. (1892) 125—136, pl. 6, 7. — G. Arcangeli, Sulla struttura
et sulla funzione degli stomi nelle appendici perigonali e nelle antere, del G. D. ehester,
in Bull. Soc. bot. ital. (1898) 9 — 14. — A. Antony, Sulla struttura et sulla fun-
zione degli stomi nelle appendici del perianzio e nelle antere, in Bull. Soc. bot. ital.
II. (1898) 170 — 178. — H. Lindemuth, Hydrosme Rivieri (Durieu) Engl, (betrifft
Wachstum der Knollen), in Gartenflora LH. (1903) 127 — 133, LIH. (1904) 642 — 644. —
G. H. Pethybridge, The leaf spots of A. maculatum, in. Irish Naturalist XII. (1903)
145 — 152. — W. B. Bruce, The leaf-marking of Arwm maculatum, in Irish Natura-
list XII. (1903) 166. — A. Chrysler, The development of the central cylinder of
Araceae and Liliaceae, in Bot. Gaz. XXXVIII. (1904) 161 — 184. — O. Rosendahl,
Embryosac Development and Embryology of Symplocarpus foetidus, in Minnesota Bota-
nical Studies IV. (1909) 1 — 9, pl. 1—3. — O. Porsch, Die Anatomie der Nähr- und
Haftwurzeln von Philodendron Selloum C. Koch, in Denkschr. der math. naturwiss.
Klasse der Akad. Wiss. Wien LXXIX. (1911) 1—66, Taf. XXXIV— XLI.
D. Betr. Bau der Blütenteile, Frucht und Samen: W. Griffith, On the
Ambrosinia ciliata of Roxburgh, in Trans. Linn. Soc. XX. (1845) 2 63 — 275, t. 10 —
12. — Gasparrini, Note sur la presence d'une enveloppe florale dans VArum ita-
licum (Osservazioni sulla esistenza dell* invoglio fiorale intorno ai carpelli dell' Arum
italicum), Neapel 1851, Übersetzung in den Ann. sc. nat. 3. s6r. XV. (1851) 37 — 42,
Pars generalis. 3
pl. 2. — W. Hofmeister, Neue Beiträge zur Erkenntnis der Embryobildung der Pha-
nerogamen' II. Monokotyledonen, in Abhandl. math. phys. Klasse Sachs. Akad. Wiss.
V. (1861) 667, Taf. VII, VIII. (Entwicklung des Embryosacks bei Anthurium Harrisii
[longifolium] und A. pentaphyllum, Philodendron imbe, Arum rnaculatum und A.
Orientale, Typhonium divaricatum, Pinellia ternata und Pistia stratiotes). — Polonio,
Osservazioni organogeniche sui fioretti feminei dell' Arum italicum, Pavia 4 862. —
Th. Caruel, Note sur le developpement des fleurs de VArum italicum, in Ann. sc. nat.
3. ser. XVI. (1852) und in Atti Soc. ital. sc. nat. di Milano 1863; Note sur quelques
points de la structure florale des Aracees, in Bull. Soc. bot. France XXVII. (i 880)
66 — 58. — N. Kauffmann, Beitrag z. Kenntn. von Pistia texmsis Klotzscb, in Mem.
Acad. sc. St. Petersbourg 7. ser. XI. 2. (1867) \ — 12, t. 1. — Baillon, Les ovules
des Dieffenbachia, in Bull. Soc. Linn. de Paris (1884) 417, 418. — Mottier, On the
development of the embryo-sac of Arisaema triphyllum, in Bot. Gazette XVII. (1892)
258 — 260. — D. N. Campbell, Studies on the Araceae, in Ann. of Bot. (1900) 1 —
25; The embryo-sac and embryo of Aglaonema and Spathicarpa, in Ann. of Bot. XVII.
(1903) 665 — 687. — VanTieghem, Remarques sur l'organisation florale et la struc-
ture de l'ovule des Aracees, in Ann. sc. nat. 9. ser. V. (1907) 312 — 320. — D. A.
Koschewnikoff, Zur Entwicklungsgeschichte der Araceenblüte, in Bull. Soc. natural.
Moscou LH. (1877) 235 — 292; russisch mit deutschem Auszug; Untersuchungen von
Anthurium, Symplocarpus , Calla, Aloeasia. — F. Hildebrand, Das Blühen und
Fruchten von Anthurium Scher xerianwm, in Bot. Centralbl. XIII. (1883) 346.
E. Betr. Bestäubung: F. Delpino, Ulteriori osservazioni sulla dicogamia nel
regno vegetale, in Atti Soc. ital. sc. nat. XI. & XII. (1868 — 1869), pt. II. fasc. 1. (1870J,
fasc. II. (1875); übersetzt von F. Hildebrand in Bot. Zeitg. (1870) 589—592; Sulla
impollinazione dell' Arum dracunculus, in Malpighia III. (1889) 385 — 395; Ancora
sulla impollinazione del Draconcolo, in Malpighia IV. (1890) 134, 135. — H.Müller,
Die Befruchtung der Blumen durch Insekten und die gegenseitigen Anpassungen beider
(1873) 72 — 74. — G. Arcangeli, Osservazioni sul fioritura del Dracimculus vulgaris
Schott, in Nuovo Giorn. bot. ital. XI. (1870) 24 — 41; Osservazioni sull' impollinazione
in alcune Aracee, 1. c. XV. (1883) 12 — 97; Sopra la fioritura del Dracunculus crinitus
Schott, in Atti Soc. Tose. sc. nat. IV. (1884) 46; Osservazioni sull' impollinazione in
alcune Aracee, in Ricerche e lavori eseguiti nell' Ist. bot. della R. Univ. Pisa I. (1886)
29 — 53; Osservazioni sulla fioritura dell 1 Arum pictum, in Ricerche e lavori nell' Ist.
bot. d'Univ. Pisa I. (1886) 108 — 109; Sull' Helicodiceros museivorus, in Nuovo Giorn.
bot. ital. XXII. (1890) 467 — 47 2; Sui pronubi del Dracunculus vulgaris, 1. c. XXII.
(1890) 52—57; Altre notizie sul Dracunculus vulgaris, 1. c. XXII. (1890) 558 — 561;
Sulla impollinazione del Dracunculus vulgaris, in riposta al Prof. Delpino, in Malpighia
III. (1889) 492 — 507; Altre osservazioni sul Dracunculus vulgaris e suo processo d'
impollinazione, 1. c. IV. (1890) 254 — 261; I pronubi del Dracunculus vulgaris e le
lumache, in Atti Reale Accad. Lincei, rend. 4. ser. VII. (1891) 608; Sull' Arisarum
proboseideum, in Nuovo Giorn. bot. ital. XXIII. (1891) 545 — 549; Tentativi d'incrociamento
e fruttifieazione nel Dracunculus vulgaris, in Atti Soc. Tose. sc. nat. VII. (1891) 332 —
334; Poche parole sui frutti e sull' esalazione fetida del Dracunculus vulgaris, in Proc.
verb. Pisa VII. (1891) 181 — 182; I pronubi nell' Helicodiceros museivorus, in Nuovo
Giorn. bot. ital. XIII. (1891) 588—595; Sülle foglie e sulla fruttifieazione dell' Helico-
diceros museivorus, in Bull. Soc. bot. ital. (1892) 83 — 87; Sul Dracunculus canariensis,
in Bull. Soc. bot. ital. (1892) 87 — 95. — A. de la Devansay, Fecondation et hy-
bridation des Aroidees, in Bull. Soc. d'Hortic. Maine-et-Loire (1875) 223; Fecondation
et hybridation des Aroidees, in Fl. des serres XXII. (1876) 37 — 47; Fructiflcation
des Aroidees, in Revue horticole (1876) 288, 289. — U. Mar teil i, Osservazioni sull'
Arum pictum e suoi pronubi, in Nuovo Giorn. bot. ital. XXII. (1890) 129. — G. E.
Mattei, Sui pronubi del Sauromatum guttatunm, in Riv. ital. sc. nat. XII. (1892)
4 33. — W. Breitenbach, Die Blüteneinrichtung von Arum ternatum, in Bot. Zeitg.
(1879) 687. — H. Müller, Berichtigung der von W. Breitenbach gegebenen Erklärung der
4*
4 A. Engler. — Araceae.
Bestäubungseinrichtung von Arum ternatum, in Bot. Zeitg. XXXVII. (1879) 838, 839. —
J. B. Schnetzler, Quelques observations sur le röle des insectes pendant la floraison
de VArum crinitum, in Compt. rend. Acad. Paris LXXXIX. (1879) 508; Quelques ob-
servations sur Arum crinitum, in Bull, des travaux de la Soc. du Valais IX. (1879)
II — 15. — W.- Trelease, On the fertilisation of Symplocarpus foetidus, in Americ.
Naturalist (1879) 580. — A. F. Forste, The Development of Symplocarpus foetidus,
in Bull. Torr. Bot. Club XV. (1 888) 4 51 — 4 55. — K. Goebel, Morph, und biolog.
Bemerkungen, in Flora LXXXIII. (1897) 426 — 436. — 0. Beccari, Fioritura delT Amorpho-
phallus titanum, in Bull. B. Soc. Toscana di Orticultura XIV. (1889) 1 — 16, t. 1 — 3. —
E. Baroni, Osservazioni sopra alcune Araceae cinesi, in Nuov. Giorn. bot. ital. IV.
(1897) 188 — 191. — ■ Webster, Fertilisation of Arum crinitum, in Gard. Chron.
XXIV. (1886) 439. — Walker, Carrion-beetles attracted b'y A. dracunculus, in Entom.
Mag. XXV. (1888) 33. — P. Knuth, Handbuch der Blütenbiologie II. Band, 2. Teil.
Die bisher in Europa und im arktischen Gebiet gemachten blütenbiologischen Beobach-
tungen (1899) 416—426, Fig. 370—372. — 0. Appel und Loew in P. Knuth,
Handbuch der Blütenbiologie III. Band, 1. Teil. Die bisher in außereuropäischen Ge-
bieten gemachten blütenbiologischen Beobachtungen (1904) 84 — 99. — F. Knoll, Über
bisher unbekannte Anpassungserscheinungen an den Blutenständen der Gattung Arum,
in Verh. d. Deutsch. Naturforsch, u. Ärzte zu Wien 1913. II. 1. S. 629 — 631 und in
Umschau XVII. (1913) 828 — 830, 887, Leipzig 1914. — J.A.Harris, On the distri-
bution and correlation of the sexes in the inflorescence of the Aroids Arisarum vulgare
and Arisarum proboscideum, in Bull. Torrey Bot. Club XLII. (1915) 663 — 673.
F. Betr. das Wärmephänomen und den Verbrauch der Knollenstärke:
J. Senebier, Physiologie vegetale III. (1800) 305 ff. — Th.de Saussure, De l'action
des fleurs sur l'air et de leur chaleur propre, in Ann. de chimie et de physique par Gay-
Lussac et Arago XXI. (1822) 279—303. — H. B. Goeppert, Über die Wärmeent-
wicklung in den Pflanzen, deren Gefrieren und die Schutzmittel gegen dasselbe, Breslau
1830; Über Wärmeentwicklung in der lebenden Pflanze. Wien 1832. — A. Brong-
niart, Note sur l'elevation de temperature dans les fleurs du Colocasia odora,
in Nouv. Annal. du Museum d'hist. nat. III. (1834) 1 45 ff. — G. Vrolik et W. H.
de Vriese, Becherches sur l'elevation de temperature du spadice du Colocasia odora,
faites dans le jardin botanique d'Amsterdam, in Ann. sc. nat. Bot. V. (1836) 134 — 146;
XI. (1839) 66 — 71; Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie II. (1836)
308. — A. van Beck et C. A. Bergsma, Observations thermoelectriques sur l'ele-
vation de temperature des fleurs du Colocasia odora, Utrecht 1838. — H. J. Dutrochet,
Becherches sur la chaleur propre des öfres vivants ä basse temperature. § 2. Obser-
vations sur la chaleur propre du spadice de VArum maculatum, ä l'epoque de la
floraison, in Ann. sc. nat. Bot. XIII. (1840) 1—49, 65—85. — G. Kraus, Über die
Blütenwärme bei Arum italicum, in Abhandl. d. Naturforsch. Ges. zu Halle XVI.
(1883 — 1886) I.Teil, 37—76; 2. Teil, 259—358; Über Blütenwärme bei Cycadeen,
Palmen und Araceen, in Ann. Jard. de Builenzorg XIII. (1896) 217 — 275. — Beccari,
Fioritura dell' Amorphophallus Titanum in Bull. Soc. tose, di Ort. Firenze XIV. (18 89)
250 — 253, 266 — 278. — E. Leick, Untersuchungen über die Blütenwärme der Ara-
ceen, Greifswald 1910; Die Temperatursteigerung der Araceen als blütenbiologische
Anpassung, in Festschrift des Gymnasiums zu Greifswald 1911; Beiträge zum Wärme-
phänomen der Araceenblütenstände, I. Teil, in Mitteil. d. naturwiss. Vereins f. Neuvor-
pommern und Rügen XLV. (1913); Die Erwärmungstypen der Araceen und ihre blüten-
biologische Bedeutung, in Ber. d. Deutschen Botan. Gesellsch. XXXIII. (1915) Heft 10.
G. Betreffend Umgrenzung der Familie und vollständige Bearbeitungen
derselben: Piperitae: Linne, Phil. bot. (1751) 27 pr. p. — Aroideae: B. Jussieu
in Hort. Trianon (1759) pr. p. (excl. gen. Lemna, Saururus, Zannichellia, Ruppia, Po-
tamogeton, Menyanthes), Gen. (1789) 23 pr. p. (excl. Zostera, Houttuynia). — Ven-
tenat, Tabl. II. (1799) 83. — R.Brown, Prodr. Fl. Nov. Holl. I. (1810) 333 (ed.
Nees 189) (verae et Orontiaceae). — De Candolle, Th6or. 616m. (1813) 219. —
Pars generalis. 5
Sprengel, Anl. II. 1. (1817) 122 pr. p. (excl. Peperomia, Saururus, Aponogeton, Sal-
mia, Sparganium, Typha). — Kunth in Mem. Mus. IV. (1818) 427, Enum. III. (1841)
I, pr. p. (excl. Lemnaceae). — Reichenbach, Consp. I. (1828) 44 pr. p. (A. Calla-
ceae excl. Lemnaceae et B. Taccaceae excl. Tacceae). — Bartling, Ord. (1830) 65 —
68 pr. p. (Classis Aroideae, Ordo Callaceae [excl. Cyelantheae] et Orontiaceae [excl.
Orontium et Ehodea]). — Blume, Rumphia I. (1835) 76. — Endlicher, Gen. (1837)
233 et Enchir. (1841) 128. — Meissner, Gen. (1842) 361 — 363 pr. p. (excl. Lemna-
ceae). — Schott, Syn. Aroid. (1856) 1, Gen. Aroid. (1858), Prodr. Aroid. (1860) 3. —
Bentham et Hooker f. Gen. pl. III. (1883) 955—1000. — Ära: Adanson, Farn.
II. (1763) 461 pr. p. excl. sect. I, III atque nonnull. generibus sectionis II. — Araceae:
Necker in Acta Acad. Theod.-palat. II. (1770) 462. — Schott, Melet. (1832) 16. —
Lindley, Nat. Syst. ed. 2. (1836) 363, Veg. kingd. (1847) 127, 3. ed. (1855) 127 (excl.
Pistia). — Engler in Nova Act. Acad. Leop. Carol. nat. cur. XXXIX. n. 2. (1876), in
Fl. bras. III. 2. (1878) 25—224, in DC. Mon.Phan. II. (1879), in Engler-Prantl, Pflzfam.
II. 3. (1887—1889), Nachtr. I. (1897) 58 — 61, II. (1900) 8, III. (1908) 34. IV.
(1915) 27—31. — Baillon, Aracees, Hist. des pl. XIII. (1895) 424 — 515.
H. Wichtigere Quellen für Artenbeschreibungen mit Ausschluß der
Florenwerke von Mitteleuropa, Nordasien und Nordamerika, da dieselben
nur wenige Arten enthalten, sowie auch mit Ausschluß der Artikel der
gärtnerischen Zeitschriften, auf welche bei den einzelnen Gattungen hin-
gewiesen ist: Thunberg, Fl. jap. (1784) 233 — 234. — R. Brown, Prodr. Fl.
Nov. Holl. ed. 1. (1810), ed. 3. (cur. Nees 1827) 192 (336). — Humboldt, Bon-
pland et Kunth, Nov. gen. et spec. I. (1815) 62 — 67, t. 18 — 20. • — Desfontaines,
Catal. Hort. Paris ed. 3. (1829) 385—387. — Wallich, PI. as. rar. II. (1830) 10,
30, 83, 135, 136, t. 1 1 4, 115, 192. — Roxburgh, Fl. ind. I. (1820), ed Carey
(1832) 491—516. — Schott et Endlicher, Melet. bot. I. (1832) 1 — 36. — Schott,
Aroideae, I. (1853) t. 1—60, leon. Aroid. I. (1857) t. 1 — 40, Diagn. in Österr. Bot.
Wochenbl. IV. (1854) 81, 89, 117, 419, V. (1855) 17, 65, 143, 273, 289, VII.
(1857) 33, 61, 69, 77, 85, 101, 173, 197, 221, 237, 253, 261, 269, 293, 301,
309, 317, 325, 333, 341, 349, 357, 366, 373, 382, 389, 398, 406, 414, 421;
in Österr. Bot. Zeitschr. VIII. (1858) 1—3, 81, 121, 177, 317, 349, 386, IX. (1859)
38, 98, in Bonplandia V. (1857) 45, VI. (1858) 372, VII. (1859) 26, 102, 163, 183,
337, in Miq. Ann. Mus. Lugd. bat. I. (1863— 1864) 122—131, 221, 278. — Poeppig
et Endlicher, Nov. gen. et spec. I. (1835) 83 — 91, Icon. t. 293 — 300. — Ledebour,
Fl. ross. IV. (1853) 8—13. — Reichenbach, Icon. Fl. germ. VII. (1845) t. 6—13.
— Pariatore, Fl. ital. II. (1852) 222—259.— Griffith, Notul. III. (1851); Ic.pl.
asiat. I. (1851) t. 170—173. — Dalzell in Hook. Journ. Bot. IV. (1852) 289, V.
(1853) t. 4. — Miquel, Fl. Ind. bat. III. (1855) 174—220, Suppl. I. (1860) 257,
258, 596. — C. Koch et Bouche, Ind. Sem. Hort. Berol. (1855) App. p. 2; in
Ann. sc. nat. ser. 4. I. (1885) 338. — Bertoloni, Fl. ital. X. (1854) 241 — 254. —
Dalzell and Gibson, Bomb. Fl. (1861) 2. — Thwaites, Enum. pl. Zeyl. (1864)
334. — F. Unger und Th. Kotschy, Die Insel Cypern, Wien (1865) 210—12. —
Schweinfurth, Beitr. Fl. Aeth. (1867) 193. — V. Raulin, Description physique de l'ile
de Crete, Livre IV. Botanique. Bordeaux (1 869) 872. — Willkomm et Lange, Prodr.
Fl. hisp. I. (1870)30—32. — Saunders and Baker, Refugium bot. VI. 3. (1871)
t. 265—283. — S. Kurz in Journ. As. Soc. Beng. XLII. 2. (1873) 109, t. 9. —
F. v. Mueller, Fragmenta Phytogr. austral. X. n. 83. (1876) 66. — Franchet et
Savatier, Enum. pl. Japon. II. (1879) 6. — Bentham, Fl. austral. VII. (1878) 154. —
Engler in Fl. bras. III. 2. (1878) 25—224; in DC. Mon. Phan. II. (1879) 1 — 681;
in Vidensk. Meddelels. Naturhist. For. Kjöbenhavn (1879—1880) 755 — 761 c t.; in Bull.
Soc. Tose, di Ort. (1879), in Beccari Malesia I. (1882) 261 — 304, t. 16—28; Bei-
träge zur Kenntnis der Araoeae, in Bot. Jahrb. I. (1881) 179 — 190, 480 — 488, IV.
(1883)59 — 66, 341—352, t. 1, VI. (1885) 273—285, XXV. (1898) 1—28, 352—
476, XXVI. (1899) 509-572, XXXVII. (1 905) 95, 96, 110—143; Protarum, in Bot.
6 A. Engler. — Araceae.
Jahrb. XXX. Beibl. 67 (4 901) 42; Araceae africanae, in Bot. Jahrb. XV. (1893)
447—466, t. 4 4—4 9, XXVI. (1899) 417—424, XXXVI. (4 905) 235—240, XLIV.
(1917), Araceae sinenses, in Bot. Jahrb. XXIX. (1901) 233 — 236; Araceae in
Johs. Schmidt, the Flora of Koh Chang V. Bot. Tidsskr. XXIV. (1899) 170—174;
Araceae costaricenses in Pittier, Prim. Fl. costar. Inst. fis. geogr. II. 6. (1900) 3 43 —
365; Araceae, in Wiss. Ergebn. d. D. Zentral-Afr. Exp. (1907—190 8) II. (1900—1914)
55, 56; in Lorentz, Nova Guinea VIII. 2. (1910) 247—252, VIII. 4. (1912) 805—
809. — A. Engler u. Krause, Araceae, in Notizbl. bot. Gart. u. Mus. VI. (1914) 4 43 —
117; Neue Araceae Papuasiens, in Bot. Jahrb. XLIX. (1912) 90 — 99. — Peyritsch,
Aroideae Maximilianae (1879) 1 — 53, t. 1 — 42 gr. fol. — P. Mares et G. Vigineix,
Gatal. rais. des pl. vascul. des iles Baleares. Paris (1880) 287—289. — N. E. Brown,
On some new Aroideae ,• in Journ. Linn. Soc. XVIII. (1881) 242 — 263. — Boissier,
Fl. Orient. V. (1881) 30 — 45. — Hemsjey, Biologia centrali-americana III. (1882 —
1886) 417 — 435. — Hamburger Garten- u. Blumenzeit. XXXVIII. (1882) 1 — 3:
Die Dieffenbachia-Arten, Angaben über Ursprung und Einführung nach Europa. ■ — G. E.
Post, Flora of Syria, Palestine and Sinai, Beirut (1883) 815 — 819. — Battandier
et Trabut, Fl. d'Alger. I. (1884) 15—19. — Hooker f., Fl. of Brit. Ind. VI. (1893)
490—556. — Trimen, Handb. Fl. Ceylon IV. (4 898) 343. — D. Prain in Journ.
As. Soc. Bengal. XXVII. (1890) II. 2. 304, XLIV. (1895) II. 3. 304. — H. Hallier,
Neue und bemerkenswerte Pflanzen aus dem malayisch-papnasischen Inselmeer, in Bull.
Herb. Boiss. VI. (1898) 604 — 612. — Sodiro, Contribuciones al conocimento de la
Flora Ecuatoriana, Anturios ecuatorianos (1 903),Suplemento I. (1905) 1 — 100, 1. 1 — 1 0. —
N. E. Brown in Dyer, Fl. trop. Afr. VUI. (1902) 137 — 200, et in Forbes et Hemsley
Enum. pl. of China proper, in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 173 — 188. — Haläcsy,
Consp. Fl. graec. III. (1904) 290—295. — Matsumura, Ind. pl. jap. II. (1905)
173. — Matsumura et Hayata, Enum. pl. ins. Formosa in Journ. Coli. Sc. Univ.
Tokyo XXII. (1906) 456 — 461. — Inuma et Makino, Somoku Dsusetsu ed. 2. et 3.
IV. Vol. XIX. (1912) pl. 1—17. — Bidley, The Flora of Singapore in Journ. R. As.
Soc. Straits Branch (19 . .) 177 — 179, New Malayan PI., in Journ. R. As. Soc. Strails
Branch, XLI. (1903) 44 — 48; The Aroids of Borneo, in Journ. R. As. Soc. Straits
Branch, XLIV. (1905) 169 — 188; Some Bornean Aroideae in Journ. of Bot. LI. (1913)
201, 202, pl. 527. — P. Durand et Barratte, Florae libycae Prodromus ou Catal.
rais. des plantes de Tripolitaine, Geneve (1910) 242 — 243. — S. Buchet, Nouvelles
especes ti Arisaema Mart., in H. Lecomte, Not. syst. I. fasc. 12 (1911) 366 — 375, II.
fasc. 4. (1911) 121 — 128. — J. Hruby, Le genre Arum, Apercu systematique avec
considerations speciales sur les relations phylogenetiques des formes, in Bull. Soc. bot.
de Geneve IV. (1942) 443—460, 330 — 374.
J. Betr. Physiologisches (siehe auch F. das Phänomen der Wärmeentwicklung):
Schmidt, Beobachtungen über die Ausscheidung von Flüssigkeit aus der Spitze der
Blätter des Arum colocasia, in Linnaea VI. (4 83 4) 65 — 75. — P. Duchartre, Re-
cherches physiologiques, anatomiques et organogeniques sur la Colocase des anciens,
Golocasia antiquorum, in Ann. sc. nat. 4. ser. XII. (4 859) 232 — 279. — Salvadori,
Osservazioni intorno alcune specie del genere Golocasia, in Atti Accad. Torino XV. (1880)
disp. 3a. — H. Molisch, Das Hervortreten von Wassertropfen aus der Blattspitze von
Colocasia nymphaeifolia, in Ber. Deutsch. Bot. Ges. XXI. (1903) 381 — 390.
K. Betr. Gifte und Nährstoffe (Nutzen): Th. Peckolt, Die kultivierten nutz-
baren und offizinellen Araceen Brasiliens, in Pharm. Rundschau X. (1892) 279 — 283. —
Pedler and Warden, On the nature of the toxic principle of the Aroideae, in Journ.
As. Soc. Bengal. LVII. (1892) 1 06. — Nadeaud, Le Maota de Tahiti, in Journ. de bot. XI.
259 — 260. — A. Hebert et Heim, Recherches sur la presence de CAz H chez quelques
plantes, in Actes Congres de Saint-Etienne, aout 1897. — J. Chauliaguet, A. Hebert
et F. Heim: Sur les principes actifs de quelques Aroidees, in Comptes rendus Acad.
Paris, 14 juin 4 897. — J. Chauliaguet, Recherches medicales sur les genres Arum
et Actaea, These de la faculte de medecine, Paris, avril 4 897. — F. Heim, Nature
Pars generalis. 7
du principe toxique d' Amorpophallus Rivieri Dur., in Recherches et observations faites
au laborat. d'hist. nat. de la faculte de medecine (1897) 9 — 17. — H. Thoms, Über
Taroschnitte von Neu-Guinea, in Tropenpflanzer II. (1898) 246 — 248. — 0. W. Barrett,
I he Guapa, an egregious economic (Dracontium asperum), Plant World VII. (190 4)
225 — 226; The Yautias or Taniers of Porto Rico, in Bull. n. 6 of the Porto Rico •
Agricult. Experim. Stat., Washington, April 1905; Promising root crops for the South. I.
Yautias, Taros and Dasheens, verbunden mit einer Mitteilung von 0. F. Cook, Agri-
cultural history and utility of the cultivated Aroids, in Bull. n. 164 of the Bureau of
Plant Industry, U. S. Department of Agriculture, Washington 1910. — M. Treub,
Nouvelles recherches sur le röle de l'acide cyanhydrique dans les plantes vertes, in
Annales du Jard. bot. de Buitenzorg 2. ser. VI. (XXI. 1907) 80 — 114 et VIII. (XXIII.
1910) 85 — 118. — L. L. Harter, Storage-Boots of economic Aroids, in Journ. Agric.
Bes. Washington VI. (1916) 549—572, Plates LXXXI.— LXXXIII.
L. Zur geographischen Verbreitung: Dierbach, Bemerkungen über das
Vaterland des Acorus calamus, in Flora XI. 2. (182 8) 545 — 552. — R. Goeppert,
Über das Vaterland des Kalmus [Acorus calamas), in Flora XIII. 2. (1830) 473; Über
das Vaterland des Kalmus, in Schles. Provinzialblätter (1836). — H. Trimen, Is
Acorus calamus a native?, in Journ. of botany IX. (1871) 163. — M. Mücke, Über
den Bau und die Entwicklung der Früchte und über die Herkunft von Acorus cala-
mus L., in Bot. Zeit. LXVI. (1908) I. 1—23. — P. Ascherson, Über die ältere Ge-
schichte des Kalmus, in Verh. Bot. Ver. Prov. Brandenburg L. 1908 (1909) S. LXVIII —
LXIX und in Kirchner, Loew u. Schröter, Lebensgesch. Blütenpflz. Mitteleurop. I. 3.
(1908) 5 — 7. — S. Killermann, Die Herkunft des -Kalmus, in Naturwiss. Wochenschr.
XXXIV. (1919) 633. — A. Engler, Die Bedeutung der Araceen für die pflanzengeo-
graphische Gliederung des tropischen und extratropischen Ostasiens, in Sitzungsber. Akad.
d. Wiss. Berlin (1909) 1258 — 1281. — J. Hruby, Le genre Arum, apercu syste-
matique avec considerations speciales sur les relations phylogenetiques des formes, in
Bull. Soc. bot, Geneve 2. ser. IV. n. 8 (1912) 330—371.
Character. — Flores aut reguläres hermaphroditi, perigoniati vel nudi, aut uni-
sexuales 2 — 3-meri, aut simplicissimi, e stamine vel ovario solitario constantes. Fructus
baccatus, raro exsuccus, indehiscens vel irregulariter disrumpens. Seminum integumentum
exterius hypertrophicum succulentum. — Herbae minimae v. majores, suffrutices, frutices,
arbores habitu diversissimo. Flores nunquam solitarii, rarissime (in Arisaemate tantum)
dioeci , plerumque monoeci, in spicas multifloras, raro 2 — 3-floras congesti, semper ebracteati.
Flores reguläres 2 — 3-meri, aut hermaphroditi perigoniati vel nudi, aut unisexuales
monoici, rarius simplicissimi e stamine vel ovario solitario constantes. Sepala, si ad-
sunt, 2 + 2 (2 exteriora lateralia: Lasia, Cyrtosperma, Urospatha, Anthurium) vel
3 + 3 (exteriorum impar saepius inferum, rarius superum) vel 5—7 — 8 — 9 (Dra-
contium), regulariter vel irregulariter imbricata (e gr. in Anthuriis), fornicata (An-
thurium, Lasia, Gyrtosperma), vel obovata squamiformia [Pothoeae, Acoreae), raro in
urceolum elevatum (Spathiphyllum, Anadendron) vel brevissimum [Stylochiton q^)
connata. Stamina plerumque tot quot sepala, iisdem opposita, libera, in floribus nudis
3 + 3 vel 2 + 3, rarissime plura [3 + 3 + x (Typhonodorum)], saepius 2 + 2 (Mon-
stereae, Calleae), aut 3 — 2—1, libera (Dracunculus, Gryptocoryne, Lagenandra, Arisa-
rum etc.) aut in synandrium connata (Colocasieae, Aster ostigmateae, Pistia), rarissime
omnia spadicis masculi inter se connata (Ariopsis). Filamenta raro filiformia (Stylo-
chiton), saepius dilatata, brevia (Monstereae, Lasieae, Pothoeae, Anthurieae), saepissime
brevissima vel subnulla, interdum in floribus masculis in stipitem antherarum peltam
ferentem connata (Aster ostigmateae). Antherae dithecae, thecis ovoideis (Monstereae,
Lasieae, Pothoeae) vel oblongis lineari-oblongisve (Colocasieae, Philodendreae), bilocu-
laribus, oppositis vel juxtapositis (semper in synandriis), rima longitudinali (Pothoeae,
Monstereae, Anthurium) vel verticali (Ambrosinia, Pinellia) vel poro (Aster ostigmateae,
Colocasieae) vel processu tubuliformi (Bucephalandra, Cryptocoryne) aperientibus, pollen
liberum vel in farciminulis conglomeratum (Amorphophalleae, Colocasieae, Asterostigma-
s A. Engler. — Araceae.
teae, Monstereae pr. p.) emittentibus. Pollinis granula sphaeroideo-ellipsoidea vel ob-
longa laevigata. Staminodia plerumque tot, quot stamina florum fertilium, in floribus
femineis pistillum cingentia [Spathicarpa, Dieffenbachia, Asterostigmateae, Zantedeschia);
rarius pauciora [Schismatoglottis), interdum solitaria infra pistillum sita [Homalomena),
in floribus masculis abortivis raro libera [Philodendron) saepius in synandrodia connata
(Galadieae) vel tubercula tantum efformantia [Alocasia), saepissime omnino rudimentaria,
omnium florum inter se connata atque cum axi spadicis superioris appendicem spongiosam,
rugosam vel laevissimam efformantia. Gynaecea florum Q omnium inter se rarissime
connata [Oryptocoryne); «plerumque gynaeceum liberum, sessile, plerumque 2 — 3-, raro
1-, rarius 4 — 5 — 6 — 9-carpidiatum, carpidiis arcte connatis, marginibus non vel paullum
in cavitatem prominentibus vel ad centrum usque productis. Ovarium 2 — 3-, raro 1-,
rarius 4 — 5 — 6 — 9-loculare; placentae nunc parietales, nunc centrales, basales vel api-
cales in angulo centrali, vel in ovario uniloculari basales vel axiles, saepe protuberantes
spongiolosae, haud raro tenues vel obsoletae, pilis tenuibus, simplicibus (quales in canali
stilari atque etiam in dissepimentis observantur) obtecti. Ovula orthotropa [Acoreae,
Areas), refracta (Amorphophalleae pr. p.), ampbitropa [Rhodospatha, Seindapsus) vel
anatropa (Zomicarpa, Hydrosme, Syngonium, Asterostigmateae etc.), integumento ex-
teriore ultra interius saepe producto, interdum circa micropylen fimbriato [Acorus], in
loculis solitaria vel plura placentis parietalibus vel centralibus biseriatim affixa, funiculo
brevi vel longo. Stilus saepius haud distinctus, sed ovario aequicrassus [Monsteroideae
pro maxima parte), raro elongatus filiformis (Amorphophallus) vel conoideus [Dracontium),
plerumque persistens, rarius deciduus [Amorphophallus, Monsteroideae), raro incrassato-
dilatatus cum vicinis cohaerens [Xanthosoma). Stigma varium, integerrimum minutum,
capitatum, hemisphaericum, gibbosum, lobatum [Amorphophallics), asterisciforme Astero-
stigma). Pistillodia vel organa neutra inflorescentiae femineae fertili superposita (Ty-
phonium, Plesmonium) varia, conoidea vel ovoidea vel globosa in subulam exeuntia.
Fructus rarissime in syncarpium arcte connati [Cryptocoryne), saepissime liberi vel
rhachi plus minusve incrassatae immersi, baccati, saepissime carnosi, raro exsucci
[Oryptocoryne, Ambrosinia, Pistia), indehiscentes vel demum irregulariter disrumpentes,
uni- vel pluriloculares, loculamentis saepe pulpa acri vel dulcissima impletis [Monstera),
mono- vel oligo- vel polyspermi, caduci [Galadium), decidui vel epicarpio operculi
ad instar abjecto axifixi [Monstera, Baphidophora, Seindapsus), perigoniatorum tepala
emareida , vel immutata excedentes [Pothoeae) vel tepalis auetis obvallati. Semina
orthotropa vel amphitropa vel anatropa, ereeta vel horizontalia vel pendula, sessilia vel
funiculo brevi longove insidentia, mucilagini rarissime evanescenü immersa, rotundata,
ellipsoidea, reniformia vel plus minusve elongata, reeta vel curvata, germinationis facul-
tate mox peritura; integumentum exterius sueculentum, interdum apice fimbriatum
{Acorus), mox exsiccatum, interdum arcte adhaerens; integumentum interius (testa
autorum) crassum vel tenue, laevigatum, scrobiculatum, verrueosum vel costato-striatum ;
raphe depressa vel prominula, brevis vel elongata. Albumen crassum carnosum vel
parcum vel nullum. Embryo axilis brevis, apicalis [Pistia, Alocasieae) vel elongatus,
seminis longitudinem aequans [Acorus), rectus [Arum, Colocasia, Galadium etc.) vel
hippoerepicus {Rkodospatha) ; cotyledon attenuatus vel dilatatus.
Plantae in regionibus temperatis paucae, in regionibus subtropicis numerosiores,
inter tropicos numerosissimae, saepe suecum lacteum in variis organis gerentes, inter-
dum resiniferae, passim cellulis spiculiformibus H vel H-formibus, in cavernas inter-
cellulares increscentibus instruetae [Monsteroideae). Herbae tuberosae vel rhizomate
instruetae, rarissime natantes caudice stolonifero [Pistioideae), saepe suffrutices vel
frutices, scandentes, saepe adradicantes interdum arborescentes umbracula foliorum
terminatae, plerumque laeves, rarius aculeatae vel verrueosae (Lasieae, Amorphophalleae
pr. p.), rarissime pilosae (species quaedam generum Alocasia, Homalomena, Philo-
dendron, Pistia). Radices adventitiae ad vel infra foliorum basin [Monstera, Baphido-
phora), ad eorum medianam atque juxta illam [Syngonium, Anthurium, Philodendron)
prorumpentes, adnascentes vel dependentes, intra substratum ramosae, interdum diu
Pars generalis. 9
persistentes et valde lignosae (Phüodendron Selloum, bipinnatifidum etc., Monstera
delioiosa) ; radices terrestres circa turionem permultae, aequicrassae provenientes, vel
una alterave fortior. Caudex rarius ubique ramosus (Pothoeae), plerumque sympodialis
atque turionem sympodium propagantem ex penultimi, rarius ultimi folii vel cataphylli
axilla (Symplooarpeae, Acoreae) proferens; sympodium raro natans (Pistia), saepe hypo-
gaeum tuberiforme, ad primae inflorescentiae apparitionem usque lente auctum imprimis
incrassatum, deinde annua innovatione descendenter vel horizontaliter prolongatum
annuaque destructione vel absorptione partis priorum annorum semper fere conforme,
cataphyllis multis vel paucis inflorescentiam vel folia atque inflorescentiam obtegentibus
instructum, ex axillis foliorum atque cataphyllorum recentium vel interiorum gemmas,
tandem in tubercula secedentes vel sobolis novas propagines late dispergens (Qona-
tanthus, Remusatia), rarius sympodium sub aqua repens (Calla), haud raro epigaeum
prorepens (Anthuria quaedam), adscendens (Lasia), scandens internodiis elongatis (An-
thurium, Phüodendron, Culcasia, Monstera, Raphidophora etc.), rarius arborescens
internodiis abbreviatis (Philodendra quaedam, Montrichardia, Xanthosomatis specieis).
Gemmae in axillis foliorum plerumque solitariae, rarius plures (Xanthosomatis spec),
raro tuberiformes in foliorum petiolo nascentes (Pinellia, Amorphophalli spec), sym-
podii rami plerumque cataphyllo bicarinato, raro folio frondoso incipientes (Acorus).
Folia saepe antidroma, divergentia y 2 , saepius homodroma divergentia y 2 — % — 3 /7 — Vs-
Vagina saepissime in petiolum sensim transiens, rarius ultra ejus basin forma ligulae
vel stipulae producta (Phüodendron, Calla, Pistia), basi amplexicaulis marginibus sese
obtegentibus. Petiolus teres, semiteres, canaliculatus, apice cum costa continuus vel
geniculo tumido instructus, rarius infra medium tumido-incrassatus atque serius hoc
loco dejectus (Zamioculcas), saepe maculatus. Lamina varia: nunc simplicissima, linearis
vel lanceolata, saepius ambitu ovata vel oblonga vel reniformis vel rotundata, haud
raro sagittato- vel hastato-triloba, nunc pedatifida vel pedatipartita, partitionibus inter-
dum iterum lobatis vel partitis; nervatura varia, nervi laterales subparalleli (Phüoden-
droideae) vel inter se divergentes, plus minusve reticulati (Pothoideae, Lasioideae,
Caladieae, Aroideae), in marginem exeuntes vel saepe nervo collectivo (pseudoneuro
apud cl. Schott) intramarginali conjunctae. Pedunculus raro axillaris, basi cataphyllis
paucis instructus (Pothos, Pothoidium), plerumque terminalis, rarissime hypogaeus (Stylo-
chiton), brevissimus (Pistia, Cryptocoryne), brevis vel elongatus modo petioli maculatus
vel concolor, laevis vel verrucosus vel aculeolatus. Spathae pars petiolaris cum pedun-
culo concreta, rarissime ex toto soluta, pedunculum tubulose claudens (Orontium);
pars libera aut viridis, foliacea (Spathiphyllum, Acorus) vel cataphyllacea (Anthurii
spec), aut saepius varie colorata, explanata aut in tubum atque limbum distincta; tubus
pervius vel phragmate horizontali (Pinellia) vel verticali (Ambrosinia) semiclausus, con-
natus (Biarum, Sauromatum, Stylochiton) vel saepissime convolutus, plerumque epigaeus,
raro hypogaeus (Stylochiton) vel subaquaticus (Cryptocoryne, Pistia); limbus tubulosus,
contortus (Lasia, Cyrtosperma), concavatus, cymbiformis, fornicatus (Arisaenia) valde
elongatus, in filum angustatus (Arisaema, Arisarum proboscideum) vel valde abbreviatus
(Pothos, Pothoidium)', spatha aut tota vel limbo tantum marcescens, aut tota vel tubo
tantum persistens, aut tota decidua. Spadix spatha lata vel tubo tantum obvolutus vel
juventute tantum inclusus, serius omnino liber, 2 — pauciflorus (Pistioideae) saepissime
multiflorus, pedunculo ultra spathae basin elevato saepe stipitatus aut sessilis, liber aut
spathae inferiore parte (Phüodendron, Dieffenbachia, Asterostigma) vel tota longitudine
adnatus (Spathicarpa), ebracteatus, aut monoclinus et densiflorus, rarissime remotiflorus
(Pothos remotiflorus et affines), aut diclinus monoicus et in partem femineam et mas-
culam distinctus, inflorescentia feminea raro uniflora (Pistioideae), plerumque densi- et
multiflora, omnino fertili vel pro parte (plerumque superiore) sterili, masculae contigua
vel ab ea interstitio nudo vel floribus paucis abortivis obsesso separata, inflorescentia
mascula densi- vel laxiflora, omnino fertili vel pro parte (plerumque inferiore atque
superiore) sterili, saepe appendice gradatim in flores masculos steriles transeunte ve
abrupte separata instructa; rarissime spadix diclinus dioicus (Arisaematis spec).
10 A. Engler. — Araceae.
Vegetationsorgane und anatomisches Verhalten. Die Araceen, deren Organisation
in den den einzelnen Unterfamilien gewidmeten Heften dieses Werkes ausführlich be-
handelt ist, sind eine im wesentlichen tropische und subtropische Familie, von der nur
sehr wenige Gattungen der gemäßigten Zone eigentümlich sind. Da keine Eigenschaft
der Pflanzen sich so wenig ändert, wie das Wärmebedürfnis ihres Protoplasmas, so
sehen wir auch die meisten tropischen Araceen in den unteren Regionen verbleiben und
nur wenige in den oberen Gebirgsregenwäldern auftreten. Die weitestgehende Ver-
schiedenheit hinsichtlich der Anforderungen an Wärme zeigen die mehr als 100 Arten
von Arisaema, die fast 500 Arten von Anthurium. Ein Blick auf die zahlreichen Ab-
bildungen der verschiedenen Unterfamilien der Araceen ergibt, daß schon allein bei den
tropischen Araceen eine große Mannigfaltigkeit der Sproßverhältnisse existiert.
Die Keimung zeigt verhältnismäßig geringe Verschiedenheiten; bei den allermeisten
Araceen ist das erste Blatt des Knöspchens ein Niederblatt, aber bei Arisaema, Ari-
sarum, Sauromatum, Dracunculus ist es ein Laubblatt und bei Colocasia, Xantho-
soma, Caladium, Philodendron ist sogar schon der Cotyledon laubblattartig.
Weiteres siehe unten bei Frucht und Samen.
Der Stamm der Araceen ist äußerlich sehr verschieden, aber bei genauerer Unter-
suchung zeigt sich, daß die äußerlich sb ungleichartigen ober- und unterirdischen Stämme,
die Rhizome und Knollen mit wenigen Ausnahmen in gleicher Weise Zustandekommen
und daß die Stammgebilde der meisten Araceen Sympodien sind oder in Sympodien
ausgehen.
Bevor ich das Zustandekommen der Sproßverbände bespreche, möchte ich noch
einiges über die Stellung der Blätter bei den Araceen bemerken: Die Blätter der Araceen
stehen bei der kleineren Zahl der Gattungen zweizeilig, bei der großen Mehrzahl spiralig.
In den meisten Fällen sind die zweizeiligen Blätter antidrom; namentlich tritt dies bei
einigen mit kriechendem Rhizom, wie Acorus, Gymnostachys und Calla oder mit
lianenartig wachsendem Stamm, wie Raphidophora, Monstera, Scindapsus, Gattungen,
die auch systematisch verwandt sind, hervor. Bei Calla und den letztgenannten Gat-
tungen sind nicht bloß- die aufeinander folgenden Blätter antidrom, sondern auch die
Ligularbildung der Scheide (Sparganom der älteren Morphologen, wie Alex. Braun) und
die Spreite unter sich antidrom. An horizontal wachsenden Achsen befindet sich immer
die Hebungsseite der Scheide unten. Es gibt aber auch Araceen, wie Orontium, deren
Blätter anfangs um y 2 divergieren und homodrom sind. Bei den meisten Araceen mit
spiraliger Blattstellung beträgt die Divergenz 2 / 5 , seltener 3 / 8 oder 3 / 7 ; in manchen
Fällen ist sie auch nicht genau zu bestimmen, da einerseits an den umfassenden Blatt-
scheiden die Mediane nicht genügend gekennzeichnet ist und auch die Knospen nicht
immer vor der Mediane stehen. An Sprossen, deren obere Blätter genau um 2 / 5 diver-
gieren, beträgt oft die Divergenz der unteren Blätter y 2 °^ er ^ as t */j« Während die
oberen Blätter vollkommen homodrom sind, kommt es bisweilen vor, daß zwischen
den beiden ersten Blättern Antidromie stattfindet, so namentlich bei Anthurium; sehr
häufig aber findet Antidromie statt zwischen dem Tragblatt des Fortsetzungssprosses
und dem ihm gegenüberstehenden Grundblatt desselben. Das zweite und erste Nieder-
blatt eines Sprosses divergieren oft auch um viel weniger als y 2 , so bei Anthurium
um ungefähr i / i \ bei Calla divergieren die beiden ersten Blätter eines Sprosses um i / i ,
d. h. Blatt 2 (Laubblatt) steht über Blatt i (Niederblatt).
Die Grundblätter oder Vorblätter der Fortsetzungssprosse und der Vermehrungs-
sprosse sind in den meisten Fällen kielige Niederblätter; nur bei Acorus, Gymnostachys
und Orontium ist das erste Blatt des Fortsetzungssprosses ein Laubblatt, welches bei
Acorus und Gymnostachys zweikielig, bei Orontium am Rücken abgerundet ist.
Das Blatt eines blühenden Zweiges, welches dem Kolben vorangeht und denselben
umhüllt, heißt das Hüllblatt; in der Regel folgt ihm an demselben Zweige kein anderes
Hochblatt, nur bei Orontium finden sich bisweilen Brakteen. Das Hüllblatt ist in den
meisten Fällen von den. vorangehenden Laubblättern oder Niederblättern äußerlich ver-
schieden und oft gefärbt, von den Laubblättern äußerlich nicht verschieden ist es bei
Pars generalis. 11
Orontium, wiewohl es auch da anfangs die Funktion hat, den Kolben zu umhüllen.
Meistens ist das Internodium zwischen Hüllblatt und dem vorangehenden Blatt von er-
heblicher Länge, doch kann es auch ganz kurz sein, auch das Internodium zwischen
dem Hüllblatt und der zu ergänzenden ersten Braktee ist von sehr verschiedener Länge.
Ausnahmsweise kommt es vor, daß 1 oder 2 dem Hüllblatt vorangehende Blätter äußer-
lich dem Hüllblatt gleichen, so bei Zantedeschia aethiopiea und Caladium bicolor, wo-
bei keine Änderung in der Blattstellung stattfindet. Wenn man das Hüllblatt in der
oben angedeuteten Weise auffaßt, so fehlt ein solches nur bei den letzten axillären
Blütenzweigen von Pothoidium, deren Kolben in der Jugend von den Laubblättern des
Hauptzweiges umhüllt werden.
Sproßverbände. Zur Bildung von Sympodien kommt es nie bei den Gattungen
Pothos, Pothoidiwn, Heteropsis; hier haben wir mehr oder weniger reich verzweigte,
strauchige Monopodien. Bei den übrigen Gattungen hingegen ist die Verzweigung so
lange monopodial, bis es zur Bildung eines Blütenstandes kommt; dann aber entwickeln
sich Sympodien, Verbände von Sprossen, welche selbst in verschiedenen Unterfamilien
untereinander eine oft sehr weitgehende Übereinstimmung in der Zahl, Anordnung und
Beschaffenheit der Blätter zeigen. In fast allen Fällen beginnen die Vermehrungssprosse
und die Fortsetzungssprosse der Sympodien mit einem Niederblatt, nur bei Acorus,
Qymnostaehys und Orontium ist auch das erste Blatt ein Laubblatt. Zwischen dem
meist niederblattartigen Vorblatt und dem Hüllblatt des Kolbens, der Spatha, stehen
entweder Niederblätter oder Laubblätter, oder Niederblätter und Laubblätter, je nach
den Ruhestadien, welche die mit der Infloreszenz abschließenden Sprosse durchmachen.
Meist ist das Internodium zwischen Hüllblatt und dem vorangehenden Blatt durch nach-
trägliches interkalares Wachstum von erheblicher Länge (Anthurium, Spathiphyllum,
manche Amorphophallus, Draeunculus)', wenn ausnahmsweise 2 oder 3 Hüllblätter
[Calla palustris L.) auftreten, so stehen dieselben dicht beieinander.
Ein bei sehr vielen Araceen vorkommendes Verhalten ist das, daß der erste
Hauptsproß zahlreiche Blätter entwickelt, bis er mit einem Blütenstand abschließt; ist
der Stamm oberirdisch, dann sind dies alles Laubblätter, mit Ausnahme der Vorblätter
der Seitensprosse; ist der Stamm unterirdisch und die Vegetationsdauer in der Heimat
der Pflanze eine beschränkte (in den Gewächshäusern nach dem Blühen der Pflanzen
durch Entnahme der Knollen aus der Erde und Aufbewahrung im dunklen Raum her-
beigeführt), dann treten an dem Sprosse, bis er einmal zur Blüte kommt, abwechselnd
Laubblätter und Niederblätter auf; je größer die Blattspreiten sind, desto geringer ist
die Zahl der in einem Jahr auftretenden Laubblätter; so werden namentlich von den
großen, schirmförmigen vielfach verzweigten Laubblättern der knolligen Lasioideae
(Dracontium, Amorphophallus) gewöhnlich nur eines (IV. 23C, Fig. 34, S. 76), von
den ähnlichen Laubblättern der Anchomanes \ — 2 entwickelt, während mit dem nach
der Ruheperiode auftretenden Blütenstande dieser Knollengewächse mehrere Niederblätter
ihre Spitzen über die Erde hervortreten lassen.
Da bei den Knollen bildenden Araceen die Vegetationsperiode, während welcher
die von den Blättern oder dem einzigen Blatt der Pflanze produzierte Stärke in den
knolligen Reservestoffbehälter wandert, von der langen Ruheperiode, in welcher die
Knolle ihr Gewicht nicht ändert, und diese wieder von der kurzen Periode, in welcher
sich der Blütenstand entwickelt, ziemlich scharf voneinander geschieden sind, so ist es
bei diesen Pflanzen nicht schwierig, die Arbeitsleistung für eine bestimmte Zeit festzu-
stellen. Beccari macht über die Entwicklungsdauer der von ihm entdeckten größten
knolligen Aracee, des berühmten Amorphophallus titanum, in Bull. Soc. Tose, di Orti-
cultura 1889 folgende Angaben: Im September 1878 wurden einige Samen der Pflanze
in den Gewächshäusern des Marchese Corsi bei Florenz ausgesät und 1879 eine kleine
Knolle dieser Aussaat nach Kew gesendet. Hier hat die Pflanze alljährlich ein immer
größeres Laubblatt entwickelt, aus dem die durch seine Assimilation erzeugte Stärke
der Knolle zuwanderte, welche alljährlich 4 Monate ruhte. Ende März 1889 wog die
Knolle 21 kg und hatte einen Durchmesser 40 X 30 cm. Ende Mai zeigte sich der erste
12 A. Engler. — Araceae.
Blütenstand und nahm täglich etwa l^fa cm an Länge zu, bis er schließlich 2 m hoch
war, wovon auf den an der dicksten Stelle 2,5 dm messenden Kolben allein 1,5 cm
kamen.
In anderer Richtung wertvoll sind die Beobachtungen Lindemuth's an dem be-
kannten, aber geringere Dimensionen erreichenden Amorphophallus Rivieri (Gartenflora
LH, 4 903). Es wurden 3 Knollen kontrolliert:
Nr. 1 wog am 4 0. Febr. 1902 0,940 kg, am 13. Okt. 1902 nach der Arbeit eines
Laubblattes 2,550 kg, dazu ein ansitzendes Knöllchen 40 g, am 25. Jan. 1903
blühend 2,230 kg.
Nr. 2 wog am 10. Febr. 1902 0,770 kg, am 13. Okt. 1902 nach der Arbeit eines
Laubblattes 1,610 kg, dazu 4 ansitzende Knöllchen 35 g, am 25.- Jan. 1903
blühend 1,330 kg.
Nr. 3 wog am 10. Febr. 1902 1,500 kg, am 13. Okt. 1902 nach der Arbeit eines
Laubblattes 1,500 kg, dazu 4 ansitzende Knöllchen 30 g, am 25. Jan. blühend
1,400 kg.
Diese Zahlen erweisen einmal die gewaltige Arbeitsleistung eines Blattes während
der Vegetationsperiode, dann aber auch die starke Schwächung der Knollen durch
die die Entwicklung eines Blütenstandes begleitende Wanderung der Stärke nach dem
Blütenstand und die sich daran anschließende Veratmung der Stärke bei der Erwärmung
der Appendix.
Wenn eine Aracee einmal zum Blühen erstarkt ist, dann pflegen die Fortsetzungs-
sprosse häufig nur wenige Laubblätter zwischen den Niederblättern und der Spatha des
Sprosses zu entwickeln. Bei Anthurium, Philodendron, einzelnen Cryptocoryne, Pistia
u. a. wird an diesen bald zur Blüte gelangenden Fortsetzungssprossen in der Regel
nur ein einziges Laublatt erzeugt. In Regionen mit fast andauernder Vegetationsdauer
sind solche Pflanzen auch fast immer in Blüte.
Bei den meisten Araceen erfolgt die Anlage der Knospen in der Medianebene des
Blattes am Grunde desselben, wenn auch später durch ungleichseitiges Wachstum der
Blätter Störungen eintreten; sehr auffallend ist aber die Stellung der Knospen seitlich
von den Laubblättern bei Pistia. Bisweilen rücken die Knospen am folgenden Inter-
nodium hinauf, so besonders bei Anthurium scandens (IV. 23 B, Fig. 4, S. 6), in ge-
ringerem Grade auch bei anderen Arten von Anthurium und bei Philodendron. Häufig
durchbrechen die Axillarknospen schon früh ihre Tragblätter; es treten dann die aus
ihnen sich entwickelnden Sprosse auf der Rückseite der Tragblätter auf, so bei vielen
Pothos, Golocasia und einzelnen Anthurium. Außer den normalen Knospen finden
sich auch bisweilen akzessorische Knospen, dieselben treten kollateral in größerer Zahl
auf bei Arten von Xanthosoma, Colocasia, Dracontium (IV. 23 C, Fig. 16, S. 43).
Regulär findet sich eine Beiknospe am Tragblatt jedes Fortsetzungssprosses bei
Anthurium und Philodendron] dieselben sind als Reserveknospen anzusehen, welche,
im Fall sie mit der Mutterpflanze in Verbindung bleiben, nach Unterdrückung des Fort-
setzungssprosses sich entwickeln. Bezeichnet man das der Spatha vorangehende Blatt
mit n, so wird man finden, daß bei der großen Mehrzahl der Araceen der Fortsetzungs-
sproß in der Achsel des Blattes (n — 1) entsteht, nur bei Acorus, Gymnostachys, Oron-
tium, Lysichitum, Symplocarpus, ausnahmsweise auch bei Calla in der Achsel des
Blattes n. Diese an der Grenze des Areals der Familie vorkommenden Gattungen ge-
hören verschiedenen Unterfamilien an. Acorus und die australische Gattung Gymno-
staehys bilden die Tribus der Acoreae, welche den Pothoideae zugerechnet wird. Bei
Gymnostaehys anceps sehen wir in den Infloreszenzen in der Achsel der persistierenden
Spatha selbst einen neuen Blütenstand mit Tragblatt und Spatha entstehen und dies
auch noch mehrfach sich wiederholen, da die auf diese Weise entstehenden Sicheln
perennieren (Vgl. IV. 23 B, Fig. 6, S. 7). Daß in Blütenstandsympodien die aufeinander
folgenden Sprosse in der Achsel der Blätter n entstehen, kommt dagegen mehrfach vor,
z. B. bei Culcasia, Philodendron und Pistia. Die 4 Gattungen Oronüum, Lysichitum,
Symplocarpus und Calla bilden die Unterfamilie der Calloideae. Symplocarpus durch-
Pars generalis. lg
bricht mit seinen eigenartigen dunkelpurpurroten Blütenständen schon im März den
Schnee und entwickelt seine Laubblätter erst im späteren Frühjahr und im Sommer,
während die 3 anderen Gattungen im Hochsommer Blätter und Infloreszenzen produzieren;
um so mehr fällt für ihre verwandtschaftliche Zusammengehörigkeit die Entstehung des
Fortsetzungssprosses in der Achsel des Blattes n ins Gewicht.
Noch ist darauf aufmerksam zu machen, daß in manchen Fällen der sympodiale
Aufbau der Araceen-Stämmchen sich versteckt, so bei manchen kletternden Philoden-
dron, bei welchen die Anlage des Blütenstandes bisweilen frühzeitig verkümmert und
von den Fortsetzungssprossen der Sympodien nur die Blätter zur Entwicklung gelangen
(IV. 23 Da, Fig. 5/, S. 6).
In den tropischen Regenwäldern sind zunächst am verbreitetsten Araceen, welche
als Epiphyten mit ageotropischen, horizontal ausspreizenden Wurzeln der Stütze an-
haftend an Bäumen emporklettern, zugleich aber auch mehr oder weniger reichlich ab-
stehende und hängende Seitenzweige entwickeln. Es sind dies die monopodialen Pothos,
Pothoidium und Heteropsis, von denen mehrere Pothos Heterophyllie der kletternden,
haftenden, nicht blühenden und der abstehenden blühenden Zweige aufweisen. Viel
zahlreicher sind Klettersprosse von \ — \0 und mehr Meter Länge, welche als Mono-
podien beginnen, nach dem Blühen in Sympodien übergehen und dann wieder sympodial
wachsen: die Pothoideen Anadendron, Epipremnopsis, Anthurium, die Monsteroideen
Baphidophora, Afroraphidophora, Epipremnum, Scindapsus, Monstera, die Lasioideen
Rhektophyllum, die Philodendroidee Philodendron, die Colocasioideen Caladiopsis, Por-
phyrospatha, Syngonium.
Innerhalb der artenreichen Gattungen Anthurium und Philodendron finden wir
aber auch freistehende Regenwaldpflanzen mit aufrechtem sympodialen Stamm mit
kurzen Internodien, bisweilen nach Absterben der unteren Blätter mit den abstehenden
Blättern der letzten Sproßglieder an einen Schopf bäum erinnernd (IV. 23 Da, Fig. 6,
S. 9). Zu solchen Schopf bäumchen entwickeln sich auch einzelne Xanthosoma (IV. 23E,
Fig. 9, S. 46) und Alocasia (IV. 23E, Fig. 15, S. 85). Derartige Schopfbäumchen
finden sich mehr in Lichtungen weniger feuchter Wälder. Andere Araceen bilden ein-
fache oder auch etwas verzweigte aufrechte, reicher beblätterte, bis 5 cm dicke und
bis \ m hohe Stämmchen, welche oft gesellig im schattigen Unterwuchs der Regen-
wälder, in Waldsümpfen oder auch an Waldrändern auftreten. Derartigen Wuchs
zeigen die Monsteroideen : Rhodospatha, Steno spermatium, Spathiphyllum, Holochlamys,
die Lasioidee Montrichardia, mehrere Gattungen der Philodendroideen : Homalomena,
Schismatoglottis, Aglaonema, Dieffenbachia, die Colocasioideen: Steudnera, Colocasia
indica, einzelne Alocasia und Schizocasia. Einzelne der genannten Gattungen besitzen
aber auch verkürzte Stämmchen oder Rhizome. Ebenfalls im Unterwuchs der Regen-
wälder, manchmal auch an Bachufern, an Sumpfrändern finden sich Araceen mit hori-
zontalen einfachen oder verzweigten, unterirdischen oder an der Erdoberfläche kriechen-
den, manchmal auch feuchten Steinen sich anschmiegenden Rhizomen, welche, je mehr
sie über die Erde treten oder im Wasser sich befinden, grün sind und auch noch selbst
assimilieren. Zunächst gehören hierher die Pothoidee Acorus, die Calloideen: Calla
und Lysichitum, die Lasioideen: Cyrtosperma z. T., Lasia, Urospatha, Podolasia, Dra-
contioides mit aerenchymreichen Rhizom, Anchomanes, Nephthytis, die Philodendroideen :
Amauriella und die Sumpfpflanze Aglaodorum, Anicbias, von Aroideen einzelne Stylo-
chiton, Gallopsis, Zomicarpa, Ulearum, Lagenandra und Gryptocoryne.
Von diesen an der Erdoberfläche hinkriechenden oder unter Wasser wachsenden
Rhizomen ist nur ein kleiner Schritt zu den ganz unterirdischen, sich mehr oder wenig
knollig verdickenden Rhizomen, welche wir bei den Pothoideen Zamioculcas und Oona-
topus, bei vielen Lasioideen, insbesondere den Amorphophalleen, den Philodendroideen
Zantedeschia, Typhonodorum und Peltandra, vielen Colocasioideen und den meisten Aroi-
deen als ausgeprägte ruhende Reservespeicher für eine kurzlebige Sproßgeneration finden.
So sehen wir also mehrere verschiedene Lebensformen in den von mir unter-
schiedenen Unterfamilien auftreten und es könnte die Frage entstehen, ob dieser Um-
14 A.. Engler. — Araceae.
stand nicht vielleicht gegen die Natürlichkeit der Einteilung spricht. Da auf diese Frage
noch weiterhin eingegangen wird, so sei jetzt nur darauf hingewiesen, daß aus dem
angegebenen Zusammenhang der verschiedenen Lebensformen leicht der Schluß zu ziehen
ist, daß sie in verschiedenen durch gewisse anatomische Eigenschaften mehr oder
weniger voneinander abweichenden Verwandtschaftskreisen entstehen konnten. Sehen
wir doch auch mehrere der bei den Araceen vorkommenden Lebensformen neben noch
anderen in der Familie der Liliaceen sich entwickeln.
Einzelne Araceen zeichnen sich durch Adventivknollen aus, welche auf Blättern
auftreten, so bei Pinellia ternata am Blattstiel und bei Amorphophallus bulbifer an
den Stellen der Spreite, wo ihre Abschnitte sich sondern. Aus diesen Endlichen können,
wenn die sie tragenden Blätter absterben und sie dadurch in den Boden gelangen,
Knospen hervorgehen, welche zu jungen Pflanzen auswachsen. Auch an Wurzel-
spitzen eines Anthurium sind von Göbel (siehe oben) Adventivknospen beobachtet
worden. Auch an den auf den Boden gefallenen Fiederblättchen von Zamioculcas und
Gonatopus können, nachdem an der Basis des Fiederblättchens eine knollige Anschwellung
entstanden ist, aus dieser Adventivknospen hervorgehen. Ferner kommt bei den Colo-
casioideen Remusatia und Gonatanthus ungeschlechtliche Fortpflanzung durch an un-
gewöhnlicher Stelle entstehende und sich loslösende Knospen zustande. An den Knollen
dieser Gattungen werden aufrechte {Remusatia) oder niederliegende (Gonatanthus), mit
Niederblättern besetzte und reich verzweigte Sprosse erzeugt, welche zahlreiche kleine
Knöspchen tragen, die sich loslösen und zu neuen Pflanzen heranwachsen können (IV.
23E, Fig. 4).
Nachdem wir gesehen haben, welche Lebensformen bei den Araceen auftreten,
wollen wir kurz das anatomische Verhalten derselben überblicken.
Vergleicht man Stengel und Blattstiele oder auch Blattrippen verschiedener Araceen
von gleicher Lebensform nach ihrem anatomischen Verhalten, so wird man nicht selten
auf große Verschiedenheiten stoßen; dieselben sind erheblich hinsichtlich der Verteilung
der mechanischen Elemente. Da man jedoch bei der Bewertung derselben oft Gefahr
läuft, Anpassungserscheinungen mit in den Bereich der erblichen Eigenschaften zu ziehen,
so lasse ich diese ganz außer unserer Betrachtung liegen und berücksichtige nur die-
jenigen Verschiedenheiten, welche im Grundgewebe oder im Leptom der Stränge auf-
treten, Verschiedenheiten, welche sich auch schon in den Jugendstadien der Pflanzen
geltendmachen. Wir können bei den Araceen 3 Stufen des anatomischen Baues unter-
scheiden, welche von der Lebensform unabhängig sind.
I. Stufe. Das Grundgewebe besitzt entweder keine gerbstoffhaltigen schlauch-
förmigen Zellen oder, wenn solche vorhanden sind, so sind sie unregelmäßig zerstreut
und stehen in keiner Beziehung zu den Leitbündeln. Spikularzellen (Interzellularhaare)
sowie Milchsaftgefäße fehlen. Pothos, Gulcasia, Heteropsis, Anadendron, Epipremnopsis,
Anthurium, Acorus, Gymnostachys, Zamioculcas, Gonatopus, Pistia.
IL Stufe. Das Grundgewebe besitzt entweder keine gerbstofführenden Zellen oder,
wenn solche (z. B. reichlich bei Rhodospatha heliconiifolia) vorhanden sind, sind sie
unregelmäßig zerstreut und stehen in keiner Beziehung zu den Leitbündeln. Milchsaft-
gefäße fehlen, dagegen ist das Grundgewebe reichlich mit langen -\ förmigen oder zwei-
schenkeligen H förmigen Spikularzellen (Interzellularhaaren) durchsetzt, welche die anderen
Grundgewebezellen um ein Vielfaches überragen und in die Interzellularräume hinein-
wachsen. So bei: Spathiphyllum, Holochlamys, Rhodospatha, Stenospermation, Mon-
stern, Scindapsus, Epipremnum, Raphidophora, Afroraphidophora. (Über Entstehung
der Spikularzellen vergl. IV. 23B, Fig. \, S. 5).
HL Stufe. Das Grundgewebe besitzt entweder keine gerbstoffhaltigen Zellen oder
unregelmäßig zerstreute, niemals Spikularzellen. Außerdem aber finden sich an der
Grenze des Leptoms oder in demselben Milchsaftschläuche, von denen einzelne eine be-
stimmte Stellung einnehmen.
a) Die Milchsaftschläuche bilden gerade Reihen. — Alle übrigen bekannten Araceen
außer den unter b) genannten.
Pars generalis. 15
b) Die Milchsaftschläuche bilden seitliche Auszweigungen und anastomosieren. —
Steudnera ?, Remusatia ?, Oonatanthus ?, Oaladium, Xanthosoma, Colocasia, Alo-
casia, Schixocasia, Syngonium.
Bis zu einem gewissen Grade finden sich die erwähnten histologischen Eigentüm-
lichkeiten auch in den Blattspreiten und in den Wurzeln der angeführten Gattungen,
so die Spikularzellen in den stärkeren Tauwurzeln einzelner Monstera, Raphidophora,
Scindapsus, die Milchsaftschläuche in fast allen Arten der Stufe III.
Da die drei hier angegebenen Hauptverschiedenheiten des Gewebes der Araceen
schon bei jungen Pflanzen wahrgenommen werden, so müssen alle Pflanzen, welche
auf der II. Stufe stehen, unter sich enger phylogenetisch verwandt sein als mit einer
der III. Stufe, und ebenso diejenigen der III. Stufe unter sich enger verwandt sein als
mit einer der II. Stufe. Es ist aber ferner ersichtlich, daß nur aus der I. Stufe die
beiden anderen, jede für sich, hergeleitet werden können, so daß also die II. Stufe und
die III. Stufe zu der I. in nahezu gleichem Verhältnis stehen.
Neben diesen in erster Linie systematisch wertvollen anatomischen Merk-
malen sind noch einige andere anatomische Eigentümlichkeiten beobachtet worden,
welche nur einzelnen Verwandtschaftskreisen zukommen; es sind dies Harzgänge und
Gruppen von verschleimten Zellen.
Harzgänge, eingeschlossen von 2 — 3 Schichten kleiner, länglicher Zellen, finden
sich bei der Gattung Philodendron, und zwar ebenso im Stamm als in den Infloreszenz-
stielen, den Blättern und den Luftwurzeln (Engl, in Fl. Bras. t. IV, fig. 15, 18 res.) ;
in den Wurzeln einiger Arten von Philodendron, namentlich P. bipinnatifidum und
P. Selloum, sind die 2 — 3 Schichten dünnwandiger, den Harzgang umschließender Zellen
von dickwandigem Bast umgeben (Engl. 1. c. t. V, fig. 27, 2 8). Die mit Philodendron
verwandten Gattungen Homalomena (einschl. Chamaecladon) und Schismatoglottis be-
sitzen nicht lange, röhrenförmige Harzgänge, wie Philodendron, sondern nur elliptische
Hohlräume, die aber ebenso wie die röhrigen Harzgänge von radial angeordneten, dünn-
wandigen Zellen umgeben sind. Zuerst beobachtet wurden diese Harzgänge von Trecul
(Becherches sur les vaisseaux laticiferts, in Adansonia VII, p. 204); die Beobachtung des
letzteren, daß (die in Südamerika vorkommende) Homalomena Wendlandii von den an-
deren Arten (der alten Welt) durch Fehlen der erwähnten Harzgänge abweiche, kann ich
bestätigen.
Gruppen von verschleimten Zellen, welche von van Tieghem für Gummi-
gänge erklärt wurden, finden sich in den Bhizomen und Stämmen verschiedener Araceae,
so in den Bhizomen und Stämmen der Colocasioideae (von mir beobachtet bei Colo-
easia antiquorum, Alocasia macrorrhixa, Steudnera, in den Stolonen von Remusatia)
und in den Stengeln und Stämmen einiger Monsteroideae ; namentlich aber bei Monstera
pertusa, M. deliciosa, Raphidophora pertusa und decursiva.
In den Wurzeln der Araceen ist die innere, den Fibrovasalzylinder umschließende
Endoderm is mehr oder weniger deutlich. Außerdem aber wird mehrfach eine äußere
Endodermis bei Luftwurzeln angetroffen, außerhalb derselben ein mehr oder weniger
entwickeltes Velamen, welches bei einigen epiphytischen Arten von Anthurium aus der
Sektion Pachyneurium gleiche Beschaffenheit zeigt wie das Velamen epiphytischer
Orchidaceen (vergl. hierüber auch F. W. Schimper, Bau und Lebensweise der Epi-
phyten Westindiens, und namentlich Lierau, Über die Wurzeln der Araceen in Bot.
Jahrb. IX. [<887]).
Zu den anatomischen Verschiedenheiten, welche mit der verschiedenen Lebensweise
der Araceen in engerer Beziehung stehen, somit von geringerem systematischen Wert
sind, gehören vor allem die verschiedenen Modifikationen derjenigen Gewebselemente,
welche eine vorzugsweise mechanische Aufgabe zu verrichten haben; es ist daher er-
klärlich, daß die Beschaffenheit und Mächtigkeit des Bastes oder der ihn vertretenden
Gewebe (Kollenchym, Sklerenchym) bei den Araceen eine sehr mannigfaltige ist, je nach-
dem die Organe eine kürzere oder längere Dauer haben; so finden wir in den Blättern
vieler Araceae, welche nur von kurzer Dauer sind, Kollenchym oder kollenchymatischen
16 A. Engler. — Araceae.
Bast, dagegen in den Blättern verwandter Formen, welche für eine längere Dauer be-
stimmt sind, das Kollenchym durch dickwandigen Bast vertreten. Es zeigt sich auch
bei dem Vergleich der Arten großer Gattungen, wie z. B. Philodendron, daß die Bast-
bündel des Blattstiels bei den einen Arten, wie z. B. den großblättrigen P. Selloum
und P. bipinnatifidum, viel kräftiger sind und aus dickwandigeren Zellen bestehen,
während sie bei anderen ebenfalls großblättrigen Arten, z. B. P. cannaefolium, weniger
stark sind und an Stelle des dickwandigen Bastes mehr Kollenchym enthalten; hierbei
ist aber in Rechnung zu ziehen, daß die ersten beiden Arten aufrechte, baumartige
sind, daß die Blattstiele sehr lang sind, so daß sie bei geringer Festigkeit sich ganz
herunterbiegen würden, während der Stamm der anderen Art sich anderen Stämmen
anlegt und die Blattstiele viel kürzer sind; zudem ist bei ihnen das Gewebe ungemein
reich an Luftlücken, dagegen bei den beiden anderen Arten sehr dicht.
Auch die Mächtigkeit der Kollenchymmassen, welche wir bei vielen Araceen finden,
ist oft bei nahe verwandten Formen verschieden; bald bildet das Kollenchym einen
kontinuierlichen Ring (Asterostigma), der entweder unmittelbar unter der Epidermis be-
ginnt oder durch 1 — 2 Parenchymschichten von derselben getrennt ist, bald bildet das-
selbe Teile eines Ringes, welche voneinander durch schmale oder breitere radial ver-
laufende Streifen Parenchyms getrennt sind (Blattstiel von Philodendron Selloum :ßng\.
Araceae in Fl. Bras. t. IV, fig. i 5], Dieffenbachia [Engl, ebenda t. IV, flg. \ 4]).
Insoweit wäre die Beschaffenheit des Kollenchyms als systematischer Charakter
ohne Bedeutung. Da wir aber andererseits das Kollenchym in den Blatt- und Inflores-
zenzstielen auch sonst nahe verwandter Gattungen wiederfinden und in anderen vegetativ
sich ähnlich verhaltenden Gattungen oder Gruppen von Gattungen das Kollenchym fehlt,
so sind wir in solchen Fällen berechtigt, das Auftreten desselben als systematischen
Charakter zu verwenden. Ich fand bis jetzt das Kollenchym als für sich bestehendes,
zu den Strängen nicht in Beziehung stehendes Gewebe bei den Gattungen Aglaonema,
Dieffenbachia, Homalomena, Schismatoglottis, Philodendron, Zantedeschia, Asterostigma,
Qamochlamys. Es wäre natürlich einseitig und vorschnell geschlossen, wenn man
hieraus ohne weiteres die nahe Verwandtschaft aller dieser Gattungen folgern wollte;
wohl sind sie untereinander inniger verwandt als mit den Monster -oideae und Pothoideae;
aber sie gehören mit Rücksicht auf noch andere Verhältnisse zwei verschiedenen Unter-
familien an, den Philodendroideae (Philodendron, Homalomena, Schismatoglottis,
Dieffenbachia, Aglaonema, Zantedeschia) und den Ar oideae- Aster ostigmateae (Astero-
stigma, Gamochlamys). Wenn sich das Merkmal auch bei anderen Asterostigmateae
vorfindet, so würde es für diese Gruppe der Unterfamilie Ar oideae systematisch von
Bedeutung sein, sowohl gegenüber den übrigen Tribus der Aroideae, wie auch gegenüber
den Lasioideae-Amorphophalleae. Bei diesen findet sich kein kontinuierlicher Ring
von Kollenchym, sondern die peripherischen Stränge besitzen so wie bei den Colo-
casioideae ein der Peripherie zugekehrtes Bündel von kollenchymatischem Bast.
Der Leitbündelverlauf ist ohne Bedeutung für die Gruppierung der Gattungen
innerhalb der Familie, weil er in hohem Grade durch die stärkere oder geringere Ent-
wicklung der Internodien beeinflußt wird. Während bei den Araceen mit gestreckten
Internodien der Verlauf der Gefäßstränge im wesentlichen dem Palmentypus entspricht
und eine Abweichung nur insofern stattfindet, als die Stränge vor ihrem Eintritt in den
Zylinder eine Strecke (meist 2 Internodien) in der Rinde verlaufen, sind bei den Araceen
mit kurzen zylindrischen oder knolligen Stämmen die Bündel im Innern des Stammes
vereintläufig und durch Anastomosen netzartig verbunden. (Vergl. de Bary, Vergl.
Anat. S. 278, 279). Die von Trecul aufgestellte, von van Tieghem angenommene
und noch weiter ausgebildete Einteilung der Stränge der Araceae in einfache und zu-
sammengesetzte ist bereits von Falkenberg (ebenda S. 113) zurückgewiesen worden:
die zusammengesetzten Stränge sind nichts weiter als diejenigen Strecken der einfachen
Stränge, in welchen ihre Struktur durch den Ansatz eines anderen Stranges verändert
erscheint. Ebenso beruht die Annahme einer »couche generatrice permanente«, für
welche die bei einzelnen Monsteroideae über einen Teil der Oberfläche des Zentral-
Pars generalis. J7
Zylinders ausgebreitete Schicht von Wurzelsträngen gehalten wurde, auf einem Irrtum.
Ebenso hat auch Falkenberg (ebenda S. H 4) die Behauptung van Tieghems wider-
legt, nach welcher bei Acorus ähnlich wie bei Dracaena ein längere Zeit tätiger Cambium-
zylinder vorhanden sein soll. Es fällt also van Tieghems ganze Einteilung der
Araceae nach dem Gefäßbündelverlauf zusammen; es hätte daher auch nichts Bedenk-
liches, daß diese Einteilung mit der von Schott auf die Beschaffenheit der Blüten ge-
gründeten nicht übereinstimmte. Daß jedoch die ältere Einteilung der Araceen in solche mit
Zwitterblüten und solche mit eingeschlechtlichen Blüten aus anderen Gründen den natürlichen
Verhältnissen nicht entspricht, ergibt sich zum Teil aus der oben besprochenen Bedeutung der
histologischen Merkmale und aus der später folgenden Betrachtung der Blütenverhältnisse.
Die Ausbildung der Blätter ist bei den Araceen sehr mannigfach. Wie bei
so vielen Familien entsprechen die Niederblätter den Blattscheiden des Laubblattes; sie
enden nicht selten in ein kleines Spitzchen, welches als Budiment einer Spreite anzu-
sehen ist. Bei vielen aus einem Bhizom oder einer Knolle über die Erde tretenden
Araceen ist das stiellose Blatt (Acorus) oder der Blattstiel mit einer, allmählich in diese
übergehenden als Schutzorgan, zugleich auch als Stütze für die folgenden Blätter
dienenden, über die Erde tretenden Scheide versehen, so namentlich bei Gattungen aus
der Unterfamilie der Aroideae (Arum, Dracunculus, Eminium, Arisaema), welche eine
Winterruhe durchmachen, während bei anderen Gattungen, wie Spathicarpa, Callopsis,
Arisarum, Ambrosinia, der Scheidenteil des Blattes kürzer ist und unter der Erde ver-
bleibt. Über die Erde tretende längere Scheiden finden wir nicht nur bei den mit
unterirdischem Caulom versehenen Colocasioideae , Colocasia, Caladium, Alocasia,
Xanthosoma, bei der zu den Monsteroideae gehörigen Gattung Spathiphyllum, bei
einigen Lasioideae (Urospatha, Dracontioides, Podolasia), bei Zantedeschia aus der Unter-
familie der Philodendroideae, sondern auch bei den ein oberirdisches aufrechtes Caulom ent-
wickelnden Arten von Alocasia und Xanthosoma, desgleichen bei den Philodendroideae-
Schismatoglottidinae (Schismatoglottis und verwandte Gattungen) und Homalomeninae
(Homalomena), bei den Philodendroideae- Aglaonemateae (Aglaonema) und Dieffenbachieae
(Dieffenbachia). flingegen werden nur ganz kurze unterirdische Scheiden entwickelt bei den
meist nur ein Laubblatt entwickelnden Sprossen der Lasioideae: Dracontium, Amorpho-
phallus, Anchomanes, Nephthytis, sowie bei den an horizontalem Bhizom stehenden
Blättern der zu den Philodendroideae gehörigen Gattungen: Anubias (Anubiadeae) und
Aglaodorum (Aglaonemateae). Von den Calloideae haben Calla und Symplocarpus
breite Scheiden, Lysichitum und Orontium schmalere; bei Calla zeigt bisweilen die
Scheide des ersten, am Grunde eines Sprosses stehenden Niederblattes unter der Spitze
jederseits einen schmalen, stipelartigen Zipfel.
Von kletternden Araceen besitzen die Gattungen der Monsteroideae-Monstereae an
allen Laubblättern deutliche und lange Scheiden; auch bei der Sektion Pteromischum
der Gattung Philodendron und der Sektion Eupothos der wiederum einer ganz anderen
Unterfamilie (Pothoideae) angehörenden Gattung Pothos und bei Pothoidium finden wir
solche in besonders eigenartiger Ausbildung. Hingegen gibt es unter den Arten von
Philodendron Sektion Baursia solche, bei welchen fast gar keine Scheide zur Aus-
bildung gelangt, und bei vielen anderen finden wir das erste oder die ersten Blätter
der Sprosse mit Scheide versehen, die folgenden ohne Scheide und das dem Blüten-
stand vorangehende mit sehr kurzer Scheide. Ebenso ist es bei Syngonium aus der
Unterfamilie der Colocasioideae. Bei den kletternden Anthurium aber finden wir durch-
weg ganz kurze Scheidenteile. Alles dies zeigt, daß die Ausbildung der Scheide in
den einzelnen Verwandtschaftskreisen der Familie, ja selbst innerhalb einer Gattung sehr
verschieden ist und meistens von räumlichen Verhältnissen und den Schutzaufgaben,
welche sie zu übernehmen hat, abhängig ist. Zudem besteht eine Korrelation zwischen
ihr und den am Grunde der Sprosse auftretenden Niederblättern. Wenn diese, wie es
z. B. bei den sympodialen Anthurium und Philodendron der Fall ist, den Schutz der
folgenden Sprosse übernehmen, dann tritt die Entwicklung der Blattscheiden an den
Laubblättern zurück.
A. Engler, Dm Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 23 A. 2
18 A. Engler. — Araceae.
Häufig finden wir am oberen Ende der Blattscheide auf der die eingerollte Spreite
deckenden Seite eine schwach kapuzenförmige Öhrchenbildung (z. B. Philodendron,
Syngonium) oder es treten solche an beiden Seiten auf oder das Ende der Scheide
ist, wie bei mehreren Arisaema und vielen Dieffenbachia, zu beiden Seiten des Blatt-
stiels abgestutzt oder es kommt, wie bei D. Parlatorei und D. picta (vgl. 23 De, S. 37,
Fig. i 7) und auch bei Calla und anderen, zur Ausbildung einer ligulaartigen Kapuze.
Es ist klar, daß alle diese Bildungen dazu beitragen, die Funktion des Schutzes durch
die Vagina zu erhöhen. Glück (Blatt- und blütenmorphologische Studien, S. 236) sieht
auf Grund der Öhrchenbildung bei manchen Eupothos in den Flügelrändern der Scheide
bei den Araceen Stipularbildungen, welche mit dem Blattstiel und in den zuletzt an-
geführten Fällen miteinander verwachsen; ich kann mich zu dieser Auffassung nicht
verstehen; für mich ist die Vagina zunächst lediglich der untere Teil eines Blattes ohne
Stipulargebilde. Lehrreich ist in dieser Hinsicht Fig. 1 4 B in Pflanzenreich IV. 2 3 B,
S. 33, wo von Pothos Zippelii Schott junge wurzelnde Sprosse neben den Luftsprossen
dargestellt sind. Da sehen wir, wie sich die Gliederung der Blätter in Stiel- und
Spreitenteil lediglich durch Einschnürung vorbereitet! Die Öhrchen und Kapuzen sind
Neubildungen, welche bei Calla zu einer Ligula werden; aber man kann nicht, wie
Glück gern möchte, rückwärtsgehen und auch die Scheide von Xanthosoma (Glück,
S. 233) auf seitliche Stipeln zurückführen. Ganz ausgezeichnete Ligularbildungen finden
sich bei den zu den Philodendroideae-Schisniatoglottidinae gehörigen Gattungen Pipto-
spatha (Pflanzenreich IV. 23 Da, S. 126, Fig. 75, 76) und Microcasia (Pflanzenreich IV.
23 Da, S. <29, Fig. 77).
Endlich ist noch die axilläre Stipel von Pistia stratiotes zu erwähnen, welche zart
häutig ist, aus nur 2 — 3 Zellagen besteht, und deren Entwicklungsgeschichte zuerst
von Hegelmaier (Bot. Zeit. [1874], S. 706) sowie von Kubin und Müller verfolgt
wurde.
Auffallend ist das Vorkommen von axillären Schüppchen am Grunde der Blattscheiden,
bei einzelnen Philodendron (s. IV. 23 Da, S. 6, Fig. 5), wie sie bei den Potamogetona-
ceen und Hydrocharitaceen allgemein auftreten.
Die Formen der Blattspreilen der Araceen und ihre Nervatur sind von
großer Bedeutung für die Einteilung der Familie, obwohl wir manche Blattformen, wie
z. B. die lineal-lanzettliche und lanzettliche, die eiförmige, die pfeil- und spießförmige,
die fiederteilige, die fußförmige, in verschiedenen Unterfamilien und in Verbindung mit
verschiedener Nervatur auftreten sehen.
Bezüglich der Nervatur sei auf die Einteilung der Familie und auf die Darstellungen
bei den einzelnen Unterfamilien verwiesen.
Wichtig ist ferner, daß ein sogenanntes Geniculum oder Gelenkpolster am Ende
des Blattstieles nur bei den Pothoideae und Monsteroideae vorkommt, ein schwach ent-
wickeltes auch bei den zu den Philodendroideae gestellten Anubiadeae. In seinen Bei-
trägen zur Kenntnis der Blattanatomie der Aroideen (Bot. Zentralblatt XXV. [1886] 313)
hat Dalitzsch in dem Abschnitt Blattpolsler dasselbe bei Arten von Anthuriumj Spathi-
phyllum und Monstera untersucht und festgestellt, daß bei Anthurium unter der häufig
abgestoßenen und durch Kork ersetzten Epidermis sich eine rings geschlossene Schicht
von kollenchymatisch verdickten Zellen befindet, welche meist den äußersten peripherischen
Kreis der Leitbündel in sich aufnimmt. Auch ein zweiter Kreis von größeren Quer-
schnitten von Leitbündeln ist oft in die Kollenchymschicht eingebettet. Bei Monstera
[deliciosa) und Spathiphyllum . (cochlearispathum) hingegen ist kein subepidermaler
Kollenchymring entwickelt, sondern die Außenseiten der peripherischen Leitbündel sind
durch Kollenchymstränge verstärkt, welche im Querschnitt die Leitbündel sichelförmig
umgeben. Ferner sind die Genicula vor den Blattstielen • durch großen Beichtum an
Kalkoxalaten ausgezeichnet. In den Blattstielen sind ferner die mechanischen biegungs-
festen Gewebe nicht kollenchymatisch, sondern richtiger Bast.
Die fiederteiligen oder fiederschnittigen Blätter einzelner Monsteroideae (Raphido-
phora, Epipremnum, Älloscliemone und Monstera) sind ursprünglich ganzrandige Blätter,
Pars generalis. 19
bei denen jedoch in frühester Jugend (schon in der Knospe) das zwischen den Nerven
ersten Grades gelegene Gewebe stellenweise im Wachstum hinter dem den Nerven zu-
nächst gelegenen Gewebe zurückbleibt und demzufolge zerreißt. Auf diese Weise ent-
stehen in der Nähe der Hauptrippe kleine rundliche, in größerer Entfernung von der-
selben elliptische und nahe am Blattrande länglich-elliptische Löcher (so ausgezeichnet
bei M. punctulata, wo oft 4 Reihen von Löchern auf einer Blattseite beobachtet wer-
den). In vielen Fällen (bei M. pertusa, M. dilacerata, M. delidosa) reißt bei weiterer
Entwicklung des sich entfaltenden Blattes der dünne Marginalteil, welcher die Löcher
nach außen begrenzt, an seinem oberen Ende ab und ist nun das Blatt ein fiederig-
gelapptes. Bei Alloschemone und den Raphidophora mit fiederteiligen oder fieder-
schnittigen Blättern entsteht ein großes längliches Loch zwischen zwei Seitennerven
I. Grades, das sich vom Rande bis in die Mitte der Blatthälfte, öfters bis in die Nähe
der Hauptrippe erstreckt ; durch Zerreißen der dünnen Marginalstreifen entsteht ein voll-
kommen fiederteiliges Blatt. Die Blätter der aufeinanderfolgenden Sproßgenerationen
zeigen bei den einzelnen Arten diese Bildungen in immer höherem Grade, so daß die
Blätter der verschiedenen Generationen ein total verschiedenes Aussehen erhalten. Wie-
wohl Schott in seiner Synopsis die Worte »Ludunt plurimae species foliorum novel-
lorum forma. Cavendum ne constituantur species erroneae« (Poeppig, Nov. Gen. et
Spec. III. 87) hatte Vordrucken lassen, hat er doch gerade in dieser Hinsicht seine im
übrigen so vortrefflichen und grundlegenden Arbeiten geschädigt und mehrfach nur nach
einzelnen Blättern Arten aufgestellt, wie z. B. in der Gattung Monstern, von der viele
seiner Arten nichts sind als Formen der M. pertusa.
Die fiederlappigen, fiederschnittigen oder fiederteiligen Blätter bei mehreren Arten
von Philodendron entstehen nicht durch Bildung von Löchern, sondern hier bleibt das
Wachstum des Blattgewebes zwischen den Nerven I. Grades mehr oder weniger zurück.
In dieser Beziehung ist besonders lehrreich der Vergleich der Entwicklungszustände der
Arten aus den Sektionen Sehizophyllum und Polytomium. Bei P. squamiferum sind
die zuerst auftretenden Blätter ein wenig pfeilförmig, die folgenden spießförmig; bei
den nächsten treten jederseits 2 Lappen auf, das Blatt wird geigenförmig, ähnlich wie
bei P. panduratum, bei den nächsten treten die Lappen in viel stärkerer Entwicklung
auf, und das Blatt wird tief fiederlappig bis fiederteilig. Bei P. laciniatum tritt die
Erscheinung in viel höherem Grade auf, das Blatt wird tief fiederschnittig, und an den
basilären Abschnitten wiederholt sich dieselbe Erscheinung. Bei einzelnen Arten der
Sektionen Polytomium und Solenosterigma erhalten wir durch Fiederteilung aller Ab-
schnitte I. Grades doppeltfiederteilige und doppeltflederschnittige Blätter. Übrigens kommt
bei den Blättern dieser Arten auch noch Dichotomie der basilären Blattabschnitte hinzu,
demzufolge am Blatt deutlich ein Vorderlappen und zwei Hinterlappen erkennbar sind.
Die gefingerten Blätter vieler Anthurien entstehen durch wiederholte Dichotomie
des in stärkerem Wachstum begriffenen basilären Teiles. Als Beispiel diene A. sinuatum
Benth. Die ersten Blätter der Sprosse sind länglich-lanzettlich, am Grunde herzförmig;
bei den nächstfolgenden ist in den beiden unteren Lappen Dichotomie eingetreten und
demzufolge das Blatt spießförmig geworden, bei den nächsten ist die Dichotomie schon
viel früher erfolgt, und erreichen daher die beiden seitlichen Abschnitte fast die gleiche
Länge wie der mittlere Abschnitt; an ihrem basilären Teil tritt auch schon wieder die
Neigung zur Dichotomie in Form eines abgerundeten Öhrchens hervor; indem nun bei
dem nächstfolgenden Blatt die dem intermediären benachbarten Abschnitte sich auch
frühzeitig spalten, bekommt das Blatt 5 Abschnitte, und so geht das fort. Es sind also die
gefingerten Blätter der Anthurien zymöse Bildungen. Dasselbe gilt von den Arisaema-
Arten mit gefingerten Blättern.
Die fußförmigen Blätter von Sauromatum, Helieodiceros, Eminium, Dracunculus,
Arisaema, Syngonium u. a. sind ebenfalls zymöse Bildungen; sie weichen aber von
den eben beschriebenen dadurch ab, daß die Entwicklung des nun hinzukommenden
Gliedes immer später und langsamer erfolgt, als die des früheren. Das sieht man ganz
deutlich an den jungen Blättern von Syngonium podophyllum und anderen, ebenso bei
20 A. Engler. — Araceae.
Eminium intortum, wo die seitlichen Abschnitte abwechselnd Dach oben und unten
gerichtet sind. Wäre die Bildung der Abschnitte früher und rascher aufeinander ge-
folgt, dann würden alle nahezu die gleiche Richtung haben. Übrigens gibt es auch
Übergangsformen zwischen beiden geschilderten Formen der Blattentwicklung bei Arisaema.
Die großen vielfach geteilten Blätter der Dracontium-arligen Lasieae und Amorpho-
phalleae zeigen wieder eine etwas andere Entwicklung. Die ersten Blätter sind breit
pfeilförmig, besitzen also auch stark basiläres Wachstum, oft wird in der Mitte zwischen
den seitlichen und vorderen Lappen ein Riß sichtbar, welcher bei den nächstfolgenden
Blättern schon sehr früh eintritt, so daß das Blatt drei Hauptabschnitte enthält. In
den beiden seitlichen macht sich die Neigung zur Dichotomie in hohem Grade geltend.
Das folgende Blatt zeigt vollständige Dichotomie der beiden seitlichen Abschnitte,
während der mittlere Abschnitt 2 seitliche Fiedern hat. Insoweit scheint es bei den
meisten Arten der genannten Gruppen gleich zu sein. Später treten bei den einzelnen
Arten Verschiedenheiten auf, insofern noch weitere Dichotomie der Abschnitte erfolgt
oder dieselben sich fiederteilig entwickeln, auch kommt es vor, z. B. bei Amorpho-
phallus zeylanicus, daß nach Eintritt der ersten Dichotomie der eine (nach innen ge-
legene) Abschnitt fiederteilig wird, der andere (nach außen gelegene) nochmalige
Dichotomie zeigt.
Echt gefiederte und doppeltgefiederte Blätter besitzen Zamioculeas und Gonatopus;
denn hier fallen später die einzelnen Blättchen von der Spindel ab.
Abweichende oder abnorme Blattformen finden sich bei Araceen mehrfach.
Abgesehen von der in den verschiedenen Altersstufen einer und derselben Pflanze
regelmäßig auftretenden Heterophyllie wurden folgende Variationen in der Gestalt
der Blattspreiten beobachtet: Colocasia affinis Schott, im Himalaja heimisch, in einem
Garten von Soekaboemi auf Java kultiviert, lieferte Exemplare mit eiförmig-länglicher,
länglich-linealer und fast linealer Spreite (Costerus und J. Smith in Ann. Jard. Buiten-
zorg XXIII. (1910) 3, pl. I, Fig. 2a— d).
Krug förmige Blattspreiten, mit schiefer Öffnung, etwas an die Schlauchblätter
von Sarracenia erinnernd, wurden beobachtet bei Xanthosoma atrovirens C. Koch et
Bouche var. appendieulatum (Schott) Engl. (M. T. Masters, Veg. Teratol. [1869] 31).
Überspreitung, d. h. Enation oder Exkreszenz von schmalen natförmigen oder
breiteren kahnförmigen oder auch der normalen Spreit.e an Gestalt und Größe ziemlich
gleichkommenden, ihre Unterseite derjenigen der normalen Spreite zukehrenden Spreiten
an der Rückseite der Mittelrippe, seltener von Seitennerven, findet sich bei einigen Arten :
Anthurium crassinervium Schott mit natförmigen oder bootförmigen Exkreszenzen, be-
obachtet von A. Erjast (Annais of botany III. [1889 — 1890] 439); A. regale Lind, mit
zwei gleichen an der Mittelrippe zusammenhängenden Spreiten (Costerus and J. J.
Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XIX. [1904] 72); Xanthosoma nigreseens Schott var.
appendieulatum (Schott) Engl., zeigt ziemlich regelmäßig Doppelspreiten, mit sehr ver-
schiedener Größe der abnormen (Erwähnung der Erscheinung von A. Braun in Verh.
der 35. Naturforscher-Versammlung in Königsberg und von J. Lynch in Transact. Linn.
Soc. of London, 6. march 1879); Caladium (bicolor Vent.) hybridum, Hybride zweier
Varietäten, mit kleinen bootförmigen Enationen zwischen den Seitennerven ersten Grades
(Costerus und J. J. Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XIX. [1904] 72, auch von mir im
bot. Garten von Dahlem beobachtet); Syngonium auritum Schott, Enationen oft in Form
kleiner Öhrchen, nach Lemaire (Illustration horticole, Juillet 1860), nach Schlechten-
dal (Bot. Zeit. XIX. [1861] 4), nach Clos (in Mem. de l'Acad. des Sc. de Toulouse
ser. III. 11).
Gabelspaltung der Laubblattspreite kommt vor bei Zantedeschia aethiapica (L.)
Spreng. (A. Braun in Verhandl. d. bot. Ver. f. d. Prov. Brandenburg I. [1859] 84 und
A. Engler, Araceae, in Pflanzenreich IV. 23Dc[l915] 64, 65, Fig. 29 A); bei Ar um
italicum Mill., von Rostan in Oberitalien beobachtet (nach Penzig a. a. O. 445), auch
bei A. maculatum L. (nach Masters, Veget. Teratol. [1869] 63). Im Zusammenhang
mit Zantedeschia aethiopica erwähnt A. Braun gelegentlich einer Besprechung über ge-
Pars generalis. 21
teilte Spreiten in den Sitzungsber. der Gesellsch. naturforsch. Freunde in Berlin (1871)
S. 7 auch das gleiche Verhalten bei Golocasia undulata; leider ist nicht zu ermitteln,
welche Pflanze mit diesem nomen nudum gemeint ist.
Blätter mit sich spaltendem Blattstiel und ziemlich gleich großen Spreiten an jedem
Schenkel: Anthurium spec, im botanischen Garten zu Born beobachtet von Penzig
(Pflanzen-Teratologie II. [l 894] 441); anderswo nach Kronfeld (in Sitzber. d. K. K.
zool. bot. Ges. in Wien, Dez. 1887); Philodendron erubeseens Schott (nach Penzig
in Pflanzen-Teratologie II. 442); Caladium bioolor Vent., mit 2 ungleichen Spreiten an
demselben Blattstiel, beobachtet im botanischen Garten von Buitenzorg (Costerus und
J. J. Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XXIII. [1910] 3).
Umwandlungen der letzten Blätter eines Sprosses unterhalb der Spatha in ganz
oder teilweise korollinische Hochblätter (Spathen) oder Ausbildung von 2 und mehr
Spathen an der Basis der Infloreszenz kommt mehrfach bei kultivierten Araceen vor,
so bei Anthurium Andraeanum Lind. (Gard. Chron. [1883, IL] 635, Pucci in Bull.
Soc. Tose. d'Ortic. IX. [1884] 98), bei A. Seherzerianum Schott sehr häufig, ganz be-
sonders häufig und mehrfach beschrieben bei Calla palustris L. 2 — 4 Spathen (Literatur-
angaben hierüber in Penzigs Pflanzen-Teratologie IL 442); bei Symplocarpus foetidus
Salisb. 2 alternierende oder auch superponierte Spathen (nach S. Plume in The Amer.
Naturalist XVI. [1882] 587, Fig; 1—3, Foerste in Bull. Torr. Bot. Club XV. [1888]
151 — 155); 2 Spathen auch bei Aglaonema marantifolium Bl. (Costerus and J. J.
Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XIX. [190 4] 72); bei Zantedeschia aeihiopica (L.) Spreng,
häufig 2 — 3 Spathen (Literaturangaben hierüber in Penzigs Pflanzen-Teratologie
S. 4 43, vgl. auch A. Engler, Araeeae-Philodendroideae in Pflanzenreich IV. 23 De
[1915] 64, Fig. 29); desgleichen bei Z. albo-maoulata (Hook, f.) BailL; endlich auch
'2 Spathen bei Arisaema triphyllum (L.) Torr. (Bailey in Botan. Gazette IX. [1884] 177);
desgleichen bisweilen, mit deutlichen Internodien zwischen den Spathen, bei Arum macu-
latum L. (A. Braun in Verhandl. d. bot. Ver. f. d. Prov. Brandenb. I. [1859] 84;
Masters Veget. Teratology [1869] 358). Schließlich ist auch zu erwähnen, daß bei
Massenkulturen des Anthurium Seherzerianum Schott außer der Varietät bispathaceum
Bodigas mit 2 normalen Spathen sich auch Pflanzen finden, bei denen in der Mitte des
Pedunculus ein sitzendes grünes Laubblatt auftrat (A. Engler, Araceae-Pothoideae in.
Pflanzenreich IV. 23B, S. 11 ).
Bötliche oder braunrötliche Färbung jugendlicher Blätter ist bei tro-
pischen Araceen sehr verbreitet, aber keineswegs allgemein.
Die Anatomie der Laubblätter ist in unseren Darstellungen nur so weit be-
handelt, als sie systematisch von Bedeutung ist; eine noch weiter ausgedehnte ver-
gleichende Untersuchung dürfte bei der schon äußerlich wahrnehmbaren Verschiedenheit
in der Konsistenz der Blattstiele und Blattspreiten unter Berücksichtigung der Stand-
ortsverhältnisse nicht ohne Interesse sein.
Einige Beiträge zur Blattanatomie der Araceen hat Dalitzsch (s. oben S. 18)
geliefert. Es sei hier aber nur auf einiges aufmerksam gemacht, da das Botanische
Zentralblatt jedem Botaniker leicht zugänglich ist. Auf S. 154 — 156, 184 — 186, 217,
218 wird die Epidermis besprochen. Die Seitenflächen der Epidermiszellen sind bei den
meisten Blättern der Araceen eben, so daß die Umrisse der Zellen, von den Flächen
gesehen, als Polygone mit 5 — 8, mit 4 Seiten nur bei Acorus, erscheinen, während bei
anderen Epidermiszellen mit ± undulierten Seitenflächen auftreten. Die Außenwände
der Epidermiszellen der Blattunterseite sind in der Hegel nach außen schwach konvex
gekrümmt, die der Oberseite meist eben. Es finden sich aber in den meisten Unter-
familien einzelne oder einige Arten, deren Blätter eine schwach seidige oder sammetartige
Oberseite mit mattem oder stärkerem Glanz besitzen, z. B. mehrere Anthurium, einzelne
Pothos, einzelne Spathiphyllum, Seindapsus, einige Amorphophallus, mehrere Philo-
dendron, einzelne Homalomena, Dieffenbachia, einzelne Colocasia, Oonatanthus, Syn-
gonium; hier sind die Epidermiszellen zu schwachen Papillen aufgetrieben oder es ist
eine in der Mitte ihrer Außenwand gelegene Stelle stärker als die übrige Außenwand
22 A. Engler. — Araceae.
aufgetrieben. Auch treten hin und wieder Kutikularleisten auf, so bei Spathiphyllum
blandum eine den Seitenflächen jeder Epidermiszelle parallel laufende, welche ein rings
geschlossenes Krönchen auf der Außenwand bildet, gewellte Kutikularleisten auf den
Epidermiszellen von Amorphophallus Rivieri.
Bei einigen Araceen (Anthurium acaule, Philodendron cannifolium, P. pinnati-
fidum, P. longilaminatum, Xanthosoma Lindem) findet sich an der Oberseite unter
der Epidermis, bisweilen auch an der Unterseite, ein chlorophyllfreies einschichtiges,
seltener zweischichtiges Hypoderm.
Nicht erwähnt wird von Dalitzsch, daß bei einzelnen Araceen die Blätter Be-
haarung aufweisen. Dies ist der Fall bei einigen Xanthosoma (pubescens, pilosum),
wo auf der Ober- und Unterseite der Spreite, namentlich aber an den Blattstielen und
Bippen dünnwandige einzellige zylindrische Haare auftreten. Sehr auffallend sind die
bei einigen Arten von Homalomena aus der Sektion Ourmeria (H. Wendlandii, H.
pieturata, H. peltata) namentlich an den Blattrippen und Blattstielen dicht stehenden
langen Gliederhaare mit kurzen Zellen. Starke Bekleidung mit gegliederten Haaren weisen
die Blätter von Pistia auf.
Hier mögen auch erwähnt werden die Warzen- und Stachelbildungen, welche an
der Unterseite der Blattrippen und an den Blattstielen mehrerer Lasioideae, insbesondere
bei Cyrtosperma, Lasia, einigen Dracontium und Amorphophallus auftreten. Merk-
würdigerweise finden wir auch zerstreute Stachelchen am Grunde der Blattstiele von
Homalomena (Sect. Ourmeria) crinipes. Es ist ja nichts einfacher, als diesen Stacheln
die Aufgabe von Schutzmitteln gegen Tiere zuzuschreiben; aber warum finden wir sie
nur bei so wenigen in Sümpfen vorkommenden Araceen, während zahlreiche andere
hydatophile Araceen sie nicht besitzen? Sodann sind auch als auffallende trichomatische
Gebilde zu erwähnen die kleinen häutigen Schüppchen und die größeren chlorophyll-
führenden einfachen oder verzweigten, bis \ cm langen weichen Borsten oder Emergenzen
an den Blattnerven und Blattstielen mehrerer Arten von Philodendron Sect. Poly-
spermium § Achyropodium, z. B. P. verrucosum Mathieu.
Als Sekretionsbehälter in der Epidermis sind anzuführen die zerstreuten großen,
mit einer stark lichtbrechenden Masse erfüllten Zellen, welche zuerst von van Tieghem
bei Acorus gramineus beobachtet und von Dalitzsch entwicklungsgeschichtlich unter-
sucht wurden. In einzelnen Zellen der jungen Epidermis erscheint ein bräunlicher
Inhaltskörper und zugleich weichen die beiden unter dieser Epidermiszelle liegenden
Zellen des Parenchyms in der Mittellamelle auseinander, während die Epidermiszelle
keilförmig dazwischen hineinwächst. Der Inhaltskörper wird immer größer, streckt sich
vornehmlich in der Bichtung des Längsdurchmessers der Zelle und wird eiförmig. Die
Zelle selbst erweitert sich bauchförmig und die bisher in dieselbe vorspringenden Ecken
verschwinden; der Inhaltskörper scheint ein Gemenge von Harz und ätherischem Öl zu
sein; bei Zusatz von Schwefelsäure verwandelt sich nach van Tieghem der Körper in
Öl, während Dalitzsch bei Erhitzen des Schnittes in Wasser die kugeligen Höcker an
den beiden Enden des Körpers verschwinden sah und annimmt, daß nun nach Ver-
flüchtigung des ätherischen Öls das Harz zurückbleibt. Bei Acorus calamus finden sich
solche ölhaltigen Sekretzellen im Parenchym der Blätter und der Bhizome (s. IV. 23B,
S. 9). Die bei einigen Sektionen der Gattung Anthurium namentlich an der Blatt-
unterseite in schüsseiförmigen Vertiefungen auftretenden Drüsenflächen, welche ein
bräunliches, zuletzt schwarz werdendes Sekret ausscheiden, sind schon in Heft IV. 23B,
S. 10 besprochen und in Fig. 8.4 abgebildet. Daselbst findet man auch die im Blatt-
diachym der Arten von Gulcasia (Pothoideae) auftretenden Sekretschläuche in Fig. SB, C
abgebildet.
Alle diese Merkmale sind nicht von Bedeutung für die Charakterisierung größerer
systematischer Gruppen, wie etwa die Spikularzellen, die Milchsaftschläuche und die Ge-
lenkpolster.
Bei den Araceen sind die Spaltöffnungen an den Enden von einem Paar und
an den Flanken von zwei Paar Nebenzellen umgeben, die ebenso wie die Schließzellen
Pars generalis. 23
etwas niedriger sind als die übrigen Epidermiszellen (z. B. Anthurium Scherzerianum,
A. Harrisii, A. acaule, Spafhiphyllum cochlearispathum, Philodendron verrucosum),
oder es tritt an den Flanken nur je eine Nebenzelle auf (z. B. Amorphophallus Rivieri,
A. bulhifer, Arisaema ringens, Xanthosoma Lindeni, Acorus calamus und A. grami-
neus). Nicht selten treten Abweichungen von beiden Typen dadurch ein, daß die eine
oder andere Nebenzelle nicht zur Ausbildung gelangt, auch können sowohl an den
Flanken als an den Enden der Spaltöffnung noch weitere Zellen als Nebenzellen ab-
geschieden werden, so daß dieselben oft einen doppelten, ja sogar, wie es bei Dieffen-
bachia seguina der Fall ist, dreifachen Gürtel um die Spaltöffnung bilden. An der
Blattunterseite hygrophiler und ombrophiler Araceen, namentlich mancher Philodendroideae,
Golocasioideae und Aroideae, erheben sich die Schließzellen ein wenig über die Epidermis.
Wasserspalten finden sich bei vielen hydatophilen und hygrophilen Araceen,
namentlich Philodendroideae, Golocasioideae, Aroideae, an der Träufelspitze der Blätter;
sie besitzen stark konvex nach außen gekrümmte Schließzellen um einen offenen, von
der Fläche gesehen fast kreisförmigen Porus. Diese Wasserspalten stehen entweder
einzeln oder in Gruppen an einer zylindrischen (Zantedeschia, Calla) oder dreieckigen
schräg abgeplatteten Spitze (Alocasia) oder in zwei voneinander entfernten Grübchen
[Golocasia antiquoi'um). Hieran schließen sich die zylindrischen, bisweilen einige mm
langen Böhrchen am Ende der Blattspitzen mehrerer Pkilodendroideae (IV. 23 Da, S. 12),
durch welche das Wasser heraustropft. Vgl. auch Dalitzsch (a. a. S. 285, 312, 313).
Über das Mesophyll, insbesondere auch über die in demselben auftretenden
Kristallschläuche findet man Angaben in den Bearbeitungen der einzelnen Unterfamilien,
sowie auch namentlich bei Dalitzsch (a. a. 0. S. 249 — 253, 281 — 284).
Der Blütenstand.
A. Die Spatha weist in ihrer Ausbildung eine ganze Anzahl Erscheinungen auf, welche
als Progressionen aufzufassen sind, während die Nichtfärbung oder Färbung der-
selben zwar bis zu gewissem Grade erblich, der Grad der Färbung aber in hohem
Grade von der Ernährung der Pflanze abhängig ist. In der Entwicklung der Spatha
der Araceen lassen sich folgende Stufen unterscheiden:
I. Stufe Die Spatha ist von den vorangehenden Laubblättern nur wenig ver-
schieden.
a) Die Spatha ist laubblattähnlich und nur am Grunde mit dem Stiel der In-
floreszenz, welche sie in der Jugend einschließt, vereinigt. — Orontium.
b) Die Spatha ist laubblattähnlich und bis zur Basis der Infloreszenz mit dem
Stiel derselben vereinigt, umhüllt dieselbe aber nicht. — Acorus.
c) Die Spatha ist hochblattartig, steht am Grunde der Infloreszenz, schützt die-
selbe aber nur in den allerjüngsten Stadien und wird bei dieser Funktion
durch die vorangehenden zahlreichen Hochblätter (Oymnostachys) oder Laub-
blätter (Pothoidium) unterstützt.
IL Stufe. Die Spatha ist hochblattartig, grün, farblos oder bunt, umhüllt den
Kolben in der Jugend, ist aber dann ausgebreitet oder zurückgeschlagen und
läßt die Infloreszenz frei.
a) Die Spatha ist mit dem Stiel der Infloreszenz bis zur Basis derselben vereinigt,
wird aber auch manchmal schon unterhalb der Infloreszenz frei. Hierbei
zeigen die Blüten folgendes Verhalten:
1. Blüten mit Perigon versehen und zwittrig. — Pothos, Anthurium, Spathi-
phyllum.
2. Blüten ohne Perigon und zwittrig. — Rhodospatha.
3. Blüten ohne Perigon und eingeschlechtlich. — Nephthytis.
b) Die Spatha ist mit der ganzen Bückseite der Infloreszenz vereinigt und am
Ende der Blütenentwicklung ausgebreitet. — Spathicarpa, Spathantheum.
III. Stufe. Die Spatha ist hochblattartig, grün, farblos oder bunt, umhüllt den
Kolben in der Jugend fest und umgibt denselben auch später, befindet sich aber
24 A. Engler. — Araceae.
in größerem Abstände von demselben. Eine Einschnürung ist nicht vorhanden.
Auch hier zeigen die einzelnen Blüten ein verschiedenes Verhalten:
a) Die Blüten sind wie bei I und IIa mit Perigon versehen. — Symplocarpus,
Dracontium, Echidnium, Urospatha, Cyrtosperma, Lasia, Anthurium pr. p.,
Spathiphyllum pr. p., Holochlamys, Anadendron.
b) Die Blüten sind nackt, aber zwittrig. — Heteropsis, Calla, Scindapsus, Cus-
cuaria, Epipremnum, Raphidophora, Monstera, Amydrium, Anepsias, Steno-
spermation.
c) Die Blüten sind nackt und eingeschlechtlich. — Aglaonema, Aglaodorum,
Culcasia, Montriehardia, Anubias, Ariopsis, Anchomanes, Plesmonium, Ari-
sarum, Theriophonum pr. p., Homalomena (zeigt schon leichte Einschnürung).
IV. Stufe. Die Spatha ist hochblattartig, grün, farblos oder bunt, umhüllt den
Kolben in der Jugend fest und liegt auch später dem untersten Teil der In-
floreszenz mehr an als dem oberen. Die Blüten sind nackt und eingeschlecht-
lich. — Asterostigma, Taccarum, Zantedeschia, Amorphophallus, Ambrosinia.
V. Stufe. Die Spatha ist hochblattartig, grün, farblos oder bunt, in der Jugend
fest anliegend und an ein oder zwei Stellen stark eingeschnürt, so daß ein Böhren-
teil (tubus) und ein Fahnenteil (lamina) sich unterscheiden lassen. Blüten hier
stets eingeschlechtlich.
a) Die Einschnürung befindet sich an der oberen Grenze der Infloreszenz und
wird meist von der Appendix am Kolben überragt.
\. Keine Appendix am Kolben. — Stylochiton, Cryptocoryne, Lagenandra.
2. Kolben in einer Appendix endigend. — Arum, Biarum, Theriophonum,
Eminium, Helicodiceros, Dracuneulus.
b) Die Einschnürung befindet sich unterhalb der fertilen männlichen Infloreszenz.
1. Die Einschnürung ist nur schwach. — Peltandra, Anubias, Sauromatum.
2. Die Einschnürung ist an sich schwach, wird aber durch eine auf der Innen-
seite einspringende, ringförmige Querleiste verstärkt. — Pinellia.
3. Die Einschnürung ist stark und der untere röhrige Teil der Scheide bleibt
während der Fruchtreife bestehen oder vergrößert sich. — Typhonium,
Remusatia, Oonatanthus, Colocasia, Alocasia, Caladium, Xanthosoma,
Syngonium, Philodendron, Schismatoglottis , Piptospatha, Microcasia,
Diefferibachia.
Aus diesem Überblick ergibt sich, daß bei ganz offener Spatha die Blüten mit
Perigon versehen und meist zwitterig sind, daß nur bei Spathicarpa und Spathmitheum
sowie bei Nephthytis die ausgebreitete Spatha eingeschlechtliche Blüten frei werden
läßt. Es zeigt sich ferner, daß mit Perigon versehene Zwitterblüten auch noch ent-
wickelt werden, wenn die Spatha längere Zeit persistiert und die Infloreszenz schützend
umschließt (Stufe III a). Einschnürung der Spatha tritt nur auf, wenn die Infloreszenz
sich in eine männliche und weibliche sondert, aber im übrigen besteht keineswegs, wie
man vielleicht von vornherein erwarten möchte, eine durchgreifende Korrelation zwischen
den Entwicklungsstufen der Spatha und des Blütenstandes in bezug auf Perigonlosigkeit
und Eingeschlechtigkeit der Blüten.
Abweichendes Verhalten der Spatha.
Die normale Einzahl der Spatha wird bisweilen dadurch überschritten, daß unter-
halb der normalen Spatha noch \ — 2 entwickelt werden, wie bereits oben (S. 21) an-
gegeben wurde.
Ferner kommt es bisweilen vor, daß die Spatha zwar ihre normale Gestalt be-
hält, aber ihre normale Größe überschreitet und mehr oder weniger vergrünt, also zum
Laubblatt wird, so bei Hybriden des Anthurium Andraeanum Lind, mit zwei Spathen,
X A. album Hort. var. bispatholeucum Ed. Andre und noch mehr bei X A. albutn var.
bispathochlorum Ed. Andre (vgl. Engler, Araceae-Pothoideae in Pflanzenreich IV. 23B,
S. 243). Auch bei Zantedeschia aethiopica (L.) Spreng, ist, wenn 2 — 3 Spathen vor-
handen sind, die untere grün und ungestielt oder sogar etwas gestielt und grün.
Pars generalis. 25
Es kann aber auch mit der Vergrünung eine Gestaltveränderung, ein noch stärkerer
Rückschlag zum Laubblatt verbunden sein, so beobachtet bei einer unbestimmten Älo-
casia, wo an Stelle der Spatha ein pfeilförmiges gestieltes Blatt auftrat (Morriere in
Mem. de la Soc. Linneenne de Paris [1868 — 1869] p. 229). Desgleichen wurde bei
Arum maculatum an Stelle der normalen Spatha ein gestieltes Laubblatt von Sauter
beobachtet (Flora 1 831).
Teilung der normal ungeteilten Spatha kommt bisweilen bei Arten vor, deren
Laubblätter geteilt sind. So bei Amorphophallus varidbilis Blume auf Java (Costerus
and J.J.Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XIX. [1904] 72) eine 3-lappige, und bei
A. Teuszii (Engl.) N. E. Brown eine 3 — 7-lappige Spatha. Bei letzterer Art, die nur
einmal lebend beobachtet wurde, kennt man nur diese Form der Spatha; es ist aber
anzunehmen, daß sie für gewöhnlich ungeteilte Spathen entwickelt. Auch Arisaema
nepenthoides Mart. wurde in Sikkim von Elwes (Journ. of the Roy. Hort. Soc. London V.
[1879 1 , Proceed. p. LXXXV.) mit lappiger Spatha versehen aufgefunden.
Während die genannten Abweichungen mehr oder weniger Rückschläge darstellen,
kommt eine auffallende Neubildung bei Arisarum vulgare Targ. Tozz. vor, nämlich
eine durch Verwachsung der Ränder an der Spitze vollständig geschlossene Spatha
(Raap nach Penzig, Pflanzen-Teratologie II. 445).
B. Der Kolben. Der Blütenstand der Araceen ist von Grund aus* sehr einförmig;
wie aber der Blütenstand der Leguminosen, trotz der Beschränkung auf die von der
Traube abzuleitenden Blütenstandsformen, doch noch in sehr verschiedener Weise
entwickelt wird, so finden wir auch bei den Araceen, trotzdem der Blütenstand
allemal eine Ähre oder Kolben ist, mancherlei Abstufungen.
Abgesehen von einigen Bildungsabweichungen, bei denen am Grunde des Kolbens
Verzweigung vorkommt, ist der Blütenstand normal eine Ähre mit vorblattlosen
Blüten. Die Anordnung der Blüten ist in den meisten Blütenständen spiralig, in
vielen Fällen jedoch auch quirlig. Die Zahl der Fälle, in denen die Blüten von-
einander entferntstehend eine Spirale bilden, ist gering; es ist dies nur bei Potlios
remotus und einigen Verwandten, bei Arisarum und manchen Arisaema (in der
männlichen Infloreszenz) der Fall. Sonst sind immer die Blüten dicht gedrängt, so
daß wir dann auch die Parastichen deutlichst hervortreten sehen. Es ist aber auch
die Quirlstellung ziemlich verbreitet. Im übrigen' vergleiche man die Besprechung
der Blütenstände bei den Aroideae (IV. 23 F, S. 8).
Sehen wir von den einzelnen Unterfamilien ab und betrachten die Ausbildung
des Kolbens ganz im allgemeinen, so können wir folgende Stufen unterscheiden:
I. Stufe. Der Kolben ist bis zur Spitze gleichmäßig mit Zwitterblüten besetzt. —
Pothos, Anthurhim, Monstern, Spathiphyllum usw. usw.
II. Stufe. Der Kolben trägt bis zur Spitze Blüten; aber dieselben sind ein-
geschlechtlich.
a) Die unteren Blüten sind weiblich, die oberen männlich; zwischen der weiblichen
und der männlichen Infloreszenz keine Lücke, wohl aber Zwitterblüten. ■ —
Asterostigma, Tacearum, Zantedeschia, Peltandra, Aglaodorimi, Aglaonema,
Homalomena.
b) Die seitlichen Blüten sind weiblich, die der Mittelreihen männlich: Spathi-
carpa.
III. Stufe. Der Kolben trägt bis zur Spitze eingeschlechtliche Blüten; aber ein
Teil der Blütenanlagen kommt nicht zur sexuellen Entwicklung, trägt nur Stami-
nodien oder Pistillodien. Die Staminodialblüten stehen zwischen der männlichen
und weiblichen Infloreszenz.
a) Der Kolben ist an der von den Staminodialblüten besetzten Stelle ungefähr
ebenso dick oder dünn als die weibliche oder männliche Infloreszenz. —
Anubias, Philodendron.
b) Der Kolben ist an der von den Staminodialblüten besetzten Stelle dünner als
die fertile weibliche oder männliche Infloreszenz. — Caladium, Xanthosoma,
26 A. Engler. — Araceae.
Syngonium, Remusatia, Philonotion. — Man wird leicht zu der Ansicht
neigen, die Verkümmerung der Blüten zwischen männlicher und weiblicher
Infloreszenz sei auf den Druck zurückzuführen, welcher an dieser Stelle von
der eingeschnürten Spatha ausgeübt wird; nun gibt es aber ebenso viele In-
floreszenzen in unserer Familie (z. B. Sauromatum, Typhonium), wo zwischen
männlicher und weiblicher Infloreszenz Blütenrudimente sitzen, die nur eine
schwache Entwicklung erlangen, und doch ist die Spatha an dieser Stelle nicht
eingeschnürt. Es ist also weder die Einschnürung des Kolbens immer auf
eine Einschnürung der Spatha zurückzuführen, noch kann behauptet werden,
daß die Spatha sich den Einschnürungen des Kolbens anschmiegen und da-
durch selbst eingeschnürt werden müsse.
IV. Stufe. Der Kolben ist unterhalb und oberhalb oder nur oberhalb der männ-
lichen Infloreszenz mit rudimentären Blütenanlagen oder mit Staminodialblüten
besetzt. — Schismatoglottis, Bucephalandra, Microcasia, Piptospatha, Alocasia,*
Helieodiceros, Arisaema fimbriatum, Typhonodorum, Mangonia.
V. Stufe. Die oberhalb der männlichen Infloreszenz befindlichen rudimentären
Blütenanlagen kommen gar nicht zur Ausgliederung, sondern bilden einen un-
gegliederten keulenförmigen, zylindrischen oder schwanzförmigen Anhang. —
Amorphophallus, Arum, Typhonium, Sauromatum, Arisaema.
VI. Stufe. Der Kolben ist zwischen weiblicher und männlicher Infloreszenz stellen-
weise blütenlos. — Dieffenbachia.
VII. Stufe. Der Kolben ist zwischen weiblicher und männlicher Infloreszenz ganz
nackt, die Zahl der weiblichen Blüten gering: Ariopsis, Cryptoeoryne, Stylo-
ehiton.
VIII. Stufe. Der Kolben ist zwischen weiblicher und männlicher Infloreszenz ganz
nackt, die weibliche Infloreszenz auf eine Blüte reduziert. — Ambrcsinia, Pistia.
Wenn auch darüber kein Zweifel bestehen kann, daß diese Reihe ein stufenweises
Fortschreiten bezeichnet, so könnte man doch fragen, ob es nicht richtiger sei, die
Stufen in umgekehrter Reihenfolge aufeinander folgen zu lassen. Wir sehen ja doch,
daß z. B. ein kümmerlich ernährtes, noch nicht sehr groß gewordenes Anthurium
kleine Kolben mit wenig Blüten entwickelt, daß dieselbe Pflanze aber, kräftig ernährt
und größer geworden, drei- bis viermal größere Kolben mit zahlreichen Blüten ent-
wickelt. Ferner finden wir in der Infloreszenz von Pistia stratiotes manchmal nur
4 Blüten, manchmal 5 — 8. Sollte man sich da nicht auch wohl vorstellen können,
daß aus Infloreszenzen mit wenigen weiblichen und männlichen Blüten sich solche mit
zahlreichen weiblichen und männlichen Blüten entwickelt hätten? Ich glaube nicht;
denn in den angeführten Fällen haben wir es lediglich mit Entwicklungserscheinungen
zu tun, die von äußeren Einflüssen, und zwar ganz unmittelbar, abhängig sind. Der
phylogenetische Zustand, welcher in der Infloreszenz von Anthurium in Betracht kommt,
ist nicht die Zahl der Blüten, sondern vielmehr der, daß dieselben zwitterig perigonial
und lückenlos aneinander gefügt sind, und der phylogenetische Zustand von Pistia ist
dadurch charakterisiert, daß eine weibliche Blüte ein ganz bestimmtes Stellungsverhältnis
zu einigen günstig stehenden Staubblattblüten zeigt. Dieses Stellungsverhältnis ist ein
kompliziertes mit stark ausgebildeter Arbeitsteilung; jedes seitwärts hinzukommende
Pistill würde das jetzt bestehende günstige Verhältnis, wo eine Narbe gerade hinter
der Öffnung der Spatha liegt, beeinträchtigen. Ebenso zeigen alle Stufen von II. — VI.
eine Arbeitsteilung, und zwar eine Zunahme derselben, je höher die Stufennummer ist.
Die Zahl der zu befruchtenden Pistille ist immer geringer, als sie bei derselben Länge
des Kolbens auf der ersten Stufe sein würde, und die Zahl der befruchtenden Staub-
blätter ist in demselben Verhältnis geringer; aber Staubblätter und Pistille stehen in
demjenigen Stellungsverhältnis, welches wir auch bei vielen anderen nicht anemophilen
monözischen Infloreszenzen finden, und welches für die Bestäubung ein besonders
günstiges ist. Wo der Kolbenanhang entwickelt ist, ist die Arbeitsteilung in der Weise
Pars generalis. 27
vorgeschritten, daß ein Teil der Blütenanlagen vereinigt als Wegweiser für die Insekten
Verwendung findet; ich sage ausdrücklich: Verwendung findet — , weil ich die primäre
Ursache für diese Bildung nicht in der Züchtung der Insekten sehe, sondern darin
finde, daß die Produktion der männlichen Blüten anfangs eine Überproduktion war,
die sich allmählich dem Verbrauch gemäß beschränkte. Ein anderer Teil der rudimen-
tären Blütenanlagen (Arum) findet bekanntlich Verwendung bei dem teilweisen Ver-
schluß der Spatharöhre, welche die weibliche Infloreszenz umschließt.
Daß auf allen diesen letzteren Stufen unserer Beihe eine vorteilhafte Arbeitsteilung
erreicht ist, ersehen wir auch daraus, daß wir bei den auf diesen Stufen stehenden
Araceen in der Begel, wenn überhaupt Befruchtung stattgefunden hat, alle Gynäceen
oder Pistille zu Früchten entwickelt finden, während bei den Araceen der Stufe I. in
der Regel nur ein Teil der vielen Pistille zu Früchten sich umbildet und in einzelnen
Fällen, so z. B. bei dem mit langen Kolben versehenen Anihurium brachygonatum
und mehreren anderen, immer nur die unteren Gynäceen reifen. Hier ist eben die
Arbeitsteilung noch nicht so weit vorgeschritten, der Spielraum bei der Befruchtung
ein größerer.
Diese Arbeitsteilung der Blüten ist eine ganz verbreitete Erscheinung; aber sie ist
einer der am spätesten eintretenden phylogenetischen Prozesse, und darum sehen wir
sie innerhalb der Araceen in verschiedenen Gruppen, welche sich schon längst von-
einander gesondert haben, eintreten. Die höchste Arbeitsteilung nach dieser Richtung,
der Diözismus, ist in unserer Familie nur bei einigen Arten von Arisaema anzutreffen,
z. B. bei A. ringens.
Es lassen sich diese Verhältnisse auch noch von dem Gesichtspunkt aus betrachten,
daß in dem Organismus selbst zwischen den einzelnen Organen ein Kampf um das
Dasein resp. um die Entwicklung erfolgt. Die letztere wird da begünstigt, wo bei den
Eltern wiederholt der Gebrauch erfolgte, oder die männlichen und die weiblichen Zell-
kerne werden in derjenigen Begion konzentriert, in der sie bei den Vorfahren zuletzt
immer Verwendung fanden. Wir sehen zwar sehr oft um die Gynäceen der weib-
lichen Infloreszenz Staminodien zur Entwicklung kommen, aber sie sind nicht mehr, wie
die echten Staubblätter, die Träger männlicher Sexualzellen; diese werden nur in der
oberen Begion des Kolbens normal ausgebildet. Für die stoffliche Sonderung spricht
auch der Umstand, daß wir in so vielen androgynen Infloreszenzen der Araceen an
der Grenze der männlichen und weiblichen Infloreszenz noch Zwitterblüten finden,
sonst aber nicht.
Abnorme Entwicklung der Kolben.
Während allgemein die Blüten der Araceen am Kolben ohne Tragblätter stehen,
finden wir hin und wieder bei Anthurium Laueheanum C. Koch am Grunde einer
der unteren Blüten eine Braktee, und bei Anthurium Scherxerianum Schott kommen
mitunter Infloreszenzen vor, welche im größeren unteren Teil unter jeder (oft ver-
kümmernden) Blüte eine ziemlich große, weiße oder rote, löffeiförmige Braktee tragen
(Gard. Chronicle [1880] I. 808, Fig. 139; [< 881] I. 179; [1882] I. 377; Masters,
Veget. Terat., deutsche Übersetzung, 411, Fig. 204). Es ist dies eine ähnliche Er-
scheinung, wie ich sie 1872 bei Barbaraea vulgaris beobachtet habe (A. Engler, Über
monströse Blüten von Barbaraea vulgaris, ein Beitrag zur Bestätigung des Dedoublements
in der Crucif er en blute, Flora [1872] 449 — 456), bei der auch die sonst den Cruciferen
fehlenden Brakteen entwickelt wurden. Man kann hieraus schließen, daß sowohl bei
Araceen wie bei Cruciferen ursprünglich Brakteen vorhanden waren.
Verhältnismäßig selten treten Verflachungen, Verzweigungen und Ver-
kümmerungen der Kolben auf. Verflachung des Kolbens wurde beobachtet bei
einem unbestimmten Arum (Masters, Veget. Teratol. 329). — Von Verzweigungen
ist besonders auffallend eine gabelige Spaltung des Kolbens bei dem Bastard Anthurium
Froebelii Hort. (Gartenflora XXXVII. [1888] 604, Fig. 133, und Engler, Araceae-Po-
thoideae in Pflanzenreich IV. 23B, 244).
28 A. Engler. — Araceae.
Dieselbe gabelige Spaltung tritt bei einem anderen Bastard, dem Anthurium
macrolobium Hort. Bull (-4. leuconeurum X pedatoradiatum) auf (Costerus and J. J.
Smith in Ann. Jard. Buitenzorg XIX. [1904] 72, pl. X. Fig. 20). Ähnliches beobachteten
bei Zantedeschia aethiopica (L.) Spreng. A. Braun (Verhandl. d. bot. Ver. f. d. Prov.
Brandenburg [1859] 96) und Baillon (Bull. mens, de la Soc. Linn. de Paris n. 32
[1880] 254). Eine interessante Gabelung des Kolbenanhangs wurde von W. Bailey
bei Arisaema triphyllum (L.) Torr, beobachtet (Bull. Torrey Bot. Club IX. [1882] 90),
doch wird dieser Fall von Bailey als Verwachsung zweier Kolben aufgefaßt. Während
in den angeführten Fällen der Vegetationspunkt sich gespalten hat, treten bei Zante-
deschia aethiopica nicht selten Auszweigungen des Kolbens an seinem Grunde auf, wie
sie in meiner Bearbeitung der Araceae- Philodendroideae im Pflanzenreich IV. 2 3 D c,
64, Fig. 29, abgebildet sind, und zwar sowohl bei Vorhandensein einer Spatha (a. a. 0.
Fig. 29C, F, O), wie bei Entwicklung zweier Spathen (a. a. 0. Fig. 29-E 1 ).
Endlich ist auch noch Verkümmerung eines Kolbens bei einem auf Java kultivierten
Anthurium (spec.) mit nur 6 Blüten beobachtet worden (Costerus and J. J. Smith
in Ann. Jard. Buitenzorg XXIII. [1910] 3).
Verwachsungen von 2 Blüten an den Kolben treten in einigen Gattungen
auf, so bei Acorus, Monstera deliciosa Liebm., Eaphidophora pinnatifida, Alocasia spec,
Galadium spec. (Delpino, Teoria generale della Fillotassi, p. 213).
Verwachsung der Stiele zweier Infloreszenzen haben Costerus and J. J.
Smith (Ann. Jard. Buitenzorg XXIII. [1910] 3) bei Alocasia maerorrhiza (L.) Schott
angenommen. Es ist jedoch ohne Untersuchung des basalen Teiles mit den Blatt-
scheiden und Niederblättern nicht zu entscheiden, ob es sich hierbei wirklich um
Verwachsung zweier, einem Sympodium angehörigen Blütenstände "oder um abnorme
Verzweigung (Spaltung) eines Pedunculus handelt. Mir scheint auch das erstere wahr-
scheinlicher, da ja auch bei Zantedeschia aethiopica (L.) Spreng, deutlich Verwachsung
dreier Schäfte beobachtet wurde, von denen der eine etwas kürzer war als die beiden
anderen (Goeschke in Dammer's Übersetzung von Masters Veget. Teratology, S. 55).
Zur Anatomie der Kolbenanhänge. In seiner gründlichen zweiten Abhandlung
über die Blütenwärme bei Arum italicum (Wichtigste Literatur S. 4 unter F, Halle
[1884], Sonderdruck, S. 39 ff., Taf. I, II) ist G. Kraus auch auf die Anatomie des
Kolbenanhangs oder der Appendix eingegangen, mit der im wesentlichen auch die der
Appendices bei mehreren anderen Aroideae und den Golocasioideae übereinstimmt.
\. Im Innern der Appendix findet sich ein zentrales, hyalines, großmaschiges Ge-
webe, in welchem die Leitbündel nach oben verlaufen; seine Zellen sind wasser-
und glykosehaltig. Kraus nennt es Wassergewebe oder Wasserzylinder, weil
seine Hauptfunktion offenbar die ist, Wasser zu halten und abzugeben, wie sich
deutlich darin zeigt, daß es, anfänglich wasserreich, nach dem Erwärmen ge-
wöhnlich zerrissen und halb vertrocknet erscheint.
2. Der Wasserzylinder ist umgeben von dem Stärkemantel, einem dicken Parenchym-
mantel, dessen etwas engere isodiametrische Zellen mit zusammengesetzten Stärke-
körnern vollgepfropft sind und außerdem reichlich zwischen sich Baphidenschläuche
eingesprengt enthalten.
3. An der Oberfläche befindet sich ein papilläres spaltenarmes Epithel, das
gleichfalls stärkehaltig ist und nicht als wahre Epidermis angesehen werden kann.
Der Stiel der Appendix besteht aus denselben Geweben, besitzt aber einen nur
schmalen Stärkemantel.
Kraus bespricht an anderer Stelle der oben zitierten Abhandlung (S. 47 ff.) auch
die makroskopische Prüfung des Stärkegehaltes der Kolben von Arum italicum während
und nach der Erwärmung durch Bestreichung von Längs- und Querschnitten des Kolbens
mit verdünnter Jodlösung. Während der Erwärmung werden alle Teile des Kolbens
mit Ausnahme des Wassergewebes der Appendix und meist auch des Stieles schwarz-
blau, ebenso das Wassergewebe unterhalb des Stieles. Am folgenden Morgen nach der
Erwärmung werden Appendix und Antheren mehr oder weniger gelb, alles übrige wie
Pars generalis. 29
vorher schwarzblau. Am zweiten Nachmittag nach Entlassung der Tiere werden alle
Teile bis auf die Pistille, das Polster unter den Antheren und die Basis der geschwänzten
sterilen Blütenrudimente (> Sperrhaare« bei Kraus) gelb. Das erste Stadium habe ich
auch vor dem Eintritt der Erwärmung bei Sauromatum, Alocasia odora und anderen
Arten dieser Gattung wahrgenommen; und morphologisch von Interesse ist, daß die
gefurchte Appendix von Alocasia und die glatte von Sauromatum und Aru/nx so wie
die männliche Infloreszenz derselben Kolben sich in gleicher Weise tief blauschwarz
färben.
Eine vergleichend anatomische Untersuchung der Kolben und ihrer Appendices in
einem botanischen Garten der Tropen dürfte pflanzenphysiologisch von Interesse sein. In
unseren Gewächshäusern kann man wohl Vorstudien machen, aber für umfassendere
Arbeiten ist das Blütenmaterial meist zu dürftig.
Das Papillarepithel besteht aus im Grundriß fast isodiametrischen Zellen, die nur
in ihrem unteren Drittel untereinander lückenlos verbunden, nach oben aber in stumpfe
freie Kegel ausgehen; im unteren Teil sind die Zellen mit zusammengesetzten Stärke-
körnern, welche denen des Stärkemantels gleichen, dicht gefüllt und bergen hier auch
den Zellkern, während die freie Papille mit dichtem Protoplasma gefüllt ist, das von
sehr kleinen Mikrosomen völlig gleichmäßig durchsetzt ist. Die Wand der Zellen ist
rings gleich dünn und mit einer feinen gleichartigen Kutikula überzogen. Gleichmäßig
zwischen den Papillen sind stärkehaltige Spaltöffnungen, bei Arum italieum durch-
schnittlich 20 — 23 auf einen G-mm verteilt, so wenige, als gewöhnlich die Blätter
von Pflanzen sehr trockenen Bodens aufweisen. Kraus vermutet, daß mit der geringen
Zahl der Spaltöffnungen die häufige Injektion der Interzellularen der Appendix mit
flüssigem Wasser nach der Erwärmung in Zusammenhang zu bringen ist, da der Wasser-
dampf nur an wenigen Stellen direkt austreten kann.
Über das Wärmephänomen bei den Araceen und den Verbrauch der Knollen-
stärke. Nachdem J. B. de Lamarck zuerst im Jahre 1777 (Flore frangaise III. [1778]
538 und Encyclopedie methodique Bot. III. [1789] 9) an den Blütenständen von Arum
italieum und A. maeulatum erhöhte Temperaturen beobachtet hatte, haben zahlreiche
Forscher dies Phänomen wiederholt beobachtet und festgestellt, daß, wenn die Ober-
fläche durch Zusammenhäufen zahlreicher Blütenstände verringert wird, wenn ferner die
Transpiration durch Sättigung der Atmosphäre mit Wasserdampf herabgedrückt wird,
die Wärmestauung leicht nachgewiesen werden kann. Die ersten exakteren Unter-
suchungen wurden von Senebier angestellt. Er erhielt durch Anlegen eines Thermo-
meters an den Kolben einer mittags 3 Uhr sich öffnenden Spatha von Arum maeu-
latum + 0,5° Überschuß über die Außentemperatur, welcher zwischen 7 und 8 Uhr
abends -f- 8,13° betrug, um bis zum nächsten Morgen zu verschwinden. Herbert
(Journ. de physique, de chimie, d'hist. nat. et des arts LIX. [1804] 280 ff.) beobachtete
auf der Insel Bourbon bei Alocasia odora, deren Spatha sich stets während der Nacht
öffnete, kurz vor Sonnenaufgang am Kolben einen Temperaturüberschuß von 31,25° und
stellte namentlich durch Herausbohrung des Markkörpers der Kolben fest, daß diese
einen völlig normalen Temperaturverlauf zeigen, daß die Wärmeproduktion lediglich in
der aus den staminodialen Blütenrudimenten bestehenden peripherischen Schicht er-
folgt. Th. de Saussure stellte bei Arum maeulatum und Draeunculus vulgaris fest,
daß die zutage tretende Erwärmung dem Atmungsprozeß zuzuschreiben ist, daß am
ersten Abend die Erwärmungsperiode in der Appendix, am zweiten Tage in den Sexual-
organen, und zwar hauptsächlich in den männlichen Blüten lokalisiert ist.
Nach mehreren Versuchen mit negativem Besultat konnte Goeppert bei Draeun-
culus in der männlichen Infloreszenz einen Temperaturüberschuß von \ 4° feststellen.
A. Brongniarts Beobachtungen an Alocasia odora ergaben im Gegensatz zu den Be-
obachtungen Herberts in den Tropen eine periodische Wiederkehr der Erwärmung
an 6 Tagen, und zwar am stärksten am obersten Teil des Kolbens. Vrolik und
de Vriese zeigten einmal, daß zu niedrige Außentemperatur eine Modifizierung der
30 A.. Engler. — Araceae.
Blütenentwicklung zur Folge habe und eine einige Tage lang andauernde periodische Er-
wärmung des Kolbens. A. von Beck und Bergsma stellten sehr genaue Untersuchung
x mit Hilfe einer Thermonadel an Alocasia odora 5 Tage hindurch an und fanden, daß an
den beiden ersten Tagen die Eigenwärme der Antheren bedeutend höher ist als die-
jenige der Appendix; am dritten Tage wiesen die Staminodien einen Temperaturüber-
schuß von 20,24° auf, am vierten Tage einen solchen von H,H° und am fünften
Tage 15,56°, während die Erwärmung der Antheren am 4. und 5. Tage verschwindet.
Auch Dutrochet operierte mit der Thermonadel an Arum niaculatum und fand die
Maxima am Tage, die Minima in der Nacht. Er gibt nicht allein 4 Perioden, sondern
diese auch mit wechselnder Lage des Maximums an.
G. Kraus (s. Wichtigste Literatur S. 4 unter F) stellte besonders gründliche Be-
obachtungen an Arum italicum in Italien und an A. rnaculatum an. Bei ersterem
verläuft die Blütezeit von einem Nachmittag zum anderen. Nachdem von Mittag ab die
Spathen angeschwollen sind, findet das Aufbrechen der Spathen und Sichtbarwerden der
Appendix von 2 — 3 Uhr ab statt; um 4 Uhr ist gewöhnlich alles in voller Blüte und wird
die Wärme der Appendix so intensiv, daß sie durch Anfühlen leicht konstatiert werden
kann, und der Geruch, der die Tiere zunächst anlockt, verbreitet sich. Die Narben
der Pistille sind jetzt ausgebreitet und reif, die Antheren noch vollständig geschlossen.
Die Wärmeentwicklung macht am Abend und in der Nacht unter fortwährender
Steigerung ihren Periodengang. Am frühen Morgen findet man die Appendices nicht
mehr, wohl aber die Stiele derselben, Antheren und auch Pistille noch deutlich
warm; die Narben sind an Stelle der zusammengefallenen Papillen mit einem Zucker-
tropfen bedeckt, von dem die gefangenen Tiere sich nähren. Am späteren Vormittag
öffnen sich die Antheren, der Pollen fällt in den Kessel und auf die gefangenen In-
sekten. Aber erst am Mittag, häufiger erst in den ersten Stunden des Nachmittags
(oft sogar noch später) erfolgt das Welken der geschwänzten Pistillodien (Organa neutra)
und gibt den Mücken Gelegenheit zu entfliehen — zu einer Zeit also, wo bereits neue,
durch Geruch und Wärme lockende Infloreszenzen offen und zum Einfangen der pollen-
beladenen Tiere bereit sind. Wie zu erwarten war, ergaben später angestellte Beob-
achtungen von G. Kraus an Arum rnaculatum völligste Übereinstimmung mit den
bei A. italicum gewonnenen Besultaten.
Er kritisiert auch die obigen Angaben Dutrochet's, zu denen seine Beobachtungen
hinsichtlich der Perioden in Widerspruch stehen, folgendermaßen: >Vor allem darf
man nicht vergessen, daß Dutrochet in diesem Falle nicht bloß von der Keule, son-
dern auch von den Paroxysmen (Perioden) der Antheren und weiblichen Blüten spricht.
Nehmen wir seine Angaben über die Keule allein, so gibt er allerdings auch hier einen
über 3 Tage sich wiederholenden Periodengang an. Aber es ist wohl zu beachten, daß
Dutrochet thermoelektrisch gearbeitet und am ersten und dritten Tage nur auf diesem
Wege wahrnehmbare, nach zehntel Graden zählende Wärmemengen und Maxima findet.
Diese beiden Perioden sind aber keine Besonderheit des Jrwm-Kolbens, sondern ein von
Dutrochet selbst entdecktes gemeinschaftliches tägliches Merkmal aller Pflanzenteile;
diese geringwertigen Perioden gehören nicht zur eigentlichen Wärmeperiode. Kraus hat
dann auch noch Sauromatum, Philodendron macrophyllum } P. albovaginatum und
Zantedeschia aethiopica geprüft und kam zu dem Besultat, daß Zantedeschia thermo-
metrisch keine Wärmeentwicklung zeigt, die Philodendron dagegen eine einmalige kräf-
tige Wärmeperiode. Andeutungen einer sehr geringwertigen Periode an den vorher-
gehenden oder nachfolgenden Tagen sind da.
Die Erfahrungen von G. Kraus sprechen dafür, daß die Eiweißstoffe während der
Atmung der Araceen nicht wesentlich in Mitleidenschaft gezogen werden.
Das Experiment lehrt, daß in den meisten Fällen Kohlenhydrate, bei Arum ita-
licum im Betrage von 77, 8%, oder nahe verwandte Stoffe veratmet werden, ferner, daß
die veratmeten Substanzmengen oft nicht unbeträchtlich sind, und schließlich, daß die
Verbrennungs wärme des Kohlenstoffes 8000 Kalorien beträgt; so ist als sicher anzu-
Pars generalis. 31
nehmen, daß in den Zellkomplexen, in denen eine lebhafte Oxydation erfolgt, nicht
unerhebliche Temperatursteigerungen erzielt werden.
G. Kraus stellte fest, daß in wenigen Stunden bis zu 74° der Trockensubstanz
veratmet werden, hingegen die in der Appendix befindlichen Pflanzensäuren sich bei der
Erwärmung ansehnlich vermehren.
Leick, der in den Jahren 1910 — 1915 in seinen verschiedenen Arbeiten über
das Wärmephänomen der Araceenblütenstände die gesamte Literatur über diesen Gegen-
stand sorgfältig revidiert bat, gibt in den Ber. d. Deutsch, bot. Ges. XXXIII. (1915)
522 IT. eine Zusammenstellung der früher von anderen Forschern und von ihm selbst
beobachteten Erscheinungen, aus der ich im Anschluß an das bereits oben Mitgeteilte
noch folgendes hervorhebe:
Bei Monstern delieiosa und Philodendron pinnatiftdion ist der Kolbengipfel meist
nur wenig höher temperiert als der mittlere Teil des Kolbens. Ja, bei beiden Arten
kommt es vor, daß zeitweise die Kolbenmitte den Kolbengipfel um ein geringes an
Eigenwärme übertrifft. Bei Alocasia odora scheinen nur zu Beginn der Erwärmung
die unter dem Gipfel stehenden normalen männlichen Blüten etwas wärmer als der
terminale mit Staminodien bedeckte Teil zu sein. Nach kurzer Zeit erweist er sich
als der Hauptsitz der Wärmeentbindung. Bei Arum und Sauromatum wurden die
höchsten Eigenwärmegrade ausschließlich an der Appendix gemessen.
Der maximale Temperaturüberschuß ist nicht nur bei den einzelnen Arten sehr
verschieden, sondern schwankt auch bei derselben Art je nach Lufttemperatur, Ent-
wicklungszustand und Versuchsanordnung. Der Zeitpunkt der maximalen Erwärmung ist
zwar nicht unbedeutenden Schwankungen unterworfen, läßt aber trotzdem für jede Art
eine gewisse Stetigkeit erkennen. Mit Ausnahme von Monstera delieiosa zeigen alle
untersuchten Araceenblütenstände an ihrer Basis sehr viel geringere Eigenwärme als
in den höher gelegenen Kolbenregionen; die höchsten Temperaturen weisen die nackten
Appendices auf. Ohne Ausnahme tritt das erste Eigenwärmemaximum vor der Öffnung
der Antheren auf.
Die Wärmeproduktion ist unmittelbare Folge der physiologischen Oxydation. Der
aus den verkümmerten, an Beservestärke reichen Staubblattanlagen bestehende Binden-
mantel des Kolbens ist durchweg wärmer als die tiefer gelegenen Kolbenteile.
Leick unterscheidet nach den allerdings im Verhältnis zur Zahl der bekannten
Araceen sehr geringen Zahl von Beobachtungen 4 Typen:
1 . Den il/o;2s/era-Typus. Erwärmung des Kolbens ohne ausgeprägte Lokalisation.
Kolbcnmitte und Kolbenbasis anfangs wärmer als der Kolbengipfel. Das Maximum
des ersten Blütetages, 1,5 — 3°, wird am zweiten Tage bei Ausstreuung der An-
theren erheblich größer, 11,6 — 12,9°, während am dritten Tage nur 2,7— 6°
erreicht werden.
2. Den Philodendron-Typns. Hier, wo männliche und weibliche Infloreszenz ge-
schieden sind, erwärmt sich der männliche Teil des Kolbens ganz erheblich stärker
als der weibliche. Außerdem treten hier nur 2 Maxima an 2 aufeinander folgen-
den Tagen auf, und zwar ist das zweite, mit der Pollenemission zusammenfallende
das ansehnlichste.
3. Den Alocasia-Ty pus*j. 3 bis 5 Maxima, von denen meist das zweite das be-
trächtlichster Haupterwärmung in dem mit Staminodien bedeckten Kolbengipfel. Im
Anfang ist die nach der Mitte zu gelegene Antherenzone am wärmsten; später
verschiebt sich das Maximum nach aufwärts.
4. Den Arum-Typus, von dem Leick nur Sauromatum anführt, während außer
Dracunculus noch viele mit Arum verwandte Gattungen und die Amorphophalli
dazu gehören. Die Temperatursteigerung erreicht schon am ersten Tage ihren
höchsten Betrag im Kolbengipfel, das zweite nur unbedeutende Maximum fällt in die
*) Leick spricht immer von CWomsm-Typus. Die mehrfach untersuchte Pflanze ist aber
Alocasia odora.
32 A. Engler. — Araceae.
Antherenzone. Die Erwärmung beginnt mit der Spathenöffnung und erreicht in
den Abendstunden ihr beträchtliches Maximum in der aus der Scheide hervor-
ragenden Appendix.
Delpino und Kraus erblicken in dieser Wärmeproduktion ein Mittel zur Insekten-
anlockung. Den Insekten ist der warme Schlupfwinkel in der Nacht erwünscht. Die
Thermophorwirkung soll uns das Vorhandensein der im übrigen völlig funktionslosen
Appendix erst verständlich machen. Ich bin aber außerdem der Meinung, daß das
kräftige Wachstum der Appendix der Entwicklung der Staubblätter in der oberen Zone
des Kolbens hinderlich ist und eben die eigenartige Bildung der Appendix zur Folge
hat. Auch finde ich, daß dieselbe als Leitstange für die in die geschlossene Spatha
vordringenden Insekten eine biologische Bedeutung hat.
Die Blüten der Araceae. Die vergleichende Methode, welche auf alle bekannten
Formen der Araceae eingeht, zeigt, daß in dieser Familie sich eine allmählige Verein-
fachung von dem verbreiteisten Typus der Monokotyledonenblüte bis zur einfachsten
Form der Blüte, dem einzelnen Staubblatt oder dem einzelnen Karpell, vollzogen hat,
während andererseits in wenigen Fällen eine Bereicherung der normalen Zahl der Glieder
stattgefunden hat. Man wird die schrittweise Vereinfachung am besten verfolgen können,
wenn man darauf achtet, daß neben den Veränderungen in der Blüte bis zu einem
gewissen Grade Konstanz in anderen Verhältnissen besteht.
Die Araceae umfassen sehr viele Gattungen, deren Blüten dem häufigsten Typus
der Monokotyledonen, welcher in der Formel P § — {— | A § — j— | G(|)*) seinen Ausdruck
findet, angehören. Wir werden daher von diesen Gattungen auszugehen haben. Zuvor
seien aber noch ein paar Worte über den Einsatz der Blüte gesagt. Es finden sich
sowohl trimere (nach dem Schema P 3 -f- 3 A3 + 3 G3) als dimere Blüten (P2 + 2
A2 + 2 G2); Tragblätter und Vorblätter fehlen stets in normalen Blüten-
ständen der Araceen (vgl. oben S. 2 5). Die trimeren Blüten sind meist so orientiert,
daß das unpaare Tepalum des äußeren Perigons nach vorn steht =j=; seltener findet das
Gegenteil statt, wie z. B. bei Orontium aquaticum und Spathiphyllum blandum. Bei
anderen Alien von Spathiphyllum aber treffen wir die zuerst angedeuteten Stellungs-
verhältnisse. Auch die Narben haben bei trimeren Blüten verschiedene Stellung; so
bei Alocasia indica =, bei A. Lowii =j=, bei Homalomena Zollingeri beide Stellungen
an demselben Kolben.
Dergleichen Beispiele könnte ich mehr anführen, um zu zeigen, daß die Orientierung
der Araceenblüte veränderlich ist. Immerhin kann man aber sagen, daß in den meisten
Fällen das unpaare Tepalum des äußeren Kreises und ebenso der unpaare Narbenlappen
nach unten gerichtet ist. In den dimeren Blüten stehen die Tepala des äußeren Perigons
rechts und links von der Mediane der Blüte; eine Ausnahme macht Lysichitum carnt-
chatcense, wo die beiden äußeren Tepala in die Mediane zu liegen kommen.
Ferner ist zu beachten, daß häufig 2- und 3-gliederige Kreise gemischt vor-
kommen; es ist jedoch hierin durchaus keine Konstanz bei einer und derselben Art
zu beobachten. Auch die ursprüngliche Knospenlage, welche valvat ist, ist sehr oft
gestört.
Betrachten wir nun folgende Formeln:
Spathiphyllum P 3 + 3 A3 + 3G3
Spathiph. Sect. Massowia P (3 -j- 3) Ä3 + 3 G3
Holochlamys P (2 + 2) A2-J-2 G2
Anepsias A 2 -j- 2 G 2 -f- (2 — 4)
Rhodospatha A 2 + 2 G 2
*) P bedeutet Perigon, A Androeceum, G Gynaeceum; 2 -+- 2, daß 2 2-gliederige Quirle,
3 + 3, daß 2 3-gliederige miteinander alternierende Quirle vorhanden sind, ( ), daß die Glieder
verwachsen sind.
Pars generalis.
Stenospermation
Monstera
Epipremnum
Scindapsus
A2 + 2 G!
A2 -f- 2 G2
A2 + 2 G \
A 2 + 2 G \
2?
Alle diese Gattungen stimmen in einem histologischen Merkmal überein und sind
durch dasselbe von allen anderen Araceen-Gattungen unterschieden, nämlich durch das
Vorhandensein von Spikularzellen oder »Interzellularhaaren« im Grundgewebe. Wenn
man außerdem ihre Übereinstimmung in der Nervatur, die Übereinstimmung in der
Antidromie ihrer zweizeilig gestellten Blätter (mit Ausnahme von Spafhiphyllum) be-
rücksichtigt sowie die Annäherung der einzelnen Gattungen aneinander, so wird man
diese Gruppe für eine natürliche halten, zugleich aber hieraus den Entwicklungsgang
in der Gestaltung der Gattungen erkennen müssen, vorzugsweise beruhend auf einer
Reduktion der Blütenteile des normalen Typus, in selteneren Fällen auf einer Ver-
mehrung derselben (Anepsias).
Fügen wir außerdem hinzu, daß in dieser Gruppe die Beschaffenheit der Samen-
anlagen und des Nährgewebes ungleichartig ist, daß die embryologische Beschaffenheit
Anhaltspunkte zur Schaffung von Untergruppen gewährt, so haben wir damit auf die
Hauptprinzipien hingewiesen, von denen wir uns bei der Feststellung der natürlichen
Verwandtschaft leiten zu lassen genötigt sind.
Ebenso lehrreich ist die Vergleichung der Gattungen folgender Reihe:
-2
Gyrtosperma
P2 + 2
A2 + 2
G 1
Ooo
Lasia
P2+2 A2 + 2
G \
1
Anaphyllum
P2 + 2 A2-f-2
G i
\
Urospatha
P2 + 2 A2 + 2
G2
03
Dracontium polyphyllum
P2_l_-2 A 2 _1_ 2
G 2
u 3
i
Dracontium gigas
P3 + 3 A3 + 3 + 3
G3
i
Eehidnium
P2 + 2 A2 + 2
Gl
02
Dracontium Purdieanum
P2 + 2 A2 + 2
G 2 + (2-
-3) Oi
Amorphophallus Rivieri
A2 + 2
G2
\
(flores singuli)
Amorphophallus silvatieus
dF
Af-hS
9
G2
\
Amorphophalli complures
cf
A2 — 4
9
G3 — \
Oi
Plesmonium
cf
A2
9
G2 — 3
i
Thomsonia
cf
A2 — 4
9
G \
i
Anchomanes
er
A2 — 3
9
Gl
[
Amorphophalli complures
er
A2 — 3
9
G t
i
Diese Reihe von Gattungen beginnt mit solchen, deren Blütenformeln den ersten
der vorigen Reihe gleich oder sehr ähnlich sind; ihr anatomischer Bau und ihre Blatt-
stellungsverhältnisse sind aber verschieden. Über die Verwandtschaft der 5 ersten
Gattungen mit den folgenden kann bei einem Araceenkenner kein Zweifel sein, und
doch diese sich steigernde Verschiedenheit in den Blüten, die aber, wie aus der Ver-
gleichung hervorgeht, nur Resultat der Reduktion ist. In dieser Reihe ist auch der
Übergang von denjenigen Formen, deren Kolben bis zur Spitze Blüten trägt, zu den-
jenigen vermittelt, deren Kolben mit einem mehr oder minder langen blütenlosen An-
hang versehen ist. Anchomanes und Thomsonia stehen in dieser Beziehung vermittelnd
zwischen Dracontium und Amorphophallus da.
Auch hier lernen wir 2 Fälle kennen, bei denen eine Vermehrung der dem Typus
zukommenden Blütenteile stattfindet; bei Dracontium gigas wird noch ein Staubblatt-
kreis außer den 2 normalen gebildet und bei D. Purdieanum das Gynäceum bisweilen
um 2 — 3 Fruchtblätter bereichert, wie bei Anepsias. Es seien nun gleich die anderen
Fälle erwähnt, in denen eine solche Vermehrung der Blütenteile stattfindet. Bei
Typhonodorum enthalten einzelne männliche Blüten mehr als 3 -j- 3 Staubblätter, meist 8,
A. Engler, Dai Pflanzenreich. IV .(Embryophyta siphouogama) 23 A. 3
34 A. Engler. — Araceae.
welche miteinander zu einem Synandrium verwachsen. Es scheint mir aber zweifelhaft,
daß hier die Glieder von mehr als 2 Staubblattkreisen miteinander verbunden sind;
es wäre möglich, daß 2 viergliedrige Staubblattkreise verbunden sind, da auch das
mit einer 3 — 6-lappigen Narbe versehene Gynäceum wahrscheinlich aus 3 — 6 Frucht-
blättern gebildet ist. Andererseits gibt es aber bei derselben Pflanze auch wieder Syn-
andrien, die von nur 4 oder 6 Staubblättern gebildet sind.
Ähnlich ist es mit dem Gynäceum von Philodendron, das bald aus 2, bald aus 3,
4 — 8 Fruchtblättern gebildet ist, von denen man ebenfalls nicht sicher bestimmen kann,
wie vielen Kreisen sie angehören.
In den Reihen, die vorhin angeführt wurden, ließ sich leicht der Zusammenhang
der perigonlosen Gattungen und derjenigen mit eingeschlechtlichen Blüten mit solchen
nachweisen, deren Blüten dem verbreiteten Monokotyledoneentypus entsprechen. Es sind
nun noch einige Gruppen von Araceen mit eingeschlechtlichen Blüten da, für welche es
schwer hält, unter den lebenden Formen nahe Verwandte aufzufinden, die noch Zwitter-
blüten mit Perigon besitzen. So die Colocasioideae mit den Gattungen Colocasia, Re-
musatia, Aloeasia, Oonatanthus , Caladium, Xanthosoma, die alle einander ziemlich
nahestehen und folgender Formel in ihrer Blüte entsprechen
C?:A(t + f) Q: 6(1-4).
Nun existiert aber noch die nahe verwandte Gattung Steudnera, deren weibliche
Blüten 2 — 5 Staminodien enthalten, und somit ist auch erwiesen, daß die Colocasioideae
von Araceen mit Zwitterblüten abstammen müssen.
Ebenso besitzen die weiblichen Blüten der Aroideae-Asterostigmateae Staminodien
und es wird dadurch die Abstammung dieser Gruppe von zwitterblütigen Araceen ebenfalls
dargetan. Daß diese als Staminodien gedeuteten Gebilde nicht Perigonbildungen sein
können, geht daraus hervor, daß sie nur bei den weiblichen Blüten angetroffen werden.
In der Unterfamilie der Aroideae schreitet die Reduktion der Blüten am weitesten
vor, denn wir haben einerseits Gattungen, bei denen das Gynäceum aus einem einzigen
Fruchtblatt besteht, wie Pinellia, Arisarum, Biarum, Arum, Theriophonum usw., ja
es ist dies bei weitem der häufigste Fall; andererseits gibt es Gattungen, bei denen die
männlichen Blüten einen zwei- oder dreigliederigen (Dracunculus, Helicodiceros, Arum)
oder auch zwei Staubblattkreise (Arisaema) enthalten. Als Mittelglied zwischen den
Aroideae mit eingeschlechtlichen Blüten und andern mit zweigeschlechtlichen Blüten
dürfte Spathicarpa gelten, bei welcher Gattung in den männlichen Blüten ein rudimentäres
Ovarium verborgen ist, während anderseits die weiblichen Blüten Staminodien enthalten.
Wir haben aber noch eine andere Gattung zu berücksichtigen, die zweifellos zu den
Aroideae gehört, nämlich Stylochiton. Bei dieser Gattung erweisen sich sowohl die
männlichen Blüten (A 3 + 3) wie die weiblichen Blüten G (2 — 3) als ursprünglich typische
Monokotyledoneenblüten; dazu kommt, daß sowohl die männlichen Blüten wie die weib-
lichen ein Perigon besitzen, das ähnlich wie das von Anadendron gamotepal ist. Bei
den männlichen Blüten ist das Perigon sehr niedrig, fast schüsseiförmig, dagegen über-
ragt es in den weiblichen das Ovarium und umschließt dasselbe so vollständig, daß
nur der Griffel frei hervorragt.
Aus dem Vorangehenden ergibt sich also, daß selbst die einfachsten Blüten der
Araceen, welche aus nur einem Staubblatt bestehen oder nur aus einem Fruchtblatt,
durch zahlreiche Zwischenglieder mit pentazyklischen dreigliedrigen oder zweigliedrigen
Monokotyledoneenblüten verbunden sind. Es ist ebenso leicht nachzuweisen, daß alle
die mannigfaltigen Gebilde, welche als Höcker, Wärzchen, Fädchen zwischen den männ-
lichen und weiblichen Blüten auftreten, abortierte Blüten sind. Somit ist der Spadix
der Araceen immer ein Blütenstand, der mit alleiniger Ausnahme einiger diözischer
Arten von Arisaema entweder Zwitterblüten oder Blüten beiderlei Geschlechts trägt,
wobei die Zahl der weiblichen Blüten schließlich bedeutend zurücktreten kann, wie bei
Aglaonema, Arisarum, Ambrosinia, Pistia (und den nahestehenden Lemnaceae). Ent-
wickelt sich in Blütenständen mit nackten Blüten nur eine einzige weibliche Blüte, die
Pars generalis. 35
aus einem Fruchtblatt besteht, dann steht dasselbe der Spatha gegenüber, so bei Am-
brosinia, Pistia (wie auch bei den Lemnaceen Lemna und Spirodela).
Verwachsungen innerhalb derselben Blüte kommen bei den Araceen sehr häufig
vor; immer verwachsen die Karpelle, wenn deren 2 oder mehr vorhanden sind, und
sehr oft die Staubblätter zu sogenannten Synandrien oder die Staminodien zu Synandrodien ;
besonders häufig ist das bei den Colocasioideae und den Ar aceae- Aster ostigmateae der Fall;
aber auch bei Pistia verwachsen die zwei Staubblätter der einzelnen männlichen Blüten
miteinander. Auch kommt es vor, daß die dichtgedrängten Blüten einer Infloreszenz
miteinander verwachsen, so die weiblichen bei Syngonium, Lagenandra und Crypto-
coryne, die männlichen bei Ariopsis. Bei Cryptocoryne ist übrigens noch die Eigen-
tümlichkeit, daß die weiblichen Blüten einen Quirl bilden, ebenso wie bei Pistia die
männlichen; es hat demzufolge das Syncarpium von Cryptocoryne große Ähnlichkeit
mit einer mehrfächerigen Kapsel.
Wenn mehrere Fruchtblätter miteinander verwachsen, so erfolgt die Verwachsung
bald so, daß die Plazenten parietal werden (Ariopsis, Colocasia, Xanthosoma), bald
so, daß sie zentral werden (Philodendron, Raphidophora, Rhodospatha, Anepsias usw.);
es zeigt sich hierbei, daß die Verwachsung der Samenanlagen tragenden Fruchtblatt-
ränder der verschiedenen Karpellarblätter im Zentrum des Ovariums oft keine sehr
innige ist; auch kann die Verwachsung der eingeschlagenen Fruchtblattränder nur an
der Basis stattfinden, und dann entstehen basale Plazenten, die bei einzelnen Gattungen
der Aroideae (Arisaema, Biarum) in die Höhe gehoben sind, so daß es scheint, als
habe sich die Blütenachse in das Ovarium hinein fortgesetzt. Ist in einem solchen
Fall nur eine orthotrope Samenanlage vorhanden, wie bei Biarum, so erscheint diese
dann als Fortsetzung der Achse. Da aber nahe verwandte Gattungen an derselben
Stelle 2, 3 und mehr orthotrope Samenanlagen: entwickeln, so ist die Annahme axiler
Samenanlagen ebenso wie die axiler Antheren bei den Araceen vollständig abzuweisen.
Die Karpellränder tragen Samenanlagen in sehr verschiedener Anzahl. Bei der Gattung
Anepsias bilden dieselben an jeder Plazenta 2 — 4 — 6 Reihen, das heißt, es können
an jedem Karpellrand drei Reihen von Samenanlagen gebildet werden. Ebenso werden
bei Pistia und wohl auch bei Ambrosinia einige Reihen von Samenanlagen gebildet.
In den meisten Fällen kommt auf jeden Karpellrand eine Reihe; es läßt sich in den
einzelnen Verwandtschaftsreihen von Stufe zu Stufe eine Verminderung in der Zahl der
Samenanlagen verfolgen; bei sehr vielen Gattungen kommen solche nur an der Basis
zur Entwicklung (Monstera, Qonatanthus, Stenospervnation, Calla usw.), bei andern
nur an der Spitze des Ovariums (Acorus), bei andern an der Basis und an der Spitze
(Theriophonum), bei andern nur in der Mitte (Lasia, Anaphyllum). Die Fälle, wo
die Samenanlagen eines Faches auf eine einzige anatrope oder orthotrope basale reduziert
werden, sind in der Familie sehr zahlreich. Auch sind mehrere Fälle vorhanden
(Aglaonema, Orontium, einzelne Amorphophalleae), wo das Ovarium sicher aus mehr
als einem Fruchtblatt gebildet ist, wo aber doch nur eine basale Samenanlage im ganzen
Ovarium sich entwickelt.
Auch die Samenanlagen selbst weisen ebenso wie die Staubblätter in den ver-
schiedenen Unterfamilien, sogar innerhalb einer Unterfamilie mancherlei Verschieden-
heiten auf. Bei den anatropen Samenanlagen kann der Funiculus lang oder kurz sein;
aber namentlich gibt es verschiedene Zwischenstufen zwischen den anatropen und ortho-
tropen Samenanlagen, welche wir als hemianatrope bezeichnen, so namentlich in den
Unterfamilien der Philodendroideae und Colocasioideae, deren Abbildungen man ver-
gleichen wolle.
Bestäubung. Indem ich bezüglich der spezielleren Verhältnisse auf die Darstellungen
bei den einzelnen Unterfamilien hinweise, beschränke ich mich hier nur auf ganz all-
gemeine Angaben. Bestäubung innerhalb derselben Zwitterblüte ist nur selten möglich
(z. B. bei Stenospermation popayanense) ; häufiger kann dieselbe zwischen den Blüten
desselben Kolbens erfolgen. Da bei den meisten zwitterblütigen Araceen Proterogynie
3*
36 A. Engler. — Araceae.
vorkommt, so sind häufig die Narben nicht mehr alle empfängnisfähig, wenn die An-
theren ihren Pollen ausstreuen; da nun trotzdem in vielen solchen Fällen sämtliche
Pistille eines Kolbens sich zu Früchten entwickeln, so muß die Bestäubung durch Ver-
mittlung von Tieren erfolgt sein, welche den Pollen von älteren Kolben auf jüngere
übertragen. Hierbei kommt der Umstand zustatten, daß sehr häufig der Pollen eines
Faches in wurmförmigen Massen zusammenhängend heraustritt und einige Zeit am
Kolben hängen bleibt. Bei manchen Gattungen mit Zwitterblüten, welche von oben
nach unten aufblühen, wie bei Dracontium, werden ganz offenbar die Narben der unteren
ebenfalls proterogynen Blüten von dem herunterfallenden Pollen der oberen Blüten be-
stäubt; es ist wahrscheinlich, daß aus solchen Typen die große Zahl von Araceen her-
vorgegangen ist, deren unterer Kolbenteil weibliche Blüten, deren oberer männliche
Blüten trägt.
Dieses so häufige Verhalten wird wiederum sehr mannigfach durch die außer-
ordentlich verschiedene Gestaltung der Spatha. Namentlich kommt sehr viel darauf an,
ob die Spatha eingeschnürt und an welcher Stelle sie eingeschnürt ist. Wenn die
Spatha gar nicht oder erst oberhalb beider Blütenstände eingeschnürt ist, dann ist viel-
fach Gelegenheit zur Bestäubung innerhalb desselben Kolbens gegeben; dieselbe kann
dann nur, wie z. B. bei Arum maculatum, dadurch verhindert werden, daß die Narben
nicht mehr empfängnisfähig sind, wenn die Antheren desselben Kolbens ausstäuben.
Die Zahl der Araceen, bei welchen der tf Blütenstand von dem Q durch eine Ein-
schnürung der Spatha geschieden ist, ist eine sehr große; in manchen Fällen ist der
Durchgang zwischen beiden Blütenständen sehr eng und nur ganz kleinen Tierchen
(Dipteren) zugänglich; in vielen solchen Fällen finden wir, daß der Blütenstaub sich ober-
halb der Bohre der Spatha am Grunde ihrer Spreite oder Fahne ansammelt (Alocasia,
Remusatia, Colocasia, Galadium, Xanthosoma, Syngonium, viele Philodendron, Dieffen-
bachia). Sehr eigentümlich ist die Trennung der Geschlechter bei Ambrosinia, wo der
Kolben seitlich zu einer mit der Spatha verwachsenen Scheidewand erweitert ist, welche die
in der vorderen Kammer stehende Q Blüte von den in der hinteren Kammer befind-
lichen männlichen Blüten trennt und somit Bestäubung ohne Beihilfe von Tieren ganz
unmöglich macht. Man vergleiche auch die übrigen Angaben in dem Abschnitte Be-
stäubung bei den Aroideae (IV. 23 Df, S. 17). Der mehr oder weniger angenehme,
manchmal widerlich aashafte Geruch, welchen die Blütenstände der Araceen zur Zeit
der beginnenden Empfängnisfähigkeit der Narben entwickeln, trägt entschieden dazu bei,
Insekten anzulocken; zu dieser Zeit haben aber die Antheren noch nicht ausgestäubt;
dies erfolgt erst später; demnach werden die noch im Kessel befindlichen Insekten von
dem herunterfallenden Pollen zum Teil bedeckt werden; sie werden aber auch da, wo
der Pollen wie bei Typhonium am Grunde der Fahne der Spatha angesammelt wird,
denselben dort abstreifen; sie werden auch, dem als Leitstange dienenden Kolben folgend,
den qF Blütenstand ablaufen und von ihm den so oft in wurmförmigen Massen aus
den Antheren heraushängenden Pollen mitnehmen, um ihn bei dem Besuch des nächsten,
seine Narben entwickelnden und einen den betreffenden Insekten zusagenden Geruch
ausströmenden Blütenstandes dort auf die Q Blüten zu bringen. Als Wegweiser dienen
jedenfalls auch die wendeltreppenartig zusammengedrehten, sehr langen Scheidenspitzen
von Urospatha, Gyrtosperma und mehreren Gryptocoryne. Sehr interessante Pflanzen
sind noch in ihrer Heimat zu untersuchen, wie die ihre Früchte unter der Erde reifende
Gattung Stylochiton und die merkwürdige Ariopsis peltata, bei der ich bis jetzt nur
auch Proterogynie konstatieren konnte, sowie, daß der in den Löchern zwischen den
männlichen Blüten angesammelte Pollen zum Teil durch das Vornüberneigen der männ-
lichen Infloreszenz ausgeschüttet wird.
Frucht lind Samen. Die Früchte der Araceen sind Beerenfrüchte. Bei sehr vielen
Araceae ist der Same von einer schlüpferigen durchsichtigen Pulpa umgeben, welche
eingetrocknet noch viele Jahre starke Quellbarkeit behält. Diese Pulpa rührt zum Teil
von den stark quellbaren einzelligen Haaren her, welche den Funiculus bekleiden
Pars generalis. 37
(Caruel, Ann. d. sciences 4. ser. XII. 76). Auch wird bei Anthurium die ganze
Innenschicht der Fruchtwand pulpös. Im wesentlichen aber gehört die Pulpa, mag sie
nur schwach oder sehr stark entwickelt sein, wie z. B. bei Anthurium cartüagineum
und dessen Verwandten, bei Philodendron Selloum, bei den Alocasia, dem hyper-
trophisch entwickelten äußeren Integument der Samenanlage an.
Diese pulpöse Beschaffenheit des Integumentes erleichtert im hohen Grade, daß die
Samen an Stämmen, wohin sie durch Vögel getragen werden, haften bleiben. Bei An-
thurium werden die reifen Beeren von selbst teilweise losgelöst, indem sich von den
median stehenden Blättern der Blütenhülle zwei fadenförmige Streifen ablösen und die
am Grunde frei werdende Beere herauswerfen, so daß dieselbe an den Fäden vom
Rande der Blütenhülle herunterhängt. Bei vielen Anthurium ist die Hypertrophie an
beiden Enden des Samens am stärksten; bei den meisten Aroideen ist sie am Chalaza-
ende sehr stark, bei Bemusatia am ganzen Samen sehr mächtig, ebenso bei Golocasia
Sect. Leucocasia; bei Caladium ist die Hypertrophie besonders mächtig längs der Raphe,
ebenso bei Philodendron, Zantedeschia, Calla, Spathiphyllum. Bei Acorus wird auch
das ganze äußere Integument pulpös, ist aber am Mikropylende gefranst. Die Araceen
mit Samen ohne Nährgewebe, wie mehrere Lasioideae, Monstera, Pothos, Dieffenbachia,
Aglaonema, zeigen alle keine Hypertrophie ihres äußeren Integumentes ; bei vielen von
diesen, namentlich bei den Amorphophalleae ergrünt der Embryo vollständig, während
er noch im Samen und in der Beere eingeschlossen ist.
Bei einigen Gruppen der Araceen bemerken wir namentlich nach Eintrocknung
der Pulpa ziemlich starke Längsleisten, so bei den Philodendroideae, Colocasioideae und
manchen Aroideae; auch diese sind eine Bildung des äußeren Integumentes; Querschnitte
durch junge Samen zeigen rings um das innere Integument einen Kreis von Dreiecken,
welche aus zwei und mehr dickwandigen Zellen bestehen, es sind also die ganze innere
Schicht des äußeren Integumentes und mehrere derselben aufliegende Zellreihen skleren-
chymatisch geworden.
Das innere Integument der Samenanlage erleidet weniger Veränderungen; meist
kollabiert es. Bei einigen Gattungen jedoch erfolgt am Mikropylende eine Erweiterung
und die Bildung eines härteren inneren Samendeckels, so bei Homalomena. Es ist das
eine merkwürdige Übereinstimmung mit den Lemnaceae, bei welchen auch nur aus
dem Mikropylende des inneren Integumentes ein Operkulum gebildet wird, während bei
Pistia ein doppeltes Operkulum von beiden Integumenten gebildet wird. (Vgl. hierüber
die ausführliche Darstellung von Hegelmaier in Bot. Zeitg. [1874] 710 — 717, tab. XI.)
Ob die Samen der Araceen ihr Nährgewebe behalten, oder ob dasselbe von dem
Embryo resorbiert wird, ist für die Gruppierung wichtig, da einzelne natürliche Gruppen
in dieser Beziehung große Konstanz zeigen; doch erstreckt sich diese Konstanz keines-
wegs auf ganze Unterfamilien.
Je nachdem der Same eiweißhaltig oder eiweißlos ist, verhält sich im allgemeinen
auch die Keimpflanze verschieden; es ist nämlich Regel, jedoch keineswegs immer der
Fall, daß bei den Arten mit nährgewebslosen Samen auf den Kotyledon erst ein oder
zwei Niederblätter und dann Laubblätter folgen, während bei den Arten mit eiweiß-
haltigem Samen meistens auf den Kotyledon sofort Laubblätter folgen oder der Kotyledon
sogar selbst laubblattartig ist (Golocasia, Xanthosoma, Caladium, Philodendron); doch
gibt es, wie schon gesagt, Ausnahmen , insofern nämlich auch einzelne Keimpflanzen
aus Samen mit Nährgewebe erst ein oder einige Niederblätter vor dem ersten Laubblatt
entwickeln, so Spathicarpa hastifolia, Anthurium radicans und Arum maculatum.
Eine sehr auffällige Erscheinung zeigt aber die Keimung von Cryptocoryne ciliata; hier
entwickelt sich die junge Pflanze sehr rasch im Samen, die Achse wird dick und trägt
20 bis 40 schmale pfriemenförmige, mit ihren Spitzen umgebogene Blätter, von denen
die innersten oder obersten ein wenig breiter sind als die äußeren. Wie bei Biarum
Bussellianum die einzelnen Sprosse eine große Anzahl schmaler Blätter vor der In-
floreszenz entwickeln, so trägt hier der erste Sproß schon vor seinem Austritt aus dem
Samen eine so ungewöhnlich große Zahl von rasch aufeinander folgenden Blättern.
$g A. Engler. — Araceae.
(Vgl. Griffith in Trans. Linn. Soc. XX. [4847] t. 10—12, p. 274—276 und Goebel
in Flora XLXXXIII. [1897] 432, Fig. 8— 10).
So wie sich hier der Embryo im Samen schon so weit entwickelt, daß er, aus der
Frucht entlassen, bald mit seinen Adventivwurzeln sich festsetzen und sofort assimilierend
zur blühenden Pflanze auswachsen kann, so sehen wir auch bei dem in tiefen Sümpfen
Sansibars und Madagaskars vorkommenden Typhonodorum Lindleyaniwi Schott den
Embryo im Samen einen großen Teil des Nährgewebes aufsaugen und am Hypokotyl
Adventivwurzeln bilden, ferner stark knollig anschwellen und die ersten Blätter ziemlich
weit ausbilden, während der Same noch in der Beere eingeschlossen ist. Sobald die
Beere sich öffnet, kann der so weit vorbereitete Keimling bald Wurzel fassen. (Vgl.
IV. 23 De, S. 71, Fig. 32.)
Geographische Verbreitung. Im Jahre 1 879 äußerte ich mich in DG. Mon.
Phan. II. 4 4 ff. über die Araceen folgendermaßen: >Wenn einerseits schon durch die
Mangelhaftigkeit des in den Herbarien vorhandenen Materials die systematische Bearbeitung
der Formen bei den Araceen mehr erschwert ist als bei den meisten anderen Familien,
so verhindern andererseits Umstände verschiedener Art die genaue Feststellung der
geographischen Verbreitung in der Weise, wie dies sonst bei extratropischen und selbst bei
vielen anderen tropischen Familien möglich ist. Bei der Umständlichkeit, mit welcher
das Trocknen der saftreichen und oft enorm großen Araceen verknüpft ist, ist es nicht
zu verwundern, wenn die Mehrzahl der ein tropisches Gebiet durchstreifenden Reisenden
es vorzieht, lieber große Quantitäten von Blüten und Früchte tragenden Zweigen immer-
grüner Bäume und Sträucher anstatt wenige Exemplare oft nicht einmal blühender
Araceen zu trocknen, zumal die letzteren auch häufig noch die übrigen leichter trocknen-
den Pflanzen gefährden. Andere Reisende, welche sich den Import exotischer Gewächse
für die großen Handelsgärtnereien angelegen sein lassen, schenkten den Araceen viel
mehr Aufmerksamkeit; aber doch vorzugsweise denjenigen Formen, welche einen dekora-
tiven Wert haben. Wenn nun auch ein Teil der von diesen Reisenden lebend impor-
tierten Pflanzen schon auf der Reise oder später zugrunde geht, so haben wir doch
ihnen die Kenntnis einer sehr großen Anzahl Formen zu danken, welche wir in den
Herbarien nie zu Gesicht bekommen haben. Leider wird aber von diesen geschäfts-
mäßigen Sammlern oft sehr geringer Wert auf die Bekanntmachung des engeren Vater-
landes gelegt, wohl auch bisweilen dasselbe absichtlich geheim gehalten, und oft kommt
eine importierte Knolle oder ein Stamm erst zu einem systematisch verwertbaren Zu-
stande seiner Entwicklung, wenn es nicht mehr möglich ist, den Ursprung desselben
genau zu ermitteln. Aus allen diesen Gründen können unsere Kenntnisse von dem
Areal der einzelnen Gattungen und der einzelnen Arten nur mangelhafte sein; sie sind
aber doch schon hinreichend, um eine ganze Anzahl interessanter Resultate zu ergeben
und zu mancherlei Betrachtungen anzuregen.«
Seit 40 Jahren hat sich aber auch das Material dieser Familie in unseren Museen
erheblich vermehrt und verbessert. Man hat mehr als bisher Araceen in Alkohol kon-
serviert, in den bisher erforschten Gebieten reichlicher gesammelt und viele früher
gänzlich unbekannte Gebiete gründlicher erforscht.
Folgende Übersicht zeigt, wie sich die Gattungen der Araceae über das Areal der
Familie verteilen. Auf die (auch noch immer nicht stabile) Zahl der Arten, mit der
die einzelnen Gattungen in den Florenprovinzen vertreten sind, ist hier nicht Rücksicht
genommen. Darauf bezügliche Angaben findet man in der Bearbeitung der einzelnen
Unterfamilien und in meiner Abhandlung: Die Bedeutung der Araceen für die pflanzen-
geographische Gliederung des tropischen und extratropischen Ostasiens.
Subarktisches Gebiet.
A. Subarktisches Europa. — Calloideae: Calla (in Norwegen bis in das untere
Gudbrandsdalen, 61° 15', in Schweden bis Vesterbotten und Umeä-Lappmark, in
Kola und Finnland, in der ostrussischen Waldzone, z. B. Wologda).
Pars generalis. 39
B. Subarktisches Asien. — Calloideae: Lysichitum (Ochotzk), Symplocarpus
(Ochotzk), Calla (im Gebiet des Altai, im baikalensischen Sibirien und Ostsibirien.
C. Subarktisches Amerika. — Calloideae: Lysichitum (Sitka).
Florengebiete der östlichen Hemisphäre.
Mitteleuropäisches Gebiet.
A. Atlantische Provinz. — Pothoideae: Acorus (nördl. Irland, Schottland, süd-
westl. Norwegen bis 63° 26' — südwärts bis zum südwestl. französischen Tief-
land). — Aroideae: Arum (nordwärts bis Schottland, Aalborg in Jütland, Schonen).
B. Subatlantische Provinz. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Calla. —
Aroideae: Arum.
C. Sarmatische Provinz. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Calla.
D. Provinz der europäischen Mittelgebirge. — Pothoideae: Acorus. — Calloi-
deae: Calla. — Aroideae: Arum.
E. Pontische Provinz. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arum.
F. Provinz der Pyrenäen. — Aroideae: Arum.
G. Provinz der Alpenländer. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Caüa (nur
nördliches Vorland). — Aroideae: Arum.
H. Provinz der Apenninen. — Aroideae: Arwm.
J. Provinz der Karpathen. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Calla. —
Aroideae: Arum.
K. Provinz der westpontischen Gebirgsländer. — Pothoideae: Acorus. — Aroi-
deae: Arum.
L. Provinz des Jaila-Oebirges. — Aroideae: Arum.
M. Provinz des Kaukasus. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arum.
Makaronesisches Übergangsgebiet.
Provinz der Canaren. — Aroideae: Arum, Dracunculus.
Mediterrangebiet.
A. Südwestliche Mediterranprovinz. — Aroideae: Arum, Biarum.
B. Iberische Provinz. — Aroideae: Arum, Helicodiceros (Balearen).
C. Ligurisch-tyrrhenische Provinz. — Aroideae: Arum, Dracunculus, Helicodiceros,
Biarum.
D. Mittlere Mediterranprovinz. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arum,
Dracunculus, Biarum, Eminium.
E. Armenisch-iranische Provinz. — Aroideae: Arum, Biarum.
F. Südliche Mediterranprovinz. — Aroideae: Arum, Biarum, Emmium.
Zentralasiatisches Gebiet.
Turanische oder aralokaspische Provinz. — Aroideae: Arum, Eminium.
Nordafrikanisch-indisches Wüstengebiet. Keine Aracee.
Afrikanisches Wald- und Steppengebiet.
A. Sudanische Parksteppenprovinz. — Die fast im ganzen paläotropischen Ge-
biet verbreitete Gattung Amorphophallus ist auch hier vertreten, desgleichen die
Aroideen-Gattung Stylochiton, Sauromatum. — Pistioideae: Pistia.
B. Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz. — Stylochiton, Ari-
saema, Sauromatum.
C. Westafrikanische oder guineensische Waldprovinz. — Reicher an Gattungen
als die übrigen Provinzen Afrikas. Pothoideae: Culcasia. — Monsteroideae :
Afroraphidophora. — Lasioideae: Cyrtosperma, Pseudohydrosme (end.), Ancho-
manes, Amorphophallus, Nephthytis (end.), Cercestis (end.), Rhektophyllum (end.). —
Philodendroideae: Amauriella (end.), Anubias (end.). — Colocasioideae : Remu-
satia. — Aroideae: Stylochiton, Sauromatum. — Pistioideae: Pistia.
40 A. Engler. — Araceae.
D. Ostafrikanische und südafrikanische Steppenprovinz. — Pothoideae: Cul-
casia, Zamioculcas (end.), Gonatopus (end.). — Lasioideae: Anchomanes, Amorpho-
pkallics. — Philodendroideae: Typhonodorum, Zantedeschia. — Aroideae: Stylo-
chiton, Sauromatum, Callopsis (end.). — Pistioideae: Pistia.
Gebiet des südwestlichen Kaplandes: Zantedeschia.
Madagassisches Gebiet.
A. Provinz Madagaskar und Comoren. — Pothoideae: Pothos. — Philodendroideae:
Typhonodorum.
B. Provinz der Mascarenen. — Pothoideae: Pothos.
C. Provinz der Seychellen. — Aroideae: Protarum (end.).
Vorderindisches Gebiet.
A. Provinz des westlichen Gebirgslandes der Malabarküste. — Pothoideae:
Pothos, Acorus. — Monsteroideae : Raphidophora. — Lasioideae: Anaphyllum
(end.), Amorphophallus. — Colocasioideae : Remusatia, Ariopsis. — Aroideae:
Theriophonum, Typhonium, Sauromatum, Arisaema, Lagenandra, Cryptocoryne.
— Pistioideae: Pistia.
B. Provinz der Gangesebene. — Pothoideae: Pothos, Acorus. — Monsteroideae:
Raphidophora, Scindapsus. — Lasioideae : Lasia, Plesmonium, Amorphophallus. —
Colocasioideae: Steudnera, Colocasia, Alocasia. — Aroideae: Typhonium, Crypto-
coryne. — Pistioideae: Pistia.
C. Hindostanische Provinz. — Monsteroideae: Scindapsus. — Lasioideae: Ples-
monium, Amorphophallus. — Colocasioideae: Alocasia. — Aroideae: Typho-
nium, Cryptocoryne. — Pistioideae: Pistia.
D. Provinz Ceylon. — Pothoideae: PothZs. — Monsteroideae; Raphidophoi'a. —
Lasioideae: Lasia, Amorphophallus. — Colocasioideae: Remusatia, Alocasia. —
Aroideae: Theriophonum, Typhonium, Lagenandra, Cryptocoryne. — Pistioideae:
Pistia.
Monsungebiet.
A. Provinz des tropischen und subtropischen Himalaya. — Pothoideae: Pothos,
Acorus. — Monsteroideae: Raphidophora. — Lasioideae: Lasia, Thomsonia,
Amorphophallus. — Philodendroideae: Homalomena. — Colocasioideae: Steud-
nera, Oonatanthus, Colocasia, Alocasia, Ariopsis. — Aroideae: Typhonium,
Sauromatum, Arisaema.
B. Nordwestmalayische Provinz. — Pothoideae : Pothos, Epipremnopsis, Acorus. —
Monsteroideae: Raphidophora, Epipremnum, Scindapsus. — Lasioideae: Lasia,
Thomsonia, Amorphophallus. — Philodendroideae: Homalomena, Schismato-
glottis, Aglaonema. — Colocasioideae: Steudnera, Oonatanthus, Remusatia,
Colocasia, Hapaline, Alocasia, Ariopsis. — Aroideae: Typhonium, Arisaema. —
Pistioideae: Pistia.
C. Südwestmalayische Provinz. — Pothoideae: Pothos, Anadendron, Epiprem-
nopsis, Acorus. — Monsteroideae: Raphidophora, Epipremnum, Scindapsus,
Amydrium (end.). — Lasioideae: Cyrtosperma, Lasia, Podolasia (end.), Amorpho-
phallus. — Philodendroideae: Homalomena, Sehismatoglottis, Bucephalandra
(end.), Aridarum (end.), Piptospatha (end.), Microcasia (end.), Aglaonema,
Aglaodorum (end.). — Colocasioideae: Remusatia, Colocasia, Hapaline, Alo-
casia. — Aroideae : Typhonium, Arisaema, Cryptocwyne. — Pistioideae : Pistia.
D. Zentromalayische Provinz. — Pothoideae: Pothos, Pothoidium, Anadendron,
Epipremnopsis. — Monsteroideae: Raphidophora, Epipremnum, Scindapsus,
Spathiphyllum. — Lasioideae: Amorphophallus. — Philodendroideae: Homalo-
mena, Sehismatoglottis, Aglaonema. — Colocasioideae: Alocasia. — Aroideae:
Typhonium, Arisaema.
E. Austromalayische Provinz. — Pothoideae: Pothos. — Aroideae: Typhonium,
Arisaema.
Pars generalis. 41
F. Papuasische Provinz. — Pothoideae: Pothos. — ■ Monsteroideae : Raphidophora
Epipremnum, Scindapsus, Holochlamys (end.). — Lasioideae: Cyrtosperma
Lasia, Amorphophaüus. — Philodendroideae: Homalomena, Schismatoglottis
Diandriella (end.), Aglaonema. — Colocasioideae : Alocasia, Schixocasia. —
Aroideae: Xenophya (end.), Oorgonidium (end.), Cryptocoryne. — Pistioideae
Pistia.
G. Araucarienprovinz. — Pothoideae: Oymnostachys (end.). — Monsteroideae
Raphidophora, Epipremnwm. — Lasioideae: Amorphophallus. — Aroideae: Ty-
phonium.
H. Hinterindisch-ostasiatische Provinz. — Pothoideae: Pothos, Anadendron. —
Monsteroideae: Raphidophora, Epipremnum, Scindapsus. — Lasioideae: Lasia,
Pseudodracontium (end.), Amorphophallus. — Philodendroideae : Homalomena,
Aglaonema. — Colocasioideae: Colocasia, Alocasia, Schixocasia. — Aroideae:
Typhonium, Arisaema, Cryptocoryne.
J. Provinz der Philippinen und Formosa. — Pothoideae: Pothos, Pothoidium,
Epipremnopsis, Acorus. — Monsteroideae: Raphidophora, Epipremnum, Sdn-
dapsus, Spathiphyllum. — Lasioideae: Cyrtosperma, Amorphophallus. — Philo-
dendroideae: Homalomena, Schismatoglottis, Alocasia, Schixocasia. — Aroideae:
Typhonium, Arisaema, Cryptocoryne.
K. Melanesische Provinz. — Monsteroideae: Raphidophora. — Lasioideae:
Amorphophallus.
L. Polynesische Provinz. — Monsteroideae: Epipremnum. — Lasioideae: Cyrto-
sperma.
M. Provinz der Luschu-(Liu-Kiu-, Riu-Kiu) -Inseln. — Monsteroideae: Epi-
premnum. — Aroideae: Typhonium.
Chinesisch-südj apanisches Übergangsgebiet. — Pothoideae: Acorus. —
Lasioideae: Amorphophallus. — Aroideae: Arisaema, Pinellia.
Gebiet des temperierten Ostasien.
A. Provinz des temperierten Himalaya, Yünnan, Sz-tschwan, Schensi, Hupeh
und Kansu. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arisaema.
B. Provinz des nördlichen China (nördlich vom Tsin-ling-shan) und Korea. —
Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arisaema, Pinellia.
C. Provinz des nördlichen Japan. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Lysi-
chitum, Calla.
D. Provinz Amurland. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arisaema. — Cal-
loideae: Lysichitum, Symplocarpus, Calla.
E. Provinz des südwestlichen Kamtschatka mit den mittleren und nördlichen
Kurilen. — Calloideae: Lysichitum.
Gebiet des pazifischen Nordamerika.
Provinz der pazifischen Goniferen. — Calloideae: Lysichitum.
Gebiet des atlantischen Nordamerika.
A. Seenprovinz. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Symplocarpus, Calla. —
Philodendroideae: Peltandra. — Aroideae: Arisaema.
B. Provinz des sommergrünen Mississippi- und Alleghany-Waldes mit den
Alleghanies. — Pothoideae: Acorus. — Calloideae: Symplocarpus, Orontium,
Calla. — Philodendroideae: Peltandra. — Aroideae: Arisaema.
C. Immergrüne Provinz der südatlantischen Staaten. — Philodendroideae :
Peltandra. — Aroideae: Arisaema. — Pistioideae: Pistia.
D. Praxi enprovinz. — Pothoideae: Acorus. — Aroideae: Arisaema.
Mittelamerikanisches Xerophytengebiet.
Provinz des mexikanischen Hochlandes. — Aroideae: Arisaema.
42 A. Engler. — Araceae.
Gebiet des tropischen Amerika.
A. Provinz des tropischen Zentralamerika und Südkalifornien. — Pothoideae:
Anthurium. — Monsteroideae : Monstern, Spathiphyllum. — Lasioideae: Uro-
spatha. — Philodendroideae: Philodendron, Diefferibachia. — Colocasioideae :
Xanthosoma, Syngonium.
B. Westindische Provinz. — Pothoideae : Anthurium. — Monsteroideae : Monstera. —
Lasioideae: Montrichardia. — Pistioideae: Pistia. — Philodendroideae: Philo-
dendron, Diefferibachia. — Colocasioideae : Xanthosoma, Caladium, Syngonium. —
Aroideae: Andromyeia (end.).
C. Subäquatoriale andine Provinz. — Pothoideae: Anthurium. — Monsteroideae:
Monstera, Spathiphyllum. — Lasioideae: Urospatha, Dracontium, Mont-
richardia. — Philodendroideae: Homalomena, Philodendron, Dieffenbachia. —
Colocasioideae : Caladiopsis (end.), Xanthosoma, Caladium, Chlorospatha (end.). —
Aroideae: Zomicarpella (end.), Porphyrospatha (end.), Syngonium, Spath-
antheum (end.).
D. Cisäquatoriale Savannenprovinz. — Pothoideae: Anthurium. — Monsteroideae:
Monstera, Spathiphyllum. ■ — Lasioideae: Gyrtosperma. — Philodendroideae:
Philodendron, Dieffenbachia. — Colocasioideae: Caladium, Xanthosoma.
E. Provinz des Amazonenstroms oder Hylaea. — Pothoideae: Anthurium, He-
teropsis. — Monsteroideae: Monstera, AUoschemone. — Lasioideae: Cyrtosperma,
Urospatha, Dracontium, Echidnium (end.). — Philodendroideae: Philodendron,
Philonotion (end.), Thaumatophyllum (end.), Dieffenbachia. — Colocasioideae:
Caladium, Xanthosoma, Syngonium. — Aroideae: Taccarum, Ulearum (end.). —
Pistioideae: Pistia.
F. Südbrasilianische Provinz. — Pothoideae: Anthurium. — Monsteroideae:
Monstera. — Lasioideae: Dracontioides (end.). — Philodendroideae: Philoden-
dron, Dieffenbachia. — Colocasioideae: Caladium, Aphyllarum (end.), Xantho-
soma, Syngonium. — Aroideae: Mangonia (end.), Taccarum, Asterostigma,
Spathicarpa, Zomicarpa (end.). — Pistioideae: Pistia.
Andines Gebiet.
Nördliche und mittlere hochandine Provinz. — Pothoideae: Anthurium. —
Aroideae: Synandrospadix (end.), Scaphispatha (end.).
Als wichtigere Ergebnisse dieser Übersicht über die geographische Verteilung der
Araceen sind folgende anzuführen:
1 . Die große Mehrzahl der Araceen ist tropisch, eine kleine Zahl extratropisch, und
zwar vorzugsweise subtropisch.
2. Jede der von mir unterschiedenen Unterfamilien ist in der alten und in der
neuen Welt vertreten.
3. Die große Mehrzahl der Gattungen ist entweder auf die alte oder auf die neue
Welt beschränkt; zahlreiche tropische Gattungen finden sich nördlich und südlich des
Äquators, sowohl solche der alten wie der neuen Welt; von extratropischen Gattungen
sind nur Arisaema, Sauromatum und Acorus in der alten Welt nördlich und südlich
vom Äquator, Arisaema auch in der neuen Welt nördlich vom Äquator anzutreffen;
von der in der neuen Welt artenreichen Gattung Spathiphyllum findet sich eine Art
S. commutatwm auf Nord-Celebes, den Molukken und Philippinen, von der in der alten
Welt artenreichen Gattung Homalomena kommen einige in der neuen Welt vor, und
die Gattung Cyrtosperma ist mit 7 Arten in der alten Welt, mit 2 (einer andern
Sektion angehörigen) in der neuen Welt vertreten. Auffallend ist auch, daß zwei Gat-
tungen Neu-Guineas, Qorgonidium und Xenophya, näher mit südamerikanischen Gattungen
als mit denen des Monsungebietes verwandt sind.
4. Mit Ausnahme derjenigen Gebiete, welche an der Grenze der Verbreitung der
Araceae, liegen, zählt jedes Gebiet mehr als die Hälfte endemischer Arten.
Pars generalis. 48
5. Die Florengebiete der alten Welt sind viel reicher an endemischen Arten und
Gattungen als die Florengebiete der neuen Welt. Dies gilt namentlich vom Monsun-
gebiet, dem afrikanischen Wald- und Steppengebiet sowie vom Mittelmeergebiet.
Andererseits gibt es in der alten Welt nicht so artenreiche Gattungen wie Anthurium
und Philodendron im tropischen Amerika.
6. Das Monsungebiet ist unter allen Gebieten dasjenige, in welchem jede Unter-
familie am stärksten (namentlich hinsichtlich der Gattungen) entwickelt ist. Im afri-
kanischen Wald- und Steppengebiet sind die im tropischen Asien und tropischen Amerika
sehr reich entwickelten Unterfamilien der Monsteroideae und der Golocasioideae nur sehr
schwach vertreten, die erstere durch die endemische Gattung Afroraphidophora, die
letztere durch die offenbar aus Indien eingewanderte Eemusatia vivipara. Auch durch
die Gattungen Arisaema und Sauromatum sowie durch Amorphophallus ist die Araceen-
flora des tropischen Afrika mit der des vorderindischen und des Monsungebietes ver-
knüpft. Von den Provinzen des tropischen Amerika sind die sub äquatoriale andine
Provinz und die Hylaea diejenigen, in denen wir auch alle Unterfamilien vertreten finden;
aber die Monsteroideae und Aroideae sind spärlicher entwickelt als in der alten Welt.
Mexiko ist reicher an Monsteroideae, aber sehr arm an Aroideae, und in Westindien
sind die Monsteroideae, Lasioideae und Golocasioideae nur kümmerlich entwickelt. Das
Mittelmeergebiet ist ausgezeichnet durch die ausschließliche Vertretung der Aroideae;
ebenso besitzt das verwandte und benachbarte zentral asiatische Gebiet nur Arten dieser
Unterfamilie. Dem chinesisch-südjapanischen Übergangsgebiet ist nur eine sich auch in
das temperierte Ostasien verbreitende Gattung der Aroideae, Pinellia, eigentümlich.
7. Die Verbreitung der Araceen im Monsungebiet und den benachbarten Gebieten Ost-
asiens hat mir Gelegenheit gegeben, dieselbe als Grundlage für die Begrenzung der Floren-
gebiete im tropischen und extratropischen Ostasien zu verwenden (Sitzber. d. preuß. Ak.
d. Wiss. phys. math. Kl. 1909). Die Resultate dieser Studien möchte ich auch an dieser
Stelle mitteilen.
Die reichste Entwicklung aller Unterfamilien der Araceen liegt in der südwest-
malayischen Provinz des Monsungebietes, und zwar ganz besonders im südlichen Malakka
sowie in Borneo, welche nahe am Äquator im ganzen Jahr reichliche Niederschläge
empfangen. Südlich vom Äquator ist der Reichtum an Araceen geringer. Schon im
südlichen Sumatra macht lieh eine starke Abnahme bemerkbar; doch sind die meisten
Arten endemisch. Viel stärker ist die Abnahme in Java, namentlich im mittleren und
östlichen, und von hier über Timor nach Nord- und Ostaustralien. Auf Celebes und
den Molukken, welche ich als austromalayische Provinz zusammenfasse, ist der Arten-
reichtum größer als auf Java und zugleich auch starker Endemismus zu konstatieren.
Sie und Neuguinea sowie die Philippinen empfangen eben auch wie Malakka, Sumatra,
Borneo und Westjava zu allen Jahreszeiten Regen mit einem Maximum im Sommer.
Mittel- und Ostjava sowie Südcelebes, Nord- und Ostaustralien dagegen werden im
Winter und Frühling durch eine längere Trockenzeit beeinflußt, in welcher
nur schwächere Regen fallen. Stärkere verwandtschaftliche Beziehungen bestehen
zwischen der Araceenvegetation von Celebes und der der Philippinen, welche allmählich
auf Formosa und den Luschu-(Liu-kiu)-Inseln mit nur wenigen Arten ausläuft. Ostwärts
von den Molukken, in der großen papuasischen Provinz, sind auch noch alle Gruppen
der Araceen in endemischen Formen vertreten. Macht sich schon auf den Inseln des
Bismarckarchipels eine erhebliche Abnahme der Araceen bemerkbar, so wird dieselbe
nach Osten immer stärker. Die meisten Unterfamilien fehlen schon auf den Salomonen;
nur die Monsteroideen sehen wir auf den Fidschi- und Samoainseln noch mit einigen
eigentümlichen Arten auftreten, und zwei weiter verbreitete Pflanzen erreichen noch die
Karolinen (Cyrtosperma edule) und Marianen (Epipremnum pinnatwrri). Die im Monsun-
gebiet verbreiteten Typen sehen wir vom südwestmalayischen Gebiet besonders nach dem
nordwestmalayischen vordringen, namentlich nach Unter- und Ober-Burma sowie nach
dem südlichen Yünnan. In Burma macht sich noch starker Endemismus der Arten be-
merkbar und auch endemische Gattungen fehlen nicht; das an Araceen viel ärmere
44 A - Engler. — Araceae.
Yünnan schließt sich mit seiner unteren tropischen Region durchaus an Ober-Burma an.
Wir kennen aus der Gegend von Szemao : Pothos Cathcartii, P. yunnanensis, Arisaema
Praxen, A. Franchetianum und A. consanguineum. Dem nordwestmalayischen Ge-
biet gehören auch noch Assam mit Khasia an, welches zum östlichen tropischen
Himalaya überführt, der bis zu 2300 m ü. M. noch reich an tropischen Araceen ist,
während über dieser Höhe nur noch Arten aus der Unterfamilie der Aroi-
deen anzutreffen sind. Letztere reichen auch am weitesten nach Westen, wo sie
über Afghanistan den Anschluß an die Aroideen des Mittelmeergebiets und Zentral-
asiens finden, über Arabien an die wenigen des tropischen Afrika. Diese Aroideen
sind zum größten Teil Begleiter der subtropischen Flora und können mit
anderen Pflanzen zur Bestimmung der Grenze zwischen tropischen und
subtropischen Gebieten verwendet werden.
Von der nordwestmalayischen Provinz des Monsungebietes sind einzelne Arten auch
nach dem Bezirk der unteren Gangesebene, nach Bengalen gelangt; aber auch Ceylon
und der südliche Teil des Malabarküstenlandes zeigen stärkere Beziehungen zu der Ara-
ceenvegetation des Monsungebietes als der übrige Teil der vorderindischen Halbinsel.
Sehr arm ist das Innere derselben, die hindostanische Provinz. Im ganzen ist die
Araceenvegetation des gesamten Vorderindiens zwar arm; aber sie enthält doch einzelne
endemische Gattungen und mehrere endemische Arten.
Der große Araceenreichtum des südlichen Teils der Halbinsel Malakka setzt sich
nicht fort nach der hinterindisch-ostasiatischen Provinz, doch sind in derselben noch
alle Unterfamilien der Araceen vertreten; auch finden sich neben einer endemischen
Gattung [Pseudodracontium) eine größere Anzahl endemischer Arten, sowohl in Siam
wie in Cochinchina und in Tongking. Auch ist zu erwarten, daß aus dieser Provinz
noch mehr Neuheiten bekannt werden.
Es fragt sich nun, wo in China die Nordgrenze des Monsungebietes zu ziehen ist.
Während im Westen die von NW nach verlaufende Himalayakette und das tibetanische
Hochland eine ziemlich scharfe Abgrenzung der Florengebiete ermöglichen, ist eine
solche in China erschwert; denn hier herrschen wie in Hinterindien Sommerregen bis
zum Amur, und die Gebirgsketten streichen entweder (in Yünnan und Sz'tschwan) von
S nach N oder, wie im Osten, von SW nach NO. Ganz besonders hinderlich ist aber
einer genaueren Abgrenzung der Gebiete die außerordentlich ungenügende botanische
Erforschung Chinas. Durch das dreibändige Verzeichnis der Pflanzen Chinas, welches
wir Hemsley verdanken, durch die ebenso schätzenswerte Flora von Zentralchina aus
der Feder von Diels, durch die außerordentlich große Zahl von Novitäten, welche jetzt
tagtäglich aus China beschrieben werden, darf man sich nicht täuschen lassen. Sieht
man genauer zu, so sind es immer nur einzelne Lokalitäten, an denen gewissermaßen
größere Stichproben gemacht wurden, und zwischen diesen Lokalitäten liegen große,
gänzlich unerforschte Länder. Über Formationen und Regionen finden wir fast gar
keine genaueren Angaben, und wir sind genötigt, uns eine Vorstellung von denselben
nach den Formationen Indiens zu machen. In solchen Fällen erweist sich die genaue
systematische Durcharbeitung einer Familie von großem Nutzen für die Grenzbestimmungen.
Wenn man ermittelt hat, wie die Arten einer größeren Gattung sich biologisch verhalten,
wie groß der Spielraum der klimatischen Verhältnisse ist, unter denen sie in einem
gründlich erforschten Gebiet gedeihen, dann kann man aus dem Vorkommen verwandter
Arten in weniger erforschten Gebieten Schlüsse auf den allgemeinen Charakter der
letzteren machen. Aus dem nördlichen Yünnan kennen wir keine Araceen, dagegen
sind uns solche aus dem südlichen Sz'tschwan bekannt. Bei Tschungking (etwa 29 1 /j°) )
welches nur 260 m ü. M. liegt, finden wir ebenso wie bei Itschang in Hupeh (etwas
nördlich von 30°) Pothos Seemannii, welcher außerdem von Makao, Hongkong und
Formosa bekannt ist. Bei Tschungking wurde ferner Alocasia cucullata gefunden. Bei
Nantschwan (29° n. B., 475 m ü. M.) im S des Yangtse wird durch Scindapsus sinensis
der rein tropiiche Charakter der unteren Region von Sz'tschwan dargetan. Von letzterem
Ort kennen wir auch Arisaema consanguineum, A. Bockii, A. lobatum. Diese können
Pars generalis. 45
aber nicht als echt tropische Typen angesprochen werden; denn wir haben gesehen,
daß in dem tropischen Monsungebiet und in Vorderindien die Arisaema erst über
600 m ü. M. auftreten. Hier am Yangtse kommen sie aber in viel geringerer Höhe,
weit unter 300 m, vor; ferner ist A. consanguineum vom Himalaya bis Peking anzu-
treffen, und A. Bockii ist mit dem im Norden vorkommenden A. serratum verwandt.
Zwei andere Arisaema, A. pictum und A. parvum, wachsen bei Tachienlu, das etwas
nördlich von 30° in einer Höhe von 2550 m gelegen ist. Diese Höhe entspricht der-
jenigen, in welcher oberhalb Darjeeling in Sikkim mehrere Arisaema vorkommen, der
Nebelwaldregion des tropischen Himalaya. Dies wird auch dadurch bestätigt, daß bei
Tachienlu von 3000 bis 4400 m ü. M. die im Himalaya verbreitete Balanophora
iuvolucrata gefunden wird. Auch Scitamineen steigen in diesen Bezirken wie im tropi-
schen Himalaya bis nahe zu 3000 m auf, während auf den 6200 — 7800 m hohen
Bergen Sz'tschwans unter 30° n. B. zentralasiatische Flora auftritt. Bei Itschang in
Hupeh, wo, wie bereits erwähnt, das Vorkommen einer echt tropischen Aracee, des
Pothos Seemannii besondere Beachtung verdient, und bei dem nicht weit davon west-
lich unter 31° n. Br. am Yangtsekiang gelegenen Patung wachsen ebenfalls einige Ari-
saema: A. amurense, A. asperatum, verwandt mit den im Himalaya vorkommenden
A. verrucosum, A. consanguineum, ferner Pinellia integrifolia und P. ternata. Die
meisten dieser Arten finden sich auch weiter nördlich, und die Pinellia repräsentieren
eine Gattung, welche uns bisher nicht begegnete. Wir befinden uns also bei Itschang in
einem Grenzbezirk, in welchem die Araceen ein anderes Verhalten zeigen als weiter süd-
lich. Die in Tschekiang vorkommenden drei Arten, Arisaema japonicum, A. heterophyllum
und A. amurense, sowie die in Tschekiang und bei Kiukiang am Yangtse wachsende
endemische Pinellia cordata zeigen, daß dieser Bezirk nicht mehr dem Monsungebiet
zugehört, in welchem wir Arten von Arisaema nur in größerer Höhe ü. d. M. begegneten.
Also die Araceenvegetation wird von Itschang nach Osten immer ärm-
licher und stimmt schon sehr mit der im nördlichen China und südlichen
Japan vorkommenden überein.
In Sz'tschwan ist das Klima auch im Winter feucht und wolkig, und man sieht
wochenlang die Sonne nicht (Hann, Handbuch der Klimatologie, III. Bd., S. 2 37); im
Sommer ist der Yangtse infolge der in seinem Oberlauf eintretenden Niederschläge im
Mittellauf ein wandernder See. Obwohl man über die Regenmenge im südlichen Sz'-
tschwan nichts Genaueres weiß, so kann man doch aus seiner Vegetation mit Sicher-
heit schließen, daß sie größer ist als von Itschang ostwärts. Hier und auch an der
ostchinesischen Küste von Schanghai bis Futschu beträgt der jährliche Regenfall etwa
118 cm, während er an der Küste von Futschu bis Kanton \ 48 cm erreicht. Bei
Makao und Hongkong kommen noch mehrere rein tropische Araceen vor, wie Pothos
Loureirii, P. Seemannii, Epipremnum pinnatum, Alocasia macrorrhixa, A. cucullata,
Typhonium divaricatum. Darüber hinaus sind uns von der Ostküste bis Futschu solche
nicht bekannt; aber das Vorkommen von Artdbotrys und Quisqualis bei Amoy zeigt
uns, daß wir dort auch noch rein tropische Elemente vertreten finden. Wir werden
also im chinesischen Festland an der Küste die N-Grenze des Monsungebietes bei Amoy
endigen lassen, im Innern gegen O bei Itschang.
Auf Formosa finden sich noch folgende tropische Araceen:
an der Südspitze (22°): Alocasia odora;
bei Kochun (22° 5'): Pothos Seemannii]
bei Takow (22° 40'): Amorphophallus hirtus, A. Henryi;
bei Kutschaku (24° 55'): Amorphophallus Rivieri;
am Keibi (25° 5'): Pothos Seemannii;
am Taihoku (25° 10'): Epipremnum pinnatum, Typhonium divaricatum,
Pistia stratiotes;
um Kadiankö (25° 8'): Alocasia cucullata (ob spontan?);
um Kelung (25° J0'): Alocasia odora.
46 A. Engler. — Araceae.
Es kommen also bis zum Nordende der Insel tropische Araceen vor. Außerdem
finden sich auf der Insel : Acorus gramineus, Arisaema ringtns in Wäldern von Taiton
(23°), A. japonicum bei Kelung (25° 10')- Ein Arisaema, welches vielleicht zu A. con-
sanguineum gehört, findet sich auf den Morrisonbergen um 2300 m. Es überwiegen
also auf der ganzen Insel Formosa in der unteren Region die Araceen des Monsun-
gebiets. Es kann daher kein Zweifel darüber bestehen, daß wir diese Insel, auf welcher
bei Kelung noch Galamus formosanus, Arenga Engleri und Freycinetia formosana
wachsen, dem Monsungebiet zurechnen. . Arenga und Epipremnum pinnatum finden
sich aber auch noch auf den Luschu-(Liu-kiu-) Inseln. Über die unter gleicher Höhe
liegenden Bonininseln, welche ebenfalls tropischen Charakter haben, möchte ich be-
merken, daß ich dieselben der polynesischen Provinz des Monsungebietes anschließe
(vgl. H. Hattori, Pflanzengeographische Studien über die Bonininseln, Journ. Coli.
Science Imp. Univ. Tokio XXIII. [1907]. — Ref. von L. Diels in Engler's Bot. Jahrb.
XLII. [4 909] 32).
Kehren wir nun wieder zum ostasiatischen Festland zurück. Wir hatten hier im
südlichen China ein von Osten nach Westen streichendes Scheidegebirge vermißt; aber
anders ist es weiter nördlich. Schon von Richthofen (China If, 731) hat erklärt,
daß der Tsin-ling-shan die schärfste Trennungslinie zwischen dem nördlichen China und
der südlichen Hälfte darstellt, daß die natürüche Scheidung, welche das Gebirge her-
vorbringt, nicht geringer ist als diejenige, welche die Alpen verursachen, und Diels
(Die Flora von Zentralchina in Engler's Bot. Jahrb. XXIX. [1901] 174) hat in seiner
Flora von Zentralchina durch Bearbeitung der reichen Sammlungen des Paters Giraldi
den Ausspruch von Richthofen's vollauf bestätigen können. An den Südabhängen
dieses Gebirges finden sich von Coniferen Gunninghamia, Keteleria Davidiana, Pinus
Massoniana, P. Armandi, Cephalotaxus, dagegen in den oberen Regionen Pinus
koraiensis und P. Bungeana, Abies shensiensis und A. Veitchii, Picea brachystila,
Tsuga Sieboldii, Larix chinensis und Cephalotaxus Fortunei, also zum Teil aus
Japan bekannte Arten. Die Gattungen Cephalotaxus, Larix, Picea sind auch am öst-
lichen Abfall des tibetanischen Hochlandes vertreten.
Bei der Abgrenzung pflanzengeographischer Gebiete hat man immer mit den
Schwierigkeiten zu kämpfen, welche entstehen, wenn verschiedene Höhenregionen zu
unterscheiden sind, in denen die Florenelemente benachbarter Gebiete auftreten. Die
unterste Region eines Landes ist bestimmend für die Zuteilung zu einem
Florengebiet. Wenn nun aber allmählich der Vegetationscharakter in den untersten
Regionen benachbarter Länder sich ändert, dann wird es oft recht schwer oder -beinahe
unmöglich, genaue Grenzen der Gebiete anzugeben, geradeso wie es schwer ist, Regionen
in gebirgigen Ländern zu begrenzen, wenn nicht einige wenige Arten durch besonders
massenhaftes Auftreten eine Region kennzeichnen.
Offenbar liegt aber, wie alle vorausgehenden Ausführungen gezeigt haben, zwischen
dem Gebiet des temperierten Ostasiens, in welchem auch noch ^Lmaema-Arten und
Pinellia vorkommen, und dem Monsungebiet, welches durch zahlreiche endemische Ara-
ceengattungen ausgezeichnet ist, ein subtropisches Gebiet, welches das untere Fluß-
gebiet des Yangtsekiang bis Itschang und das südliche Japan, Kiushiu und Shikoku
umfaßt. Dem Monsungebiet sind Formosa und die Luschu-(Riu-kiu-) Inseln noch zu-
zurechnen, ferner das chinesische Küstenland von Amoy bis Tongking mit den politischen
Provinzen Kwangtung und Kwangsi; hieran schließen sich zweifellos die unteren Regionen
Yünnans und das südliche Sz'tschwan, während der nördliche Teil, in welchem die
Coniferengattungen Picea, Abies, Tsuga, Larix auftreten, sowie der temperierte Hima-
laya dem zentralasiatischen Gebiet zugehört. Diese Grenze ist aber bis jetzt noch nicht
ermittelt. Der Ostabfall von Sz'tschwan und wahrscheinlich auch die Provinz Kwei-
tschau, über welche wir noch sehr wenig wissen, sind ebenfalls noch dem Monsun-
gebiet zuzurechnen, zum mindesten das Gelände am Yangtsekiang über Tschungking
bis Itschang, während das Hügelland zu beiden Seiten des Flusses dem ostchinesisch-
südjapanischen Übergangsgebiet zufällt. Die Provinzen Hunan, Kiangsi, Tschekiang, der
Pars generalis. 47
größte Teil von Hupeh, Nangwei, Kiangsu und Nganhwei gehören demselben Gebiet an.
Hingegen ist Schantung sicher von diesem Florengebiet auszuschließen und gehört mit
einem Teil von Kansu, mit Schensi, Schansi, Tschili, Schöngking und der Mandschurei
sowie Korea, einem großen Teil von Japan und Sachalin dem Gebiet des temperierten Ost-
asiens an, welches auch noch das südwestliche Kamtschatka mit den Kurilen und Aleuten
als besondere Provinz einschließt. Bezüglich Schantungs, über dessen Flora die aus
Kiautschou an das Botanische Museum in Berlin-Dahlem gelangten Sammlungen in erfreu-
licher Weise Auskunft gegeben haben, ist zu bemerken, daß es wie die angrenzenden Teile
des nördlichen Chinas durch trockene, von heftigen kontinentalen Winden beeinflußte
Winter und feuchte, regenreiche Sommer charakterisiert ist. Der Endemismus von
Kiautschou ist gering. Vorherrschend sind in Nordchina verbreitete und eine große
Zahl eurasiatischer Pflanzen, welche durch Sibirien bis Europa zu verfolgen sind.
8. Mit Ausnahme der Inseln des Monsungebietes, Westindiens, Madagaskars und
der Kanaren sind alle Inselfloren ohne endemische Arten, jedoch ist dabei nicht außer
Acht zu lassen, daß die neuen Hebriden und Fidschiinseln sich ganz an das Monsungebiet
bezüglich der Araceenflora anschließen, während die Mascarenen nur eine Art Ostafrikas
(Zamioculcas) und eine Art der in Vorderindien und dem Monsungebiet verbreiteten
Gattung Pothos besitzen. Auffallend ist, daß von den übrigen Inselgebielen des Ozeans
bis jetzt keine endemischen, meistens überhaupt keine Araceen bekannt geworden sind.
Wahrscheinlicher Eatwicklungsgang der Araceen. Es sei mir nun noch gestattet,
an diese tatsächlichen Ergebnisse eine theoretische Betrachtung über die Entwicklung
der Araceen zu knüpfen.
Zuvörderst ist zu berücksichtigen, daß bei allen Araceen die Dauer der Keimfähig-
keit eine sehr geringe ist, daß daher Wanderungen derselben über große Strecken die
Keimfähigkeit der Samen vernichten, ferner ist zu berücksichtigen, daß mit Ausnahme
der knolligen Araceen und der schwimmenden Pistioideae die große Mehrzahl nicht be-
fähigt ist, von bloßgelegtem Terrain Besitz zu ergreifen, daß vielmehr eine andere Vege-
tation vorangehen muß, welche den kletternden oder epiphytischen Araceen Stützen
und Schutz bietet.
Unter den von mir unterschiedenen Unterfamilien der Araceen kommen die Pothoi-
deae in jeder Beziehung dem vorherrschenden Monokotyledoneentypus am nächsten; sie
sind von den Lüiaceae wesentlich nur durch das fleischige äußere Samenintegument
verschieden. Freilich sind die Sproßverhältnisse meist auch andere, aber in dieser Be-
ziehung herrscht bei den Araceen selbst eine große Mannigfaltigkeit, und die bei allen
anderen Araceen feststehende Regel, daß der svmpodiale Fortsetzungssproß in der Achsel
des vorletzten Blattes vor der Spatha entsteht, erleidet bei den Pothoideae noch einige
Ausnahmen. Die Pothoideae zeigen auch keine hervorragenden histologischen Eigen-
tümlichkeiten, weder »Interzellularhaare«, wie die Monsteroideae, noch irgendwelche an
die Leptomstränge gebundenen Milchsaftschläuche; wohl aber kann man annehmen, daß
bei ausgestorbenen Verwandten derselben sich Interzellularhaare oder Milchsaftschläuche
von bestimmter Anordnung entwickelt haben, zumal die im Gewebe der Pothoideae
unregelmäßig verteilten, Gerbstoffe führenden Zellen mit den Milchsaftschläuchen anderer
Araceen einigermaßen verwandt zu sein scheinen und bei einer Pothoidee (Pothos
Rumphii var. giganteus in Neu Guinea) einzelne Spikularzellen vorkommen. (Die Angabe
in IV. 2 3 B, S. 9, daß im Grundgewebe der Pothoideae nirgends Spikularzellen anzu-
treffen sind, ist durch diese merkwürdige Ausnahme zu ergänzen.) Es ist aber auch die
geographische Verbreitung der Pothoideae eine solche, daß man darauf hingewiesen
wird, in ihnen die älteste Unterfamilie der Araceae zu sehen. In ihrem Areal treffen
die Areale aller anderen Unterfamilien zusammen ; das Areal der Galloideae wird durch
das der Gattung Acorus mit dem der übrigen Pothoideae in Verbindung gebracht. Die
Pothoideae zeigen wohl große Übereinstimmung in ihrem Blütenbau, aber erhebliche
Verschiedenheiten in ihren Wachstumsverhältnissen, so daß die Annahme einer großen
Anzahl ausgestorbener Zwischenglieder notwendig wird, eine Annahme, welche bei einer
48 A - Engler. — Araceae.
jetzt vorzugsweise nur noch in den Tropen reich entwickelten Familie wohl gerecht-
fertigt ist. Jedenfalls sind die Pothoideae früher viel stärker entwickelt gewesen als
jetzt, darauf weisen die vielen monotypischen und keineswegs miteinander sehr nahe
verwandten Gattungen hin. Eine besonders isolierte Stellung nimmt auch Acorus ein,
da bei dieser Gattung durch Mücke außerhalb des Endosperms Perisperm nachgewiesen
ist. Die am stärksten entwickelte Gattung der Pothoideae ist Anthuriwm mit mehr als
500 Arten zwischen dem 25° n. Br. und dem 30° s. Br. ; die Arten stehen zum Teil
einander sehr nahe, und trotz der Mannigfaltigkeit der Blattgestalten, welche wir bei
dieser Gattung ebenso wie bei Philodendron finden, sind die einzelnen Sektionen der
. Gattung nicht sehr scharf voneinander geschieden. Alles dies zeigt, daß die Gattung
Anthurium auf der Höhe der Entwicklung steht und relativ jünger ist als die meisten
anderen Pothoideae, die zum großen Teil monotypisch sind; man kann daher bei der
Beschränkung der so artenreichen Gattung Anthurium auf Amerika wohl annehmen,
daß ihre Entwicklung in eine jüngere Zeit fällt, in welcher die jetzige Verteilung von
Wasser und Land einen Austausch der Formen der alten und neuen Welt nicht mehr
gestattete.
Nächst Anthurium ist die artenreichste Gattung der Pothoideae Pothos selbst, von
welcher die Hauptmasse der Arten im Monsungebiet zerstreut ist, eine jedoch noch in
Madagaskar vorkommt.
Die Gattungen der ziemlich gleichmäßig im Monsungebiet, in Zentral- und Süd-
amerika verbreiteten Monsteroideae stehen untereinander in näherer Verwandtschaft
als die Gattungen der Pothoideae. Diese Gattungen sind entweder auf das Monsun-
gebiet oder auf Amerika beschränkt ; nur Spathiphyllum macht eine Ausnahme ; während
26 Arten in Amerika vorkommen, treffen wir eine, noch dazu mit einer brasilianischen
ziemlich nahe verwandte Art, S. commutatum auf Celebes, den Molukken und den
Philippinen an. Dies Beispiel zeigt, wie wenig man berechtigt ist, am Ort der stärksten
Entwicklung einer Gattung auch den Ausgangspunkt derselben anzunehmen. Wäre
diese einzige Art auf Celebes zufälligerweise mit den anderen, die vorher im Monsun-
gebiet existiert haben mögen, auch ausgestorben, so würde man die Heimat der Gattung
Spathiphyllum nach Zentralamerika versetzen; es ist nun aber viel wahrscheinlicher,
daß die Heimat dieser Gattung und überhaupt der Monsteroideae, deren Gattungen unter-
einander so nahe verwandt sind, im östlichen Teil des Monsungebietes zu suchen ist.
Von hier aus mögen sich dann die Monsteroideae nach Westen und Osten weiter ver-
breitet haben.
Anders verhalten sich die Lasioideae, welche neben einer Anzahl stark heterogener
Formen doch auch unter sich nahe verwandte Formen einschließen, die in Gebieten
vorkommen, welche jetzt durch weite Meeresstrecken getrennt sind. Dies deutet darauf
hin, daß diese Unterfamilie wahrscheinlich älteren Ursprungs ist als die Monsteroideae.
Da ist zunächst Cyrtosperma, welche Gattung dem morphologischen Urtypus dieser
Unterfamilie am nächsten kommt, mit 8 Arten im Monsungebiet, mit \ Art in West-
afrika und mit 2 Arten in der Hylaea und dem cisäquatorialen Amerika. In Amerika
entwickelten sich aus den rhizomatischen Lasieae, zu welchen außer Cyrtosperma auch
Urospatha gehört, die knolligen und noch zwitterblütigen Dracontium-Arligen Gattungen
sowie die noch die Stacheln der Lasieae zeigende arborescente Montricliardia. Den
amerikanischen Dracontium sind nun aufs innigste verwandt die afrikanischen und
asiatischen Amorphophalleae, morphologisch nichts anderes als Dracontium-arüge
Lasioideae, bei denen die monoklinischen Blüten diklinisch geworden sind. Ob nun
die Amorphophalleae direkt von amerikanischen Dracontium abstammen oder von aus-
gestorbenen Dracontium-avWgen Lasioideae Afrikas und Asiens, läßt sich natürlich nicht
sicher entscheiden; aber wahrscheinlich ist wohl, daß die Amorphophalleae eine jüngere
Bildung der alten Welt darstellen, welcher ebenfalls Dracontium-Sirüge Lasioideae voran-
gegangen sind. In Amerika dürften in Zukunft ähnliche Gruppen wie die Amorpho-
phalleae aus den jetzt noch vorhandenen Dracontium und Echidnium sich entwickeln.
Bei der auch noch die Stacheln der Lasieae zeigenden afrikanischen Gattung Ancho-
Pars generalis. 49
manes ist der Spadix noch bis zur Spitze mit fertilen Blüten besetzt, es steht somit
diese Gattung dem Dracontium-Tjpus näher als die echten Amorpfiophalleae, deren
obere Blüten in der Entwicklung ganz zurückbleiben und zusammen die bekannte Appendix
des Blütenkolbens bilden. Der Umstand, daß die Gattungen der Amorphophalleae
zwar ziemlich zahlreich, aber miteinander sehr nahe verwandt sind, spricht ebenfalls
dafür, daß sie jünger sind als die anderen Lasioideae.
Die Colocasioideae sind eine so natürliche Unterfamilie, daß dieselbe schon längst
erkannt wurde. Sie stellen entschieden eine spätere Bildung dar, einmal, weil ihr
Sympodium verkürzt stammartig oder knollig ist, ferner, weil bei ihnen die Milch saft-
schläuche eine weitere Ausbildung zeigen, sich verzweigen und anastomosieren, während
sie bei den Lasioideae nur gerade Beinen bilden, vor allem aber, weil bei ihnen wie
bei den Amorphophalleae die Diklinie vollständig ausgebildet ist und in den männlichen
Blüten die Bildung von Synandrien, ebenfalls eine nachträgliche Bildung, vorkommt. Die
einzige Pflanze, welche wegen der in den weiblichen Blüten vorhandenen Staminodien
noch an die Urform erinnert, ist Steudnera colocasiifolia. Die übrigen Gattungen
sind einander habituell wohl ähnlich und wurden, als man das Linne'sche Verfahren,
fast jede Aracee als Arum zu bezeichnen, aufgegeben hatte, unter Caladium unter-
gebracht, bis nun wieder Schott auch in diese Verhältnisse Klarheit brachte und die
verschiedenen sehr natürlichen Gattungen unterschied, unter denen wir jetzt diese Pflanzen
kennen. Die Unterfamilie der Colocasioideae ist ziemlich gleichmäßig im Monsungebiet
und im tropischen Amerika entwickelt, in Afrika ist keine einzige endemische Form
anzutreffen, nur eingeschleppte Colocasia und Bemusatia. Xanthosoma, Caladium und
Syngonium in Amerika, andererseits Alocasia im Monsungebiet besitzen gegenwärtig
zahlreiche nahe verwandte Arten, so daß kein Zweifel darüber bestehen kann, daß diese
Gattungen jüngeren Ursprungs sind als Steudnera, Gonatanthus und Bemusatia.
Pflanzengeschichtlich von größtem Interesse ist die Entwicklung dieser unzweifelhaft
natürlichen Unterfamilie im tropischen Asien und im' tropischen Amerika. Wo hat
einmal ein Zusammenhang dieser Areale existiert? An eine gesonderte Entstehung
amerikanischer und asiatischer Colocasioideae aus alten Pothoideae ist kaum zu denken.
Was die Philodendroideae betrifft, so spricht mehreres dafür, daß diese Unter-
familie älter ist als die Monsteroideae und Colocasioideae, etwa gleichalterig mit den
Lasioideae. Außer der gegenwärtig im Monsungebiet und dem tropischen Amerika so
reich entwickelten Abteilung der Philodendreae existieren noch 4 Gattungen, Zante-
deschia in Südafrika, Peltandra in Virginien, Anubias in Westafrika, Typhonodorum
auf Madagaskar, die ihrem Blütenbau nach ebenso isoliert stehen als nach ihrer Ver-
breitung, die sich aber doch am besten an die Philodendroideae anschließen. Jeden-
falls jünger als diese Gattungen ist die Gruppe der Philodendreae; daß Beziehungen
zwischen dem Monsungebiet und Südamerika bestanden haben müssen, geht einmal aus
der nahen Verwandtschaft der Gattungen hervor; dann aber namentlich daraus, daß
Homalomena im Monsungebiet über 70, aber auch in Costarica und Colombia 5 Arten
zählt, die freilich einer anderen Sektion angehören. Philodendron steht so wie An-
thurium auf der Höhe der Entwicklung; die einzelnen Sektionen sind jedoch bei dieser
Gattung schärfer geschieden und auf begrenzte Gebiete verteilt. Die Aglaonemateae
und Dieffenbachieae sind zwei analoge Gruppen der Philodendroideae, die eine alt-
weltlich, die andere neuweltlich, schwerlich gemeinsamen Ursprungs. Eine ehemalige
Verbindung zwischen dem jetzigen östlichen Gebiet der Philodendroideae und dem
tropischen Amerika ist schwer zu konstruieren; aber sie ist für die Erklärung des
Areals der Philodendroideae ebenso unerläßlich wie für die Erklärung der Areale der
Colocasioideae und der Monsteroideae- Spathiphylleae.
Bei den Aroideae ist der Zusammenhang des altweltlichen Areals von Arisaema
mit dem atlantisch-amerikanischen über die Beringsmeerländer in der Tertiärperiode
leicht verständlich, auch die Verbreitung von Sauromatum vom Himalaya und Vorder-
indien nach Afrika. Aber die übrigen Tribus der Aroideae haben mit der der Areae
wenig zu schaffen. Die Protareae sind ganz isoliert auf den Seychellen, die einem
A. Engler Das Pflanzenraich. IY (Embryophyt* siphonogama 23 A. 4
50 . A.. Engler. — Araceae.
Urtypus am nächsten kommenden Stylochitoneae und die sehr isolierten Callopsideae
ausschließlich afrikanisch, die Asterostigmateae sind amerikanisch, aber wahrscheinlich
durch eine papuasische Gattung (Gorgonidium) mit der östlichen Hemisphäre ver-
bunden, wie auch die Zomiearpeae durch die papuasische Gattung Xenophya. Alle diese
Tribus scheinen neben den Areae selbständig von Ur- Aroideen sich abgezweigt zu haben.
Die Areae gehören im wesentlichen dem Monsungebiet und dem Mittelmeergebiet
an. Die Beziehungen, welche auch sonst zwischen den Kanaren und dem Mittelmeer-
gebiet bestehen, treten auch hier wieder hervor, indem sich 2 Gattungen des Mittelmeer-
gebietes auf diesen Inseln mit nur wenig abweichenden Formen vorfinden. Auch im
Steppengebiet und in Vorderindien finden sich einzelne Areae, und so werden die Haupt-
gebiete derselben, das Mittelmeergebiet und das Monsungebiet, miteinander verbunden.
Aber, wie schon in dem Abschnitt über die geographische Verbreitung der Aroideae
ausgeführt ist, die Areae enthalten zwar eine Untergruppe von Gattungen, welche näher
miteinander verwandt sind, die von den Kanaren bis nach Australien und den Luchu-
Inseln reichenden Arinae, aber sie umfassen auch einige isoliert dastehende Unter-
gruppen mit nur 1 — 2 Gattungen. Nach Afrika südlich der Sahara sind nur 2 Gattungen
der Arinae, Arisaema und Sauromatum, gelangt; alle anderen in Vorderindien auf-
tretenden Gattungen haben sich nur ostwärts weiter verbreitet.
Die Calloideae stellen eine selbständige Unterfamilie dar, welche sich frühzeitig von
Pothoideae an der Nordgrenze des alten Araceen-Areals in den Beringsmeerländern
abgezweigt hat.
Sowohl die Verwandtschaftsverhältnisse der einzelnen Unterfamilien, der Tribus
und Subtribus der Araceen, wie auch die Tatsachen der geographischen Verbreitung
weisen darauf hin, daß die gegenwärtige Verteilung der Kontinente wie auch die
klimatischen Verhältnisse der Tertiärperiode nicht ausreichen, um die Verbreitung der
einzelnen Unterfamilien zu erklären. Es muß unbedingt einmal eine Landverbindung
zwischen dem malayischen Archipel und Südamerika bestanden haben, welche den Ahnen
der jetzt im Monsungebiet und im tropischen Amerika lebenden hygromegathermen
Monsteroideae, Lasioideae, Philodendroideae, Coloeasioideae, Aroideae und Pistioideae
es ermöglichte, vom Monsungebiet nach Südamerika zu gelangen. Nach Arldt, Die
Entwicklung der Kontinente und ihrer Lebewelt (1907) 588, Karte 19 hat schon vor
der oberen Kreidezeit ein größeres Landgebiet bestanden, welches die malayischen
Länder, Australien und Papuasien mit dem westlichen Südamerika verband. Nur wenige
der jetzt lebenden Gattungen, wie Spathiphyllum, Cyrtosperma und Homalomena, haben
schon damals existiert; die meisten anderen Gattungen sind aus den Urahnen wohl erst
später entstanden, als diese Landbrücke verschwunden war. In dem äquatorialen west-
lichen Südamerika erfolgte die mächtigste. Entwicklung der Araceen und verbreitete sich
von hier aus weiter nach Südbrasilien, der Hylaea, Zentralamerika und Westindien.
Obwohl Afrika auch mit Vorderindien während der Kreidezeit durch die indomada-
gassische Halbinsel verbunden war, hat es doch nur wenig Gattungen mit Vorderindien
und dem Monsungebiet gemeinsam; die meisten Araceen- Gattungen Afrikas sind auf
diesen Kontinent beschränkt, und die Entwicklung der Gattungen ist hier jedenfalls
ihre eigenen Wege gegangen. Während in anderen Familien mehrfach ein Austausch
zwischen Afrika und Südamerika nachweisbar ist, könnte von Araceen höchstens Cyrto-
sperma von Afrika nach Amerika gelangt sein, doch ist auch das nicht ganz unzweifel-
haft, da Cyrtosperma auch seinen Weg über Papuasien nach Südamerika nehmen konnte.
Die Verbindungen Vorderindiens und damit auch des Monsungebietes mit dem Mediterran-
gebiet waren seit der jüngeren Tertiärzeit so innige, daß die von nahestehenden Ur-
formen ausgehenden Ahnen der Aroideengattungen sich in den einzelnen Teilen des
Mittelmeergebietes und des südlichen Asiens nebeneinander zu selbständigen Gattungen ent-
wickeln konnten. Im allgemeinen ist, wie auch aus den bei den einzelnen Unterfamilien
gegebenen Ausführungen hervorgeht, nur von einer geringeren Anzahl jetzt lebender Araceen-
Gattungen anzunehmen, daß 2 oder 3 durch Spaltung einer Eltern-Gattung entstanden sind,
vielmehr sind die meisten nebeneinander aus uns jetzt unbekannten Urformen entstanden.
Pars generalis. 51
Eigenschaften und Nutzen. Zahlreiche Araceen werden in ihrer Heimat und
auch außerhalb derselben als Nahrungsmittel und als Heilmittel verwendet. Das letztere
geschieht namentlich im tropischen Südamerika so vielseitig, daß wohl zu wünschen
wäre, daß Pharmakologen*) sich mehr, als es bis jetzt geschehen ist, mit der wissenschaft-
lichen Prüfung der bisher nur empirisch festgestellten Tatsachen beschäftigen möchten,
zumal manche Araceen in Warmhäusern sehr leicht in größerer Menge kultiviert werden
können. Es ist ziemlich allgemein bekannt, daß die Milchsaft führenden Araceen im
frischen Zustande mehr oder weniger giftig sind, daß aber durch Kochen oder Rösten
das Gift entfernt werden kann und die Stärke oder andere Nährstoffe enthaltenden
Teile (Knollen und Blätter) dann genossen werden können.
Hebert u. F. Heim haben bei verschiedenen Araceen (Arum und Amorphophallus)
ein Saponin und eine flüchtige alkaloidische Base nachgewiesen. Das Saponin findet sich
in geringer Menge in den in der Luft und in voller Vegetationstätigkeit befindlichen
Teilen der Araceen, dagegen reichlicher in den ruhenden Knollen. Das Saponin von
Amorphophallus Rivieri steht jedenfalls sehr nahe dem unserer Arum- Arten, wenn es nicht
mit demselben identisch ist. Die flüchtige alkaloidische Base, welche Hebert und
Heim bei Arum nachgewiesen haben, besitzt große Analogie mit dem Coniin des
Schierlings; es ist vielleicht nur ein homologes höheres oder isomeres Derivat. Auch
diese alkaloidische Base ist nur in ganz geringer Menge in den oberirdischen Teilen
von Arum enthalten, dagegen reichlicher in den ruhenden Knollen. Ebenso ist es bei
Amorphophallus Rivieri. Hebert und F. Heim haben gezeigt, daß der Genuß der
Knolle, ganz gekocht, trotzdem sie Raphiden unverändert enthält, keine unangenehmen
Einwirkungen auf den menschlichen und tierischen Organismus zur Folge hat. Frischer
Saft ruft im Darmkanal von Meerschweinchen und Kaninchen Entzündungen hervor,
wirkt auch manchmal tödlich; filtrierter Saft, aus dem die Raphiden zurückgehalten
sind, wirkt in gleicher Weise. Die Raphiden können wohl auf den Epithelzellen der
Schleimhäute hier und da kleine Verletzungen bewirken; aber sie wirken nicht giftig.
Heim kommt auch zu dem Schluß, daß die Darmentzündungen, welche nach dem
Genuß des Saftes der Knollen von Amorphophallus Rivieri eintreten, auf das Alkaloid
und nicht auf das in geringerer Menge vorhandene Saponin zurückzuführen sind.
Nach L. Lewin beruht die Verwendung vieler Araceen zu Umschlägen darauf,
daß die durch diese hervorgerufene Reizung auf die durch andere Ursachen entstandenen
Entzündungen ableitend wirkt. Wenn ihr Saft mit den Schleimhäuten in Berührung
kommt, werden meist Entzündungen hervorgerufen. So erzeugen namentlich Epiprem-
num giganteum (Roxb.) Schott, Thomsonia napalensis Wall. (= Pythonium Wal-
lichianum Schott), Amorphophallus campanulatus (Roxb.) Blume, A. Prainii Hook, f.,
A. silvaticus (Roxb.) Kunth (= Synantherias silvatica Schott), Montrichardia arbores-
cens (L.) Schott schmerzhaftes, lang anhaltendes Brennen an Zunge und Lippen, be-
gleitet von Schwellung und Speichelfluß; wenn sie in Magen und Darm gelangen, zeigen
sich die Folgen einer Überreizung dieser Teile, wie Magenschmerzen, Übelkeit und Er-
brechen, auch Durchfälle. Auch der Saft von Philodendron guttiferum Kunth und
Arisaema triphyllum (L.) Schott erzeugt starke örtliche Reizung an den Schleimhäuten
mit entsprechenden Folgen, welche in Entzündung und Schwellung bestehen (L. Lewin).
Ferner gehören die Araceen zu denjenigen Familien, bei denen ein größerer Ge-
halt an Blausäure häufig auftritt. Greshoff und Treub haben das Verdienst, zu-
erst bei einer Anzahl Araceen den Gehalt an Blausäure nachgewiesen zu haben, welche
nach der Ansicht von M. Treub das erste Produkt der Stickstoffassimilation darstellt.
Schon im Jahre 1890 hatte Greshoff in den Mededeelingen uit 's lands Plantentuin,
VII. (Buitenzorg 1890) 106 über das Vorhandensein von Blausäure bei Lasia spinosa (L.)
*) Mehrere der hier folgenden Angaben, namentlich über die Eigenschaften malayischer
Araceen, verdanke ich der freundlichen Mitteilung von Herrn Prof. Dr. Louis Lewin in Berlin,
der mit einem größeren Werk über Pfeilgifte beschäftigt ist, bei welchen auch die Araceen
eine wichtige Rolle spielen.
4*
52 A. Engler. — Araceae.
Thwaites, Gyrtosperma lasioides Schott und G. Merkusii (Hassk.) Schott berichtet; er hatte
beobachtet, daß beim Offnen der Spatha Geruch nach Blausäure wahrgenommen wird;
ferner hatte die Destillation eines Kolbens von Lasia spinosa ±80 HCN ergeben. Er
berichtete über diese Untersuchungen auch in den Annales du Jardin botanique du
Buitenzorg IX. (4 891) 258, 259. Nachdem später Treub an der Flacourtiacee Pangium
edule, in welcher Greshoff ein besonders reiches Vorkommen von Blausäure beobachtet
hatte, das Auftreten und Wandern derselben sowie ihre physiologische Bedeutung
studiert hatte (Annales de Buitenzorg XIII. [1896] 1—85), nachdem er ferner dieselben
Untersuchungen an Phaseolus lunatus angestellt (Annales de Buitenzorg XIX. [ 1 904]
86 — 146), bestimmte er noch bei einer großen Anzahl anderer Pflanzen den Gehalt
an Blausäure in jungen und älteren, im Abfallen begriffenen Blättern (Annales de Buiten-
zorg XXI. [1907] 79— 106 und XXIII. [l910j 85— 1<gj. Hierbei konnte nun noch bei
mehreren Araceen ein beträchtlicher Gehalt an Blausäure in jungen Blättern festgestellt
werden, und zwar bei folgenden Arten, welche ich systematisch angeordnet und bei
denen ich auch Treubs Befund des Gewichtsprozents an Blausäure im jungen (erste
Ziffer) und im alten Blatt (zweite Ziffer) angegeben habe.
Pothoideae: Anthurium pedato-radiatum Schott, 0,028 — 0; A. Harrisii (Grah.)
Endl. 0,028 — 0; A. pentaphyllum G. Don.
Lasioideae: Lasia spinosa (L.) Thwaites, 0,121 — 0,007; Dracontium spec.
0,012 — 0.
Philodendroideae: Dieffenbachia spec. 0,04-1 — 0,006.
Colocasioideae: Golocasia indica (Lour.) Hassk. (nach van Bomburgh); Alocasia
pubera (Hassk.) Schott; A. arifolia Halber f.; A. er assifolia Engl., 0,031 — 0; A. ma-
crorrhiza (L.) Schott, 0,018 — 0; A. Augustiana L. Lind, et Bodig. ; A. indica (Roxb.)
Schott; A. longiloba Miq.; A. celebiea Koorders; A. Lowii Hook. f. var. Veitchii
(Henderson) Engl.; A. Watsoniana Sand.; Schizocasia Portei Schott; S. acuta Engl.
0,076—0,004.
Aroideae: Von diesen wurde Arum macutatum L. auf Blausäuregehalt untersucht ;
und zwar stellten dieselbe fest an jungen Sprossen Joris sen (Bulletin Acad. royale de
Belgique 3. VIII. [1884] 256), an unreifen Früchten F. Heim und A. Hebert in As-
sociation francaise, avancement des sciences ( 1 908) 352.
L. Rosenthal er in Bern hat in der Schweizerischen Apotheker-Zeitung (1919)
Lit. n. 19—24 eine Zusammenstellung der bis dahin auf Blausäure untersuchten Pflanzen
gegeben. Ihm sind 3 60 Arten in 148 Gattungen und 41 Familien bekannt geworden.
In dieser Liste nehmen die Araceen mit 3 1 Arten die dritte Stelle ein, nämlich nach den
Rosaceen und Gramineen. Da es sich bei den Blausäure- Untersuchungen vielfach um
zufällig oder beliebig herausgegriffene Pflanzen handelt, sind die Zahlenangaben von
geringem Wert; ich bin überzeugt, daß Untersuchungen an dem reichen Araceen-
Material des Botanischen Gartens in Dahlem noch für sehr viel mehr Araceen einen
Gehalt an Blausäure ergeben werden.
Im folgenden habe ich das Wichtigste, was man über die Wirkungen und Ver-
wendung der Araceen weiß, nach den Unterfamilien zusammengestellt; einige Angaben
sind auch schon in den Bearbeitungen der einzelnen Unterfamilien mitgeteilt worden.
1. Pothoideae. Von den Arten dieser Unterfamilie werden nur wenige verwendet.
Pothos scandens L. Diese im Monsungebiet verbreitete Art soll bei Fiebern als
kühlendes Mittel wirksam sein.
Anthurium oxyearpum Poepp. (am oberen Amazonenstrom Yeury-cumaje der
Indianer, folha cheirosa [wohlriechendes Blatt] der Kautschuksammler) liefert Blätter,
welche im frischen Zustande geruchlos, im Schatten getrocknet nach Vanille und Moschus
duften. Dieselben werden dem Rauch- und Schnupftabak als Aroma beigemischt; auch
dient das Blattpulver allein als Schnupftabak und hat beim Volk den Ruf als Aphro-
disiacum (Th. Peckolt).
Acorus calamus L. Das Rhizom ist als kräftiges Magenmittel offizineil; sodann
werden, namentlich im Orient, aus demselben Konfekte hergestellt, die besonders bei
Pars generalis. 53
herrschenden Epidemien genossen werden. Bekannt ist ferner die Verwendung zu
Parfumerien, zu Zahnpulver und Bierwürze. Schon die Ägypter bezogen aus Klein-
asien eine von Acorus calamus stammende Droge, welche als »kannah< (kanch der
Name für Acorus im Alten Testamente) bezeichnet wurde. Auch gilt es bei Persern und
Arabern als kräftiges Aphrodisiacum.
Acorus gramineus Ait. Das sehr bittere Rhizom kam ehemals als Sanlei-Kalmus
(Radix Sanley vel Acori veri s. asiatici) in den Handel.
2. Monsteroideae.
Raphidophora pertusa (Roxb.) Schott (ghannaskünda der Marathi) gibt einen
Saft, der mit schwarzem Pfeffer innerlich gegen Schlangenbiß angewendet wird, während
andererseits der Saft mit dem von Croton oblongifolius und der Frucht der Momordica
charantia äußerlich auf den gebissenen Teil gebracht wird.
Raphidophora Korthalsii Schott dient als Pfeilgiftzusatz in Perak und besitzt die
allgemeinen und örtlichen Reizwirkungen der Araceen (L. Lewin).
Scindapsus officinalis (Roxb.) Schott. Die getrockneten Früchte in Stücke ge-
schnitten gelten bei den Hindus als Stimulans, Wurmmittel und Diaphoreticum, auch
werden sie gegen Diarrhöe und hauptsächlich als aromatischer Zusatz zu anderen Medika-
menten verwendet.
Epipremnum giganteum (Roxb.) Schott mit Amorphophallus Prainii Hook. f. und
Dioscorea daemona Roxb. (= D. hirsuta Dennst.) liefern Bestandteile des Pfeilgiftes
der Blanda und der Semang in Malakka, und zwar dient hierzu der sauer reagierende
Saft der Knolle von Amorphophallus Prainii, welcher, wie es scheint, auch durch den
von A. campanulatus (Roxb.) Blume (= A. virosus N. E. Brown) ersetzt werden kann.
Die Reizung der von diesem Pfeilgift getroffenen Gewebe ist so stark, daß die Ein-
geborenen lieber die Hände ins Feuer hielten, als den entstehenden Schmerz weiter er-
tragen wollten. — Die Frucht von Epipremnum giganteum, einem Affen in den Mund
gestopft, erzeugte, nachdem der Mund 2 Minuten geschlossen gehalten wurde, wobei
jedoch die Frucht nicht verschluckt wurde, Übelkeit, Schäumen und Schwanken. Erst
nach einigen Tagen erfolgte Wiederherstellung. Der frische Blütenkolben veranlaßte
auch Übelkeit, allgemeines Unbehagen und Muskelschwäche (L. Lewin).
Epipremnum pinnatum (L.) Engl. Die inneren Teile der Stengel werden ver-
mischt mit dem Pulver der Rinde und Blätter der Rubiacee Premna taitensis auf den
Fidschi-Inseln zu dem Heilmittel »tonga« verarbeitet, welches nach C. W. Hansen
gegen Neuralgie im Gebrauch ist. (Vgl. IV. 23B, Heft 37, S. 63).
Monstern pertusa (L.) de Vriese. (Tropisches Amerika). Die frischen Blätter
dienen als Bähungen bei Otitis, gestoßen als Kataplasma bei Bauchwassersucht und sollen
durch Erzeugung energischer Hautsekretion ungemein erleichternd wirken; zugleich wird
innerlich ein Dekokt der Wurzel, 4 g zu 500 g Colatur, stündlich eine Tasse gegeben.
Der ausgepreßte Saft der frischgestoßenen Wurzel und der frischen Blätter wirkt haut-
ätzend und dient in Kompressen zur Heilung bösartiger, chronischer Wunden und ge-
schwüriger Ekzeme. Bei Schlangenbiß wird der Saft mittelst Baumwolle auf die Biß-
wunde gelegt.
Monstera deliciosa Liebm. Die nach Ananas schmeckenden Fruchtstände werden
in Mexiko genossen und auf den Markt gebracht, doch sind die reichlich im Perikarp
der Beeren vorhandenen Spikularzellen beim Genuß der Fruchtstände störend.
Spathiphyllum cannifolium (Dryand.) Schott (von Guiana durch Venezuela bis
Colombia verbreitet) besitzt einen vanilleartigen Geruch und wird von den Eingeborenen
zum Aromatisieren des Tabaks gebraucht.
3. Calloideae.
Symplocarpus foetidus (L.) Salisb. Die scharf giftigen Rhizome waren in Nord-
amerika als Radix Dracontii offizineil und dienten als Heilmittel gegen Asthma und
ähnliche Leiden. Die großen dünnkrautigen Blätter werden sowohl von den Indianern
Nordamerikas, wie auch in Japan hin und wieder als Gemüse genossen, die frisch zer-
quetschten Blätter werden auch äußerlich zum Heilen von Wunden angewendet.
54 A. Engler. — Araceae.
Orontium aquaticum L. Wurzel und Samen sind scharf, gekocht jedoch eßbar.
Calla palustris L. Die ebenfalls giftigen Rhizome waren in Europa als Radix
Dracunculi palustris offizineil. Getrocknet und durch Maceration des Giftes beraubt,
dienten die Rhizome im Norden auch als Nahrungsmittel; so wurde daraus und aus
Roggenmehl ein geschätztes Rrod (Misse Rrod) bereitet. Die gehackten Blätter und
Rhizome sollen auch (wahrscheinlich gekocht) ein Mastfutter für Schweine abgeben.
4. Lasioideae.
Cyrtosperma edule Schott (in Papuasien auf den Gesellschafts-Inseln [maota,
opeves], auf den Karolinen, Marianen und im Ratak-Archipel). Die dicken Rhizome
werden gekocht genossen, und es wird daher die Pflanze namentlich auf den Karolinen
in großen Massen, mehr als Colocasia, angebaut.
Urospatha caudata Schott (ape, caa ape [langes Blatt]) in Para und Amazonas,
besitzt einen schwammigen Grundstock, der in Asche geröstet von den Indianern ge-
gessen wird, süß schmeckt, aber nachher im Munde ein unangenehm juckendes Gefühl
verursacht. . Der Saft des geriebenen, ausgepreßten Wurzelstockes wirkt ätzend und
dient als Umschlag bei trockenen Flechten. (Th. Peckolt).
Dracontium polyphyllum L. (jararaca merim [kleine Jararaca], jiraca, jiracaca
der Tupi-Indianer in Para und Amazonas) besitzt große Knollen, welche gekocht oder
in Asche gebraten den Indianern als nicht unangenehm schmeckende Speise dienen.
(Th. Peckolt.)
Dracontium asperum C. Koch (jararaca-taia wegen der täuschenden Ähnlichkeit
des Blattstiels mit der Giftschlange Botrops jaracaca, in der Hylaea Brasiliens). Die
apfelgroße Knolle und der \ — 2 m hohe Blattstiel gelten beim Volk als Gegengift gegen
Schlangenbiß; sie werden mit Zuckerbranntwein gestoßen, ausgepreßt und der erhaltene
Saft in Zwischenräumen genommen; der Rückstand oder auch der Brei frischer Teile
werden auf die Bißwunde gelegt; der Indianer kaut nur die Knolle und gebraucht
äußerlich einen Umschlag der gestoßenen Knolle. Th. Peckolt berichtet, daß er
während seines 2 jährigen Aufenthalts im Innern Brasiliens nur Schlangenbisse an Tieren
mit dieser Pflanze behandelt und nur unsichere Resultate beobachtet habe. Dagegen
zeige das Knollenpulver in Dosen von 0,5 g stündlich günstige Wirkung bei Asthma,
in Dosen von 0,3 g viermal täglich bei Amenorrhoe. Das Landvolk gibt auch bei
Keuchhusten dreimal täglich eine Messerspitze. Der Saft der gestoßenen und aus-
gepreßten Knollen wird von den Pflanzern zur Tötung der Maden in den Wunden der
Tiere benutzt. Beim Reiben der Knollen entwickelt sich ein Geruch nach Rettig. Der
vom Stärkemehl getrennte Saft reagiert neutral, schmeckt anfangs mild, erzeugt dann
aber einen unangenehmen, schwach beißenden Nachgeschmack, Lähmungsgefühl und
Geschmacklosigkeit der Zunge, auch das Gefühl, als ob das Schlingorgan verengert sei.
Der Saft ist so stark pektinhaltig, daß er mit Zucker eingekocht eine durchsichtige
Gallerte bildet, welche ohne Nachteil genossen werden kann. Frische oder trockene
Knollen gekocht (58,36 g Stärke auf 1000 g Knolle) schmecken nicht unangenehm.
— Über weitere chemische Prüfungen vgl. Th. Peckolt in Pharm. Rundschau X.
(1892) 281.
Amorphophallus campanulatus (Roxb.) Blume. Die großen, 4 — 8 Pfund schweren
Knollen werden in Brit. und Niederländ. Indien wie Kartoffeln gekocht und mit Senf
genossen; man kocht sie auch in Curry; ferner werden sie in Scheiben geschnitten
und mit Tamarindenblättern gekocht, auch in Pickels, sowie in Syrup eingemacht zu
Konserven verarbeitet. Ferner sollen die Knollen, mit Tamarindenblättern gekocht und
in ein Curry verarbeitet, gegen blutende Hämorrhoiden wirksam sein, doch ist nach
Watt nicht ganz sicher, ob sich diese Angabe nicht auf Amorphophallus silvaticus
(Roxb.) Kunth bezieht.
Amorphophallus PrainiiEoob. f. (lekir, lekyer, likir bei den Malaien, beaung
bei den Blanda, tadda bei den westlichen Semang). Die großen Knollen werden von
den Eingeborenen der malaiischen Halbinsel in Scheiben geschnitten und diese in einen
Korb geworfen, den man in fließendes Wasser hängt ; danach wird die gewässerte Masse
Pars generalis. 55
gekocht und gegessen. Über die Verwendung der Knollen zur Herstellung von Pfeilgift
siehe oben unter Epipremnum giganteum (S. 53).
Amorphophallus giganteus Blume soll auch genießbare Knollen besitzen.
Amorphophallus Rivieri Durieu und var. konjac (C. Koch) Engl. In Japan werden
die aus den Adventivknospen an der Mutterknolle entstandenen Knollen der Varietät
(konyaku) als Nahrungsmittel verwendet, wenn sie 1 oder 2 Jahr alt sind, weil ältere
Knollen weniger wohlschmeckend sind, i Jahr alte Knollen wiegen 75 — 100 Gramm
und haben einen Umfang von 18 — 20 cm. Jumelle (Les plantes ä tubercules ali-
mentaires in Encycl. scientifique [Bibliotheque de la botanique appliquee] 283) teilt das
Resultat einer Analyse getrockneter Knollen, welche 91,76% Wasser verloren hatten,
nach 0. Kellner mit: 75,16 Stärke, 3,27 Extraktivstoffe ohne N, 12,50 Eiweißstoffe,
0,98 Fett, 3,67 Cellulose, 4,42 Asche. Er fügt aber hinzu, daß C. Tsuji später
als hauptsächliches Kohlehydrat der Knollen 50°/ Mannane festgestellt hat. Die Knollen
schmecken scharf, und ihr Saft erzeugt auf der Schleimhaut ein prickelndes Gefühl und
unangenehmen Geruch, welche oft mehrere Stunden anhalten. Durch Kochen wird der
Saft körnig und verliert nur wenig von seinem Geschmack und Geruch. In Wasser
gekocht ist die Knolle weder für Menschen noch für Tiere eßbar. Erst durch eine
eigenartige Behandlung mit Kalkmilch werden aus den Knollen eine Art Fadennudeln
(chira take) und eine Art trockener Kuchen (chiroko) hergestellt, welche von aus-
gezeichnetem Geschmack sind. Auch wird aus dem Mehl ein Gelee bereitet, indem man
es in kochendes Wasser wirft, etwas Kalkmilch oder noch Holzasche zusetzt und die
Masse dann trocknen läßt. Nachher wird dieselbe in Tabletten geschnitten, die als
nama konyaku verkauft werden. Wieder in warmes Wasser geworfen nehmen sie
gallertartige Beschaffenheit an und werden als Zuspeise, z. B. zu Fischen, genossen.
Auch kann man aus dem gummösen Saft der Knollen einen brauchbaren Leim herstellen.
Die Konyakknollen werden auf etwas beschatteten Feldern etwa 60 cm voneinander ent-
fernt gepflanzt. Die Aussaat der Knollen erfolgt im Frühjahr, die Ernte im Herbst.
Nach derselben bleiben immer noch genug Knollen für die Entwicklung neuer Knollen
im Feld, so daß dasselbe wenig Pflege erfordert.
Es ist wohl ziemlich sicher anzunehmen, daß auch andere Arten der Gattung
Amorphophallus Asiens und Afrikas wie die vorigen als Nahrungsmittel dienen können.
Montrichardia linifera (Arruda) Schott (aninga der Tupi- Indianer, aninga-yba
[Aningabaum], an den Ufern stehender Gewässer in Pernambuco und Bahia). Der bis
4 m hohe Stamm enthält im inneren fleischigen Teil einen stark sauren und ätzenden
Saft, der vom Volk zum Reinigen verrosteter Flintenläufe und eiserner Geräte verwendet
wird, der Saft der ausgepreßten Blätter wirkt noch ätzender. Auch dienen die frischen
zerstoßenen Blätter als Kataplasma zur Reinigung übelriechender Geschwüre und zu
Bädern bei chronischem Rheumatismus. Das Pulver der Rhizome wird bei Brustwasser-
sucht innerlich, täglich 0,2 bis zu 1,4 g, nach und nach steigend von 0,2 bis 1,4 g,
täglich, angewendet. (Th. Peckolt.)
Montrichardia arborescens Schott (aninga-uva, aninga-iba, aninga peri-
imbe rana, aningaiba der Tupi-Indianer; guimbe-rana und guimbe der Guarani;
imbe da praia, guimbe da praia) liefert einen ätzenden Saft, der aus den Blättern
gepreßt mit Mandioccamehl als Kataplasma bei Geschwüren dient. Das Dekokt wird
vom Volk in Kompressen gegen Gichtknoten benutzt.
5. Philodendroideae.
Homalomena aromatica (Roxb.) Schott. Der wie Ingwer riechende Stamm ist bei
den Eingeborenen Hinterindiens als Stimulans geschätzt.
Philodendron imbe Schott (cipo imbe in Rio de Janeiro, cape hörnern [kastrierter
Mann] in San Paulo). Umschläge mit frischen Blättern oder tägliche Bäder mit einer
Abkochung der trockenen oder frischen Blätter dienen als Heilmittel gegen akute oder
chronische Orchitis. Auch dient die Abkochung der frischen Blätter und Stengel als
Umschlag bei Oedema, zu Bädern gegen Rheumatismus und als Kataplasma bei Ge-
schwüren. Der Saft der ausgepreßten frischen Blätter hat, innerlich genommen, drastische
56 A. Engler. — Araceae.
Wirkung, dreimal täglich einen Teelöffel voll mit Wasser bei Wassersucht; in größeren
Dosen verursacht er Übelkeit, krampfhaftes Erbrechen, Kolik und ruhrartigen Durchfall,
wogegen Emulsion der Samen von Acacia polyphylla DC. als Antidot wirksam sein
soll. (Th. Peckolt.)
Philodendron ochrostemon Schott, in Rio de Janeiro, Minas und San Paulo wird in
gleicher Weise wie P. imbe benutzt, soll aber weniger wirksam sein.
Philodendron cordatum Kunth (guimberana der Tupi- Indianer, folha de fönte
um Rio de Janeiro). Der Saft der ausgepreßten filätter mit Schmierseife gemischt dient
als Waschung trockener, schuppiger Ekzeme und ist ein vielfach benutztes Heilmittel
bei Hautkrankheiten der Tiere. (Th. Peckolt.)
Philodendron laciniatum (Vell.) Engl, (folha de urubü [Aasgeierblatt] im nörd-
lichen Rrasilien). Die frischen Blätter mit Öl bestrichen dienen als Umschlag bei Gicht-
schmerzen. (Th. Peckolt.)
Philodendron squamiferum Poepp. (guiambe, guaiambe, guambe in den Nord-
staaten Brasiliens). Die gestoßenen Blätter dienen als Umschlag bei Oedema, Wasser-
sucht usw., innerlich der Aufguß von 8 g zu 180 g Colatur, eßlöffelweise. (Th.
Peckolt.)
Philodendron speeioswn Schott (aringa-iba in Südbrasilien). Die frischen Blätter
dienen als auflösendes Kataplasma bei Furunkeln und Abszessen, das Dekokt derselben
als Umschlag bei Gelenkrheumatismus. Die gestoßenen Samen in der Dosis von 5 — 8 cg
dienen als Wurmmittel, die gestoßene Wurzel dreimal täglich 0,3 — \ g bei Hydrothorax.
(Th. Peckolt.)
Philodendron bipinnatifidum Schott (banana de macaco [Affenbanane], fructo
de macaco, banana de imbe, banana de morcego [Fledermausbanane] in' Süd-
brasilien). Die roten, bis 1,5 g schweren Beeren des bis 3 dm langen dicken Frucht-
kolbens sind nicht nur bei Affen und Fledermäusen, sondern auch bei Menschen sehr
beliebt. Aus dem von den Samen befreiten Beerensaft wird Gelee bereitet. Die Samen
werden vom Volk als Wurmmittel benutzt. (Chemische Analyse der Beeren nach Th.
Peckolt a. a. 0.)
Philodendron Selloum C. Koch (fructo de imbe, imbe de comer in Südbrasilien).
Wird ganz wie die vorige Art benutzt, ist aber seltener als diese. (Th. Peckolt.)
Dieffenbachia seguina (L.) Schott (canna de imbe, canna marona und aninga
der Tupi, in der Hylaea). Der ausgepreßte Saft der frischen Blätter erzeugt auf der
Haut das Gefühl starker Verbrennung, verursacht dann erysipelöse Entzündung und
flechtenartigen Ausschlag; alkalische Bäder verschaffen Linderung. Innerlich genommen,
verursachen schon einige Tropfen Anschwellung der Zunge und Schlundentzündung,
3 — 4 g sollen tödlich wirken. Die frischen Blätter dienen zu Umschlägen bei ödema-
tösen Geschwülsten, zu Bädern bei Wassersucht. Die Infusion wirkt nur gelind, als
Gurgelwasser bei Angina tonsillaris. Von einigen amerikanischen Ärzten wird das
weniger scharfe Rhizom gegen Prurigo empfohlen, 15 — 20 Tropfen der Tinktur mit
120 g Wasser als Waschung. Mixture antipruritique von Dr. Scholtz enthält 0,6 g
Tjnct. fol. Dieffenb. seguina, 150 g Aqua, 30 g Syrup. simpl., stündlich einen Eßlöffel;
die Tinktur selbst wird aus \ Teilen frischen Blättern und < 2 Teilen 9 °/ igen Alkohol
bereitet. — Der Saft des mit Wasser gestoßenen und ausgepreßten Stammes wird dem
Zuckersaft zugefügt, um den Zucker körniger zu machen. — Der Blattsaft verursacht
auf weißer Wäsche unvertilgbare dunkelbraune Flecke und wird zum Wäschezeichnen
benutzt. (Th. Peckolt.)
Typhonodorum Lindleycmum Schott. In Madagaskar, wo die Pflanze viha ge-
nannt wird, werden die Rhizome in Ermangelung anderer Nahrung genossen.
Peltandra virginica (L.) Kunth (in den südlich Vereinigten Staaten) besitzt frisch
scharf, nach dem Kochen mild schmeckende Knollen, welche wie Kartoffeln genossen
werden. Auch die Fruchtknoten werden gekocht verspeist.
6. Golocasioideae.
Die wichtigsten Kulturpflanzen der Araceen sind die im tropischen Amerika hei-
Pars generalis. 57
mischen Xanthosoma- Arten. Über die in Brasilien kultivierten Xanihosoma und die
chemische Analyse ihrer Knollen hat Th. Peckolt in der Pharmazeutischen Rundschau
XI. (1893) 35—37 ausführliche Mitteilungen gemacht, aus denen wir hier das Wich-
tigste wiedergeben.
Xanthosoma sagittifolium Schott (mangarito, mangarä-mirioa, mangaras,
in der Hylaea, von den Holländern seit langem aus Westindien eingeführt) tritt in
3 Kulturvarietäten auf: 4. mangarito dedo de negro [Negerfinger], mit vielen kleinen
schwarzen, einem Negerdaumen ähnlichen Knollen am Rhizom; 2. mangarito royo,
mit braunen, unter der Oberhaut violettroten kugelrunden Knollen; 3. mangarito
branco, mit hellbraunen, wallnußgroßen, im Durchschnitt weißen Knollen. Alle 3 Varie-
täten sind gekocht oder gebraten wohlschmeckend, am häufigsten werden Nr. 2 und
Nr. 3 kultiviert; Nr. 2 ist nahrhafter und fetthaltiger als Nr. 3, doch nicht so wohl-
schmeckend. Auch die Blätter geben ein zartes und wohlschmeckendes Gemüse. —
Costantin et Bois (Sur les graines et les tubercules des tombeaux peruviens de la
periode incasique, in Revue generale de bot. XXII. [4 9 4 0] 263, fig. 4 4) glauben Knollen
dieser Art in den Gräberresten von Ancon gefunden zu haben.
Xanthosoma violaceum Schott (tayoba [eßbares Blatt], taya [eßbare Wurzel],
tayab-ussü [große Tayoba]; taya rana; taya runa; tajal; taya-üva; tayaz, aus
Westindien in Brasilien eingeführt). Der knollige Grundstock ist im Durchschnitt weiß,
stark schleimig, arm an Milchsaft; die Knollen batata de tayoba (Tayobakartoffeln)
sind glatt, birnförmig, mit brauner faseriger, leicht ablösbarer Oberhaut versehen, im
Durchschnitt schneeweiß, mit dunkelbraunen Milchsafttröpfchen ; das aus ihnen gewonnene
Stärkemehl wird ebenso geschätzt wie Marantastärkemehl. Die Blätter geben ein wohl-
schmeckendes und besonders nahrhaftes Gemüse. Die Pflanzer haben gewöhnlich zwei
Kulturfelder, eines zur Gewinnung von Gemüse, eines zur Gewinnung von Knollen. Be-
merkenswert ist noch, daß nach der von Th. Peckolt mitgeteilten Blattanalyse von
Prof. Ludwig in Jena die Blätter auch Jod enthalten (0,005 — 0,20°/ ); die Blätter
gelten für blutreinigend und werden von den Ärzten skrophulösen und besonders
anämischen Kranken als Gemüse verordnet.
Xanthosoma atrovirms C. Koch et Bouche var. appendiculatum Engl, (tampa-taja,
temba-täja, temba-tuja in der Hylaea). Das Rhizom wird nur bei Mangel anderer
Nahrungsmittel gebraten genossen. Die frischen Rlätter dienen als Umschlag bei Leber-
und Milzanschwellungen infolge des Sumpffiebers.
Xanthosoma pentaphyllum Engl, (canna de brejo [Sumpfrohr]). Die schleim-
haltigen Blattstiele werden, 60 g zu 1 Liter Dekokt, innerlich und äußerlich zu er-
weichenden Bädern gebraucht. Die Xanthosoma werden in Westindien*) mit dem
*) 0. W. Barrett, Botanist and Entomologist, Porto Rico Agricultural Experiment Station,
hat umfangreiche Kulturen der eßbare Knollen liefernden Colocasioideae angelegt und 2 wert-
volle Schriften über dieselben veröffentlicht:
4. The Yautias, or Taniers, of Porto Rico, in Bulletin No. 6 of the Porto Rico Agricult.
Experim. Station, Washington, April 4 905.
2. Promising root crops for the South. I. Yautias, Taros and Dasheens, verbunden mit
einer Mitteilung von O. F. Cook, Agricultural history and Utility of the cultivated Aroids,
in Bulletin No. 4 64 of the Bureau of Plant Industry, U. S. Department of Agriculture,
Washington 4 94 0.
In diesen beiden Schriften finden wir außer wertvollen Angaben über die Kultur der eßbare
Knollen liefernden Colocasioideae auch eine Aufzählung der »Cultivated Varieties« mit mehreren
»types« (4 905) oder »groups< (4 94 0). Aus der Aufzählung der zu diesen Gruppen gehörigen
Pflanzen, welche aus allen möglichen tropischen Stationen zusammengebracht wurden, ergibt
sich, daß mehrere Xanthosoma als Alocasia in Kultur waren. Barrett beschreibt vorzugsweise
die Knollen, nur selten die Blätter, so daß es nicht möglich ist, nach diesen Angaben seine
Gruppen mit den von Schott, C. Koch und anderen unterschiedenen botanischen Arten zu
identifizieren. Herr Barrett sandte aber 1909 nach Dahlem eine Anzahl Blätter mit den Num-
mern der Exemplare seines Sortiments, von denen Sie herstammten, und da in seiner zweiten,
58 &■• Engler. — Araceae.
schon bei der Ankunft der Spanier gebräuchlichen Namen yautia bezeichnet, auch als
tanier, tannia, tana, in Britisch-Westindien als coro.
Geringere Verwendung finden die Caladium- Arten :
Caladium striatipes Schott (canna de brejo [Sumpfrohr], banana de brejo
[Sumpfbanane] in Süd- und Nordbrasilien). Die Knolle in Asche geröstet dient den
Indianern als Nahrung, die frische Knolle gerieben und der daraus gepreßte Saft wer-
den bei Angina zum Gurgeln verwendet. (Th. Peckolt.)
Caladium sororium Schott (aninga d'agua in der Hylaea). Das faustgroße
knollige Rhizom sowie die Fruchtkolben werden in Asche geröstet von den Indianern
genossen. Die Blätter dienen als Umschlag bei krebsartigen Geschwüren.
Caladium bieolor Vent. (tichoron, tichoron grande, cera der Tupi in der
Hylaea). Auch von dieser Art werden die in Asche gerösteten Knollen von den Indianern
genossen. Die frischen Knollen gerieben geben einen scharf ätzenden Saft, der vielfach
zur Tötung der Made >berna« benutzt wird, welche in der Haut von Tieren und
Menschen aus den Eiern der großen Fliege Turpeta oder Trypoderma Wied hervorgeht.
Die getrockneten pulverisierten Blätter dienen als Streupulver bei unreinen Wunden.
Die Tinktur aus 1 Teil frischer Knollen und 2 Teilen 90% igen Alkohol wird in der
Dose von 2 g zu 150 g Wasser als Gurgelwasser gegen Angina catarrhalis benutzt, zu
gleichem Zweck auch die Infusion der frischen Blätter. Das Pulver der Knolle in der
Dosis 7 g dient als energisch wirkendes Drastikum bei Wassersucht. (Th. Peckolt.)
Caladium bieolor Vent. var. poecile (Schott) Engl, (tayoba brava in Nordbrasilien)
findet eine ähnliche Verwendung wie die gewöhnliche Varietät, die Knolle ist mehlreich
und gekocht wohlschmeckend.
Caladium bieolor Vent. var. Velloxianum (Schott) Engl, (mangarä, mangarä-
tyba) dient auch als Nahrungsmittel. Außerdem wird die frische Knolle als Brech-
und Abführmittel benutzt und der Saft der geriebenen Knolle dient in der Dosis von
3 — 6 Tropfen mit 120 g Wasser als Klystier bei Askariden.
Caladium pieturatum C. Koch (tinhoron, pedebezerro [Kalbsfuß], papageio,
tajurä) wird vom Volk in gleicher Weise benutzt wie G. bieolor] aber der Saft der
geriebenen Knolle hat eine bedeutend mildere Wirkung.
Coloeasia antiquorum Schott, von der mehrere Varietäten schon im wilden Zu-
stand existierten und noch mehr in der Kultur entstanden sind, wird im tropischen
1910 erschienenen Abhandlung ein Teil dieser Nummern aufgeführt ist, war es mir schließlich
möglich, einige seiner Typen mit den bekannten botanischen Arten zu identifizieren:
a) Es entspricht seine Rolliza Group (einschließlich Blarca Type) dem X earacu C.Koch
et Bouche. Barrett stellt aber zu dieser Gruppe auch eine Pflanze, deren Blatt nach
meiner Untersuchung zu X atravirens C. Koch et Bouche gehört.
b) Die Mucola Group, welche nach Barrett's Angaben der Rolliza Group nahezustehen
scheint, dürfte auch zu X earacu gehören; wenigstens gilt dies von einem von Barrett
gesandten Blatt (Nr. 15405).
c) Die Amarilla Group. Ein als »Amarilla von Cuba< bezeichnetes Blatt (Nr. 15398)
erwies sich als zu X atrovirens C. Koch et Bouche gehörig.
d) Die Martinica Group entspricht auch dem X atrovirens.
e) Die Otö Group ist X. violaeeum.
) Die Vino Group, welche durch rötliche Knollen ausgezeichnet ist und dunkelgrüne
Blätter mit hellen Nerven sowie purpurn berandete Blattscheiden besitzt, konnte ich wegen
Mangels von Exemplaren mit keiner Art identifizieren. Wahrscheinlich gehört sie auch
zu X. violaeeum.
g) Die Senteh Group wird von Barrett auf eine aus Java unter dem Namen Alocasia
macrorrhixa erhaltene Pflanze gegründet; ich kann nicht ermitteln, was damit gemeint ist.
h) Die Violacea Group fällt sicher mit X. violaeeum zusammen.
i) Die Palma yautia ist X. robustum.
In Panama heißen die Xanthosoma bei den Indianern otö, in Mexiko quequeste, tek
camote, rejalgar, colomo, lampaza und macal (nach O.W.Barrett, U. S. Departm.
of Agric. Bull. n. 164),
Pars generalis. 59
Asien meist als taro, in Westafrika als eddo, eddoas kalo bezeichnet; doch werden
die Namen taro und eddo auch im weiteren Sinne für alle als Nährpflanzen kulti-
vierten Colocasioideae gebraucht, ähnlich wie malanga auf Cuba. Am mittleren Kongo
wird die Pflanze bei den Bacongos, Bassundis und Ballalis lengua, bei den Batekes
ikili genannt; bei den Yakomas von Mobanga am Ubangi heißt sie mbo. Nach
Jumelle (a. a. 0. 271) heißt die Pflanze auf Madagaskar und den Maskarenen saonjo,
sonje, sonze, in Indo-China khoai-mon, in China ya, in Japan imo oder sato-
imo, in Guatemala quiquisque, auf den französischen Antillen m ädere, auf den
englischen Antillen tannia oder coco, in Colombia mafafa.
Der knollige Grundstock erreicht oft 40 — 60 cm Länge bei 15 — 20 cm Durch-
messer und ist mit einer filzigen, schwarzen Oberhaut bedeckt, das Rindenparenchym
ist gelblich, das Mark weiß, mit sparsam hervorquellendem, sich braunfärbendem,
wässerigem Milchsaft. Die Knolle besitzt einen ätzenden Saft, welcher beim Reiben der
rohen Knolle an den Händen Brennen und Entzündung bewirkt, durch Kochen oder
Rösten unschädlich wird. In Brasilien werden nach Peckolt die Blätter nie und die
Knollen nur selten genossen, doch vielfach als Zutat zur Bereitung des Maisbrotes be-
nutzt; ein Teil geriebener gekochter Knolle mit zwei Teilen Maismehl gemischt liefert
ein schmackhaftes lockeres Brot, welches nicht so schnell trocken und hart wird. Die
Pflanze wird daher vielfach auf Sumpfboden kultiviert, aber vorzugsweise als Nahrungs-
mittel zur Viehfütterung, vorzugsweise zur Mästung der Schweine. Erhalten die Schweine
nur ausschließlich diese Nahrung ohne Zugabe von Mais, so werden dieselben in der
Regel krank und findet man fast stets einen Eingeweideparasiten in großer Zahl. Die
an der >Morphea« Kranken ernähren sich fast ausschließlich mit der gekochten Knolle,
indem sie behaupten, dadurch Erleichterung der Schmerzen und Verminderung der sich
bildenden tuberkulösen Geschwüre zu erlangen; zur Waschung der letzteren wird der
Saft der roh geriebenen Knolle benutzt oder auch Kataplasma mit Knollenbrei. Die
mit gleichen Teilen siedenden Wassers übergossenen Knollen werden nach Verlauf einer
Viertelstunde koliert und als Anthelminticum genommen. Ferner wird der ausgepreßte
Saft der geriebenen Knolle zu Umschlägen bei Lähmung der Extremitäten und als
Waschung und Kompressen zur Heilung von Geschwüren der Tiere benutzt. Die Knollen
der Varietät typica Engl, verderben, aus der Erde genommen, in wenigen Tagen, es
wird daher immer nur so viel geerntet, als zum täglichen Gebrauch erforderlich ist.
(Th. Peckolt). Die Var. Fontanesii (Schott) Engl, ist weniger schleimig als alle anderen
Varietäten; sie wird daher nicht als Viehfutter, sondern nur zum Küchengebrauch
(inhame mangaraz, inhame mangarahy) benutzt. Die durch violette Blätter aus-
gezeichnete Var. esculenta (Schott) Engl, (tayoba brava, inhame tayoba, tayoba
rosa) hat an dem kleinen Rhizom kleine fingergliedartige Knollenauswüchse, welche
ebenso wie die jungen Blätter ein wohlschmeckendes Nahrungsmittel abgeben. — Von
der Var. nymphaeifolia (Schott) Engl, (inhame-mirin in Brasilien) werden die kleinen
sehr milchreichen Knollen nicht, die jungen Blätter nur bei Mangel als Gemüse benutzt.
Die Var. acris (Schott) Engl, (inhame da terra, inhame bravo in Brasilien) ge-
deiht besser auf trockenem Boden und wird deshalb vielfach von Pflanzern, welche
keinen Sumpfboden haben, als Schweinefutterpflanze kultiviert. Die Knolle erlangt nie
die Größe der Var. typica. Die Morpheakranken geben der Knolle dieser Varietät den
, Vorzug vor der der Var. typica. Der Saft der geriebenen Knolle soll auch ein heftig
wirkendes Abortivmittel sein.
Über Kultur Varietäten der Golocasia antiquorum in den französischen Kolonien
des tropischen Asiens finden sich noch folgende Angaben bei Jumelle (a. a. 0. 277):
Auf Tahiti ziehen die Eingeborenen violett oder schwärzlich gefärbte Knollen den weißen
oder gelben wegen ihres pikanteren Geschmackes vor; die scharfe oder kaustische Sub-
stanz wird aus den hell gefärbten Knollen durch die Wärme leichter ausgezogen. In
Tongking kultiviert man in höherem Gelände eine Varietät, welche nur 6 Monate bis
zur Ernte der Knollen braucht, in tiefer gelegenem Gelände am Rande der Gewässer
dagegen eine Varietät, welche ein volles Jahr zu ihrer Entwicklung braucht. Um Hanoi
60 A. Engler. — Araceae.
werden 4 Varietäten kultiviert: khoai so mit dunkelgrünem Blattstiel, khoai so tia
mit violettem Blattstiel, welche beide auf höherem Gelände in 6 Monaten 1 m Höhe
und darüber erreichen, khoai mon mit dunkelgrünen Blattstielen und kleineren innen
weißen Knollen und khoai mon tia mit violetten Blattstielen und innen gelben Knollen,
welche beide auf tiefer gelegenem feuchtem, sogar Überschwemmungen ausgesetztem,
nicht sandigem Gelände gedeihen und nach einem Jahr geerntet werden. Alle diese
Knollen werden in Wasser gekocht mit Beis genossen, aber die beiden letztgenannten
sind weniger geschätzt. Auch in Neu-Caledonien pflanzt man Varietäten auf feuchtem
Boden, zu dem oft das Wasser aus großer Entfernung hingeleitet wird, und andere auf
sehr trockenem Boden.
In Japan, ebenso auf Neu-Guinea und in Neu-Pommern wird aus den Knollen der
Colocasia antiquorum ein beliebtes Gebäck fabriziert. Sogenannte Taroschnitten (stark
ausgetrocknet), welche aus dem gerösteten Brei der Knollen auf Neu-Pommern her-
gestellt waren, ergaben nach der Mitteilung von H. Thoms bei der chemischen Analyse
11,59% Wasser, 2,33% Asche, 0,28% Fett > 56,988% Stärkemehl, 2,85% Stick-
stoffsubstanz.
Eine durch kurze knollige, fast kugelige Bhizome ausgezeichnete Varietät globuli-
fera der Colocasia antiquorum wird in Westindien dasheen genannt. Auf trockenem
Boden können die Knollen der kleinen Varietäten in Beihen, die etwa 1 m voneinander
entfernt sind, gepflanzt werden, auf feuchterem Boden und bei der Pflanzung der
kräftigeren Varietäten ist größerer Zwischenraum nötig. Für die Pflanzung sind die
Köpfe der alten Stämme mit 2 oder mehr Knospen den seitlichen Knollen vorzuziehen.
Düngung ist notwendig. Unter 6 Monaten Wachstum ist keine Ernte an Knollen zu
erwarten, am vorteilhaftesten ist es, dieselbe nach 18 bis 24 Monaten vorzunehmen;
dann erhält man von einer Pflanze 2 — 4 Pfund, bisweilen auch 6 Pfund Knollen. Die-
selben behalten, vor Frost und Feuchtigkeit geschützt, ihre Lebensfähigkeit.
Nach den Angaben Barrett's ist die Verwendung der Xanthosoma und Colo-
casia in Westindien und überhaupt im tropischen Amerika noch etwas ausgedehnter,
als Th. Peckolt für Brasilien berichtet. Nach Barrett dienen die Knollen der Xan-
thosoma (yautia) gekocht in hohem Grade zur Ernährung der arbeitenden Klassen in
Amerika und geröstet sind sie auch bei den Pflanzern beliebt; auf Jamaika werden
große Knollen auch gebacken genossen. Die Knollen der Colocasia sind gekocht und
gebacken Nahrungsmittel; aber häufig dienen sie zu Breien oder dicken Suppen. Beim
Backen werden die Knollen der yautia mehliger. Auch werden sie mit Milch, Eiern
und Quarkkäse gemischt und dann geröstet genossen.
Die jungen Blätter der Xanthosoma und Colocasia geben gekocht ein nahrhaftes
und wohlschmeckendes Gemüse. Auch die Blattstiele einiger papuasischer Varietäten
von Colocasia werden gekocht.
Colocasia virosa Kunth dient in keiner Weise als Nahrungsmittel. Neben all-
gemeinen Vergiftungswirkungen besitzt sie auch überstarke Beizwirkungen. Schweine
verenden nach dem Genuß der Pflanze in einer Stunde.
Colocasia indica (Lour.) Hassk., tolambo der Semang auf Malakka, liefert Pfeil-
gift. Der alkoholische Extrakt des Stammes enthält ein Alkaloid, das ein krystallinisches
Platinsalz liefert. (L. Lewin.)
Über die Verwendung der Stämme von Alocasia als Nahrungsmittel in Südamerika
macht Th. Peckolt ebenfalls ausführliche Angaben:
Alocasia indica Schott. Die bis 1,3 m langen Stämme werden als Viehfutter be-
nutzt. Sie sind wenig schleimhaltig und gekocht der Mandiocca ähnlich; gebraten
schmecken sie, solange sie noch warm sind, sehr angenehm, nach dem Erkalten aber
scharf und unangenehm.
Alocasia macrorrhiza Schott (inhame gigante). Der oft bis 5 m hohe und
2 — 3 dm dicke Stamm ist wenig schleimig, doch sehr milchreich. Nachdem sie in
den fünfziger Jahren des 19. Jahrhunderts aus Ceylon eingeführt, anfangs viel kultiviert
wurde, hat man später die Kultur aufgegeben, weil die Fütterung des Viehs mit diesen
Pars generalis.
61
Stämmen bei denselben Schwäche und Krankheiten erzeugte. Beim Reiben der frischen
Stämme bewirken sie auf der Haut sehr lästiges Jucken und Brennen, sowie ekzem-
artigen Ausschlag am oberen Teil der Hand. Das scharfe Prinzip der Pflanze ver-
flüchtigt sich aber schon beim Trocknen der Stämme.
Th. Peckolt teilt auch folgende Übersicht des Nahrungswertes in <00g der
Trockensubstanz der als Nahrungsmittel benutzten Colocasioideen mit:
tej
CO
Xanthosoma violaceum:
Rhizom
Knolle
Blätter
Xanthosoma sagittifolium:
Weiße Knolle . . . .
Violette Knolle . . . .
Blätter
Colocasia antiquorum var.
typica: Rhizomknolle .
Alocasia indica:
Stamm
Alocasia macrorrhixa:
Stamm
14,882
12,074
31,859
12,491
13,724
4,454
2,271
3,907
1,742
62,064
56,657
44,367
48,212
20.093
16,518
6,108
2,581
1,239
0,965
0,180
5,399
10,175
4,157
1,601
5,442
0,324
—
1,752
3,348
0,566
8,009
0,889
21,010
1,810
18,635
10,931
42,309
15,505
14,988
34,322
29,586
35,595
20,588
8,746
7,254
9,047
6,169
8,448
10,999
4,653
35,050
4,450
2,263
1,932
5,096
2,071
2,193
0,670
0,364
0,630
0,280
737,463
327,385
692,233
391,450
406,173
736,214
407,863
556,173
1131,220
Die in den Knollen der Xanthosoma enthaltenen Stärkekörner sind zwar vielmals
kleiner, als die von Canna edulis (vgl. Teil E, Fig. \F — J), aber noch etwa 5 mal
größer, als die von Colocasia und Alocasia. Es kann daher die Stärke der beiden
letzteren weniger leicht gesammelt werden, zumal die in den Taro-Knollen enthaltene
gummöse Substanz im Wasser das Niedersinken der Stärke verhindert.
7. Aroideae.
Auch die Arten dieser Unterfamilie sind mehr oder weniger giftig (vgl. S. 51 );
aber nach Kochen und Rösten sind ihre Knollen eßbar. Wenn sie weniger benutzt
werden, so liegt dies daran, daß das Ausgraben derselben ziemlich mühsam ist und
ihr Anbau in größerer Menge, wohl aus demselben Grunde, nicht versucht worden ist.
Als Nutzpflanzen kommen hauptsächlich folgende Arten in Betracht:
Arum Dioscoridis Sibth. et Sm. (Kleinasien) Knolle frisch Abortivmittel, gekocht
oder geröstet zur Ernährung.
Arum, italicum Mill. und A. maculatum L. Namentlich von letzterer wird das
geröstete Rhizom genossen, auch dient es zur Gewinnung von Satzmehl (Portland-
Sago, Portland Arrow-root, welcher Name aber auch für das Satzmehl von Colo-
casia gebraucht wird). Arzneilich wurde es gegen Verdauungsstörungen, chronische
Rheumatismen, Würmer usw., äußerlich zur Reinigung von Geschwüren verwendet. Über
die durch Arum maculatum bewirkten allgemeinen Vergiftungserscheinungen gibt fol-
gender Versuch Aufschluß: Einer Stute wurde an einer Wunde am Hüftgelenk ein
Aufguß der Pflanze im Umschlag aufgelegt und mehrfach befeuchtet. Diese Stute er-
krankte mit Zittern, beschleunigter Atmung und pochendem Herzschlag. Wohin durch
den Schweif etwas* von diesem Umschlag gebracht wurde, z. B. an den After, die
Scheide, das Euter, entstand heftige Entzündung. Dies Tier ging an den Allgemein-
erscheinungen zu Grunde. Ratten, Mäuse und Frösche verenden nach Eingeben des
Extraktes der Pflanze. (Nach Mitteilung von L. Lewin.)
62 A. Engler. — Araceae.
Dracunculus vulgaris Schott. Das scharfe Rhizom wird zu Räucherungen ver-
wendet, durch welche die Hirten Dalmatiens und benachbarter Mittelmeerländer die auf
Rindern lebenden Parasiten bekämpfen.
Typhonium trilobatum (L.) Schott. Verwendung des Rhizoms wie bei Arum
maculatum.
Typhonium divaricatum (L.) Decne. Monsungebiet. Rhizom gegen Diarrhöe.
Typhonium orixense (Roxb.) Schott (Vorderindien). Rhizom zu Umschlägen, um
Geschwüre zur Reife zu bringen, innerlich als Stimulans.
Sauromatum nubicum Schott. Die Knollen werden geröstet und gekocht genossen.
Eminium spieulatum (Rlume) 0. Ktze. Die Knollen dienen im Küstenland Aegyptens
als Nahrungsmittel.
Biarum-krten. Knollen giftig, doch wahrscheinlich ähnlich verwendbar, wie die von
Arum.
Arisarum vulgare Targ. Tozz. Das Rhizom war früher offlzinell und wurde wie
das von Arum maculatum benutzt.
Arisaema triphyllum (L.) Schott (Atlantisches Nordamerika). Die Rhizome werden
von den Indianern gegen Mundgeschwüre und Rheumatismus verwendet, von den Ärzten
Amerikas früher gegen Magenkrankheiten. Das aus den Rhizomen gewonnene Satzmehl
wird wie Arrow-root geschätzt; auch gibt das Pulver des getrockneten Rhizoms einen
geschätzten Puder (Cupress-powder). Über die Reizwirkungen der Pflanze auf die
Schleimhäute siehe oben S. 51.
Arisaema dracontium Schott (Atlantisches Nordamerika) fand ähnliche Verwendung
wie Arum maculatum.
Lagenandra ovata (L.) Engl. [L. toxicaria Dalz.) in Vorderindien, äußerst giftig,
soll nach Rosenthal zur Granulation des Zuckers verwendet werden, wie dies von
Dieffenbachia seguina angegeben wird; doch findet sich hierüber keine Angabe in
Watt's Dictionary of the economic products of India.
8. Pistioideae.
Pistia stratiotes L. Zuverlässige Angaben über die medizinische Verwendung dieser
in den tropischen Gewässern verbreiteten Pflanze fehlen. Rosenthal teilt mit (Synops.
plant, diaphoricarum [i 861] 4 38), daß die Blätter bei Ruhr, Harnruhr, Blutspucken
und äußerlich bei Abszessen, sowie als Wundmittel angewendet werden. Ich habe ander-
wärts keine Notiz derart gefunden. Nach Ledermann wird im tropischen Afrika,
z. B. in Adamaua, aus der Asche der Pflanze Salz gewonnen.
Einteilung der Familie. Das eingehende Studium der Blütenverhältnisse, der
Sproß verbände, der Nervatur und anatomischen Struktur bei den Araceen hat ergeben,
daß hier eine ausschließlich auf die Blütenverhältnisse gegründete Einteilung unmöglich
zu einer natürlichen Gruppierung führen kann. Ohne irgendwelche einseitige Vorein-
genommenheit für den Wert anatomischer Merkmale in der Systematik überhaupt, habe
ich gefunden, daß gewisse anatomische Merkmale bei Araceen, welche teils durch ihre
Übereinstimmung im Bau und in der Entwicklung, teils durch die Verkettung ihrer
Verschiedenheiten sich als Vertreter derselben natürlichen Verwandtschaftskreise er-
wiesen, auch dann wiederkehrten, wenn die Wachstumsverhältnisse sich so änderten,
daß die einzelnen Teile der Pflanzen andere Aufgaben zu erfüllen hatten. In einer aus-
führlichen Abhandlung über den Entwicklungsgang in der Familie der Araceen und
über ihre Blütenmorphologie (Bot. Jahrb. V. [1884] \i\ — 4 88, 287 — 336) und auch
in den vorangegangenen Abschnitten dieser Darstellung habe ich gezeigt, welche Pro-
gressionen in der Ausbildung der Gewebe, in der Nervatur der Blätter, in der Gestalt
derselben, in der Sproßbildung, in der Beschaffenheit des Kolbens, der Blüten und ihrer
Teile stattfinden können, und die eingehende Vergleichung dieser Teile bei Verwandt-
schaftskreisen, deren Formen durch Übergangsglieder miteinander verkettet sind, zeigte,
daß in solchen Verwandtschaftskreisen anatomische Eigentümlichkeiten und Nervatur am
beständigsten sind. Darauf gründet sich die hier gegebene Einteilung der Familie. Die
Beziehungen der Unterfamilien zueinander lassen sich durch folgendes Diagramm andeuten :
Monsteroideae
Pars generalis
Pothoideae
63
Calloideae
Pkilodendroideae
Lasioideae Coloeasioideae Aroideac Pistioideae Lemnaeeae
Die Monsteroideae und Lasioideae lassen sich ohne jeden Zwang direkt von den
Pothoideae ableiten. Die Calloideae haben mit den meisten Pothoideae noch den
Hermaphroditismus der Blüten gemeinsam; ihre Nervatur und ihr Nährgewebe im Samen
ist aber verschieden, so daß die Symplocarpeae sich mehr an die Lasioideae, die Calleae
mehr an die Philodendroideae anschließen. Die Coloeasioideae und Aroideae könnte
man vielleicht geneigt sein, von den Lasioideae abzuleiten, mit denen sie auch die
netzartige Nervatur gemein haben; aber bei allen Lasioideae finden wir Samen ohne
Nährgewebe, bei den Aroideae stets Samen mit Nährgewebe, dasselbe bei den Colo-
easioideae mit Ausnahme der weiter vorgeschrittenen Syngonieae. Auch ist von den
Aroideae Stylochiton noch durch das Vorhandensein einer Blütenhülle ausgezeichnet und
in dieser Beziehung ein Anschluß an die Pothoideae voihanden. Die Pistioideae
schließen sich in vielen Dingen eng an die Aroideae an; daß die Milchsaftschläuche in
ihrem Gewebe fehlen, kann mit der eigentümlichen Lebensweise zusammenhängen. Ob
die Lemnaeeae von den Pistioideae abzuleiten sind oder sich neben den Araceae aus
einem gemeinsamen Urtypus entwickelt haben, ist schwerlich zu entscheiden; jedenfalls
gehören sie mit den Araceae einer Gemeinschaft, den Spathiflorae an und haben nichts
mit den Ilelobiae zu tun.
Systema familiae.
A. Plantae terrestres. Gaules, petioli, radices cellulis
(»vasis«) latieiferis et cellulis spiculiformibus desti-
tuti; rarissime cellulae spiculiformes (in foliis Pothois
Rumphii var. gigantei occurrenles. Folia biseriata
vel spiralia. Nervi laterales II. et III. reticulati, ra-
rissime subparalleli {Acoreae). Flores plerumque
hermaphroditi et perigoniati, raro unisexuales mo-
noeci Subfam.
Trib. I. Pothoeae: \. Pothos L., 2. Pothoi-
dium Schott, 3. Anadendron Schott, 3a. Epi-
premnopsis Engl.
Trib. II. Heteropsideae: 4. lleteropsis Kunth.
Trib. III. Anthurieae: 5. AntJiurium Schott.
Trib. IV. Culcasieae: 6. Gulcasia Schott.
Trib. V. Zamioculcaseae: 7. Zamioculcas
Schott, 8. Gonatopus Hook. f.
Trib. VI. Acoreae: 9. Acorus, 10. Gymno-
staehys.
B. Plantae terrestres. Fasciculi fibrovasculares cellulis
(»vasis«) laetiferis destituti. Caules atque folia haud
raro etiam radices cellulis spiculiformibus (pilis in-
tercellularibus) i vel H-formibus instrueti. Nervi
laterales III. et IV. vel IL, III. et IV. reticulatim con-
juneti. Flores hermaphroditi, perigoniati aut nudi.
Ovula anatropa vel amphitropa Subfam.
Pothoideae.
II. Monsteroideae.
64 A. Engler. — Araceae.
Trib. f. Monstereae : ||. Eaphidophora Hassk.,
4 2. Afroraphidophora Engl., 13. Epiprem-
num Schott, 1 4. Scindapsus Schott, 1 5. Ste-
nospermatium Schott, 1 6. Ehodospatha Poepp.
etEndl., 17. Anepsias Schott, 1 8. Monster a
Adans., 19. Alloschemone Schott, 20. Amy-
drium Schott.
Trib. IL Spathiphylleae : 21. Spathiphyllum
Schott, 22. Holochlamys Engl.
C. Plantae terrestres et paludosae. Fasciculi fibro-
vasculares caulium et petiolorum cellulis laticiferis
elongatis superpositis instructi. Flores plerumque
hermaphroditi perigoniati vel nudi. Ovula anatropa
vel orthotropa. Folia nunquam sagittata, nervis
plerumque reticulatis, raro parallelis Subfam. III. Calloideae.
Trib. I. Symplocarpeae: 2 3 . Lysichitum Schott,
24. Symplocarpus Salisb., 25. Orontium L.
Trib. IL Calleae: 26. Calla L.
D. Plantae terrestres vel paludosae. Fasciculi fibro-
vasculares cellulis (>vasis«) laticiferis simplicibus
superpositis instructi. Frutices aut plantae tube-
rosae, haud raro aculeatae vel verrucosae. Flores
hermaphroditi aut unisexuales monoeci. Ovula ana-
tropa. Semina plerumque exalbuminosa. Folia sagit-
tata, saepissime multipartita, reticulatim nervosa. Subfam. IV. Lasioideae.
Trib. I. Lasieae: 27. Gyrtosperma Griff., 2 8.
Lasia Lour., 29. Anaphyllum Schott, 30. Podo-
lasia N. E. Brown, 31. Urospatha Schott, 32. Dra-
contioides Engl., 33. Echidnium Schott, 34. Dra-
conüum L.
Trib. IL Amorphophalleae : 35. Pseudohy-
drosme Engl., 36. Plesmonium Schott, 37.
Anchomanes Schott, 38. Thomsonia Wall.,
39. Pseudodracontium N. E. Brown, 40.
Amorphophallus Blume.
Trib. III. Nephthytideae : 4 1 . Nephthytis Schott,
42. Cercestis Schott, 43. Rhektophyllum N. E.
Brown.
Trib. IV. Montrichardieae : 44. Montrichardia
Crueger.
E. Plantae terrestres et paludosae. Fasciculi fibrovas-
culares cellulis (»vasis«) laticiferis simplicibus super-
positis instructi. Flores semper nudi, unisexuales
monoeci. Ovula anatropa vel hemianatropa vel
orthotropa. Semina plerumque albuminosa, rarius
exalbuminosa. Folia fere semper nervis lateralibus
inter se subparallelis instructa Subfam. V. Philodendroideae.
Trib. I. Philodendreae.
Subtrib. 1. Hontalomeninae: 45. Homa-
lomena Schott, 46. Diandriella Engl.
Subtrib. 2. Schismatoglottidinae: il.Schis-
matoglottis Zoll., 48. Bucephalandra Schott,
49. Aridarwm Ridley, 50. Piptospatha
N. E. Brown, 5 1 . Microcasia Beccari.
Pars generalis. 65
Subtrib. 3. Fhilodendrinae: 52. Philo-
dendron Schott, 53. Philonotion Schott.
Trib. II. Anubiadeae: 54a. Amauriella, 54b.
Amibias Schott.
Trib. III. Aglaonemateae : 5 5. Aglaonema Schott,
56. Aglaodorum Schott.
Trib. IV. Dieffenbachieae: 57. Dieffeiibachia
Schott.
Trib. V. Zantedeschieae : 58. Zantedeschia
Spreng.
Trib. VI. Typhonodoreae: 59. Typhonodorum
Lindl.
Trib. VII. Peltandreae: 60. Peltandra Raf.
F. Plantae terrestres, raro paludosae. Cellulae latici-
ferae fusione conjunctae, hinc inde anastomosantes,
rarius haud fusionantes, superpositae [Ariopsideae).
Flores nudi, unisexuales monoeci. Stamina florum
masculorum synandria componentia. Ovula ortho-
tropa vel anatropa. Semina albuminosa vel ex-
albuminosa.
Folia fere semper nervis reticulatis, nervis late-
ralibus II. in nervum collectivum inter nervös late-
rales I. situm conjuneti Subfam. VI. Colocasioideae.
Trib. I. Colocasieae.
Subtrib. \ . Steudnerinae : 61. Steudnera
C. Koch, 62. Remusatia Schott, 63. Oo-
natanthus Klotzsch.
Subtrib. 2. Hapalininae: 64. Hapaline
Schott.
Subtrib. 3. Caladiinac. 65. Caladiopsis
Engl., 66. Galadium Vent., 67 . Aphyllarum
Sp. Moore, 68. Chlorospatha Engl., 69.
Xanthosoma Schott.
Subtrib. 4. Colocusiinae: 70. Colocasia
Schott.
Subtrib. 5. Alocasiinae: H. Alocasia Schott,
72. Schixocasia Schott.
Trib. II. Syngonieae: 73. Porphyrospatha Engl.,
74. Syngoniu/m Schott.
Trib. III. Ariopsideae: 75. Ariopsis Nimmo.
G. Plantae terrestres saepe tuberosae vel paludosae.
Fasciculi fibrovasculares caulium et petiolorum cel-
lulis laticiferis superpositis instructi. Flores raris-
sime perigoniati unisexuales, saepius unisexuales
nudi, monoeci, raro dioeci (Arisaema pr. p.). Flo-
rum masculorum stamina libera vel in synandria
conjuncta. Ovula anatropa aut orthotropa. Semina
albuminosa. Foliorum lamina varia linearis usque
pedatifida, plerumque reticulatim nervosa. . . . Subfam. VII. Aroideae.
Trib. I. Stylochitoneae : 76. Sty lochiton Lepr.
Trib. II. Asterostigmateae: 77. Mangonia
Schott, 78. Andromycia A. Rieh., 79. Tac-
carum Brongn., 80. Asterostigma Fisch, et
Mey., 81. Synandrospadix Engl., 82. Spath-
A. Eng ler, Das Pflanzeureioli. IV. (Embryophyta sipliouGgaraa) 23 A. 5
66 A. Engler. — Araceae.
antheimi Schott, 83. Gorgonidium Schott, 84.
Gearum N. E. Brown, 85. Spathicarpa Hook.
Trib. III. Protareae: 86. Protamin Engl.
Trib. IV. Callopsideae : 87. Callopsis Engl.
Trib. V. Zomiearpeae : 88. Scaphispatha
Brongn., 89. Xenophya Schott, 90. Zomi-
carpa Schott, 9 1 . Zomicarpella N. E. Brown,
92. Ulearwn Engl.
Trib. VI. Areae.
Subtrib. 1. Arinae Schott em. Engl.: 93.
Arum L. em. Schott, 94. Draetmculus
Schott, 95. Helicodiceros Schott, 96. The-
riophonum Blume, 97. Typhonium Schott,
98. Sauromatum Schott, 99. Eminiumi
(Blume) Schott, 100. Biarum Schott.
Subtrib. 2. Arisarinae: 101. Arisarum Targ.
Tozz.
Subtrib. 3. Arisaematinae: 102. Arisaema
Mart.
Subtrib. 4. Pinelliinae: 103. Pinellia Ten.
Subtrib. 5. Ambrosiniinae: 104. Ambro-
sinia L.
Subtrib. 6. Cryptocoryninae: 105. La-
genandra Dalzell, 106. Gryptocoryne Fisch.
H. Plantae aquaticae natantes. Gellulae laticiferae de-
ficientes. Caudiculi internodia omnino abbreviata.
Folia pilis articulatis obsita. Inflorescentia mascula
pauciflora verticillata, feminea uniflora, a mascula
annulo verisimiliter florum masculorum abortivorum
atque connatorum verticillo separata. Florum mas-
culorum stamina 2 in synandrium connata. Ovula
orthotropa numerosa. Semina albuminosa, oper-
culo duplici instructa Subfam. VIII. Pistioideae.
107. Pistia L.
\T)
Register
für den allgemeinen Teil A (Pars generalis) und sämtliche
Unterfamilien, Tribus, S üb tribus und Gattungen
der Teile B— F.
Die angegebenen Seitenzahlen beziehen sich für die Teile B — F auf die Seitenzahlen der
betreffenden Teilregisler. Die Seitenzahlen der Gattungssynonyme sind eingeklammert.
Acontias Schott (E 133).
Acoreae Engl, (trib.) A 7, 8, 9,
12; B 318.
Acorinae Schott (subtrib.) B 318.
Acoroideae Schott (trib.) B 318.
Acoropsis Conw. B 318.
Acorus L. B 318, n. 9. (A 8—
14, 17, 21, 23, 28, 33, 37,
42, 47).
calamus L. A 22, 23, 52, 53.
gramineus Ait. A 22, 23, 46,
53.
Adelonema Schott (Da 131).
Affenbanane A 56.
Afroraphidophora Engl. Ba 1 56,
n. 12. (A 13, 14, 43).
Aglaodorum Schott De 76,
n. 56. (A 13, 17, 24, 25;
Da 131).
Aglaonema Hook. f. (De 76).
Aglaonema Schott De 76, n. 55.
(A 13, 16, 17, 24, 25, 34,
35, 37; B 318, Ba 156,
Da 131, E 133, F 264).
marantifolium Bl. A 21.
Aglaonemateae Engl, (trib.) A
17, 49; Da 131, De 76.
Aglaonemeae Engl, (trib.) De 77.
Aglaonemoideae Engl, (subf.)
De 77.
Alleluchieae Benth. et Hook. f.
(trib.) F 264.
Alleluchieae Schott (trib.) F 254.
Alleluchieae-Ambrosiinae Schott
(subtrib.) F 264.
Alleluchieae -Pinelliinae Schott
(subtrib.) F 264.
Allopythion Schott (C 126).
Alloschemone Schott Ba 156,
n. 19. (A 18, 19).
Alocasia Hallierf. (E 133).
Alocasia Neck. E 133, n. 71. (A
8, 13, 15, 17, 23—26, 28,
29, 31, 34, 36, 37, 49, 57,
60, 61; C 126, Da 131,
Db 139, F 264).
arifolia A 52.
Augustiana A 52.
celebica A 52.
crassifolia A 52.
cucullata A 44, 45.
indica A 32, 52, 60, 61.
longiloba A 52.
Lowii A 32, 52.
macrorrhiza A 15, 28, 4 5,
52, 58, 60, 61.
odora A 29—31, 45.
pubera A 52.
Watsoniana A 52.
Alocasiinae Engl, (subtrib.) E
134.
Alocasinae Schott E 134.
Alocasiophyllum Engl. (G 126).
Amauriella Rendle De 77, n. 54a.
(A 13).
Ambrosinia L. F 264, n. 104.
(A 7—9, 17, 24, 26, 34—
36).
Ambrosiniinae Schott (subtrib.)
F 264.
Amomophyllum Engl. (Ba 156).
Amorphophalleae (trib.) A 7, 8,
20, 35, 37, 48, 49; C 126.
Amorphophallus Blume G 126,
n. 40. (A 8J 9, 11, 17, 21,
22, 24, 26, 31, 33, 43,
51, 55).
bulbifer A 1 4, 23.
campanulalus A 51 — 54.
giganteus A 55.
Henryi A 45.
hirtus A 45.
Prainii A 51, 53, 54.
Rivieri A 12, 22, 23, 33, 45,
51, 55.
silvaticus A 33, 51, 54.
Teuszii A 25.
titanum A 11.
variabilis A 25.
virosus A 53.
zeylanicus A 20.
Amorphophallus Schott (C 127).
Amydrium Schott Ba 156, n. 20.
(A 24, B 318).
Anadendron Schott B 318, n. 3.
(A 7, 13, 14, 24, 34; Ba
156).
Anaphyllum Schott C 1 27, n. 29.
(A 33, 35).
Anarmodium Schott (F 264).
Anchomanes Schott C 1 27, n. 37.
(A 11, 13, 17, 24, 33, 48,
E 134, F 264).
AndromyciaA.Rich. F 264, n. 78.
Anepsias Schott Ba 156, n. 17.
(A 24, 32—35).
aninga A 55, 56.
aninga d'agua A 58.
aningaiba A 55.
aninga-iba A 55.
aninga peri-imbe rana
A 55.
aninga-uva A 55.
aninga-yba A 55.
Anthelia Schott (Ba 156).
Anthurieae Engl, (trib.) A 7,
B 318.
Anthurium Schott B 318, n. 5.
(A 7—26, 28, 37, 43, 4S,
49; Ba 156, Da 131, F
264).
acaule A 22, 23.
album A 24.
Andraeanum A 21, 24.
braehygonatum A 27.
cartilagineum A 37.
crassinervium A 20.
Froebelii A 27.
Harrisii A 23, 52.
Laucheanum A 27.
leueoneurum x pedatoradia-
• tum A 58.
macrolobium A 28.
oxycarpum A 52.
pedato-radiatum A 52.
pentaphyllum A 52.
radicans A 37.
regale A 20.
scandens A 12.
Scherzerianum A 21, 23, 27.
sinuatum A 19.
5*
68
Anubiadeae
Curmeria
Anubiadeae Engl, (trib.) A 4 7,
-18; Da 434, De 77.
Anubiadinae Schott (subtrib.)
De 77.
Anubias Schott De 77, n. 54b.
(A 43, 47, 24, 26, 49; Da
434).
Apatemone Schott (Da 4 34).
ape A 54.
Apereoa Moerenhout (C 4 27).
Apeveoa Moerenhout (G 4 27).
Aphyllarum S. -Moore E 4 34,
n. 67.
Apiospermum Klotzsch (F 264).
Apoballis Schott (Da 4 34).
Arctiodracon A. Gray (Ba 4 56).
Areae Engl, (trib.) A 8, 49, 50;
F 264.
Aridarura Ridley E 4 34, n. 4*.
Arinae Schott emend. Engl, (sub-
trib.) A 50, F 264.
Arineae Benth. etHook.f. F 264.
aringa-iba A 56.
Ariopsideae Engl, (trib.) E 4 34.
Ariopsis Grah. (E 4 34).
Ariopsis Nimmo E 4 34, n. 75.
(A 7, 24, 26, 35).
peltata A 36.
Arisacontis Schott (C 4 27).
Arisaema Blume (F 264).
Arisaema Martius F 264, n. 4 02.
(A 7, 9, 4 0, 4 7—20, 25—
27, 34, 35, 42—46, 49,
50; C 427).
amurense A 45.
asperatum A 45.
Bockii A 44, 45.
consanguineum A 44 — 46.
dracontium A 62.
fimbriaturn A 26.
Franchetianum A 44.
heterophyllum A 45.
japonicura A 45, 46.
lobatum A 44.
nepenthoides A 25.
parvum A 45.
pictum A 45.
Prazeri A 44.
ringens A 23, 27, 46.
serratura A 45.
triphyllum A 21,28, 54, 62.
verrueosum A 45.
Arisaema Schott (F 266).
Arisaematinae Engl, (subtrib.)
F 266.
Arisareae Schott (trib.) F 266.
Arisarinae Schott (subtrib.) F
266.
Arisaron Adans. (F 266).
Arisarum Targ. Tozz. F 266,
n. 404. (A 7, 40, 47, 24,
25, 34).
proboseideum A 9.
vulgare A 25, 62.
Arodendron Werth (De 77).
Arodes Ö. Ktze. (De 77).
Aroideae (trib.) A 9, 4 6, 4 7, 23,
25, 28, 34, 36, 37, 43, 49,
50, 52, 64, 63; F 267.
Aroides Rendle (De 77).
Aron Adans. (E 4 34, F 267).
Aronia Mitch. (Ba 4 56).
Arosma Raf. (E 4 34).
Arrow-root A 62.
Arum L. F 267, n. 93. (A 8, 4 7,
24, 26, 27, 29, 34, 34, 49,
54, 62; Db 439, De 77,
E 434 .
Dioscoridis A 64.
italicum A 20, 28 — 30, 64.
maculatum A 20, 21, 25, 29,
30, 36, 37, 52, 64, 62.
Arvm Mart. (F 269).
Arum Rodsch. (C 4 27).
Arum Thunb. (F 269).
Arum Vell. (F 269).
Asterostigma Fisch, et C. A. Mey.
F 269, n. 80. (A 8, 9, 4 6,
24, 25).
Asterostigma Koch (F 269).
Asterostigmateae Schott emend.
Engl, (trib.) A 7, 8, 4 6,
34, 35, 50; F 269.
Asterostigmeae Schott (subtrib.)
F 269.
Asterostigmeae- Asterostigma-
tinae Schott F 269.
Atherurus Blume (F 269).
Atimeta Schott (Ba 4 56).
Balmisa Lag. (F 269).
banana de brejo A 58.
banana de imbe A 56.
banana de macaco A 56.
banana de moreego A 56.
batata de tayoba A 57.
Baursea Hoffmgg. (Db 4 39).
begung A 54.
Biarinae Engl. F 269.
Biarinae Schott F 269.
Biarum Schott F 269, n. 4 00.
(A 9, 24, 34, 35, 62).
Russellianum A 37.
Brachyspatha Schott (G 4 27).
Bucephalandra Schott Da 4 34,
n. 48. (A* 7, 26; E 4 35).
caa ape A 54.
Caladieae Engl. E 4 35.
Caladieae Schott E 4 35.
Caladiinae Engl, (subtrib.) E 4 35.
Galadiopsis Engl. E 4 35, n. 65.
(A 4 3).
Galadium Auct. (De 77).
Caladium Don (E 4 35).
Caladium Hook. (C 4 27).
Caladium Lodd. (B 327).
Caladium Lodd. (E 4 35).
Caladium Vent. E 4 35, n. 66.
(A 8, 4 0, 4 5, 4 7, 24, 25,
28, 34, 37, 49, 58; Da
4 34, Db 4 39, F 270).
bicolor A 4 4, 20, 24, 58.
picturatum A 58.
sororium A 58.
striatipes A 58.
Caladium Willd. (B 327).
Calla Kunth (Ba 4 56).
Calla L. Ba 4 56, n. 26. (A 9, 4 0,
4-2, 4 3, 4 7, 4 8, 23, 24, 35,
37; B 327, De 77, F 270).
palustris L. A 4 4, 24, 54.
Calla Roxb. (Da 4 34, E 4 36).
Callaceae F 270.
Callaria Raf. (Ba 4 56).
Calleae (trib ) A 7, 63; Ba 4 56.
Galloideae A 4 2, 4 7, 47, 50, 53,
63.
Callopsideae Engl, (trib.) A 50,
F 270.
Callopsis Engl. F 270, n. 87.
(A 4 3, 4 7).
Calyptrocoryne Schott (F 270).
Candarum Reichb. (C 4 27).
canna de brejo A 57, 58.
canna de imbe A 56.
canna marona A 56.
cape hörnern A 55.
cera A 58.
Cercestis Schott C 4 27, n. 4 2.
Chamaecladon Schott (Da 4 31).
Chersydrium Schott (C 4 28).
chira take A 55.
chiroko A 55.
Chlorospatha Engl. E 4 3 6, n. 68.
cipo imbe A 55.
coco A 59.
Colocasia Benth. (E 4 36).
Colocasia Kunth (E 4 36).
Colocasia Schott E 4 36, n. 69.
(A 8—42, 45, 47, 21, 24,
34, 34— 37, 49, 54,60, 64;
Da 4 34, De 77, F 270).
antiquorum A 4 5, 23, 58 —
indica A 4 3, 52, 60. [64.
undulata A 24.
virosa A 60.
Colocasieae Schott emend. Engl.
(trib.) E 4 37, F 270.
Colocasiinae Schott (subtrib.)
E 437.
Colocasioideae A 4 5 — 17, 23,
28, 34, 35, 37, 43, 49, 50,
52, 56, 57, 59, 60, 63;
Da 431, F 270.
colomo A 58.
Conophallus Scholt (C 4 28).
coro A 58.
Corynophallus Schott (C 4 28).
Cryptocoryne Fisch. F 270,n.4 04 .
(A 7—9, 4 2, 4 3, 24, 26,
35. 36).
ciliata A 37.
Cryptocoryne Schott (F 274).
Cryptocoryneae Blume F 271.
Cryptocoryninae Schott (sub-
trib.) F 274.
Culcasia P. B. B 327, n.6. (A 4 2,
44, 22, 24; E 437).
Culcasieae (trib.) B 327.
Cupr ess-po wder A 62.
Curmeria Linden et Andre (A
22, Da 434).
Cuscuaria
mangarito royo
69
Cuscuaria Schott (A 24, B 327,
Ba 156].
Cyllenium Schott (F 271).
Cyrtosperma Griff. C 128, n. 27.
(A 7, 9, 13, 22, 24, 33,
36, 42, 48, 50).
edule A 43, 54.
lasioides A 52.
Merkusii A 5i.
dash ecn A 60.
Denhamia Schott (B 327).
Diandriella Engl. Da 131, n.46.
Dieffeabachia Schott De 77,
n. 57. (A 8, 9, 13, 16—
18, 21, 24, 26,36, 37, 52;
Da 131, E 137, F 271).
Parlatorei A 18.
pieta A 18.
seguina A 23, 56, 62.
Dieffenbachicae Benth.etHook.f.
(trib.) F 271.
Dieffenbachieae Engl, (trib.) A
17, 49; Da 131, De 78.
Dochafa Schott (F 271).
Dracontioides Engl. C 128, n. 32.
(A 13, 17).
Dracontium Forsl. (C 128).
Dracontium Kunth (C 128).
Dracontium L. C 128, n. 34.
(A 7, 8, 11, 12, 17, 20,
22, 24, 33, 36, 48, 49, 52;
B 327, Ba 156, Da 131.
Db 139, F 271).
asperum A 54.
gigas A 33.
polyphyllum A 33, 54.
Purdieanum A 33.
Dracunculeae Schott F 271.
Dracunculinae Schott F 271.
Dracunculus Adans. F 2 7 1 , n. 9 4 .
(A 7, 10, 11, 17, 19, 24,
29, 31, 34).
vulgaris A 29, 62.
Dracunculus Blume (F 271).
Dracunculus Schott (F 271).
Dunalia Montr. (C 128).
Echidnium Schott C 128, n. 33.
(A 24, 33, 48).
eddo A 59.
eddoas kalo A 59.
Elopium Schott (Db 139).
Eminium (Blume) Schott F 271,
n. 99. (A 17, 19, 24).
intortum A 20.
spiculatum A 62.
Endera Regel (F 271).
Epipremnopsis Engl. Ba 156,
n. 3 a. (A 13, 14).
Epipremnum Schott Ba 156,
n. 13. (A 13, 14, 18, 24,
33; B 327).
giganteum A 51, 53, 55.
pinnatum A 4 3, 4 5, 46, 53.
Euarineae Benth. et Hook. f.
F 271.
Flagellaria Lour. (B 328).
folha cheirosa A 52.
folha de fönte A 56.
folha de urubü A 56.
frueto de imbe A 56.
frueto de macaco A 56.
Gamochlamys Bull (A 1 6, F 271 ).
Gamogyne N.E.Brown Da 131,
n. 49. (E 137).
Gearum N.E. Brown F 271 , n. 84.
ghannaskunda A 53.
Godwinia Seem. (C 128).
Gonatanthus Klotzsch E 137,
n. 63. (A 9, 14, 15, 21,34,
35, 49; F 271).
Gonatopus Hook. f. B 327, n. 8.
(A 13, 14, 20).
Goniurus Moon (B 328).
Gorgonidium Schott F 271 , n. 83.
(A 42, 50).
guaiambe A 56.
guambe A 56.
Gueinzia Sond. (F 271).
guiambe A 56.
guimbe A 55.
guimbe da praia A 55.
guimbe-rana A 55.
guimberana A 56.
Gymnomesium Schott (F 271).
Gymnostachys R. Br. B 328, n.1 0.
(A 10—12, 14, 23).
Hansalia Schott (G 128).
Hapale Schott (E 137).
Hapaline Schott E 137, n. 64.
Hapalininae -Engl, ^subtrib.) E
137.
Helicodiceros Schott F 271 , n. 95.
(A 19, 24, 26, 34).
Hemicarpurus Nees (F 271).
Heteropsideae Engl. B 328.
Heteropsis Kunth B 328, n. 4.
(A 11, 13, 14, 24).
Heteropsis Miq (Ba 157).
Heterostalis Schott (F 271).
Holochlamys Engl. B a 1 57, n. 22.
(A 13, 14, 24, 32).
Homaid Adans. (F 271).
Homaida 0. Ktze. (F 271).
Homaida Raf. (F 271).
Homalomena Engl. (De 78).
Homalomena Schott Da 131,
n. 45. (A 8, 13, 15, 21,
22, 24, 25, 37, 42, 49, 50;
B 328, Db 139, E 137).
aromatica A 55.
crinipes A 22.
peltata A 22.
picturata A 22.
Wcndlandii A 15, 22.
Zollingeri A 32.
Homalomeninae (subtrib.) (Da
131).
Homaloncma Kunth (Da 131).
Houttinia Neck. (Ba 157).
Hydnostachyon Liebm. (Ba 1 57).
Hydrosme Schott (A 8, C128).
jararaca merim A 54.
j araraca-taia A 54.
Ictodes Bigelow (Ba 157).
jiraca A 54.
jiracaca A 54.
ikili A 59.
imbe de comer A 56.
imbe da praia A 55.
imo A 59.
inhame bravo A 59.
inhame da terra A 59.
inhame gigante A 60.
inhame mangarahy A 59.
inhame mangaraz A 59.
inhame mirin A 59.
inhame tayoba A 59.
Ischarum Blume (F 271).
kanch A 53.
kannah A 53.
khoai-mon A 59, 60.
khoai mon tia A 60.
khoai so A 60.
khoai so tia A 60.
Kodda-Pail Adans. (F 272).
konyaku A 55.
Kunda Raf. (C 129).
LagenandraDalzell F 272, n. 1 05.
(A 7, 13, 24, 35; E 137).
ovata A 62.
toxicaria A 62.
lampaz a A 58.
Lasia Lour. G 129, n. 28. (A 7,
9, 13, 22, 24, 33, 35; B
328).
spinosa A 51, 52.
Lasieae (trib.) A 7, 8, 20, 48;
C 129.
Lasioideae (subfam.) A 9, 11,
16,17,22, 37, 43, 48—50,
52, 54, 63; C 129, Da
131.
Lasiomorpha Schott (G 129).
Lasius Hassk. (C 129).
Lecontia W. Cooper (De 78).
lekir A 54.
lekyer A 54.
lengua A 59.
Leptopetion Schott (F 272).
Leucocasia Schott (sect.) A 37,
E 137.
Leucochlamys Poepp. (Ba 157).
likir A 54.
Limnonesis Klotzsch (F 272).
Lysichitum Schott B a 1 57, n. 23.
(A 12, 13, 17; B 328).
camtehateense A 32.
Lysistigma Schott (F 272).
macal A 58.
madere A 59.
mafafa A 59.
malanga A 59.
mangarä A 58.
mangara-miri oa A 57.
mangaras A 57.
mangarä-tyba A 58.
mangarito A 57.
mangarito branco A 57.
mangarito dedo de negro
A 57.
mangarito royo A 57.
70
Mangonia
Schizocasia
Mangonia Schott F 272, n. 77.
(A 62).
maota A 54.
Marcgravia auct. (Ba 4 57).
mbo A 59.
Megotigea Raf. (F 272).
Melioblastis C. Müll. (F 272).
Microcasia BeccariDa 4 34 , n. 54.
(A 4 8, 24, 26).
Misse Brod A 54.
Monstera Adans. Ba 4 57, n. 4 8.
(A 8, 4 0, 4 3—4 5, 4 8, 4 9.
24, 25, 34, 33, 35, 37;
B 328, Db 4 39).
deliciosa A 9, 4 5, 4 8, 4P,
28, 31, 63.
dilacerafa A 4 9.
pertusa A 4 5, 4 9, 53.
punctulata A 4 9.
Monstereae (trib.) A 7, 8, 47;
Ba 457.
Monsteroideae (subfam.) A 8,
45—48, 43, 47, 50, 63; B
328.
Montrichardia Crüger C 4 29,
n. 44. (A 9, 43, 24, 48;
Db 4 39, E 4 37, F 272).
arborescens A 54, 55.
linifera A 55.
Montrichardieae (trib.) C 4 29.
Muricauda Small (F 272).
Myrioblastus Wall. (F 272).
nanu konyaku A 55.
Nebrownia 0. Ktze. (Db 4 39).
Nephthytideae (trib.) G 4 29.
Nephthytis Schott C 4 29, n. 44.
(A 4 3, 4 7, 23, 24).
Oligogynium Engl. (C 4 29).
opeves A 54.
Ophione Schott (C 4 29).
Orontium L. Ba 4 57, n. 25. (A
9—42, 47, 23, 35, B 328).
aquaticum L. A 32, 54.
otö A 58.
Otosma Raf. (De 78).
pe de bezerro A 58.
Peltandra Raf. De 78, n. 60.
(A 43,24,25, 49; Da 434,
E 4 37, F 272).
virginica (L.) Kunth A 56.
Peltandreae Engl, (trib.) Da 1 33,
De 78.
Philodendreae (trib.) A 7, 49;
Da 433.
Philodendrinae(subtrib.) Da 4 33.
Philodendroideae (subfam.) A 9,
46—4 8, 24, 23, 35,37,49,
50, 52, 55, 63; B 328,
Da 433.
Philodendron Schott Db 4 39,
n. 52. (A 8—4 3, 4 5—4 9,
24,22,24,25,30, 34,34—
37, 43, 48, 49; B 328,
Ba 457, C 429, Da 433,
E 4 37, F 272).
albovaginatum A 30.
bipinnatifidum A 9, 1 5, 4 6, 56.
cannaefolium A 4 6, 22.
cordatum A 56.
erubescens A 24.
gutüferum A 54.
imbe A 55, 56.
laciniatum A 4 9, 56.
longilaminatum A 22.
macrophyllum A 30.
ochrostemon A 56.
panduratum A 19.
pinnatifidum A 2-2, 34.
Selloum A 9, 4 5, 4 6, 37, 56.
speciosum A 56.
squamiferum A 4 9, 56.
verrueosum A 22, 23.
Philonotion Schott Db 4 43,n. 53.
(A 26).
Phyllotaenium Andre (E 4 37).
Pinellia Tenore F 272, n. 4 03.
(A7,9, 2'f, 34, 43, 45,46).
cordata A 45.
integrifolia A 45.
ternata A 4 4, 45.
Pinelliinae Schott(subtiib.) F 272.
Piptospatha N.E.Brown Da 4 33,
n.50; E4 37.(A 4 8, 24,26).
Pistia Klotzsch (F 272),
Pistia L. F 272, n. 4 07. (A 7—9,
42, 4 4, 22, 26, 34, 35, 37).
stratiotes A 4 8, 26, 45, 62.
Pistiaceae H. B. K. F 272.
Pistieae Reichb. F 272.
Pistioideae (subfam.) A 8, 9, 47,
50, 62, 63; F 272.
Plesmonium Schott C 4 29, n. 36.
(A 8, 24, 33; F 272).
Pleurospa Raf. (B 328).
Podolasia N.E.Brown C 4 29,
n. 30. (A 13, 4 7).
Podospadix Raf. (B 328).
Porphyrospatha Engl. E 4 37, I
n. 73. (A 13).
Portland Arrow rootA61. j
Portland-Sago A 64.
Potha Burm. (B 328).
Pothoeae Engl, (trib.) A 7—9; j
B 328.
Polhoideae Engl, (subfam.) A 9, j
42, 46—48, 24, 22, 47—
52, 63; B 328, C 4 29.
Pothoidium Schott B 328, n. 2.
(A 9, 44, 43, 47, 23).
Pothos L. B 328, n 4. (A 9,
44—44, 24,23,25,37, 47,
48; Ba 457, Db 143, E
4 37, D 272).
Cathcartii A 4 4.
Loureirii A 45.
remotiflorus A 9.
remotus A 25.
Rumphii A 47.
scandens A 52.
Seemannii A 44, 45.
yunnanensis A 44.
Zippelii A 48.
Pothos Michx. (Ba 4 58).
Pothos Roxb. (Ba 4 58).
Pothos Rudge (C 4 29\
Pothos Spreng. (Ba 4 58).
Pothos Vell. (B 329).
Problematicae Schott (trib.) B
329.
Protareae Engl. (trib.)A 49, F 272.
Protamin Engl. F 272, n. 86.
Proteinophallus Mast. (C 4 29).
Provenzalia Adans. (Ba 4 58).
Pseudodracontium N. E. Brown
G 129, n. 39. (A 44).
Pseudohydrosme Engl. C 4 29,
n. 35.
Pythion Mart. (G 4 29).
Pythonium Kunth (G 4 29).
Pythonium Schott (G 129).
Wallichianum Schott A 54.
quequeste A 58.
quiquisque A 59.
Radix Dracunculi pa-
lustris A 54.
Radix Sanley vel Acori
veri s. asiatici A 53.
Raphidophora Hassk. Ba 4 58,
n. 44. fA 8, 40, 43—49,
24, 35; B 329).
decursiva A 4 5.
Korthalsii A 53.
pertusa A 4 5, 53.
pinnatifida A 28.
Raphiophallus Schott (C 4 29).
rejalgar A 58.
Remusatia Schott E 4 37, n. 62.
(A 44, 45, 24, 26, 34, 36,
37, 49; F 272).
vivipara A 4 3.
Rensselaeria Beck. (De 78).
Rhektophyllum N. E. Brown C
4 29* n. 43. (A 4 3).
Rhodospatha Poepp. Ba 4 5*,
n. 46. (A 8, 43, 44, 23,
32, 35).
heliconiifolia A 4 4.
Rhopalostigma Schott (F 272).
Rhynchopyle Engl. (Da 4 33, E
4 37).
Richardia Kunth (De 78).
Richar"dieae Schott (trib.) De 78.
Sanlei-Kalmus A 53.
saonjo A 59.
sato-imo A 59.
Sauromatinae F 273.
Sauromalum Hort. (G 129).
Sauromatum SchottF 273, n. 98.
(A 9, 10, 4 9, 24, 26, 29 —
34, 42, 43, 49, 50).
nubicum A 62.
Scaphispatha Schott F 273, n. 88.
Schena Rheede (G 4 29).
Schismatoglottidinae Engl, (sub-
trib.) A 4 7, 48; Da 4 33.
Schismatoglottis Zoll, et Moritzi
Da 4 33, n. 47. (A 8, 4.3,
4 5—47, 24, 26; De 78,
E 137).
Schizocasia Schott E 4 37. n. 72.
(A 4 3, 4 5).
Scindapsus
Zyganlhera
71
acuta A 52.
Portei A 52.
Scindapsus Kunth (Ba 159).
Scindapsus Miq. (B 329).
Scindapsus Schott B a 1 59, n. 1 4.
(A 8, 10, 13—15, 21, 24,
33; De 78).
officinalis A 53.
Seguinum Raf. (De 78).
Solenosterigma Klotzsch (D b
143).
sonje A 59.
so nze A 59.
Spathantheum Schott F 273,
n. 82. (A 23).
Spathicarpa Hook. F 273, n. 85.
(A 8, 9, 17, 23—25, 34).
hastifolia A 37.
Spathicarpeae Benth. et Hook. f.
F 273.
Spathicarpeae Schott F 273.
Spathiphylleae (trib.) Ba 159.
Spathiphyllopsis Teysm. et Bin-
nend. (Ba 159).
Spathiphyllum Schott Ba 159,
n. 21. (A 7, 9, 11, 13, 14,
17, 18, 21, 23-25,32,33,
37, 42, 48, 50; B 329, Ba
159, C 129, Da134, F273).
blandum A 22, 32.
cannifolium A 53.
cochlearispathum A 18,23.
commutatum A 42, 48.
Spathyema Raf. (Ba 159).
Stauromatum Endl. (F 273).
Staurostigma Scheidw. Db 14 3,
E 138, F 273.
StaurostigmateaeEngl. (subtrib.)
F 273.
Staurostigmatoideae Engl, (trib.)
F 273.
Stenosperroatium Schott Ba1 59,
n.15. (A 13, 14,24,33,35).
popayanense A 35.
Stenurus Salisb. (F 273).
Steudnera G. Koch E 1 38, n. 61 .
(A 13, 15, 34, 49).
colocasiifolia A 49.
Steudnereae Engl. E 1 38.
Steudnerinae Engl, (subtrib.) E
138.
Stylochitoneae Schott (trib.) A 5 ,
F 273.
Stylochiton Lepr. F 273, n. 76. (A
7,9,13,24,26,34,36,63).
Strepsanthora Raf. (B 329).
Symplocarpeae (trib.) A 9, 63 ;
Ba 160.
SymplocarpusBongard(Ba160).
Symplocarpus Salisb. Ba 160,
n. 21. (A 12, 17, 24; B
329).
foetidus A 21, 53.
Synandrospadix Engl. F 273,
n. 81.
Synantherias Schott C 129.
silvatica A 51.
Syngonieae Engl, (trib.) A 63,
E 138.
Syngonium Schott E 138, n. 74.
(A 8, 13, 15, 17—19, 21,
24, 26, 35, 36,49; F 273).
auritum A 20.
podophyllum A 19.
Taccarum Brongn. F 273, n. 79.
(A 24, 25).
tadda A 54.
tajal A 57.
tajurä A 58.
tampa-taj a A 57.
tana A 58.
tanier A 58.
tannia A 58, 59.
Tapanava Adans. (B 329).
Tapeinophallus Baill. (C 129).
Tapinocarpus Dalzell (F 274).
taro A 59.
taya A 57.
taya rana A 57.
taya runa A 57.
taya-üva A 57.
tayab-ussü A 57.
tayaz A 57.
tayoba A 57.
tayoba brava A 59.
tayoba rosa A 59.
teki camoto A 58.
Telipodus Raf. (Db 143).
Telmatophaceae F 274.
temba-taja A 57.
temba-tuja A 57.
Thaumatophyllum Schott Db
143.
Theriophonum Blume F 274,
n. 96. (A 24, 34, 35).
Theriophonum Schott (F 274).
Thomsonia Wall. C 129, n. 38.
(A 33).
napalensis A 51.
tichoron A 58.
tichoron grande A 58.
tinhoron A 58.
tolambo A 60.
tonga A 53.
Tornelia Gutierez (Ba 160).
Typhonium Ledeb. (F 274).
Typhonium Schott F 274, n. 97.
(A 8, 24, 26, 36).
divaricatum A 45, 62.
orixense A 62.
trilobatum A 62.
Typhonodoreae (trib.) Da 134,
De 78.
Typhonodorum Lindl. (D a 1 34).
Typhonodorum Schott De 78,
n.59.(A7,13,26,49;El38).
Lindleyanum A 38, 56.
Ulearum Engl. F 274, n.92. (A 1 3).
ürophyllum C.Koch (C 130).
ürospatha Schott C130, n. 31.
(A 7, 13, 17, 24, 33, 36,
48; F 274).
caudata A 54.
viha A 56.
Xanthosoma Baill. (F 274).
Xanthosoma Schott E 1 38, n. 69.
(A 8—18, 24, 25, 34—37,
49, 57, 58, 60, 61; De 78).
atrovirens A 20, 57, 58.
caracu A 58.
Lindenii A 22, 23.
nigrescens A 20.
pentaphyllum A 57.
pilosum A 22.
pubescens A 22.
robustum A 58.
sagittifolium A 57, 61.
violaceum A 57, 58, 21.
Xenophya Schott F 274, n. 89.
(A 42, 50; E 139).
ya A 59.
yautia A 58, 60.
Yeury-cumaje A 52.
Zala Lour. (F 274).
Zamioculcas Decne. (B 330).
Zamioculcas Schott B 330, n. 7.
(A9,13,14,20,47;E139).
Zamioculcaseae Engl, (trib.) B
330.
Zantedeschia C. Koch (Da 134).
Zantedeschia Spreng. De 7 8, n. 58.
(A 8, 13, 16, 17, 23—25,
30, 37, 49; B330,Da134,
Db 143, E 139).
aethiopica A 11, 20, 21, 24,
28, 30.
albo-maculata A 21.
Zantedeschieae Engl, (trib.) Da
134, De 78.
Zara Benth. et Hook. f. (F 274).
Zomicarpa Schott F 274, n. 90.
(A 8, 13).
Zomicarpeae Schott (trib.) A 50,
F 274.
Zomicarpella N.E.Brown F 274,
n. 91.
Zyganthera N. E. Brown (C 1 30).
Druck vou Breitkopf & H&rtel in Leipzig.
BIN DING LIST MOV 1 5 J933
QK
97
P4.6
Heft 73-74
Das Pflanzenreich